Skały to zespoły wielu minerałów, różnych lub tego samego rodzaju, powstających w naturalnych procesach zachodzących we wnętrzu Ziemi lub na jej powierzchni.
Ze względu na sposób powstawania wyróżnia się trzy główne rodzaje skał:
- Skały magmowe
- Skały osadowe
- Skały metamorficzne (przeobrażone)
Skały te mają rożne właściwości fizyczne jak i chemiczne, dlatego są wykorzystywane w wielu różnych dziedzinach gospodarki.
W dalszej części referatu zostaną przedstawione główne dziedziny życia, w których dany rodzaj jest wykorzystywany.
Skały magmowe
Powstają w wyniku krystalizacji mamy w głębi (skały magmowe głębinowe- granit, sjenit, dioryt, gabro) lub gwałtownego zastygania i krystalizacji magmy na powierzchni Ziemi (skały magmowe wylewne- bazalt, andezyt, porfir, melafir, pumeks).
Skały wylewne mają budowę skrytokrystaliczną, natomiast głębinowe- jawnokrystaliczną.
W zależności od ilości zawartej krzemionki skały dzielimy na: kwaśne (duża zawartość krzemionki), zasadowe i obojętne. Jej obecność decyduje o barwie skały. Skały bogate w nią mają charakterystyczną jasną barwę.
Przykładowe zastosowanie skał magmowych:
- Granity do produkcji: kamienia budowlanego i drogowego, grysów twardych oraz pyt okładzinowych.
- Sjenity do wyrobów: płyt okładzinowych, cokołów, schodów, posadzek, pomników.
- Granodioryty w produkcji: kruszywa budowlanego i drogowego, grysów oraz kamienia budowlanego.
- Gabra w produkcji: materiałów drogowych, kamienia łamanego, tłucznia, grysów.
- Porfiry do produkcji: materiałów drogowych.
- Fonolity w przemyśle: szklarskim, ceramicznym.
- Andezyty w produkcji: betonów, zapraw kwasoodpornych, dróg.
- Bazalty stosowane są w budowie: dróg i szlaków kolejowych oraz są wykorzystywane w produkcji wełny mineralnej i prefabrykowanych betonów ciężkich.
Skały osadowe
Dzielimy na:
- Skały osadowe okruchowe- piaski, żwiry, mułki, iły, piaskowce, glina, mułowce, iłowce, zlepieńce.
Powstają w wyniku wietrzenia i rozkruszania skał wcześniej istniejących na powierzchni Ziemi i w zbiornikach wodnych; mogą ulegać spojeniu pod wpływem temperatury, ciśnienia i przemian chemicznych.
- Skały osadowe organiczne- wapienie (muszlowe, koralowe), węgiel (kamienny, brunatny), torf, opoki, ropa naftowa, gaz ziemny.
Powstają w wyniku nagromadzenia szczątków organicznych i zwierzęcych w środowisku wodnym i lądowym.
- Skały osadowe chemiczne- sole, gipsy, naciekowe formy jaskiniowe, niektóre wapienie.
Powstają w wyniku wytrącenia się z różnego rodzaju roztworów.
Przykładowe wykorzystanie skał osadowych:
- Wapienie w przemyśle: hutniczym, wapienniczym, cementowym, cukierniczym, rolniczym oraz jako kruszywo budowlane i kamień budowlany.
- Kredy w produkcji farb malarskich, nawozów mineralnych oraz w przemyśle cementowym.
- Magnezyty w przemyśle: papierniczym, farbiarskim, gumowym, elektrotechnicznym oraz do produkcji spoiw magnezytowych.
- Margle jako surowiec do produkcji cementu.
- Dolomity w przemyśle: hutniczym, ceramicznym, szklarskim, chemicznym, budowlanym, drogowym.
- Opoki jako: kamień budowlany, surowiec do produkcji cementu, materiał w budownictwie mieszkaniowym.
- Gipsy w przemyśle: materiałów budowlanych, chemicznym, rolniczym, sztukatorskim, modelarskim.
- Iły w przemyśle: ceramicznym, papierniczym, gumowym, elektrotechnicznym, chemicznym i cementowym.
- Piaskowce jako: kamień budowlany, kruszywo łamane, materiał ścienny.
- Piaski do produkcji: szkła, odlewów staliwnych i żeliwnych, cegły wapienno-piaskowej, betonów, zapraw.
- Żwiry do: oczyszczania wód pitnych oraz przemysłowych ścieków.
Skały metamorficzne (przeobrażone)
Powstają w wyniku działania dużego ciśnienia, wysokiej temperatury lub czynnika chemicznego na wcześniej powstałe skały magmowe lub osadowe doprowadzając do zmian w budowie wewnętrznej (granit-> gnejs, wapień-> marmur, piaskowiec-> kwarcyt, skała ilasta-> łupek krystaliczny)
Wykorzystanie skał przeobrażonych:
- Gnejsy jako surowiec do produkcji materiałów drogowych.
- Łupek krystaliczny jest wykorzystywany do: wyrobu papy, środków ochrony roślin, wypełniacz mas plastycznych.
- Kwarcyt w przemyśle materiałów ogniotrwałych.
- Marmury stosowane w przemyśle wapienniczym oraz jako kamień budowlany, grys oraz płyty marmurowe.