Koniec wieku XIX - Kazimierz Przerwa - Tetmajer - analiza i interpretacja

Wiersz Kazimierza Przerwy – Tetmajera ‘Koniec wieku XIX’ ma regularną budowę. Wszystkie strofy mają po cztery wersy, z których co drugi rozpoczyna się pytaniem. Podmiot liryczny, wypowiada się w imieniu ogółu ludzi z końca wieku, o czym świadczą wyrażenia: ‘Co zostało nam, co wszystko wiemy (…)’ i jest skierowany do osób z tamtych lat, co wyraża apostrofa ‘człowiecze z końca wieku’. Poeta próbuje odpowiedzieć na pytania o sens życia stawiając wspomniane już pytania retoryczne. W pierwszej zwrotce nie przeklina, bo tak postąpiłby dziki, nie znający Boga. Nie posługuje się też ironią, gdyż to nic nie zmieni. W drugiej uważa, że nie może gardzić, gdyż tak robi tylko głupiec, który nie może nic osiągnąć. Nie chce też za przykładem skorpiona zwabionego w pułapkę popełnić samobójstwa z rozpaczy. Z kolei w równej walce nie ma szans, bo jest jak ‘mrówka rzucona na szyny’ pod rozpędzony pociąg. Rezygnacja też nie jest wyjściem, bo nie przynosi ulgi. Nie może kierować się gwiazdami, bo odczytywana z nich przyszłość nie jest pewna. W ostatniej strofie podmiot liryczny pyta się, co więc pozostało, co powinien robić i czym się kierować, gdy dotychczasowa wiara nie wystarcza. Jednak nie dostaje odpowiedzi. Właśnie ostatnie cztery wersy potęgują wymowę całego utworu. Wyrażają to, co czuli ludzie żyjący na przełomie XIX i XX w. Pokazują zagubienie, bezradność wobec bliżej niezidentyfikowanego zagrożenia, a brak odpowiedzi nie pozwala się przygotować do tego, co może nastąpić.