Porównaj obraz człowieka w wierszu pt. Kazimierza Przerwy- Tetmajera oraz w ,, Kowalu” Leopolda Staffa. Przedstaw środki stylistyczne i językowe użyte w tych utworach dla wydobycia refleksji.

Kazimierz Przerwa Tetmajer ,poeta na którego ogromny wpływ miała filozofia A. Schopenhauera głosząca, że pozbawione celu życie ludzkie jest jedynie pasmem cierpień,
w swoim wierszu ,,Koniec wieku XIX”,, , zawarł obraz człowieka -dekadenta, który doskonale oddaje stan ducha pokolenia żyjącego w ostatniej dekadzie ówczesnego stulecia. Natomiast Wiersz pt Kowal Leopolda Staffa opiera się na filozofii Fryderyka Nietzschego, przeciwstawiając się tym samym pesymizmowi i słabości dekadentów.

Wiersz Kazimierza Przerwy- Tetmajera już swoim tytułem wskazuje na konkretny okres czasu- schyłek XIX wieku. Ostatnie dziesięciolecie XIX wieku było bowiem okresem zdominowanym przez nastroje dekadenckie. Dlatego też na obraz człowieka w tym utworze składają się typowe dekadenckie postawy i charakterystyczny dla dekadentów stan wewnętrzny.

Wiersz zbudowany jest z ciągu retorycznych pytań, z których wyłania się sylwetka bohatera lirycznego, jako jednostki zagubionej, poszukującej jakiegokolwiek sensu w życiu. Rzeczywistość jednak okazuje się być beznadziejną. Wszelkie propozycje postaw, metody walki , które by mogły odmienić życie, będące pasmem nieszczęść zdają się na nic. Pojawia się tutaj przekonanie o bezsensie jakiegokolwiek działania- na egzystencjalny ból nie pomoże przekleństwo, ironia, wzgarda, rozpacz, walka a nawet rezygnacja, czyli śmierć. Przyszłość bohatera lirycznego również nie gwarantuje żadnych, lepszych perspektyw. Poeta wobec tego w wierszu ukazał człowieka bezradnego, słabego, którego życie pozbawione wszelkich ideałów i wartości jest czymś nędznym i żałosnym. Człowiek końca XIX wieku przedstawiony jest tutaj jako skrajny pesymista, przeczuwający nadchodzącą zagładę, charakteryzujący się apatią i biernością, nie mogący osiągnąć szczęścia. Nie znajduje on odpowiedzi na nurtującego pytania dotyczące ludzkiej egzystencji, i jedyną jego reakcją jest milczenie- ,,Głowę zwiesił niemy”.

Wydobyciu refleksji utwory służą głównie nagromadzone pytania retoryczne, które oddają stan niepewności i zagubienia podmiotu lirycznego. Jego niepokój, rozterki podkreślają również liczne wielokropki, a także inwersje. Dekadencki nastrój w wierszu został osiągnięty dzięki epitetom o ujemnym, pesymistycznym zabarwieniu emocjonalnym- słabe ramiona, zgasłe słońca oraz np. dzięki rzeczownikom również o ujemnej barwie emocjonalnej, które zostały poddane zabiegowi hiperbolizacji np. rozpacz, przekleństwo, wzgarda .

Obraz człowieka zawarty w wierszu Kazimierza Przerwy- Tetmajera różni się znacznie od tego ukazanego w wierszu Leopolda Staffa pt,,Kowal”, który to głosi afirmację życia, pochwałę człowieka mocnego, aktywnego, kształtującego swą siłę duchową i otaczający go świat. Wiersz ten stanowi wyraz walki z typowymi dla dekadentyzmu przejawami pesymizmu, zniechęcenia i bezradności.

Wiersz ten przywołuje obraz człowieka- kowala, co składa się na jego symboliczne znaczenie. Kowal, rzemieślnik zajmujący się kowalstwem, który musi w swojej pracy wykazywać się siłą i wytrzymałością uosabia w utworze aktywność, heroizm i potęgę. Ta nieprzypadkowa postać człowieka miała stać się bowiem wzorem dla człowieka przełomu wieków, owładniętego niemocą i marazmem. Miała za zadanie nawoływać do osiągnięcia wewnętrznej siły, gdyż tylko silna jednostka mogła przetrwać ówczesne czasy.

Wiersz jest sonetem, w którym pierwsze dwie strofy mają charakter opisowy, natomiast dwie kolejne wyrażają pewną refleksję. Podmiot liryczny- tytułowy kowal w pierwszych dwóch zwrotkach chce z kruszców wykuć serce hartowne, mężne, dumne, silne, co wskazuje na to, że odrzuca on postawę bierności, bezradności jaką przyjmuje człowiek przedstawiony w wierszu ,,Koniec wieku XIX” , pragnie działać, samodzielnie wykreować swój los, jak mówi przysłowie- stać się kowalem własnego losu, być człowiekiem silnym wewnętrznie, który będzie potrafił przeciwstawić się wszelkim słabością. Serce stanowi symbol osobowości człowieka i jego stan ducha. Jeśli kowalowi nie uda się stworzyć serca, które nie pęknie, sam je zniszczy, gdyż nie warto by było słabe. Refleksja ta przywołuje poglądy filozoficzne Fryderyka Nietschego, który głosił kult nadczłowieka, a odrzucał wszystko co słabe i niedoskonałe. Człowiek w ,,Kowalu” ma być jednostką silną, zdeterminowaną, kształtującą siebie, dążącą do doskonałości, przeciwstawiającą się wszelkim przejawom słabości i radzącą sobie z otaczającą go rzeczywistością.

Poeta w tym utworze przekonuje, że każdy człowiek ma w sobie pewien potencjał, który przy odpowiedniej obróbce, pracy może go wynieść ponad przeciętność, pomóc w przeciwstawieniu się przeciwnościom losu, uodpornieniu się na wszelkie zło świata. Obecna jest tutaj zatem pochwała czynu, czynnego działania, dynamizmu, nieustannej pracy nad samym sobą.

Na przesłanie tego utworu składa się przede wszystkim symbolizm utworu, główny symbol- kowal, który symbolizuje człowieka zmierzającego konsekwentnie do obranego przez siebie celu i dążącego do doskonałości. Dynamizm, żywotność, energię, która ma zadanie propagować pochwałę aktywnego działania, w wierszu buduje ekspresywne słownictwo, np. czasowniki- ciskam, walę, rzeczowniki- grzmot, wulkan, wyliczenia, wykrzyknienie a także liczne inwersje. Na wzór człowieka, jakim powinno się stać wskazują epitety o dodatniej barwie emocjonalnej- np. serce hartowne, serce dumne, dzieło wielkie, natomiast te o negatywnym zabarwieniu emocjonalnym – np. serce skażone, serce pęknięte, serce słabością przeklęte, oraz czasowniki takie jak: pękniesz, ulegniesz, giń, kreują dekadencki obraz człowieka, jakiemu należy się przeciwstawić.

Podsumowując, utwory ,,Kowal” oraz ,,Koniec wieku XIX” przedstawiają zupełnie różny obraz człowieka żyjącego na przełomie dwóch wieków. Przeciwstawiają się tutaj dwie, skrajnie odmienne filozofie epoki modernizmu. W ,,Kowalu” Leopolda Staffa wyłania się filozofia Fryderyka Nietzschego, stąd poeta głosi pochwałę człowieka mocnego, aktywnego, kształtującego swą duchową siłę, który powinien przezwyciężyć modernistyczny dekadentyzm, natomiast wiersz ,,Koniec wieku XIX” powstał w oparciu o filozofię Artura Schopenhauera przez co człowiek ukazany jest tutaj jako jednostka wyrażająca skrajnie pesymistyczne nastroje, której życie jest jedynie niekończącym się cierpieniem, któremu nie próbuje ona zaradzić.