Pytania obrona dyplomowa studia I-go stopnia kierunek Ekonomia

Pytania obrona dyplomowa studia I-go stopnia kierunek Ekonomia

1. Makroekonomiczne mierniki gospodarki.

Do makroekonomicznych mierników gospodarki zaliczamy: PKB, PNB, dochód narodowy, stopę inflacji oraz stopę bezrobocia.
Dochód narodowy - uzyskany z działalności gospodarczej na terenie danego kraju w pewnym okresie, zwykle w 1 roku; miernikami dochodu narodowego są: produkt narodowy brutto (PNB), produkt narodowy netto (PNN) oraz produkt krajowy brutto (PKB); Oblicza się go przez odjęcie amortyzacji od PNB wyrażonego w cenach czynników produkcji. Dochód narodowy jest to ilość pieniędzy, jaką dysponuje gospodarka na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotychczasowym poziomie
- PKB - wartość dodana wytworzona przez wszystkie czynniki produkcji wszystkich sektorów znajdujące się na terenie danego kraju, należące zarówno do właścicieli krajowych jak i zagranicznych.
- PNB - wartość dodana wytworzona przez wszystkie czynniki produkcji, których właściciele są obywatelami danego kraju, łącznie z tymi, które fizycznie umieszczone są za granicą.
-Miernikiem inflacji jest stopa inflacji.
Stopa inflacji jest procentową zmianą poziomu cen, liczoną według wzoru:
Poziom cen w roku bieżącym - Poziom cen w roku poprzednim
Stopa inflacji = ---------------------------------------------------------------------------x 100
Poziom cen w roku poprzednim
-Stopa bezrobocia to wielkość statystyczna opisująca zjawisko bezrobocia. W praktyce stosowane są dwa sposoby obliczania stopy bezrobocia:
- pierwszy sposób, używany w większości krajów świata, określa stopę bezrobocia jako stosunek liczby osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy do zasobu siły roboczej,
- drugi, stosowany rzadziej, jest relacją liczby osób zarejestrowanych jako poszukujące pracy do liczby ludności w wieku produkcyjnym, tj. do liczby osób w granicach wiekowych określających w danym kraju wiek produkcyjny
Stopa bezrobocia obliczana drugą metodą jest zawsze niższa, bo liczebność ludzi w wieku produkcyjnym jest zawsze większa od liczebności zasobu siły roboczej.
Stopa bezrobocia nie oddaje dokładnie rozmiarów bezrobocia, gdyż zawsze istnieje grupa ludzi nie rejestrujących się w urzędzie pracy którzy szukają pracy na własną rękę, ponadto wiele osób rejestruje się tylko po to aby skorzystać z prawa do zasiłku, nie mając zamiaru podjęcia pracy lub pracuje w tzw. szarej strefie.
Rodzaje stopy bezrobocia:
- rzeczywista stopa bezrobocia – dotyczy wszystkich bezrobotnych, niezależnie od przyczyn dla których pozostają bez pracy.
- naturalna stopa bezrobocia – dotyczy tylko bezrobotnych dobrowolnie(Ci których pozostawanie bez pracy nie wynika ze stanu koniunktury)

2. Przyczyny, skutki i sposoby zapobiegania inflacji.

Inflacja – zjawisko monetarne wywołane szybszym przyrostem ilości pieniądza niż produkcji. Konsekwencją tego jest, że na rynku obserwowany jest długotrwały wzrost średniego poziomu cen
Przyczyny inflacji:
1. nadmierna emisja pieniędzy nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona poprzez
a. dodruk banknotów niemających pokrycia,
b. oprocentowanie pieniędzy
c. działalność kredytową banków komercyjnych
2. niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
3. wzrost zagregowanego popytu w gospodarce (np. z racji wzrastających płac)
4. niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
5. przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)
6. ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza.
7. wadliwa struktura gospodarki
8. import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
9. długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)
10. monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)

Skutki inflacji:
1. w szczególności skutkiem inflacji jest względne zmniejszenie się dochodów osób, których nominalne dochody są stałe – te niekorzystne konsekwencje inflacji można w pewnym stopniu zmniejszyć dokonując odpowiednio często waloryzacji zobowiązań (emerytury, renty).
2. tzw. koszty zdartych zelówek – są związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji ludzie dążą do utrzymywania mniejszych zasobów gotówki, co związane jest z pewnymi kosztami, jak np. koszty dojazdu do bankomatu – wraz z rozpowszechnianiem się obrotu bezgotówkowego znaczenie tych kosztów będzie maleć.
3. tzw. koszty zmienianych jadłospisów – są to koszty związane z tym, że w warunkach wysokiej inflacji firmy częściej muszą zmieniać ceny, co wiąże się z dodatkowymi kosztami – przykładowo restauracje muszą częściej zmieniać jadłospisy.
4. ucieczka od pieniądza oznacza wzrost konsumpcji
5. zniechęca do oszczędzania
6. komplikuje rachunek ekonomiczny
a. podnośnik podatkowy w przypadku progresywnej polityki podatkowej (z racji niezmieniających się progów podatkowych)

Klasyfikacja inflacji według kryterium tempa:
a. pełzająca – do 5%
b. krocząca – 5-10%
c. galopująca – 10-15%
d. megainflacja – 15-50%
e. hiperinflacja – powyżej 50%

Sposoby zapobiegania inflacji:
1. polityka finansowa - nadrzędnym celem musi być pokrycie wydatków budżetowych dochodami. Ograniczony powinien być deficyt budżetowy.
2. polityka pieniężno-kredytowa - podporządkowanie wymogowi realności emisji i kreacji pieniądza.
3. Instrumenty:
 zamrożenie cen i płac
 uruchamianie długu publicznego
 wymiana pieniężna
 ograniczenie akumulacji w przedsiębiorstwie
 zmiana struktury gospodarki (zwiększenie ilości dóbr finalnych)

3. Podstawowe prawa rynku i zależności między nimi.

Prawo popytu i podaży, podstawowe prawo ekonomiczne regulujące działanie mechanizmu rynkowego, określające wzajemne zależności pomiędzy wielkością popytu, wielkością podaży, a poziomem ceny towaru. Mówi, że w warunkach niezmienności innych zjawisk rynkowych popyt zmienia się z reguły w odwrotnym, a podaż w tym samym kierunku, co cena. Nadwyżka popytu nad podażą powoduje wzrost ceny, nadwyżka podaży nad popytem jest przyczyną spadku ceny.
Mechanizm rynkowy – zależności pomiędzy podażą, popytem a ceną danego produktu. Mechanizm rynkowy działa następująco:
- jeżeli wielkość popytu przewyższy wielkość podaży, czyli kupujących dany produkt jest więcej niż produktu - jego cena wzrośnie, co wpłynie na zmniejszenie popytu i zwiększenie podaży;
- jeżeli wielkość podaży przewyższy wielkość popytu, czyli produktu będzie więcej niż chętnych do jego nabycia - cena spadnie, co zwiększy popyt i jednocześnie wpłynie na zmniejszenie podaży.
1.
2. Prawo Engla – w miarę wzrostu dochodów udział wydatków na żywność w wydatkach ogółem się zmniejsza. W przypadku wydatków na odzież i mieszkanie udział nie zmienia się, Wydatki na samochody, podróże, biżuterię, meble, ochronę zdrowia, czy wypoczynek wzrastają z kolei w tempie szybszym od tempa wzrostu dochodów.
PRAWA ENGLA, czyli zależności między wzrostem dochodów a konsumpcją dóbr
1. Wraz ze wzrostem dochodów spada udział wydatków na żywność, 0 < E < 1,
2. Wraz ze wzrostem dochodów udział wydatków na ubrania i żywność w dochodzie nie zmienia się, E = 1,
3. W przypadku dóbr luksusowych wzrost dochodów zwiększa udział tych dóbr w ogólnej konsumpcji nabywcy, E > 1.
3. Prawo malejącej krańcowej stopy substytucji - im mniej jest dobra konsumowanego przez gospodarstwo domowe, tym mniej będzie ono skłonne do zrezygnowania z jednostki tego dobra by uzyskać dodatkową jednostkę drugiego dobra.
Prawo malejącej użyteczności krańcowej - wraz ze wzrostem konsumpcji dobra o kolejne jednostki, przyrosty użyteczności są coraz mniejsze.

4. Funkcje i rodzaje cen w gospodarce rynkowej.

Cena

Cena to wyrażona w pieniądzu relacja między dwoma towarami..

Funkcje ceny

Wyróżnia się następujące funkcje ceny:

- informacyjna - Ceny informują nabywcę, o ile zmniejszą się jego zasoby pieniężne, jeśli dokona zakupu danego dobra, natomiast sprzedawcę informują o tym o ile wzrośnie jego dochód, gdy dokona sprzedaży

- Redystrybucyjna (podział) - ceny są narzędziem podziału dóbr i usług, oraz przesuwania dochodów od jednych grup społecznych do innych i do budżetu państwa Państwo również dokonuje redystrybucji dochodów za pomocą cen, przez zróżnicowane obciążenie cen podatkami i cłami,

- Symulacyjna(bodźcowa) - cena to narzędzie oddziaływania na dostawców i odbiorców- im wyższy jest poziom cen, tym większa jest opłacalność produkcji. Niższy poziom cen natomiast, zniechęca producentów i powoduje ograniczenie produkcji. Wyższy poziom cen powoduje również, że producenci podnoszą wartość użytkową swoich wyrobów. Jeżeli natomiast chodzi o konsumentów, to wyższa cena skłania ich do obniżenia spożycia, a niższa stymuluje jego wzrost. Przy pomocy cen Państwo może stymulować wzrost spożycia niektórych wyrobów,
Rodzaje cen
• Producenta - to cena, po której można nabyć towar bezpośrednio od wytwórcy,
• Hurtowa - czyli cena pośrednia (bez marży),
• Detaliczna - obejmuje wszystkie koszty produkcji, marketingu i dystrybucji(cena hurtowa + marża detaliczna),
• Urzędowe - inaczej regulowane, ustalane przez organy państwa,
• Maksymalne - pozbawiają strony możliwości umownego ustalenia ceny ponad określoną wartość,
• Minimalne - pozbawiają strony możliwości umownego ustalenia ceny poniżej określonej wartości,
• Sztywne - ceny sztywne sprawiają, że produkt sprzedawany jest po takiej samej cenie wszystkim nabywcą kupującym go na takich samych warunkach i w takich samych ilościach,
• Wolnorynkowe - kształtują się swobodnie w oparciu o prawo popytu i podaży,
• Równowagi - cena, przy której popyt na dane dobro jest równy jego podaży.
Ponadto w stosunkach umownych objętych działalnością marketingową, występuje wiele odmian cen, opartych na parametrach ekonomicznych i funkcjach gospodarczych. Można tu wymienić takie ceny, jak:
• Cennikowa,
• Zbytu,
• Zaopatrzenia,
• Limitowa,
• Ryczałtowa,
• Rynkowa,
• Sezonowa,
• Stała,
• Transakcyjna,
• Wyjściowa,
• Nowości,
• Krocząca,
• I inne.

Cena jest cechą każdej transakcji, bez względu na jej rodzaj. Nawet w przypadku niektórych usług publicznych, za które nie płaci się bezpośrednio, występuje cena. Jest ona również zawarta w podatkach nakładanych na obywateli. Takie produkty czy usługi określa się jako nongoods. Cena ze względu na postać transakcji może przybierać różne formy. Możemy mówić o:
• cenie sensu stricto, kiedy nabywca kupuje określone dobro lub usługę,
• cenie sensu largo, obejmującej zarówno cenę sensu stricto, jak też czynsz, taryfę,
• składkę członkowską, wynagrodzenie, podatek, stopę procentową i honorarium

5. Produkt narodowy, metody jego liczenia oraz mechanizm podziału.

Produkt narodowy to miara stosowana dla oceny efektywności gospodarowania czynnikami wytwórczymi w skali makroekonomicznej:
Produkt narodowy brutto - PNB jest miernikiem całkowitych dochodów osiąganych przez obywateli kraju, niezależnie od miejsca świadczenia usług czynników produkcji, tzn. w kraju lub za granicą. Różnica między PKB i PNB wyraża się sumą dochodów netto z własności kapitału zainwestowanego za granicą. Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami wypłaconymi z tytułu własności cudzoziemcom. Jeżeli odpływ dochodów z tytułu usług czynników produkcji będących własnością kapitału zagranicznego jest większy niż przypływ dochodów z tytułu posiadanych czynników produkcji za granicą, wówczas PKB jest większy od PNB i odwrotnie. W przypadku, gdy przypływ dochodów równa się odpływowi lub gdy dany kraj w ogóle nie wypłaca i nie otrzymuje dochodów z własności zagranicznej, wówczas PKB = PNB.
Realny PNB jest prostym miernikiem fizycznych rozmiarów produkcji wytwo¬rzonej w gospodarce, a roczna zmiana procentowa jego poziomu informuje o tempie wzrostu gospodarczego. Żeby jednak uzyskać informację na temat stopy życiowej przeciętnego obywatela w danym kraju, należy uwzględnić również przyrost demo¬graficzny. Realny PNB per capita (na 1 mieszkańca) jest to realny PNB podzielony przez liczbę mieszkańców kraju. Średni poziom PNB w przeliczeniu na 1 mieszkańca otrzymujemy dzieląc ogólną jego wartość przez liczbę ludności danego kraju8. Analogicznie postępujemy, gdy chcemy uzyskać przeciętny dochód na 1 mieszkańca (dochód narodowy dzielimy przez liczbę ludności).
Produkt narodowy netto - PNN jest miarą dochodów, jakimi dysponuje gospo¬darka na wydatki na dobra i usługi, po odłożeniu odpowiedniej ilości pieniędzy na sfinansowanie amortyzacji oraz utrzymanie istniejącego zasobu kapitału na dotych¬czasowym poziomie. PNN jest mniejszy od PNB o wielkość amortyzacji (Am). Amortyzacja jest miarą szybkości zmniejszania się wartości istniejącego w kraju kapitału trwałego w danym okresie, będącego wynikiem jego fizycznego lub eko¬nomicznego zużycia.
Z uwagi na trudności w ustaleniu rzeczywistej wielkości amortyzacji (odpisy amortyzacyjne ustalane dla celów rachunku kosztów nie odzwierciedlają rzeczywistego zużycia kapitału, jest to tylko szacunek) w praktyce częściej wykorzystywany jest produkt narodowy brutto.

W praktyce PNB jest obliczany metodą sumowania wartości pieniężnej wszystkich produktów finalnych (tzw. podejście wvdatkowe) bądź też metodą sumowania wszystkich płatności (tzw. podejście oparte na kosztach zasobów i dochodach).
Podejście wydatkowe polega na obliczeniu wartości pieniężnej dóbr finalnych-w tym celu sumowane są cztery podstawowe kategorie wydatków:
 na zakupy dóbr i usług przez gospodarstwa domowe,
 na zakupy inwestycyjne krajowych przedsiębiorstw prywatnych,
 na zakupy dóbr i usług przez rząd i instytucje publiczne,
 eksport netto towarów i usług (plus eksport, minus import).

Podejście dochodowo-kosztowe polega na sumowaniu wszystkich płatności za wykorzystanie zasobów (czynników produkcji). Uzyskane dochody są równocześnie składnikami kosztów w tworzeniu produktu narodowego. Podstawowe kategorie do¬chodów to:
 wynagrodzenia za pracę (płace i dochody z pracy na własny rachunek),
 dochody (procenty) z lokat oprocentowanych,
 dochody z tytułu własności majątkowych (czynsze, renty),
 zyski korporacji, które obejmują dywidendy dla akcjonariuszy i podatki bezpośrednie,
 niedochodowe pozycje kosztów pośrednich (amortyzacja i podatki pośrednie
od przedsiębiorstw).


Różnica między PKB i PNB wyraża się sumą dochodów netto z własności kapitału zainwestowanego za granicą. Dochody netto są różnicą między dochodami otrzymanymi z tytułu własności za granicą a dochodami wypłaconymi z tytułu własności cudzoziemcom.

Produkt narodowy i produkt krajowy
Produkt krajowy brutto (PKB)  miara produkcji wytworzonej w kraju (przez obywateli i ewent. przez cudzoziemców).
Produkt narodowy brutto (PNB)  miara dochodów osiąganych przez obywateli danego kraju (łącznie z dochodami osiągniętymi za granicą, a przekazanymi do kraju).
PNB = PKB + dochody netto z własności i pracy za granicą (F)


6. Inwestycje i ich rola oraz czynniki kształtujące ich wielkość w gospodarce rynkowej.

, przez inwestycje rozumie się aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych wynikających z przyrostu wartości tych aktywów, uzyskania z nich przychodów w formie odsetek, dywidend lub innych pożytków w tym również z transakcji handlowych, a w szczególności aktywa finansowe oraz te nieruchomości i wartości niematerialne, które nie są użytkowane przez jednostkę, lecz zostały nabyte w celu osiągnięcia korzyści.

. Rola inwestycji jest tworzenie nowych oraz unowocześnianie już eksploatowanych środków trwałych, p. Inwestycje są źródłem nowych lub zmodernizowanych maszyn, urządzeń, środków transportu, obiektów budowlanych.
Można wyróżnić 5 oddziałów potencjalnego oddziaływania inwestycji na gospodarkę:
- transfer nowych technologi, know- how,
- zmiany w strukturze gospodarki, wprowadzenie nowych produktów, usług, rozwój wybranych gałęzi gospodarki
- tworzenie nowych miejsc pracy
- bilans płatniczy
- PKB

Pierszwe dwa obszary są najważniejszą korzyścia dla gospodarki. Gospodarki często potrzebują nowych koncepcji polityki ekonomicznej, która poprzez wykorzystywanie nauki i techniki pozowli zmodernizować gospodarkę. Inwestycje odziaływują na gospodarkę poprzez zmiany struktury gospodarczej poprzez wprowadzenie nowych produktów, usług, rozwój wybranych gałęzi gospodarki. Wzrost miejsc pracy następuje gdy inwestor od podstaw rozpoczyna swoją działalność, tworzy miejsca pracy, a pracownicy mają możliwość podwyższania swoich kwalifikacji. Bezpośrednie inwestycje wywierają wpływ nie tylko na zatrudnienie od względem ilościowym ale także jakościowym.

7. Koniunktura gospodarcza, jej mierniki oraz wahania w gospodarce rynkowej.

Koniunktura gospodarcza – to wszelkie zmiany aktywności gospodarczej przejawiające się w zmianach podstawowych wskaźników ekonomicznych.

Wskaźniki koniunktury gosp.:
Mierniki produkcji - produkt krajowy brutto
- produkt potencjalny
- produkcja przemysłowa
- proste mierniki reprezentacyjne
Mierniki wykorzystania czynników produkcji - stopa bezrobocia
- wykorzystanie zdolności produkcyjnych
Mierniki cen - deflator PKB
- wskaźnik cen towarów i usług konsumpcyjnych
- wskaźnik cen producentów
Wskaźniki rynku pieniężnego - podaż pieniądza
- stopa procentowa
Wskaźniki zbiorcze - wskaźnik dyfuzji
- wskaźnik zbiorczy o znormalizowanej amplitudzie


wahania koniunkturalne – są powtarzającymi się ze względną regularnością i zmianami aktywności gospodarczej. Wyrażają się w ekspansji lub kurczeniu tej aktywności wokół linii trendu.
wahania sezonowe – obejmują zmiany w działalności gospodarczej dokonujące się na przestrzeni roku kalendarzowego. Są one wynikiem działania np.: czynników przyrodniczych, zwyczajów
wahania przypadkowe – są zmianami w działalności gospodarczej powodowanymi bliżej nieokreślonymi przyczynami, mającymi charakter losowy.

8. Główne nurty teoretyczne makroekonomii.

Rozwój teorii makroekonomicznych na przestrzeni ostatnich siedemdziesięciu lat miał swoje główne źródło w tzw. Rewolucji keynesowskiej. Pojawienie i upowszechnienie się poglądów J.M. Keynesa, zapoczątkowało dynamiczny rozwój teorii makroekonomii,

Ogólny zarys teorii neoklasycznej mówi nam ,że gospodarka rynkowa jest stabilna w długim okresie, wszelkie odchylenia produkcji czy zatrudnienia od stanu równowagi są przypadkowe lub przejściowe. Stan równowagi wynika z doskonałości mechanizmu rynkowego, który szybko i skutecznie przywraca równowagę. Mechanizm rynkowy ma zdolność do kojarzenia interesu producentów i konsumentów( „niewidzialna ręka rynku”). W modelu klasycznym i neoklasycznym przyjmuje się, że:
1. wszelkie przedsiębiorstwa i gospodarstwa domowe działają racjonalnie, zmierzając do maksymalizacji zysku lub użyteczności,
2. rynki są doskonale konkurencyjne, co oznacza pełną wolność w podejmowaniu decyzji,
3.
4. wszystkie podmioty gospodarcze posiadają doskonałą znajomość rynku i cen przed wymianą,
5.
6. Teoria keynesizmu
Keynes posługiwał się często pojęciem całkowitego popytu, będącego ogólną sumą zapotrzebowania na dobra i usługi w całym systemie ekonomicznym. Pojęcie to znane było też w klasycznej ekonomii. Zdaniem Keynesa jednak poziom produkcji i zatrudnienie wynika właśnie z całkowitego popytu, podczas gdy w ekonomii klasycznej to osiągnięty poziom produkcji i dostosowane do niego płace decydowały o całkowitym popycie.
W klasycznej ekonomii przyjmowano, że mechanizm popytu i podaży automatycznie reguluje całkowity popyt. Samoregulacja poziomu płac i cen miała gwarantować stałą równowagę między pełnym zatrudnieniem i całkowitym popytem. Nadmiar produkcji miał być zachowywany na przyszłość lub pożytkowany na nowe inwestycje. System stóp procentowych w tym modelu funkcjonował jako "koszt pieniądza", regulujący automatycznie optymalne proporcje między bieżącym spożyciem a tendencją do oszczędzania i inwestowania.
Chwilowa nierównowaga na rynku pracy wynika w teorii klasycznej tylko z istnienia zbyt dużej liczby chybionych inwestycji. Chybione inwestycje dają zatrudnienie i generują popyt, ale same nie generują właściwej podaży. Stąd na rynku pojawia się nadmiar pieniędzy wywołujący sztuczny popyt. Aby ten nadmiar zlikwidować, trzeba w czasach kryzysu obcinać płace, zamykać nierentowne firmy (będące efektem chybionych inwestycji) i podrażać koszty inwestycji przez wzrost bankowych stóp procentowych, aż do ponownego uzyskania równowagi.
W analizie Keynesa taki sposób radzenia sobie z kryzysem tylko pogarszał sytuację. Obniżanie płac i wzrost stóp procentowych powoduje w jego ujęciu spadek popytu i jednocześnie wzrost środków na kolejne inwestycje. Inwestowanie przy spadku popytu staje się jednak zbyt ryzykowne i dlatego środki na inwestycje ściągnięte z rynku zamiast generować nowe miejsca pracy i co za tym idzie powiększać całkowity popyt, pozostają niewykorzystane w bankach. Popyt więc cały czas spada, nie powstają nowe inwestycje, kolejne przedsiębiorstwa bankrutują na skutek spadku popytu i kryzys się coraz bardziej pogłębia.
Zdaniem Keynesa, aby wyjść z tego błędnego koła, należy w czasie kryzysu pobudzać popyt poprzez działania odwrotne do tych wynikających z teorii klasycznej. Należy zatem obniżać stopy procentowe, obniżając tym samym koszty inwestycji, stosować ulgi inwestycyjne w systemie podatkowym, ratować upadające przedsiębiorstwa, a nawet bezpośrednio "pompować" pieniądze w rynek za pomocą bezpośrednich inwestycji państwa, czyli stosować na możliwie jak najszerszą skalę rozmaite działania interwencjonistyczne.
Jakkolwiek Keynes zgadzał się, że teoretycznie pieniądze inwestowane w gospodarkę przez państwo nie zwiększają ogólnej ilości dostępnego kapitału na inwestycje, gdyż przecież pochodzą tylko z podatków lub długów uszczuplających wolny kapitał inwestycyjny w rękach prywatnych, to jednak zachodzi tu efekt "mnożnika inwestycyjnego Keynesa". Polega on na tym, że pieniądz zainwestowany generuje w przyszłości wielokrotnie więcej pieniędzy na spożycie, które z kolei pobudzają następne inwestycje i cała gospodarka nabiera rozpędu.

Teoria neoklasyczna
Nawiązuje ona do ekonomii klasycznej. Jako główną tezę prezentuje pogląd, że mechanizm rynkowy prowadzi do optymalnej alokacji zasobów, w tym pełnego zatrudnienia. Rolę regulatora procesów gospodarczych pozostawia rynkowi, tym samym odrzucając konieczność głębokiej interwencji państwa w gospodarkę. Wiodącymi szkołami rozwijającymi się w ramach paradygmatu neoklasycznego są monetaryzm oraz ekonomia neoklasyczna. Starają się one budować koncepcje makroekonomiczne bazujące na klasycznej analizie mikroekonomicznej.

TEORIA NEOKLASYCZNA
„Celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku”

• To teoria tradycyjna, przyjmująca, że celem przedsiębiorstwa jest maksymalizacja zysku (przedsiębiorstwo to kategoria ekonomiczna przez ten cel);
• Przedsiębiorstwo w myśl teorii, to „podmiot, który maksymalizuje zysk” ;
• Warunkiem maksymalizacji zysku jest zrównanie kosztów krańcowych z przychodem krańcowym (MC = MR) – to szukanie jednego, optymalnego poziomu produkcji (obala to stanowienie cen przez narzut na koszty);
• Dążenie do maksymalizacji w krótkim okresie doprowadza, poprzez przystosowania, do maksymalizacji w długim okresie (teza ta jest mało użyteczna w praktyce, bo trudno jest śledzić koszty krańcowe i dochód krańcowy, ze względu na skalę produkcji);
• Firmy innowacyjne liczą na maksymalizację zysku w długim okresie dzięki innowacji (wg Schumpetera);
• Firmy nastawione na zysk istnieją w każdej gospodarce rynkowej (ale stanowią pewien jej margines);
• W warunkach pełnej konkurencji przyjęcie innych celów niż maksymalizacja zysku prowadziłoby do niepowodzenia (jest to warunek przetrwania firmy);

Monetaryzm to szkoła myśli ekonomicznej zajmująca się badaniem wpływu polityki pieniężnej państwa na dochód narodowy. W obrębie tego działu ekonomii istnieje szereg rozbieżności teoretycznych i ideologicznych. Monetarystą nazywa się w tym sensie każdego ekonomistę zajmującego się tą dziedziną niezależnie od jego poglądów w tej sprawie. Monetaryzm podkreśla długookresową neutralność pieniądza, brak krótkookresowej neutralności pieniądza, różnicę pomiędzy realnymi i nominalnymi stopami procentowymi oraz znaczenie podaży pieniądza przy analizie polityki makroekonomicznej. Głównymi przedstawicielami tego nurtu w ekonomii są Milton Friedman, Anna Schwartz, Karl Brunner, Allan Meltzer, David Laidler, Michael Parkin i Alan Walters.
W szerszym, i nie do końca poprawnym, sensie monetaryzm to również doktryna ekonomiczna charakteryzująca się silnym poparciem i wiarą w skuteczność mechanizmów rynkowych i niechęcią do nadmiernej interwencji państwa w gospodarkę. Monetaryzm ogólnie biorąc jest powrotem do klasycznych, XIX-wiecznych poglądów w tej sprawie (choć jest on obecnie dużo bardziej subtelny i złożony) stojącym w ostrym konflikcie z inną szkołą ekonomiczną zwaną keynesizmem. Monetarystą jest w tym sensie zwolennik tej szkoły myślenia ekonomicznego. Monetaryzm w drugim sensie tego słowa charakteryzuje się silną wiarą w samoregulujące się mechanizmy rynkowe, odrzucaniem tych form interwencjonizmu państwowego, które wiążą się z dużym wypływem pieniądza z kasy państwa oraz postulowaniem prowadzenia stałej i przewidywalnej polityki "mocnego" pieniądza i co za tym idzie odrzucanie koncepcji "naprawiania" gospodarki przez zmiany podstawowych stóp procentowych. Trzeba jednak zauważyć, że nie każdego zwolennika wolnego rynku można określić jako monetarystę.

Ekonomia neoklasyczna
Pod pojęciem ekonomii neoklasycznej rozumie się całą grupę teorii ekonomicznych wywodzących się z drugiej połowy XIX wieku, opierających się na stworzonej przez Adama Smitha ekonomii klasycznej. Ekonomia neoklasyczna była dominującą teorią ekonomiczną aż do lat 30. XX wieku, kiedy to została wyparta przez keynesizm.
Teoria neoklasyczna wychodzi z założenia, że wszystkie podmioty gospodarcze zachowują się w sposób racjonalny. Mówi się przy tym o homo economicus. Ponadto modele neoklasyczne zakładają istnienie konkurencji doskonałej

9. Równowaga na rynku dóbr i usług a równowaga na rynku pieniężnym.

Rynek dóbr i usług ( IS ) znajduje się w równowadze wówczas, gdy popyt globalny i faktyczny dochód są równe. Nastąpi to w punkcie, w którym planowane inwestycje I są równe planowanym oszczędnościom S.
Rynek pieniężny (LM) znajduje się w równowadze wówczas gdy wytwarzany dochód i wysokość stóp procentowych są równe. Nastąpi to wówczas gdy popyt na pieniądz będzie równy podaży pieniądza. Krzywa LM jest zbiorem punktów, które obrazują różne kombinacje wytwarzanego w gospodarce dochodu i stopy procentowej, przy których rynek pieniądza znajduje się w stanie równowagi.
Równowagę na rynkach dóbr i usług oraz pieniądza analizować można na podstawie modelu IS-LM. Popyt na dobra i pieniądz jest dokładnie równy ich podaży. IS ilustruje równowagę na rynku dóbr, LM na rynku usług, w punkcie przecięcia oba rynki znajdują się w równowadze. Jeżeli dochód jest zbyt niski, to popyt na pieniądz okazuje się niewystarczający w zestawieniu z dana wielkością jego podaży. Nadwyżka podaży pieniądza wywoła spadek stopy procentowej.

10. Teorie zachowania się konsumenta.

W ekonomicznej teorii gospodarstwa domowego zakłada się, że każdy konsument dokonuje racjonalnego wyboru spośród wielu możliwych rozwiązań wybierając rozwiązanie przynoszące najwięcej korzyści. Wyróżniamy trzy założenia dotyczące zachowania się konsumenta:
1. Ekonomicznej racjonalności- konsument stara się w maksymalnym stopniu zaspokoić swoje potrzeby wybierając spośród dóbr osiągalnych przy danym dochodzie.
2. Preferencji- mając informacje o produktach konsument potrafi określić jaką maja one dla niego użyteczność
3. Ograniczoności i substytucyjności- wiedząc, że jego swobodę wyboru ogranicza dochód oraz ceny dóbr, konsument zastępuje je innymi dobrami.
Konsumpcja polega na jednorazowym zużyciu określonych dóbr w celu zaspokojenia potrzeb lub używaniu danego dobra przez dłuższy okres. - Podstawowym celem działalności konsumenta jest maksymalne zaspokajanie potrzeb. Odbywa się ono poprzez konsumpcje dóbr i usług. Miarą stopnia zaspokajania potrzeb jest użyteczność dóbr i usług.
Rozważania dotyczące wyboru zaczynamy od zidentyfikowania poziomu użyteczności. Użyteczność całkowita jest to suma zadowolenia, jaką daje konsumentowi posiadanie danego dobra. Dobra konsumpcyjne i usługi nabywa się na rynku plącąc za nie określoną cenę. Warunkiem nabycia dóbr jest posiadanie przez konsumenta odpowiedniej ilości środków finansowych. Konsument musi podjąć decyzje jakie dobro w i jakiej ilości chce konsumować.
Dla danego konsumenta może istnieć wiele alternatywnych planów konsumpcji. Nie oznacza to ze wszystkie będą możliwe do zrealizowania ze względu na ograniczoność posiadanych środków finansowych. W planie konsumpcji znajduje wyraz struktura preferencji konsumenta. Badaniem decyzji podejmowanych przez konsumentów zajmował się gossen, który sformułował podstawowe zasady użyteczności. W analizie zachowań konsumentów odróżnia się użyteczność całkowita i użyteczność krańcową Użyteczność całkowita to suma użyteczności dostarczanych z konsumpcji danego dobra, zaś użyteczność krańcowa jest stosunkiem przyrostu użyteczności całkowitej do przyrostu konsumpcji lub zapasu dobra.
Wraz ze wzrostem ilości konsumowanego dobra zwiększa się użyteczność całkowita ale rośnie ona w tempie malejącym. Wynika to z faktu, ze użyteczność krańcowa maleje. W wyniku badan nad użytecznością zaobserwowana dwa prawa: malejącej użyteczności krańcowej ( I prawo gossena) i prawo wyrównywania sie użyteczności krańcowej ( II prawo gossena). to pierwsze polega na tym ze wraz ze wzrostem konsumowanej ilości dobra, jego krańcowa użyteczność ma tendencje do zmniejszania się czyli zadowolenie z pierwszej konsumowanej jednostki dobra jest większe niż z kolejnej następnej jednostki. Przyrosty zadowolenia z konsumpcji są mierzone jako użyteczność krańcowa marginalna, która zmniejsza się wraz ze wzrostem ilość konsumowanego dobra.
Drugie prawo mówi, ze konsument dąży do maksymalizacji użyteczności, chce osiągnąć punkt równowagi- dokonuje zakupu dobra aż do poziomu w którym użyteczność krańcowa jednostki pieniężnej wydawanej na jedno dobro zrówna się z użytecznością krańcową jednostki wydawanej na inne dobro
Określenie przez konsumenta swoich preferencji umożliwia stworzenie krzywych obojętności. Na podstawie wielu krzyw obojętności można stworzyć mapę preferencji.

Krzywa obojętności przedstawia wszystkie kombinacje dwóch dóbr, które dla konsumenta są obojętne. Oznacza to, że każda z tych kombinacji daje konsumentowi takie samo zadowolenie czyli ten sam poziom użyteczności całkowitej. Chcąc konsumpcję jednego dobra zwiększyć, musimy zmniejszyć konsumpcję drugiego dobra i krzywa obojętności będzie miała nachylenie ujemne. Im wyżej położona jest krzywa tym wyższe spożycie obu dóbr. Krzywe tworzą mapę gustów lub preferencji konsumenta i wyrażają jego indywidualne upodobania. Między tymi dobrami istnieje substytucyjność. przy założeniu prawa malejącej substytucyjności krańcowej, coraz większe spożycie jednego dobra ( przy użyteczności całkowitej na nie zmiennym poziomie) wymaga coraz mniejszych rezygnacji ze spożycia drugiego dobra.
Konsument może dokonać zakupu tylko takiej ilości dóbr na które pozwalają mu jego dochody. Dzięki krzywej budżetowej możemy dowiedzieć się ile jednostek dobra Y może nabyć konsument przy nabywaniu dobra X na określonym poziomie. Krzywa budżetowa zawiera najlepsze dla konsumenta kombinacje dóbr. Przedstawia wiec najlepsze z możliwych koszyków dóbr, które może nabyć konsument rozporządzający określonym dochodem przy założeniu ze cały dochód przeznaczy na konsumpcje. Jeśli krzywa budżetową naniesiemy na krzyw obojętności uzyskamy informacje jaka kombinacja dóbr przyniesie konsumentowi maksymalną użyteczność. Krzywa obojętności wyznacza pragnienia a budżetowa możliwości konsumenta. Punkt równowagi konsumenta będzie znajdował się z punkcie styczności krzywej budżetowej i krzywej obojętności.
Analiza krzywej obojętności pozwala określić rozmiary substytucyjności jednego dobra przez drugie. Miernikiem substytucyjności jest marginalna stopa substytucji, kora określa jaką ilość dobra X trzeba poświęcić w celu zwiększenia dobra Y o jednostkę w sytuacji gdy konsument pozostaje na tej samej krzywej obojętności czyli nie zmienia poziomu użyteczności.
Cechy krzywej obojętności:
1. Nachylenie negatywne
2. Krzywe nie przecinają się
3. Krzywe są wypukłe względem początku układu współrzędnych
4. Jest ich nieskończenie wiele
wzrost dochodu konsumenta będzie powodował przesuniecie się krzywej budżetowej w prawo i w górę. Spadek zaś w lewi i w dół. Zmniejszenie dochodu powoduje przeniesienie punktu równowagi na niższą krzywa obojętności, a wzrost dochodów na wyższą. Ale zauważa się ze wraz ze wzrostem dochodów maleje udział wydatków na żywność a rośnie na dobra trwałego użytku i zaspokajanie potrzeb wyższego rzędu.
Jeśli cena jednego dobra wzrośnie to nachylenie krzywej budżetowej ulegnie zmianie. Dobra to staje się trudniej dostępne, bo konsument może nabyć go mniej. Nowy punkt równowagi przesuwa się w lewo. Wzrost ceny jednego dobra powoduje efekt substytucyjny i dochodowy. ten drugi polega na tym ze zmiana ceny powoduje zmianę dochodów realnych. Wzrost ceny powoduje spadek dochodów realnych.
Determinanty popytu indywidualnego to: preferencje, cena i dochody.


11. Ewolucja systemu bankowego.

System bankowy jest jednym z najistotniejszych elementów struktury instytucjonalnej oraz sposobu funkcjonowania gospodarki pieniężno-kredytowej. Należy go rozumieć jako ogół banków dopuszczonych do funkcjonowania w państwie, jak również zadania ustawowo przypisane ich poszczególnym rodzajom oraz związki między nimi. System bankowy w każdym kraju określa prawo bankowe. Ustala ono między innymi rodzaje banków funkcjonujących w tymże systemie, ich czynności, rolę banku centralnego oraz zadania nadzoru bankowego.
Najważniejszymi funkcjami systemu bankowego są:
• kształtowanie emisji kredytu i pieniądza ułatwiające – zgodnie z prawami obiegu pieniądza – funkcjonowanie gospodarki oraz zwiększające rolę pieniądza również w stosunku do innych walut
• pobudzanie szeroko pojętej oszczędności oraz takie gromadzenie wolnych środków finansowych w systemie bankowym, by mogły być one najefektywniej wykorzystane;
kredytowanie działalności gospodarczej oraz jej rozwoju jak również
• wspomaganie przedsiębiorstw i inicjatyw rozwojowych na zasadzie rentowności;
• prowadzenie gotówkowych i bezgotówkowych rozliczeń między jednostkami gospodarczymi.
Obecnie rola banków w systemie bankowym jest o wiele bardziej rozbudowana, można ją ogólnie scharakteryzować następująco:
1) są one przedsiębiorstwami, które przejmują szereg czynności finansowych z jednostek gospodarczych i gospodarstw domowych;
2) są instytucjami do transformacji ryzyka oraz terminu przy przyjmowaniu wkładów oraz udzielaniu kredytów.

Właściwości systemu bankowego w Polsce przed 1989 r.
Pozycja i zadania systemu bankowego w Polsce przed rokiem 1989 określone były przez charakter ustroju gospodarczego oraz wprowadzoną przez organa władzy politykę gospodarczą. Była to gospodarka centralnie zarządzana, o wysokim stopniu dyspozycyjności wszystkich instytucji wobec władz naczelnych.
W tym też okresie centralistyczny system gospodarki znajdował obicie w pozycji, charakterze i funkcjach Narodowego Banku Polskiego i innych ówczesnych banków. NBP jako „monobanku” cechowało:
służebna obsługa pieniężna rzeczowych procesów gospodarczych bez• możliwości dyskutowania na temat wysokości i celowości wypłat;
• brak znaczącego wpływu na państwową politykę budżetową;
• finansowanie budżetu bezprocentowym kredytem.
W tej sytuacji NBP nie wykonywał czynności typowych dla banków centralnych w gospodarce rynkowej. Nie istniała ogólna stopa procentowa wyrażająca ogólne warunki kredytowania przez bank centralny. Nie było również normalnego oddziaływania na podmioty gospodarcze. Niewymienialność pieniądza izolowała NBP od gospodarki światowej. Istniejące oprócz NBP inne banki, takie jak: Bank Gospodarki Żywnościowej czy Bank Handlowy w Warszawie S.A., nie odgrywały żadnej samodzielnej roli w gospodarce.
Następne zmiany sytuacji na tym polu umożliwiły nowe ustawy z 1989 r.: Prawo bankowe i Ustawa o Narodowym Banku Polskim. Celem reformy prawa bankowego było:
• stworzenie sprzyjających warunków do prowadzenia przez NBP aktywnej polityki emisyjnej, odpowiednio realizowanej przez cały system bankowy wobec wszystkich partnerów banków, poprzez przekształcenie NBP w bank banków
• kształtowanie autentycznego partnerstwa w stosunkach między bankami i ich klientami, przede wszystkim dzięki stworzeniu możliwości swobodnego nawiązywania stosunków kredytowych między bankami i podmiotami gospodarczymi;
• wprowadzenie zasady konkurencyjności między bankami w wyniku odejścia od zasady ścisłego podziału terytorialnego i branżowego oraz stworzenia warunków do powoływania nowych banków przez osoby prawne i fizyczne;
• oparcie działalności aparatu bankowego na podstawach ekonomicznych przez wprowadzenie rozrachunku ekonomicznego w poszczególnych bankach i ich oddziałach funkcjonujących na zasadach komercyjnych;
• zwiększenie samodzielności, inicjatywności i przedsiębiorczości wszystkich ogniw systemu bankowego oraz ich odpowiedzialności (w swoim zakresie działania) za realizowaną politykę pieniężno–kredytową.
W wyniku reformy bankowej z 1989 r. ukształtowana w poprzednich latach struktura bankowości w Polsce zaczęła się przystosowywać do zasad i mechanizmów funkcjonowania gospodarki rynkowej. Ważnym elementem zmian było z NBP w 1989 r. dziewięciu banków komercyjnych, co rozpoczęło etap tworzenia dwuszczeblowego systemu bankowego, w którym banki państwowe zaczęły funkcjonować na zasadzie samodzielności i samofinansowania. Dwuszczeblowy system bankowy oparto na banku emisyjnym, emitującym pieniądz banku centralnego i bankach operacyjnych, które na podstawie posiadanego pieniądza gotówkowego kreują pieniądz bankowy.

Ewolucja systemu bankowego po roku 1989
Z dniem 1 stycznia 1990 r. rozpoczęło się wcielanie w życie „Rządowego programu stabilizacji gospodarczej”, co oznaczało:
• powrót do gospodarki pieniężnej (opanowanie hiperinflacji,dewaluacja, wewnętrzna wymienialność, odejście do instrumentalnego traktowania pieniądza)
• uruchomienie mechanizmu rynkowego (liberalizacja cen i zahamowanie• inflacjogennego wzrostu płac, przywrócenia równowagi rynkowej, odejścia do centralnego, nierynkowego podejmowania decyzji itp.),
• mikroekonomizację gospodarki i rozpoczęcia jej prywatyzacji.
Przełom ustrojowy w gospodarce oznaczał całkowitą zmianę pozycji i roli banków. Z dnia na dzień banki stały się kluczowymi instytucjami i ogniwami funkcjonowania gospodarki.


12. Pieniądz - rodzaje i jego funkcje.

Pieniądz jest prawnie określonym i powszechnie akceptowanym środkiem płatniczym, mogącym wyrażać, przenosić i przechowywać wartość. We współczesnej gospodarce pieniądz, pełniąc jednocześnie kilka funkcji, odgrywa istotną rolę zarówno w systemie finansowym, jak i całym układzie społeczno-gospodarczym.
Funkcje pieniądza:
• f. środka wymiany ( transakcje kupna-sprzedaży)
• f. środka płatniczego ( służy do regulowania różnego rodzaju zobowiązań)
• f. miernika wartości ( pieniądz jest jednostką miary, w jednostkach pieniężnych podawane są ceny)
• f. tezauryzacji ( przechowywanie wartości)
• f. pieniądza jako międzynarodowego środka płatniczego ( występuje wówczas, jeśli pieniądz jednego kraju jest akceptowany jako środek płatniczy w innym kraju)

Podstawowe rodzaje pieniądza:
1) pieniądz gotówkowy ( zdawkowy)
pieniądz kruszcowy
pieniądz metalowy (monety)
pieniądz papierowy (banknoty)
2) pieniądz bezgotówkowy ( rozrachunkowy)
czeki
weksle
obligacje
bony
karty płatnicze i kredytowe
pieniądz bankowy
pieniądz elektroniczny
pieniądz międzynarodowy

13. Bank centralny i jego funkcje.

Bank centralny – to państwowa instytucja, która prowadzi politykę monetarną, pomaga innym bankom i nadzoruje ich działalność, jest bankiem państwa i strażnikiem wartości pieniądza. Odpowiedzialny jest za funkcjonowanie systemu bankowego. Bank Centralny spełnia następujące funkcje:

Trzy główne funkcje:
1. emituje pieniądz gotówkowy – jest jedyną instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych w danym państwie
2. bank banków i innych instytucji finansowych.
a. każdy bank komercyjny posiada w banku centralnym rachunek, na którym rejestruje rozliczenia z innymi bankami.
b. bank centralny świadczy usługi bankowe innym bankom (przyjmuje depozyty po tzw. stopie depozytowej oraz udziela im kredytów).
c. bank centralny realizuje również transakcje z zagranicznymi bankami centralnymi i instytucjami międzynarodowymi.
3. bank skarbu państwa
a. prowadzi rachunki instytucji państwowych.
b. utrzymuje rachunki depozytowe państwa
c. prowadzi kasową obsługę budżetu
d. obsługuje dług publiczny
4. funkcje stabilizująco-kontrolne
a. formułuje cele polityki pieniężnej państwa i steruje nią za pomocą dostępnych instrumentów (rezerwy obowiązkowe, operacje otwartego rynku, transakcje depozytowo-kredytowe)
b. utrzymuje i zarządza rezerwami dewizowymi kraju, kształtuje kurs waluty krajowej
c. nadzoruje działalność banków komercyjnych
d. reguluje podaż pieniądza w obiegu i oddziałuje na politykę kredytową banków komercyjnych (przez stopy procentowe, operacje otwartego rynku)


14. Mechanizm rynkowy i jego paradoksy.

Mechanizm rynkowy
1 definicja: jest to wzajemna zależność pomiędzy ceną, popytem i podażą. Polega ona na tym, że jakakolwiek nierównowaga pomiędzy tymi elementami rynku uruchamiania siły kierujące popyt i podaż do stanu równowagi rynkowej (poprzez reakcje producentów i konsumentów)

Jeżeli popyt na jakieś dobro przewyższa podaż, wówczas nabywcy są skłonni płacić za nie więcej. Gdy przejawiają tę skłonność na rynku, cena tego dobra rośnie. Wzrost ceny skłania natomiast producentów do zwiększenia jego produkcji, co doprowadzi w końcu do zrównania podaży z popytem.
Jeżeli w sytuacji równowagi rynkowej wystąpią okoliczności, których skutkiem będzie ograniczenie popytu na dane dobro (np. zmiana gustów konsumentów), wówczas nie wszystkie produkowane towary znajdą nabywców. Skłoni to część producentów do zmniejszenia produkcji i obniżenia ceny, celem zachęcenia części konsumentów do zakupu większych ilości towarów. Efektem będzie ustalenie się równowagi rynkowej przy niższym poziome produkcji i niższej cenie.
Paradoksy popytu:
PARADOKS GIFFENA – dotyczy dóbr podstawowych (niezbędnych do życia, np. chleb), na które zapotrzebowanie rośnie wraz ze wzrostem cen tych dóbr.
PARADOKS VEBLENA (EFEKT SNOBA) – dotyczy zapotrzebowania na dobra luksusowe, które rośnie wraz ze wzrostem ich cen. Konsumenci kupują dobra pomimo ich bardzo wysokiej ceny, gdyż dają one prestiż.
EFEKT SPEKULACYJNY – związany jest z oczekiwaniami dotyczącymi poziomu cen w przyszłości. Jest związany z oczekiwaniami konsumentów co do możliwości uzyskania dodatkowego dochodu w przypadku wzrostu lub spadku cen. Wzrost ceny dobra powoduje zwiększenie konsumpcji tego dobra w obawie przed ich dalszym wzrostem, spadek cen wywołuje o konsumentów ograniczenie zakupów w oczekiwaniu na dalszy spadek ceny.
EFEKT OWCZEGO PĘDU – oznacza potrzebę naśladowania innych konsumentów, ich stylu życia. Popyt na dane dobro wzrasta, ponieważ inni je konsumują.

15. Czynniki kształtujące popyt i podaż.

Popyt - funkcja przedstawiająca kształtowanie się relacji pomiędzy ceną dobra (towaru i usługi), a ilością jaką konsumenci chcą i mogą nabyć w określonym czasie, przy założeniu niezmienności innych elementów rynkowych (ceteris paribus).
Podaż – ilość danego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po określonej cenie i w określonym czasie. przy założeniu niezmienności innych elementów rynkowych (ceteris paribus).

Czynniki wpływające na popyt:
1. cenowe
a) ceny substytutów,
b) ceny dóbr komplementarnych,
c) przewidywania co do kształtowania się cen w
przyszłości,
2. pozacenowe
a) wysokość dochodu realnego
b) zmiany preferencji nabywców: moda, przyzwyczajenia,
gusta
c) demografia: liczba ludności, struktura wiekowa konsumentów,
struktura płciowa, stan cywilny, poziom wykształcenia, wyznanie,
d) oczekiwane zmiany sytuacji rynkowej – zmiany cen i dochodów
e) stopa procentowa,
f) czynniki geograficzne i pora roku.
g) wysoka inflacja – ucieczka od pieniądza

Czynniki wpływające na podaż:
1. cenowe
a) cena danego dobra, czyli ilość pieniędzy jak
producent
b) otrzymuje ze sprzedaży każdej jednostki dobra,
c) ceny dóbr substytucyjnych
d) ceny dóbr komplementarnych, wzrost ceny dobra
e) komplementarnego oznacza spadek podaży dobra
pierwotnego
f) oczekiwania dotyczące zmian cen.
2. pozacenowe
a) koszty wytwarzania - ceny czynników produkcji (płace, czynsz, opłaty za energię, ceny surowców). Zwiększenie kosztów wytwarzania spowoduje przesunięcie krzywej podaży w lewo i w górę.
b) zmiany dochodu – wzrost dochodu (lub spadek podatków) spowoduje obniżenie i przesunięcie w prawo krzywej podaży.
c) nowe technologie – obniżą krzywą podaży i przesuną w prawo
d) warunki klimatyczne – niekorzystna pogoda może zmniejszyć podaż (np. w rolnictwie),
e) liczba producentów na danym rynku,
f) cele przedsiębiorstwa
g) eksport oraz import, wielkość rezerw

Na popyt i podaż może wpływać polityka państwa – zwolnienia podatkowe, cła, subwencje, manipulacja kursem walutowym, stopami procentowymi (zwiększanie skłonności do konsumpcji) itd.



16. Keynsowski model gospodarki.

Model Keynesa jest modelem krótkiego okresu. Keynes zauważa, że stanem normalnym jest stan niepełnego wykorzystania zdolności produkcyjnych. To zagregowany popyt, a nie zdolności wytwórcze (jak chciał Say) określa wielkość produkcji w gospodarce. O wielkości popytu decydują wydatki społeczeństwa (konsumpcyjne i inwestycyjne). Niezwykle istotnym problemem występującym w gospodarce jest zagadnienie równowagi zwłaszcza pomiędzy globalną podażą i globalnym popytem. Zdaniem Keynesa mechanizm rynkowy nie jest dostatecznie sprawny aby automatycznie przywracać równowagę, a z powodu tezauryzacji (wycofywania pieniądza z rynku [oszczędności] ) nie działa prawo Saya (makroekonomiczne przekonanie, że podaż tworzy swój własny popyt), a zatem nierównowaga jest stanem normalnym w gospodarce.
Podstawowa teza modelu Keynesa głosi, że w gospodarce kapitalistycznej mechanizm rynkowy zwłaszcza w sferze inwestycji nie jest w stanie zapewnić wysokiego poziomu zatrudnienia, co wywołuje konieczność państwowej ingerencji w postaci sterowania zagregowanym popytem. Keynesowski model równowagi służy do pokazania efektów działania polityki fiskalnej państwa.
Zagregowany (łączny) popyt a zrównoważony poziom dochodu i produkcji
Poszukujemy odpowiedzi na pytania :
- Dlaczego dochód narodowy czasami spada, czasami rośnie ?
- Jak posunięcia takie jak : obniżenie podatków, wzrost wydatków rządowych, zmiana stopy procentowej wpływają na poziom dochodu oraz stopę inflacji i bezrobocia
Założenia modelu :
Zaczynamy od zbadania wpływu zagregowanego popytu na poziom dochodu narodowego. Pomijamy wszystkie inne czynniki. Rozpatrujemy początkowo gospodarkę bez rządu i handlu zagranicznego.
C + I = Y = C + S
gdzie :
Y – realna wartość produkcji równa dochodowi
C, I, S – przedstawiają realną wartość, gdyż przyjmujemy założenie, że
ceny są stałe.
Założenie, że ceny są stałe i dane oznacza, że istnieją niewykorzystane zasoby i przedsiębiorstwa mogą zwiększać swoją produkcję bez zwiększania swoich kosztów jednostkowych. Oznacza to sytuację, w której krzywa zagregowanej podaży jest pozioma.











Rysunek pokazuje czym model Keynesa różni się od modelu klasycznego. Różnica polega na tym, że krzywa AS w pewnym przedziale nie biegnie pionowo, tylko jest zupełnie płaska. Płaskość krzywej AS odzwierciedla założenie, że płace i ceny są zupełnie sztywne oraz, że istnieją niewykorzystane (niezatrudnione) zasoby. Jeżeli krzywa AD przesunie się w prawo do AD’ , poziom produktu realnego wzrasta z Q do Q’. W tym skrajnym przypadku zagregowanego (globalnego) popytu nie wiąże z żadną zmianą poziomu cen. Jeżeli firmy mogą dostarczyć, wymaganą przy danym poziomie ceny, sumę produkcji (ponieważ istnieją niewykorzystane zasoby) zachodzi pytanie od czego zależy poziom aktualnej produkcji. Odpowiadamy : od zagregowanego popytu, to produkcja dostosowuje się do popytu. Jeżeli produkcja jest większa od popytu (Y>A), to prowadzi to do wzrostu niezamierzonych zapasów, a to prowadzi do spadku produkcji. Jeżeli produkcja jest mniejsza od zagregowanego popytu (Y
17. Gospodarstwo domowe jako specyficzny podmiot gospodarujący.

Gospodarstwo domowe jest najstarszym, najtrwalszym i najsilniejszym podmiotem gospodarczym. To podmiot oparty na więziach rodzinnych, działających w sferze konsumpcji, rozporządzający wspólnie dochodami uzyskiwanymi prze wszystkich lub niektórych z członków. Gospodarstwo domowe to wyodrębniony i ekonomicznie samodzielny mikropodmiot. Zasadniczą cechą gospodarstwa domowego, które może być zarówno jednoosobowe jak i wieloosobowe, jest wspólne gospodarowanie w wyniku łączenia dochodów dla zaspokojenia indywidualnych oraz wspólnych potrzeb. G.d występuje zarówno na rynku dóbr konsumpcyjnych, jak i produkcyjnych oraz usługowych.

18. Charakterystyka gospodarki centralnie planowanej.

Gospodarka centralnie planowana (gospodarka centralnie sterowana)- model gospodarki nakazowo-rozdzielczej, zakładający ustalanie cen, płac oraz charakteru produkcji i redystrybucji na poziomie centralnego planu.
W modelu takim przedsiębiorstwa nie są samodzielnymi podmiotami. Popyt na rynku zapewnia dodruk pieniądza, przed hiperinflacją "chronią" centralne ustalone ceny. Powoduje to że zamiast hiperinflacji są kolejki w sklepach wynikające z nierównowagi na rynku. Teoretycznie podmioty mogą sprzedać dowolną ilość produktów w dowolnej jakości oraz cenie. Jednak ich możliwości produkcji ogranicza niska wydajność pracy oraz niemożność zaopatrzenia, ponieważ nierównowaga dotyczy wszystkich rynków również zaopatrzenia.
W takim modelu część podmiotów zawsze uzyska rentowność. Inne podmioty będą jednak zawsze nierentowne ponieważ nie dbają o koszty produkcji, co jest stałym elementem tego typu gospodarki. W takiej sytuacji podmioty rentowne będą finansować nierentowne. Istnienie takiego modelu na pewnym niskim poziomie wydajności jest możliwe, ale pod warunkiem że nie nie ma w nim sektora prywatnego.
Gospodarka ta, opierająca się na założeniach planów kilkuletnich, określających najważniejsze cele rozwoju państwa. Plany takie popularne są w państwach o ustrojach socjalistycznych, a ich tworzenie i realizowanie jest jednym z najważniejszych zadań kierownictwa partii. Uchwalane są często na określony czas podczas zjazdów partyjnych lub plenum. W historii PRL powszechnie znany jest plan trzyletni i plan sześcioletni.

Cechy gospodarki centralnie planowanej:
• dominuje państwowa własność środków produkcji
• państwo zarządza przedsiębiorstwami , ustala ceny, płace, limity i kontyngenty (brak konkurencji)
• cele gospodarcze są określone przez centralne planowanie
• główne decyzje dotyczące poziomu zużycia zasobów struktury produkcji , jej podziału i organizacji są określone przez organ centralny


19. Równowaga przedsiębiorstwa w różnych strukturach rynkowych: konkurencji doskonałej, monopolu, konkurencji niedoskonałej.

Równowaga rynkowa - oznacza, ze ilość, którą kupujący zamierza kupić po danej cenie jest równa ilości, którą sprzedający oferuje do sprzedaży.
1. konkurencja doskonała (polipol)


2. MONOPOL
Równowaga monopolu jest osią¬gana przy takiej wielkości produk¬cji, przy której monopolista mak¬symalizuje zyski, a dzieje się to wtedy, gdy koszty krańcowe zrów¬nują się z przychodami krańco¬wymi.
K marg = P marg
Czyli Kc = Pc
Q Q
Monopolista w krótkim okresie może ponosić straty, ale jeśli straty wystąpią w długim okresie czasu, to powinien wycofać się z działal¬ności na danym rynku.

3. Konkurencja niedoskonała

• Konkurencja monopolistyczna - cechy równowagi długookresowej w konkurencji monopolistycznej:
- Produkcja nie odbywa się po minimalnych kosztach ATC;
- Cena równowagi przewyższa poziom kosztu marginalnego MC (P > MC);
- Firma nie generuje w długim okresie zysków ekonomicznych (P = ATC).

• Oligopol Równowaga w oligopolu występuje wówczas, gdy firmy znajdujące się w branży wytwarzają podobne, niemal identyczne produkty oraz gdy udziały rynkowe tych firm są podobne.




20. Instrumenty oddziaływania banku centralnego na gospodarkę.

Instrumenty polityki pieniężnej Banku Centralnego
Do głównych instrumentów polityki pieniężnej banku centralnego należą: rezerwy obowiązkowe, kredyty refinansowe i operacje otwartego rynku.

Rezerwy obowiązkowe
Rezerwy obowiązkowe, to środki pieniężne, jakie banki operacyjne są zobowiązane utrzymywać na swoich rachunkach w banku centralnym.

Rezerwy obowiązkowe posiadają podwójne zadanie:
• są one instrumentem polityki pieniężnej banku centralnego, za pomocą którego steruje obiegiem pieniądza i udzielaniem kredytów przez banki komercyjne. Zmiana stóp rezerw obowiązkowych oddziałuje na ilość pieniądza pozostającego w dyspozycji banków i przez to na zakres swobody przy udzielaniu kredytów.
• rezerwy obowiązkowe są dla banków komercyjnych specjalnym rodzajem ich rezerw płynności.
Banki mogą jednak tylko w ograniczonym zakresie dysponować tymi należnościami. Mianowicie mogą one w poszczególnych dniach przekraczać tzw. planową rezerwę, ale muszą w innych dniach miesiąca to przekroczenie wyrównać, tak aby przeciętna faktyczna rezerwa w ciągu miesiąca odpowiadała tej, która musi być utrzymana.
Rezerwy obowiązkowe pozwalają zatem na wzmacnianie płynności banków, ponieważ mogą być używane do wyrównywania spiętrzeń w obrocie płatniczym i w przypadku ostrych napięć płatniczych stoją do dyspozycji będących w potrzebie banków.

Operacje refinansowe
Bank centralny w celu uzupełnienia zasobów pieniężnych innych banków dokonuje tzw. operacji refinansowych. Przybierają one formę kredytu refinansowego.
• kredyt refinansowy związany jest z udzielaniem bankom operacyjnym kredytów. Korzystając z tych kredytów banki operacyjne mogą upłynniać swoje aktywa, lub rozwijać działalność kredytową pomimo braku wystarczających środków własnych na jej pokrycie. Udzielenie kredytu następuje na podstawie umowy określającej wysokość kredytu, termin jego spłaty, oprocentowanie i inne warunki oraz zakres uprawnień NBP związanych z wykorzystaniem tego kredytu i zabezpieczeniem jego spłaty. W bankach centralnych poszczególnych państw stosuje się różne sposoby udzielania kredytów refinansowych. Zalicza się do nich:
- kredyt lombardowy, udzielany przez bank centralny na bardzo krótki termin (kilkudniowy) pod zastaw posiadanych przez bank komercyjny papierów wartościowych. Wysokość tego kredytu przeważnie nie przekracza 75 % wartości nominalnej zdeponowanych dokumentów. Banki wykorzystują kredyt lombardowy dla ratowania swojej bieżącej płynności, tzn. gdy odczuwają chwilowy brak gotówki w kasach bądź na rachunku w banku centralnym.
- kredyt redyskontowy związany jest z obrotem wekslowym w gospodarce. Banki komercyjne mają możliwość dyskontowania weksli, czyli ich zakupu od podmiotów rynkowych za kwotę nominalną ( kwota, za którą został wystawiony weksel) pomniejszoną o tzw. stopę dyskontową, ustaloną przez bank komercyjny w relacji do stopy redyskontowej banku centralnego.

Operacje otwartego rynku
Operacje otwartego rynku należą do instrumentu regulującego podaż pieniądza na rynku i jednocześnie regulującego płynność banków. Polegają na kupnie bądź sprzedaży przez bank centralny określonych papierów wartościowych na rynku pieniężnym. W takich transakcjach najczęściej kontrahentami banku centralnego są banki komercyjne, inne instytucje finansowe, a także osoby fizyczne.
Bank centralny powiększa wielkość środków pieniężnych przeznaczonych na działalność kredytową kupując papiery wartościowe, zaś sprzedając pomniejsza je.
Instrumentem oddziaływania przez bank centralny w ramach tych operacji jest wyznaczanie wielkości transakcji papierami wartościowymi na rynku pieniężnym i stóp procentowych stosowanych przy tych transakcjach.

Różnice między mechanizmem działania operacji otwartego rynku a redyskontem.
Przy operacjach otwartego rynku bank centralny z góry określa wielkość podaży pieniądza angażowana w dane przedsięwzięcie, natomiast przy redyskoncie ustalana jest stopa procentowa, a wielkość angażowanych środków pieniężnych zależy od wielkości popytu zgłaszanego przez banki komercyjne na tego typu operacje. Druga różnicą jest to, że przy operacjach otwartego rynku bank centralny przeprowadza transakcje typu kupno – sprzedaż, natomiast przy redyskoncie tylko transakcje typu kupno.
Operacje otwartego rynku należą do efektywniejszego niż redyskonto instrumentu regulującego podaż pieniądza. Pozwalają one bankowi centralnemu z góry określić pożądana jej wielkość.

21. Deficyt budżetowy i dług publiczny.

Deficyt budżetowy - różnica pomiędzy dochodami a wydatkami firmy, samorządu, państwa w danym roku budżetowym stanowi odpowiednio nadwyżkę lub deficyt. Gdy mamy do czynienia z sytuacją że wydatki przewyższają dochody możemy mówić o deficycie.
• Deficyt budżetowy rzeczywisty - różnica pomiędzy dochodami a wydatkami państwa
• Deficyt budżetowy strukturalny - (deficyt przy pełnym zatrudnieniu) wystąpiłby on wtedy gdy nie ma bezrobocia
• Deficyt budżetowy cykliczny - różnica pomiędzy deficytem rzeczywistym a strukturalnym
Deficyt budżetowy może wynikać:
• z nadmiernych wydatków budżetowych (militaryzacja gospodarki, rozbudowana administracja państwowa, inwestycje publiczne, transfery, wysokie koszty obsługi kosztu długu zagranicznego i wewnętrznego)
• z powodu zbyt niskich dochodów budżetowych, które z kolei mogą wynikać z niskiej stopy opodatkowania, mało skutecznego systemu ściągania podatków, czy też ze spadającego poziomu produkcji i dochodu narodowego. Dlatego też deficyt jest z reguły większy w okresie recesji gospodarczej, gdy dochód narodowy spada i mniejszy w okresie ożywienia, kiedy dochód narodowy wykazuje znaczny wzrost
• z oczekiwań społeczeństwa, że państwo będzie spełniać funkcję gwaranta bezpieczeństwa socjalnego, finansując cześć konsumpcji mniej zamożnych grup społecznych.
• wynika także ze sposobu uchwalania budżetu w systemie parlamentarnym. Różne siły społeczne - z jednej strony zainteresowane są minimalizacją podatków, z drugiej zaś maksymalizacją wydatków. Natomiast nikt nie jest zainteresowany w zrównoważeniu dochodów z wydatkami.

Dług publiczny – jest to suma wszelkich finansowych zobowiązań z tytułu zaciągniętych pożyczek oraz innych działań podmiotów publicznych powodujących wzrost ich zobowiązań. Dzieli się na: dług dobrowolny i przymusowy, dług krajowy i dług zagraniczny, dług krótkoterminowy, długot., średniot.
Mechanizm powstania długu publicznego jest ściśle związany z przyczynami występowania deficytu budż. Są to:
• Stabilizacja koniuktury gosp. przez manipulowanie strukturą dochodów oraz wydatków budżetowych
• Ponoszenie ciężarów zobowiązań powstałych na skutek niecelnej polityki finansowej poprzednich pokoleń
Dążenie do ograniczenia negatywnych skutków ekonomicznych oraz społecznych, wynikających z gwałtownych zmian w poziomie wydatków np. klęska żywiołowa

22. System finansowy państwa i jego ogniwa.

System finansowy państwa, zbiór norm prawa finansowego, zasad gospodarki finansowej, mających na celu ścisłe uregulowanie polityki finansowej państwa.

System ekonomiczno-społeczny określa kierunkowe cele organizacji i funkcjonowania gospodarki finansowej państwa oraz poszczególnych jednostek wchodzących w jego skład i podporządkowanych mu w sferze finansowej, jak również środki mogące służyć do realizacji tych celów. W zakres systemu ekonomiczno-społecznego wchodzą różne podsystemy: system budżetowy, system bankowy, system ubezpieczeń, system przedsiębiorstw.
Ogniwa systemu finansowego państwa:

System bankowy – zajmuje się tworzeniem i podziałem funduszy bankowych. Do podstawowych zadań systemu bankowego należą: emisja pieniądza, regulacja obiegu pieniądza, udzielanie kredytów, rozliczenia pieniężne między podmiotami gospodarczymi a ludnością, prowadzenie obrotu dewizami, gwarancje i poręczenia, prowadzenie lokat jednostek gospodarczych i ludności, obsługa pożyczek państwowych.
System finansowy ludności – określa on gromadzone środki pieniężne przez ludzkość. Środki te pochodzą: z zarobków, rent, odszkodowań, stypędiów itp. Fundusze te ludność wydatkuje według własnych potrzeb, część pieniędzy jest tezauryzowane, czyli gromadzona.
System finansowy ubezpieczeń – fundusz ten tworzą składki wpłacane dobrowolnie i obowiązkowo przez ludność i podmioty gospodarcze. Do wydatków funduszu należą: wypłaty odszkodowań, pokrycia działalności i instytucji, finansowania działalności prewencyjnej. W systemie są dwie kategorie ubezpieczeń: gospodarcze i społeczne. Ubezpieczenia gospodarcze majątkowe i osobowe są obowiązkowe i dobrowolne do obowiązkowych należą i OC posiadaczy pojazdów, budynki w gospodarstwach rolnych od ognia i zdarzeń losowych. Minister finansów określa inne ubezpieczenia obowiązkowe. Do ubezpieczeń społecznych należą ubezpieczenia związkowe ze stosunkiem pracy, są one obowiązkowe. Ubezpieczenia te realizuje i reguluje ZUS.
System finansowy podmiotów gospodarczych – głównym jego celem jest gromadzenie i dzielenie środków pieniężnych. Działanie komórek finansowych podmiotów gospodarczych regulowane jest przez normy prawne. Stopy procentowe, stawki podatkowe, kursy walut, prowadzenie ksiąg rachunkowych w systemie norm prawnych regulują samodzielność jednostek gospodarczych dążących do racjonalnego gospodarowania zasobami. Osiąganie maksymalnych wyników przy określonych nakładach albo obniżenie nakładów do minimum dla osiągnięcia danych wyników to właśnie zasada racjonalnego gospodarowania.

23. Planowanie strategiczne i operacyjne.

PLANOWANIE STRATEGICZNE- jest sformalizowanym procesem długofalowego planowania stosowanego do określania i realizacji celów organizacji. Udziela odpowiedzi na pytania: ”Czym się zajmujemy?”; ”Kim są A kim powinni być nasi klienci?”.Wiąże się dłuższym okresem niż inne rodzaje planowania. Ułatwia koncentrację energii i zasobów organizacji na najważniejszych działaniach. Jest działalnością najwyższego szczebla w tym znaczeniu, że musi w nim czynnie uczestniczyć kierownictwo naczelne, bo tylko ono ze swojego punktu obserwacyjnego ma dostateczny horyzonty do uwzględnienia wszelkich aspektów danej organizacji
Strategie określa się na 3 poziomach: całego przedsiębiorstwa, jednostki gospodarczej i dziedziny funkcjonalnej .W sformalizowanym procesie planowania strategicznego kierownicy:
1. formułują cele organizacji;
2. oceniają obecne zadania i jej strategię;
3. analizują otoczenie;
4. badają zasoby;
5. rozpoznają strategiczne okazje i zagrożenia;
6. określają niezbędny zakres zmian obecnej strategii;
7. rozpoznają oceniają i wybierają najlepsze warianty strategii;
8. wdrażają strategie;
9. mierzą i kontrolują proces wdrożenia;

Zalety:
1. zapewnia konsekwentne ukierunkowanie działalności organizacji
2. kierownicy wyznaczają dla swych organizacji jasno określone zadania i metody ich wykonywania
3. ułatwia kierownikom przewidywanie problemów zanim powstaną
4. ułatwia kierownikom dostrzeżenie okazji ryzykownych i pewnych oraz dokonanie wybory między nimi
Wady:
1.
niebezpieczeństwo powstania wielkiej biurokratyzacji planistów, która może utracić styczność z wyrobami i klientami firmy
2. może ograniczać organizację do decyzji najbardziej racjonalnych i pozbawionych ryzyka
PLANOWANIE OPERACYJNE
Plany operacyjne są bardziej szczegółowe od planów strategicznych i nie maja charakteru jakościowych ustaleń, ale postać decyzji określających konkretne ilości i wartości.
Planowanie operatywne jest podstawowym elementem organizacji pracy wewnątrz danej firmy i zapewnia jej prawidłowe funkcjonowanie. Plan operatywny wynika z planu taktycznego i obejmuje krótsze odcinki czasu. Operuje się w nich nie celami ale konkretnymi zadaniami do realizacji powierzonymi konkretnym wykonawcom, niezbędnymi zasobami a także terminami wykonania zadań.
Plany operacyjne dzielą się na:
1) plany jednorazowe – które zapewne nie zostaną powtórzone w przyszłości w takiej samej postaci – opracowane do uzyskania konkretnych celów i tracące swoja ważność z chwila osiągnięcia tych celów, na plany jednorazowe składają się: programy (określają duży zakres działań, jednostek odpowiedzialnych za poszczególny etap, kolejność ich wykonywania), projekty (są mniejszymi cząstkami programu, każdy z projektów ma ograniczony zakres co do środków, czasu), preliminarze finansowe (obejmują zestawienia dochodów i wydatków, odnoszą się do projektów i programów. Kontrola wydatków może być prowadzona na bieżąco).
2) plany trwale obowiązujące – określające znormalizowany sposób postępowania w powtarzających się i przewidywanych sytuacjach. Na plany trwale obowiązujące składają się zasady postępowania (jest ogólna wytyczna podejmowania decyzji i wyznacza ich granice, wskazując, jakie decyzje można podejmować, a jakich nie można.) Dzięki temu sposób myślenia członków organizacji jest zgodny z jej celami. Wytyczne mogą być narzucane przez przepisy i reguły, czyli stwierdzenia określające konkretne działania, jakie należy podjąć w danej sytuacji. Większości zasad postępowania towarzyszą szczegółowe procedury.


24. Proces decyzyjny w organizacji.

Podejmowanie decyzji jest aktem świadomego wyboru jednego z rozpoznanych i dostępnych wariantów rozwiązania, będącego przedmiotem tego wyboru. Rozpoczyna się w momencie stwierdzenia przez decydenta, że zaistniała sytuacja wymaga rozstrzygnięcia, zmiany lub poprawy, kończy się zaś w momencie zlecenia decyzji do realizacji.
Proces podejmowania decyzji składa się z 3 faz:
1. Faza rozpoznania – bardzo ważny etap całego procesu, gdyż od jakości przeprowadzonej tu diagnozy zależy prawidłowość kolejnych faz; jest to faza diagnostyczna polegająca na ocenie stanu faktycznego, znalezieniu przyczyn powstania problemu oraz na ocenie jego znaczenia dla funkcjonowania organizacji. Bardzo ważne są tutaj informacje, gdyż nie należy podejmować decyzji, kiedy brakuje istotnych danych i nie ma możliwości ich łatwego zdobycia. Decydent powinien w tej fazie uzyskać odp. na pytanie: Jaki jest problem decyzyjny, który należy rozwiązać?
2. Faza projektowania – formułuje się tutaj różne warianty rozwiązań danego problemu i określa kryteria, za pomocą których dokonuje się następnie oceny tych wariantów. Ważne jest tu prawidłowe przewidywanie skutków każdego z wariantów, a także przyjęcie racjonalnych i obiektywnych kryteriów oceny tych wariantów (najczęściej stosowane kryteria: ekonomiczność, łatwość realizacji, legalność, ograniczone ryzyko, szybkość, funkcjonalność). Pyt: Jakie są możliwe rozwiązania danego problemu i jaka jest ocena poszczególnych rozwiązań?
3. Faza wyboru – dokonywane jest tu porównanie rozwiązań między sobą i wybór tego najlepszego, to znaczy takiego, które spełnia w największym stopniu przyjęte kryteria. Decydent musi określić w tej fazie termin i sposób realizacji tej decyzji oraz osoby odpowiedzialne za jej realizację. Pyt: Które rozwiązanie danego problemu (wariant) jest najlepsze?


25. Podstawowe sprawozdania finansowe w przedsiębiorstwie.

I .Bilans
Pierwszym i najważniejszym dokumentem sprawozdania finansowego jest bilans . Składa się on z dwóch części - aktywów i pasywów. Aktywa to wszystko to co firma posiada - jej majątek. Zostały ułożone wg stopnia płynności. Od góry znajdziemy zatem wartości niematerialne i prawne, rzeczowe aktywa trwałe, inwestycje, zapasy , należności aż do najbardziej płynnych - środków pieniężnych. Po stronie pasywów odnajdujemy informacje czym aktywa są finansowane. Są to przede wszystkim: kapitały własne, kredyty , pożyczki oraz zobowiązania wobec dostawców. Podstawową zasadą budowy bilansu jest założenie, że suma aktywów musi być równa sumie pasywów. Wykorzystując dane zawarte w tym elemencie sprawozdania finansowego sporządza się analizy sytuacji finansowej przedsiębiorstwa . Bilans to element sprawozdania finansowego o najbardziej przydatnej treści. Wartość firmy obliczona metodą księgową jako odpowiada temu co zostało zaprezentowane w bilansie (suma kapitałów własnych)

II. Rachunek zysków i strat.
Drugim elementem sprawozdania finansowego jest rachunek zysków i strat . Może zostać sporządzony w dwóch wariantach -kalkulacyjnym lub porównawczym - zależnie od potrzeb zarządu. Większość firmy sporządza go w wariancie porównawczym (za wyjątkiem spółek giełdowych dla których obligatoryjnym jest wariant kalkulacyjny). W rachunku zysków i strat ujmuje się wszystkie dotyczące danego okresu sprawozdawczego przychody (i zyski) oraz koszty (i straty). Różnica pomiędzy przychodami a kosztami daje zysk . Jeżeli koszty przewyższą przychody to będzie to znak, że działalność przynosi stratę. Rachunek zysków i strat również sporządzony jest za dwa ostatnie okresy sprawozdawcze. Rachunek zysków i strat ukazuje zdolność firmy do generowania zysków i samofinansowania, prezentuje strumienie pieniężne. Sprawozdanie to polega na zestawieniu strumieni przychodów uzyskanych w firmie ze sprzedaży wyrobów i usług bądź towarów w ramach prowadzonej działalności handlowej oraz przychodów uzyskanych z przeprowadzenia operacji finansowych i kosztów tej działalności.
PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY NETTO
- KOSZTY WYTWORZENIA SPRZEDANYCH WYROBÓW
= NADWYŻKA FINANSOWA BRUTTO ( ZYSK BRUTTO)
- OGÓLNE KOSZTY ZARZĄDU
- AMORTYZACJA
- KOSZTY SPRZEDAŻY
= ZYSK OPERACYJNY
+ POZOSTAŁE DOCHODY I ZYSKI
- POZOSTAŁE WYDATKI I STRATY
= ZYSK PRZED SPŁATĄ ODSETEK I OPODATKOWANIEM
- ODSETKI OD KREDYTÓW I POŻYCZEK
- ZYSK DO OPODATKOWANIA
- PODATEK DOCHODOWY
= ZYSK NETTO

III. Przepływy środków pieniężnych.
Cennych informacji o działalności naszego podmiotu dowiemy się również z rachunku przepływów pieniężnych. Do szczególnie ważnych zagadnień analizy finansowej firmy zaliczamy analizę zmian w jej sytuacji finansowej. Jej podstawą są sprawozdania z przepływów pieniężnych, które obrazują wpływy i wydatki środków pieniężnych w toku działalności gospodarczej przedsiębiorstwa .Może ono być sporządzone dwoma metodami - pośrednią lub bezpośrednią. Prostszą i częściej wybieraną jest metoda pośrednia. Rachunek przepływów pieniężnych - składa się z trzech części, z czego najważniejszą są przepływy z działalności operacyjnej - odzwierciedlające podstawową działalność podmiotu. Działalność inwestycyjna prezentuje efekt działań zarządu w zakresie nabywania i zbywania wartości niematerialnych i prawnych, rzeczowych aktywów trwałych oraz inwestycji. W ostatniej grupie odnajdziemy skutki działań podmiotu w zakresie finansowania działalności oraz ponoszonych z tego tytułu kosztów.
Sprawozdanie z przepływu środków pieniężnych
A. Przepływy środków pieniężnych z działalności operacyjnej
I. Wynik finansowy netto (zysk/strata)
II. Korekty o pozycje:
1. Amortyzacja
2. Zysk/strata z tytułu różnic kursowych
3. Odsetki i dywidendy otrzymane i zapłacone
4. Rezerwy na należności
5. Inne rezerwy
6. Podatek dochodowy od zysku brutto
7. Podatek dochodowy zapłacony
8. Wynik na sprzedaży i likwidacji składników działalności inwestycyjnej
9. Zmiana stanu zapasów
10. Zmiana stanu należności i roszczeń
11. Zmiana stanu zobowiązań krótkookresowych
12. Zmiana stanu rozliczeń międzyokresowych
13. Zmiana stanu przychodów przyszłych okresów
14. Pozostałe pozycje
III. Środki pieniężne netto z działalności operacyjnej.
B. Przepływy środków pieniężnych z działalności inwestycyjnej
I. Nabycie/sprzedaż wartości niematerialnych i prawnych
II. Nabycie/sprzedaż rzeczowego majątku trwałego
III. Nabycie/sprzedaż akcji i udziałów w jednostkach zależnych
IV. Nabycie/sprzedaż akcji i udziałów w jednostkach stowarzyszonych
V. Nabycie/sprzedaż akcji, udziałów i papierów wartościowych
VI. Udzielone/zwrócone pożyczki
VI. Otrzymane/zwrócone dywidendy
VIII. Otrzymane/zwrócone odsetki
IX. Pozostałe pozycje
X. Środki pieniężne netto z działalności inwestycyjnej
C. Przepływy środków pieniężnych z działalności finansowej
I. Zaciągnięcie/spłata długoterminowych kredytów bankowych
II. Zaciągnięcie/spłata długoterminowych pożyczek, emisja/wykup obligacji lub innych papierów wartościowych
III. Zaciągnięcie/spłata krótkoterminowych kredytów bankowych
IV. Zaciągnięcie/spłata krótkoterminowych pożyczek, emisja/wykup obligacji lub innych papierów wartościowych
V. Płatności dywidend i innych wypłat na rzecz właścicieli
VI. Płatności zobowiązań z tytułu umów leasingu finansowego
VII. Wpływy z emisji akcji i udziałów własnych oraz dopłat do kapitału
VIII. Zapłacone/zwrócone odsetki
IX. Pozostałe pozycje
X. Środki pieniężne netto z działalności finansowej
D. Zmiana stanu środków pieniężnych netto
E. Środki pieniężne na początek roku obrotowego
F. Środki pieniężne na koniec roku obrotowego
IV. Informacja dodatkowa
Informacja dodatkowa obligatoryjnym elementem sprawozdania finansowego sporządzanym przez wszystkie firmy zobowiązane do stosowania ustawy o rachunkowości. Jest w niej zawarte wiele cennych informacji, które przez większość menedżerów nie jest zauważana. Informacja dodatkowa składa się z dwóch części: wprowadzenia do sprawozdania finansowego oraz dodatkowych informacji i objaśnień. Najważniejsze informacje jakie odnajdziemy w informacji dodatkowej to:
• za jaki okres zostało sporządzone sprawozdanie (może się zdarzyć, że będzie to inny niż 12 miesięcy),
• czy jest zagrożenie co do kontynuowania działalności w przyszłości
• informacje o strukturze kapitału podstawowego
• kwoty dokonanych odpisów aktualizujących środki trwałe , należności i zapasy oraz wielkość utworzonych rezerw
• na jakiej części majątku ustanowione są zabezpieczenia (np. z tytułu kredytu)
• jaka jest wartość majątku oraz dokonanych odpisów amortyzacyjnych.


V. Zestawienie zmian w kapitale własnym

Wiele cennych informacji odnajdziemy również w zestawieniu zmian w kapitale własnym. Jego użyteczność jest o tyle duża, że obecnie bilans jest najważniejszym elementem sprawozdania finansowego. A zestawienie rozbudowuje i uszczegółowia zmiany w kapitałach własnych spółki - część A pasywów bilansu. Będzie można wyczytać co wpłynęło (jakie zdarzenia gospodarcze) na zmiany kapitałów. Dowiemy się miedzy innymi o powodach zwiększenia kapitału zapasowego, z jakiego tytułu występuje pozycja zysk (strata) z lat ubiegłych oraz czy podmiot nabył i/lub sprzedał udziały (akcje) własne.
W tym elemencie sprawozdania finansowego znajdzie się również informacja o błędach podstawowych, czyli przypadkach gdy odkryliśmy, że sprawozdania finansowe za poprzednie lata zostały sporządzone nieprawidłowo. Korekta ta może być in plus lub in minus.

26. Nowoczesne koncepcje zarządzania przedsiębiorstwem.

Lean Management oznacza zarządzanie wyszczuplające. Polega na dostosowaniu przedsiębiorstw do rynkowych warunków gospodarowania drogą głębokich przekształceń ich struktury i funkcjonowania. Myślą przewodnią jest uproszczenie organizacji i zarządzania, jego najbardziej charakterystyczne cechy to:
• Wysoka integracja procesu produkcyjnego
• Praca zespołowa
• Niski stopień sformalizowania i centralizacji struktur zarządzania
• Płaska struktura organizacyjna
• Uznanie pracowników za najważniejszy element organizacji oraz stałe ich kształcenie i doskonalenie
• Bezpośrednie kontakty oraz partnerska współpraca z dostawcami
• Włączenie handlowców i klientów w procesy wytwarzania i procesy innowacyjne
• Skrócony czas przygotowywania produktu i wprowadzania go na rynek
Lean Management opiera się na zasadach:
• Decentralizacji odpowiedzialności i kompetencji w powiązaniu z decentralizacją systemu informacyjnego i samokontrolą
• Tworzeniu małych jednostek decentralizacyjnych działających w oparciu o struktury zespołowe
• Elastyczności struktury organizacyjnej
• Systematycznym uczeniu się tak pracowników jak i całej organizacji
Lean Management:
• Dywestycje
• Outsourcing
• Just in time

dywestycje (istota, cele działań dywestycyjnych)
Polegają na dobrowolnym, lub wymuszonym przez czynniki zewnętrzne ograniczaniu lub zaprzestaniu działalności np. w sferze produkcyjnej, badawczej, marketingowej. Działania te mogą dotyczyć zarówno zasobów majątkowych jak i zatrudnienia; ich celem jest:
• Minimalizacja bieżących i przyszłych strat
• Poprawa sytuacji przedsiębiorstwa w zakresie rentowności lub struktury majątkowo-kapitałowej
• Uzyskanie dodatkowych źródeł finansowania inwestycji

outsourcing (istota, korzyści, przykłady)
Outsourcing oznacza wykorzystywanie zewnętrznych źródeł lub korzystanie z zewnętrznych zasobów. Polega na wykorzystywaniu niezależnych, zewnętrznym podmiotów jako dostawców określonych dóbr i usług zamiast wykonywania tych czynności wewnątrz przedsiębiorstwa.
Korzyści z outsourcingu:
• Niższe koszty prac zleconych
• Poprawa wyników firmy
• Wyraźniejsza specjalizacja firmy
• Dostęp do zewnętrznych umiejętności
• Lepsza jakość i wydajność prac zleconych
• Wyższa konkurencyjność
• Nowe źródła przychodów
• Ułatwienie kontroli przychodów i kosztów
• Umożliwienie lepszej egzekucji świadczonych zleceń
• Zwiększenie dyspozycyjności i ciągłości świadczenia zleceń
• Umożliwienie przeniesienia ryzyka i niepewności na zewnętrzne podmioty
• Wpływ na poprawę alokacji zasobów, które zaoszczędzono w wyniku outsourcingu




Just in Time
Just In Time to system produkcji i dostaw opierający się na koncepcji zarządzania zapasami. Jego istota sprowadza się do dostaw:
• W konkretnej wielkości
• W ściśle określonym czasie
• Do dokładnie ustalonego miejsca

Reengineering (przeprojektowanie)- twórcą tej koncepcji jest Hammer. Polega ona na gruntownym przekształceniu lub modyfikacji procesów zachodzących w przedsiębiorstwie w celu optymalizacji:
• Jakości
• Kosztów
• Terminów realizacji
Opiera się na następujących zasadach:
• Należy wychodzić od potrzeb klienta
• Należy analizować procesy zachodzące w przedsiębiorstwie
• Należy uwzględniać istniejące ograniczenia zewnętrzne i wewnętrzne
• Należy myśleć i działać twórczo
Etapy wdrażania:
a) Wybór procesu do rekonstrukcji lub modyfikacji na podstawie:
• Wag dotychczasowych procesów
• Ich znaczenia dla klienta
• Prawdopodobieństwa uzyskania istotnych efektów z rekonstrukcji tego a nie innego procesu
b) Tworzenie zespołu roboczego
c) Zrozumienie procesu
d) Rekonstrukcja lub modyfikacja procesu
e) Monitoring i ewentualnie realizacja działań korygujących w razie wystąpienia odchyleń

TQM (istota, zasady)
TQM Total Quality Management (Kompleksowe Zarządzanie Jakością) stanowi system zarządzania bazujący na nieustannie doskonalonych zasobach ludzkich oraz produktach, w celu jak najlepszego zaspokojenie potrzeb klientów.
Zasady TQM:
• Jakość jest głównym celem przedsiębiorstwa
• Jakość jest zadaniem każdego pracownika
• Jakość ma charakter wielopłaszczyznowy
• Jakość to zapobieganie wadom, a nie tylko ich wykrywanie

struktura norm ISO i konkretne normy.
• 8402 – terminologia jakości zawiera definicję takich pojęć jak:
 Jakość
 Polityka jakości
 System jakości
 Zarządzanie jakością
 Sterowanie jakością
 Kontrola jakości
 Niezgodność
 Waga
 Audyt jakości
• 9000 – określa kryteria wyboru jak najlepszej normy w kontaktach z kontrahentami oraz ogólne zasady zarządzania jakością w organizacji
• 9001 – dotyczy zapewnienia jakości w procesie planowania, projektowania, konstruowania, wytwarzania, instalowania i obsługi produktów
• 9002 – dotyczy zapewnienia jakości podczas procesu produkcyjnego i instalowania u odbiorcy
• 9003 – dotyczy jakości kontroli i badań końcowych
• 9004 – dotyczy kształtowania warunków technicznych, administracyjnych, personalnych i innych wewnątrz organizacji mających wpływ na jakość
• 14000 – seria norm dotycząca ochrony środowiska naturalnego

dokumentacja jakości według ISO.
Dokumentacja jakości zgodna z systemem ISO obejmuje na poziomie:
• Strategicznym – księgę jakości, która zawiera rozdziały dotyczące polityki jakości i jej celów, struktury organizacyjnej przedsiębiorstwa, przyjętego systemu zapewnienia i zarządzania jakością, a także indeksy procedur
• Taktycznym – procedury dotyczące zapewniania jakości w ramach poszczególnych wydziałów
• Operacyjnym – instrukcje dotyczące konkretnych pracowników

BENCHMARKING- oznacza uczenie się od najlepszych przez porównywanie z nimi.
Rodzaje benchmarkingu:
1) Wewnętrzny (zakłada się porównanie międzyzakładowe -międzywydziałowe lub nawet między stanowiskowe- lub w sieci przedsiębiorstw wzajemnie powiązanych)
2) Konkurencyjne (jest jedną z najtrudniejszych metod, zakłada porównanie z konkurentami. Trudność polega na tym, że konkurenci otaczają tajemnicą swoje rozwiązania wzorcowe i niechętnie dzielą się z konkurentami).
3) Funkcjonalny (oznacza, że jeśli chcemy udoskonalić jedną z funkcji w przedsiębiorstwie to niekoniecznie musimy szukać rozwiązania na terenie własnej organizacji. Możemy się posłużyć porównaniami w stosunku do innych firm, pamiętając jednak, aby nie odejść od macierzystej funkcji, którą chcemy udoskonalić)
4) Ogólny albo horyzontalny (jest szczególnym przypadkiem benchmarkingu funkcjonalnego. Okazuje się bowiem, że istnieją procesy, które mogą przebiegać identycznie, niezależnie od przynależności branżowej przedsiębiorstw czy nawet niezależnie od charakteru instytucji)

TIME BASED MENAGEMENT- Orientacja przedsiębiorstwa na czas oznacza, że kierownictwo przywiązuje większą uwagę do realizacji procesów oraz do jakości współpracy między zakresami funkcjonalnymi firmy. Oznacza również skierowanie uwagi na zrozumienie klienta a przede wszystkim zaspokojenie jego potrzeb pod wzgl. punktualności, aktualności i nowości

UCZĄCA SIĘ ORGANIZACJA - rozumiana jako koncepcja zarządzania opiera się na pewnej sumie wiedzy, którą dysponują poszczególni współpracownicy – wiedza, która jest ciągle wzbogacana i rozwijana a następnie udostępniana przedsiębiorstwu. oznacza to, że organizacja nigdy nie osiągnie stanu końcowego.

27. Polityka kadrowa w przedsiębiorstwie.
Polityka kadrowa jest to strategia personalna firmy. Precyzuje kierunki, cele i zasady gospodarowania zasobami ludzkimi w przedsiębiorstwie. Dobrze opracowana strategia personalna powinna zawierać plan dopasowania istniejącego potencjału pracowników firmy do realizacji celów, jakie firma ma realizować w przyszłości. Takie działania wymagają oceny potencjału ludzkiego, czyli odpowiedzi na następujące i inne pytania:
• Kogo zatrudniamy?
• Czy zatrudnieni pracownicy realizują wartości, cele i zadania firmy, jeżeli tak, to w jakim stopniu?
• Jakich umiejętności i kwalifikacji firma wymaga i będzie wymagać od pracowników?
• W jakim stopniu da się je rozwijać?
• W jakim stopniu firma chce je rozwijać?
• Jakie zmiany w poziomie zatrudnienia są konieczne?
Funkcje strategii personalnej
Dopiero dysponując konkretną wiedzą, można przystąpić do formułowania poszczególnych elementów strategii. Należy sprecyzować poszczególne zadania personalne, dokument ten powinien zawierać cel strategii, czyli odpowiedź na pytanie czemu ona ma służyć, jaka jest jej istota, po co jest opracowywana i wdrażana. Powinien obejmować poszczególne wartości firmy, które kształtują strategię personalną, wyznaczają poszczególne działania w jej ramach, uzasadniają plany i decyzje.
Zadania personalne dotyczą:
• planowania -tj. określenia rodzaju i liczby przyszłych pracowników, przyjęć,zwolnień, przesunięć,
• rekrutacji - określenia źródeł pozyskiwania niezbędnych pracowników, wypracowania odpowiednich procedur doboru, wyszkolenia odpowiedniej kadry odpowiedzialnej za te procesy,
• adaptacji - wdrożenia nowego pracownika do firmy, zapoznania z firmą, działem, zespołem, zakresem obowiązków,
• rozwoju - opracowania polityki rozwojowej, ściśle uzależnionej od celów i założeń całej strategii personalnej, opracowania sposobów pozyskiwania informacji o potrzebach pracowników w zakresie rozwoju, wypracowywania procedur dostarczania szkoleń - własnymi siłami lub przez firmy zewnętrzne, monitorowania efektów szkoleniowych,
• oceny - powiązania z celami i założeniami wynikającymi ze strategii, opracowania i wdrożenia sformalizowanego systemu ocen, przygotowania pracowników do ocen, zapoznania ich z systemem,
• motywowania - opracowania sposobów angażowania pracowników w sprawy firmy, nagradzania i zachęcania, także pozapłacowego.
Strategia personalna powinna zawierać konkretne, praktyczne rozwiązania w ramach ww. zakresów zadań. Powinno z niej wynikać, jak się w firmie rekrutuje, jak się dokonuje ocen okresowych, jak się szkoli pracowników itp. Musi być także wyraźny związek między tymi zadaniami (np. między oceną a rozwojem i motywowaniem). Opracowanie każdego z tych zadań wymaga współpracy i konsultacji osób spoza działu personalnego.
28. Przedsiębiorczość, innowacyjność i wiedza.

• Przedsiębiorczość
O przedsiębiorczości można mówić w dwóch wymiarach:
1)Przedsiębiorczość to zorganizowany proces działań ukierunkowany w danych warunkach na wykorzystanie nowatorskiego pomysłu w celu generowania korzyści na rynku. W procesie budowania podkreśla się: kreatywność, umiejętność wykorzystania pomysłów i okazji, skłonność do podejmowania ryzyka (niepewność), inaczej jest to akt tworzenia i budowania czegoś nowego.
2) Przedsiębiorczość to zespół cech: opisujących szczególny sposób postępowania człowieka (przede wszystkim przedsiębiorcy). Przedsiębiorczość wyróżnia się: dynamizmem, aktywnością, skłonnością do podejmowania ryzyka, umiejętnością przystosowywania się do zmieniających się warunków, postrzeganiem szans i ich wykorzystywaniem.
W teorii ekonomii przedsiębiorczość definiowana jest jako swoista forma pracy lub jako czwarty (obok pracy, ziemi i kapitału) czynnik produkcji.
• Innowacyjność
Innowacyjność wiąże się z wprowadzeniem czegoś nowego, nowatorstwem, reformą, ulepszeniem. Może ona dotyczyć wszelkich dziedzin i sfer oddziaływań w różnych kierunkach. Innowacyjne są to więc wszystkie ulepszenia maszyn i urządzeń, reformy systemów, jak i tworzenie zupełnie nowych rzeczy, zjawisk lub wartości. Innowacje mogą dotyczyć zarówno najwyższych technologii, jak i elementów życia codziennego.
• Wiedza
W ujęciu ekonomicznym traktowana jest dwojako: jako informacja oraz jako aktywa. W pierwszym ujęciu wiedza jest traktowana jako informacje, które mogą być przetwarzane i wykorzystywane do podejmowania racjonalnych decyzji ekonomicznych. W drugim ujęciu stanowi ona dobro ekonomiczne, które może być prywatną własnością i jako towar może być przedmiotem obrotu rynkowego.
W ekonomii przedstawia się stwierdzenie, że dotychczas ekonomiści traktowali wiedzę jako zasób firm potrzebny do wytwarzania zysku. Według tego poglądu każda firma działa na podstawie posiadanej wiedzy – "firma jako przechowalnia wiedzy"

29. Powstanie i rozwój gospodarki światowej.
We współczesnej ekonomii pojawia się pojęcie gospodarki światowej. Składają się na nią różnego rodzaju podmioty gospodarujące oraz sieć współzależności i powiązań między nimi. Podmioty tworzące gospodarkę światową to przedsiębiorstwa, organizacje, instytucje i inne podmioty, które prowadzą działalność gospodarczą lub zajmują się kształtowaniem stosunków ekonomicznych, a jednocześnie operują na poziomach wyższych od lokalnych: krajów, kontynentów, regionów świata czy na poziomie globalnym. Do podmiotów gospodarki światowej zalicza się także państwa i całe gospodarki narodowe.
Kategorię gospodarki światowej można rozpatrywać z punktu widzenia jej dynamiki - jej zmiany przebiegają dynamicznie, jest tworem skomplikowanym i ciągle ewoluuje. Z drugiej strony gospodarka światowa ma charakter historyczny. Oznacza to, że dla jej powstania konieczne było zaistnienie określonych uwarunkowań, które umożliwiły wykreowanie jej elementów składowych.
Powstanie gospodarki światowej wiąże się z rozwojem gospodarki europejskiej i datuje się na koniec XV i początek XVI wieku. Na ukształtowanie się tego systemu gospodarczego wpłynęło nawiązanie stosunków ekonomicznych między państwami Europy Środkowo-Wschodniej z krajami zachodnioeuropejskimi. Zależności te miały charakter asymetryczny - zapotrzebowanie zgłaszane przez Zachód kształtowało profil i strukturę produkcji realizowanej przez środkowo- i wschodnioeuropejskie gospodarki. Nieco później podobny system asymetrycznej współzależności wystąpił w stosunkach mocarstw zachodnich i ich kolonii. Dzięki ekspansji terytorialnej i - co za tym idzie - gospodarczej pozostałe kontynenty zostały włączone do systemu gospodarczego Europy i przyczyniły się do powstanie gospodarki światowej.
Oprócz obserwowanych stosunków ekonomicznych wykształcił się specyficzny rodzaj powiązań zwany tradycyjnym międzynarodowym podziałem pracy. Miało to miejsce na przełomie XVIII i XIX wieku i było związane z przyspieszającym postępem technicznym. Rozwinęła się produkcja maszynowa, a środki transportu stały się szybsze i bardziej efektywne. To wszystko przyczyniło się do wytworzenia rynku światowego. Z kolei funkcjonowanie rynku ujawniło różnice w potencjale gospodarczym poszczególnych państw. Oddzieliła się grupa krajów określanych jako rozwinięte gospodarczo od grupy państw słabszych ekonomicznie, stanowiących swoiste zaplecze surowcowe dla tych pierwszych. W regionach mniej rozwiniętych postęp technicznych docierał z opóźnieniem, stąd też były one nastawione raczej na produkcję żywności i dostarczanie surowców. Ponadto stanowiły rynek zbytu dla produktów wytwarzanych przez kraje lepiej rozwinięte.
W połowie XX wieku, kiedy świat zajął się odbudową po wojnie wykształcił się system określany jako współczesna gospodarka światowa. Gospodarki lepiej rozwinięte umocniły swoją pozycję, jednak inne państwa także zaczęły się rozwijać i przeobrażać. Oprócz grupy krajów wysokorozwiniętych pojawiła się grupa gospodarek rozwijających się oraz wyodrębniona grupa państw Europy Środkowo-Wschodniej. W systemie gospodarki światowej pojawiły się nowe podmioty o charakterze międzynarodowym (m.in. transnarodowe przedsiębiorstwa i organizacje integracyjne), także uczestniczące w międzynarodowym podziale pracy. Zmieniły się w konsekwencji formy współpracy, a przede wszystkim nastąpiły zmiany w strukturze wymiany handlowej. Zaczęły powstawać międzynarodowe organizacje ekonomiczne, mające silny wpływ na kształt globalnego rynku i na sytuację w poszczególnych krajach. Do tego typu podmiotów zaliczyć można Międzynarodowy Fundusz Walutowy (MFW), Bank Światowy czy Światową Organizację Handlu (WTO). Świadczy to dobitnie o dynamicznym charakterze gospodarki światowej.

30. Liberalizacja handlu międzynarodowego.

Liberalizacja handlu jest zjawiskiem polegającym na znoszeniu ceł pomiędzy wieloma krajami w gospodarce światowej.
Proces liberalizacji handlu światowego, zapoczątkowany przez powołanie GATT w końcu lat czterdziestych, która to organizacja przekształciła się w Światową Organizację Handlu w roku 1994.
GATT miał na celu liberalizację handlu w skali całego świata. U podstaw tych procesów legło przekonanie, mówi, że im bardziej liberalny handel, tym lepsze wykorzystanie kapitału, siły roboczej i tym większy dobrobyt w poszczególnych krajach i to usiłowano realizować. Równocześnie powiedziano, że możliwe jest również powstawanie ugrupowań integracyjnych typu unia celna pod warunkiem, że nie będą one prowadziły do dyskryminacji krajów będących członkami GATT. A więc na przykład tworząc unię celną nie można podnosić poziomu zewnętrznego protekcjonizmu. W powojennej historii mamy więc z jednej strony kolejne rundy negocjacji w ramach GATT czy WTO, które doprowadziły do skutecznej obniżki stawek celnych, a równocześnie powstawały kolejne ugrupowania integracyjne. Do połowy lat 90-tych było około stu różnych ugrupowań integracyjnych, które dążyły do liberalizacji handlu w określonej wąskiej grupie krajów. Największe znaczenie miała integracja europejska, to znaczy EWG, EFTA, z czasem powstanie UE - jednego wielkiego bloku wolnego handlu, ale nie tylko, bo również o swobodzie przepływu kapitału i czynników produkcji. Te tendencje integracyjne rozwijały się na wszystkich kontynentach.
Ponieważ w toku kolejnych negocjacji bardzo obniżono cło na rynkach większości krajów wysoko rozwiniętych, więc można powiedzieć, że dyskryminacja celna wewnątrz ugrupowań integracyjnych już prawie nie ma znaczenia. Natomiast w pewnych grupach towarowych, typu rolnictwo, jak również w przypadku stosowania innych instrumentów polityki handlowej, na przykład norm technicznych czy sanitarnych, bardzo wyraźnie występują rozwiązania regionalne i tu jesteśmy jeszcze bardzo dalecy od jakiejkolwiek globalizacji. Normy unijne dotyczące wymogów sanitarnych są wyraźnie odmienne od stosowanych w innych krajach.
Prawdopodobnie będzie następować pogłębianie się procesów globalizacji, dalszej liberalizacji handlu międzynarodowego, dlatego, że kraje które rezygnują z aktywnego uczestnictwa w handlu międzynarodowym po prostu słabiej się rozwijają. Badania ekonomiczne dowodzą, że zazwyczaj kraje prowadzące restrykcyjną politykę handlową znajdują się na marginesie, jest to więc obiektywna prawidłowość. Z drugiej strony perspektywa pięćdziesięciu lat jest tak długa, że bałbym się formułować jakiekolwiek wnioski na ten temat. Można tylko powiedzieć, że jeżeli nie nastąpią jakieś wyraźne zaburzenia polityczne, kataklizmy, których niestety nie możemy wykluczyć, to powinna występować ta tendencja. Z drugiej strony, obserwując dynamikę w UE i w innych regionach, wydaje się, że będzie również postępowała regionalizacja, przy czym będzie ona pogłębioną liberalizacją tzn. nie będzie dotyczyła jedynie znoszenia ceł, tylko podobnie jak w UE będzie stopniowo wprowadzana swoboda przepływu siły roboczej, kapitału, ujednolicenie norm, wspólna polityka pieniężna, która w Unii jest już bardzo zaawansowanym etapem integracji, a z czasem być może dojdzie do wspólnej polityki fiskalnej i wówczas będziemy mieć do czynienia z prawie jednolitym organizmem państwowym.
Większość ekspertów uważa, że poprzez liberalizację handlu wewnątrz ugrupowań integracyjnych właściwie dokonuje się również liberalizacja handlu światowego i w tym sensie jest to czynnik zwiększający dobrobyt, więc ta sprzeczność, przynajmniej w myśl nowoczesnej teorii handlu, nie ma miejsca.

31. Międzynarodowe perspektywy czynników produkcji.

Czynniki produkcji - materialne lub niematerialne zasoby niezbędne do wytwarzania dóbr w postaci towarów i usług.
W klasycznym ujęciu wyróżnia się następujące czynniki produkcji:
• ziemia oraz naturalne surowce posiadane przez ludzi. Ceną ziemi jest renta gruntowa.
• praca to wysiłek ludzki włożony w wytworzenie danego dobra, ceną pracy jest płaca,
• kapitał to dobra wytworzone uprzednio przez ludzi używane do produkcji innych dóbr. Są to budynki, narzędzia i maszyny. Ceną kapitału są odsetki.
W klasycznej ekonomii kapitałem były narzędzia i maszyny. Współcześnie określa się to, jako kapitał fizyczny. Nie mniej ważny jest kapitał ludzki oznaczający zwykle wiedzę i umiejętności siły roboczej.
Czasami, jako czwarty czynnik produkcji określa się inicjatywę przedsiębiorców, jednak można to traktować, jako ludzki kapitał opłacany zyskiem.
Poziom niektórych czynników produkcji można zmieniać dość szybko, podczas gdy zmiana poziomu innych czynników produkcji może trwać długo. Prowadzi to do pojęć krótki okres i długi okres. W krótkim okresie ulegać zmianie może poziom tylko niektórych czynników produkcji, podczas gdy poziom pozostałych, najczęściej kapitału, pozostaje stały. W długim okresie poziom wszystkich czynników produkcji może ulec zmianie.
1. Posiadanie ziemi umożliwia dostęp do złóż cennych minerałów i kopalin, daje korzyści z tytułu posiadania miejsca (przestrzeni) na budowę, miejsce składowania i inne użytkowanie. Przede wszystkim ziemia wykorzystywana rolniczo jest źródłem renty pierwotnej w gospodarstwach i przedsiębiorstwach rolnych. Odgrywa tam podwójną rolę, jest miejscem produkcji i jednocześnie czynnikiem produkcji.
2. Kapitał- oznaczające dobra (bogactwa, środki, aktywa) finansowe, szczególnie, gdy służą one rozpoczęciu lub kontynuacji działalności gospodarczej. Jest jednym ze środków wytwórczych, obok: pracy, przedsiębiorczości i ziemi, które są potrzebne do rozpoczęcia produkcji. W szerokim kontekście, kapitał to "samopomnażająca się" wartość. Taka definicja wskazuje po pierwsze na fakt, że kapitałem nie muszą być jedynie pieniądze i dobra, ale też technologie i inne niematerialne wartości. Po drugie mówi o tym, że nie każdy pieniądz (dobro/technologia) jest kapitałem, a jedynie ten zainwestowany, czyli taki, którego posiadanie daje właścicielowi tytuł do renty (w postaci odsetek, renty, opłaty licencyjnej itp). Kapitał może występować w trzech formach: finansowej, technologicznej (materialnej: maszyny, urządzenia; niematerialnej: projekty rozwiązań technologicznych, programy komputerowe, patenty, prawa autorskie), towarowej.
3. Praca - Najczęściej wyrażana jest ona w roboczogodzinach. Praca nazywana jest kapitałem ludzkim, co czasami oznacza również zdolności posiadane przez siłę roboczą. Jeżeli ludzie wykonujący pracę są do niej dobrze przygotowani i posługują się zaawansowaną technologią, wtedy uzyskują dużą wydajność pracy.
Międzynarodowe przepływy czynników produkcji:

-bezpośrednie inwestycje zagraniczne i przedsiębiorstwa wielonarodowe
-międzynarodowy transfer siły roboczej
-międzynarodowy transfer technologii
-kanały transferu technologii
Wszystkie te przepływy warunkują czynniki produkcji. Dzięki nowym technologiom oraz wiedzy ludzkiej przedsiębiorstwa zwiększają swoje rynki zbytu oraz budują nowe międzynarodowe powiązania z partnerami zagranicznymi. transfer siły roboczej również wpływa znacząco na jakość pracy ponieważ, każda działalność potrzebuje specjalistów do jak najefektywniejszego poziomu produkcji. Przedsiębiorstwa wielonarodowe charakteryzują się wieloma oddziałami w różnych krajach co sprawia, że na rynkach międzynarodowych dostosowują swoją ofertę do zapotrzebowania klientów danego kraju. Kanały transferu technologii- technologia ma różne znaczenia oraz kategorie. Transfer technologiczny może polegać na odsprzedaży patentu na dany produkt, może to być wiedza technologiczna wykorzystywana przez specjalistów w przedsiębiorstwie bądź mogą to być produkty zwiększające wydajność pracy.

32. Międzynarodowa polityka handlowa - mechanizmy kartelu międzynarodowego i integracji ekonomicznej.

Przez pojęcie międzynarodowej polityki handlowej rozumiemy jednolite w skali grupy krajów, regionu geograficznego bądź w skali globalnej cele, środki i narzędzia tej polityki.
W celu wypracowania międzynarodowej polityki handlowej koordynuje się ją z polityką handlową zainteresowanych krajów. Przy czym koordynacja ta może mieć zróżnicowany charakter i zakres; może być dokonywana ex post lub ex ante, może też przybierać formę wspólnej polityki zagranicznej.

Koordynacja ex post polega na wymianie informacji między zainteresowanymi krajami na temat kierunków zagranicznej polityki handlowej; nosi nazwę konsultacji. Kraje, biorące udział w konsultacjach prowadzą swoją zagraniczną politykę autonomicznie; informacje uzyskane w trakcie konsultacji są wykorzystywane w celu zbliżenia kierunków tej polityki.

Koordynacja ex ante wyraża się w dopasowaniu kierunków zagranicznej polityki handlowej, nosi nazwę właściwej koordynacji. W tym przypadku międzynarodowa polityka handlowa jest efektem uzgodnień między krajami prowadzącymi zagraniczną politykę ekonomiczną. Zakres tych uzgodnień może być zdeterminowany geograficznie, problemowo, bądź czasowo. Wyrazem ujęcia geograficznego jest dobór krajów zainteresowanych prowadzeniem polityki międzynarodowej. Wyrazem ujęcia problemowego jest zakres tematyczny bądź branżowy międzynarodowej polityki handlowej. Ujęcie czasowe zaś wyraża horyzont międzynarodowej polityki ekonomicznej.Najdalej zaś idącą formą koordynacji celów, środków i narzędzi
zagranicznej polityki handlowej jest wspólna międzynarodowa polityka handlowa.
Przez pojęcie celów międzynarodowej polityki handlowej rozumiemy priorytety w stosunkach gospodarczych z zagranica w skali grupy krajów, regionu bądź w skali globalnej.
Narzędziami międzynarodowej polityki handlowej są skoordynowane w skali grupy krajów, regionu bądź globalnie narzędzia zagranicznej, a często także wewnętrznej polityki handlowej.
Koordynacja ta może mieć charakter międzynarodowy lub ponadnarodowy. W pierwszym przypadku poszczególne kraje maja autonomię we wzajemnym dopasowaniu narzędzi swej polityki. Uzgodnienia między krajami są dokonywane za pomocą porozumień i umów międzynarodowych bądź też w wykorzystaniem organizacji międzynarodowych.
W drugim przypadku wypracowanie narzędzi międzynarodowej polityki handlowej przyjmuje charakter ponadnarodowy; dokonuje się tego w ramach ugrupowań integracyjnych bądź korporacji transnarodowych.

Kartel międzynarodowy jest porozumieniem producentów dotyczącym podziału rynku w celu uzyskania zysku monopolistycznego oraz równomiernego rozłożenia strat między producentami w okresie spadku popytu.
(Przykład: Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową)

Integracja ekonomiczna jest to proces scalania gospodarek narodowych poszczególnych krajów i jednocześnie tworzenia jednego organizmu gospodarczego. Powstaje ona na skutek usuwania ograniczeń w przepływie towarów i czynników produkcji oraz tworzenia podobnych warunków konkurencji. Integracja ekonomiczna jest procesem polegającym
na stopniowym rozszerzaniu działania jednolitego mechanizmu rynkowego na obszarze ugrupowania integracyjnego. Jest to porozumienie preferencyjne, gdyż eliminując ograniczenia handlowe między członkami integracji, pozostawia je w stosunkach z innymi krajami.
Proces integracji ekonomicznej odbywa się przede wszystkim dzięki działaniu mechanizmu rynkowego, dlatego też rola państwa może sprowadzać się jedynie do tworzenia warunków umożliwiających rozszerzenie działania mechanizmu rynkowego w skali międzynarodowej. W takim przypadku, gdy dochodzi do scalenia gospodarek poszczególnych krajów bez tworzenia przez państwo organizacyjnych ram porozumienia integracyjnego, mamy do
czynienia z integracją realną. Integracja ekonomiczna oprócz wymiaru gospodarczego, ma także wiele innych, przede wszystkim wymiar polityczny, społeczny, kulturalny


33. Wybrana międzynarodowa organizacja gospodarcza – charakterystyka.

Światowa organizacja handlu (ang. World Trade Organization (WTO)) – organizacja międzynarodowa z siedzibą w Genewie. WTO stanowi kontynuację Układu Ogólnego w Sprawie Taryf Celnych i Handlu (GATT), została powołana w 1994 w Marrakeszu (Maroko), w ramach tzw. rundy urugwajskiej GATT.
Zadania:
• Liberalizacja międzynar. handlu dobrami i usługami;
• Prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel;
• Rozstrzyganie sporów dotyczących wymiany handlowej;
• Przestrzeganie praw własności intelektualnej.

CEFTA, Środkowoeuropejskie Porozumienie (Stowarzyszenie) Wolnego Handlu, ang. Central European Free Trade Agreement, utworzona 21 grudnia 1992 w Krakowie.
• Zakłada rozbudowana współpracę państw członkowskich;
• Usuwanie barier celnych we wzajemnym handlu;
• Tworzenie wspólnego rynku;
Cel:
• ustalenie zasad i zdynamizowanie wymiany gospodarczej pomiędzy krajami Europy Środkowo-Wschodniej po rozwiązaniu RWPG;
• dostosowywanie systemu gospodarczego i prawnego poszczególnych państw do standardów zachodnioeuropejskich.
EFTA, Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (ang. European Free Trade Association, EFTA), międzynarodowa organizacja gospodarcza powstała 3 maja 1960 r. na mocy konwencji sztokholmskiej (podpisanej 4 stycznia 1960), mająca na celu utworzenie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi. Siedziba Sekretariatu EFTA mieści się w szwajcarskiej Genewie. Obecni członkowie: Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria.
Cele:
• liberalizacja handlu;
• przestrzeganie liberalizacji i braku dyskryminacji w handlu światowym;
• promowanie stałego wzrostu gospodarczego, pełnego zatrudnienia, zwiększonej produktywności i racjonalnego wykorzystania surowców przez członków;
• zapobieganie znacznym rozbieżnościom pomiędzy członkami w zaopatrzeniu w surowce pochodzące z terenów ugrupowania;
• dążenie do finansowej stabilności i trwałego polepszania warunków życia w państwach członkowskich.
OECD, Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organization for Economic Co-operation and Development, OECD, fr. Organisation de Coopération et de Développement Economiques, OCDE) – organizacja międzynarodowa skupiająca 30 wysoko rozwiniętych i demokratycznych państw, powstała 30 września 1961.
Cel: wspieranie państw członkowskich w osiągnięciu jak najwyższego poziomu wzrostu gospodarczego i stopy życiowej obywateli.
Zasady funkcjonowania:
• zasada niedyskryminacji – stosowanie takich samych zasad i środków w stosunku do wszystkich krajów członkowskich;
• zasada narodowego traktowania inwestorów zagranicznych (?);
• zasada liberalizacji – określenie programu konkretnych działań liberalizacyjnych, w tym kalendarza realizacji;
• zasada nie wprowadzania nowych ograniczeń zobowiązująca kraje członkowskie do zamrożenia istniejącego poziomu ograniczeń uniemożliwiającego pogorszenie osiągniętego stopnia liberalizacji.
UE, Unia Europejska – powstały 1 listopada 1993 na mocy Traktatu z Maastricht gospodarczo-polityczny związek demokratycznych krajów europejskich (dwudziestu siedmiu od 1 stycznia 2007 r.), będący efektem wieloletniego procesu integracji politycznej, gospodarczej i społecznej zapoczątkowanej po drugiej wojnie światowej. Jest unikatową formą tego typu na świecie mającą 30% udział w światowym PKB.
Cele:
• promowanie ekonomicznego i społecznego postępu poprzez zacieśnianie współpracy gospodarczej i likwidowanie barier w obrocie handlowym między państwami członkowskimi,
• wzmacnianie obrazu Unii jako jednego ciała politycznego mówiącego jednym głosem na arenie międzynarodowej poprzez prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,
• dążenie do stworzenia obywatelstwa europejskiego i poczucia przynależności do jednej wspólnoty u zwykłych obywateli poprzez zapewnienie jednakowych norm prawnych i pełnej swobody przepływu ludzi w obrębie Unii,
• rozwijanie obszaru wolności, bezpieczeństwa i sprawiedliwego traktowania, którym ma być UE poprzez wprowadzanie wspólnych norm prawnych, socjalnych i stałą poprawę poziomu życia państw uboższych;
• ujednolicenie struktury gospodarczej krajów członkowskich, wyrównanie rozwoju gospodarczego regionów;
• powiększenie standardów życia

34. Globalizacja międzynarodowych stosunków gospodarczych – zagrożenia i korzyści.

Globalizacja jest siłą napędzającą przemiany społeczne, ekonomiczne, i polityczne. Jednakże stanowi poważny wstrząs dla społeczeństw, gospodarek narodowych i gospodarki światowej, stanowiący z jednej strony ogromną szansę rozwojową z drugiej zaś poważne zagrożenia.

Główne korzyści i zagrożenia procesu globalizacji w sferze gospodarki
Korzyści płynące z globalizacji Zagrożenia związane z globalizacją
A/ globalizacja jest to zwieńczenie rozwoju gospodarki rynkowej, pochodną likwidacji barier dla działania gospodarki rynkowej, przejaw wolności gospodarczej;

B/ globalizacja jest procesem , który prowadzi do ujednolicenia reguł i respektowania praw własności podmiotów działających ponad granicami państwa;

C/ globalizacja podnosi jakościowy poziom metod wytwarzania ze względu na lepsze wykorzystanie kapitału intelektualnego i fizycznego;

D/ globalizacja zwiększając natężenie konkurencji, poprawia jakość i zwiększa dojrzałość gospodarki;
E/ według F. Fukuyamy globalizacja zmniejsza ubóstwo, stwarzając szanse rozwoju krajom najsłabiej rozwiniętym. Globaliści uważają, że tylko w pierwszym jej okresie/ podobnie jak w okresie rewolucji przemysłowej/ rosną nierówności ;

F/ korzyści z globalizacji utożsamiane są często z korzyściami płynącymi z bezpośrednich inwestycji zagranicznych, dokonywanych przez KTN, będące główną jej siłą. Obejmują one wpływ BIZ na: postęp technologiczny, bilans płatniczy kraju, nakłady na badania i wdrożenia, na poziom umiejętności technicznych, zdolności eksportowe kraju lokalizacji BIZ, proces prywatyzacji i restrukturyzacji majątku, podnoszenie kwalifikacji siły roboczej, itp.

G/ globalizacja prowadzi do integracji przedsiębiorstw przemysłowych, sieci handlowych, instytucji bankowych, centrów zarządzania i informacji,

H/ globalizacja stanowi ważny czynnik rozwoju gospodarczego zarówno gospodarek narodowych jak i gospodarki światowej. A/ globalizacja ogranicza rolę państwa, rodzi sprzeczność między globalnym rynkiem a państwem;

B/ destrukcja instytucji państwa następuje poprzez likwidację narzędzi ochrony granicznej, ujednolicenia reguł polityki gospodarczej.
KTN stają się elementem globalnej regulacji obok takich mechanizmów jak: Unia Europejska, GATT, WTO, ONZ.
C/ osłabienie roli państwa w: korygowaniu mechanizmu rynkowego, zmniejszaniu rozpiętości dochodowych, w ochronie zdrowej konkurencji.

D/ Globalizacja podważa państwo opiekuńcze, pewien kontrakt społeczny, obejmujący: prawo do pracy, walkę z ubóstwem, ochronę jednostki i społeczeństw przed różnymi ryzykami, promocję równych szans;
E/ Globalizacja narusza jeden z podstawowych filarów państwa narodowego – rynek narodowy;
F/ zbyt silny wpływ korporacji ponadnarodowych na gospodarkę danego kraju, dokonujących przejęć, fuzji, aliansów;
G/ liberalizacja przepływów kapitałowych powoduje wzrost zagrożeń kryzysami finansowymi. Napływ kapitału powoduje często nadwartościowanie waluty krajowej, wzrost deficytu handlowego, finansowanego kolejnym napływem kapitału.
H/zagrożenia związane z globalizacją identyfikowane są często z negatywnymi skutkami funkcjonowania BIZ w gospodarce światowej, do których zaliczyć należy: eksploatacyjny charakter BIZ, uruchamianie przez KTN produkcji importochłonnej, wykorzystywanie różnic podatkowych, bądź niepłacenie podatków, przejmowanie przedsiębiorstw itp.
I/ wzrost dysproporcji dochodowych . W 1960 r. PKB na mieszkańca w 20 najbogatszych krajach świata był 18 krotnie większy niż w 20 krajach najuboższych. W 1995 r. relacja ta sięgnęła 37 krotności.

Globalizacja, wyrażająca się w dążeniu do stworzenia świata bez granic gospodarczych, społecznych, kulturowych, informacyjnych jest procesem obiektywnym, w którym kraje muszą nauczyć się funkcjonować i zgodnie z jego regułami rozwijać swoją działalność. W związku z tym winny prowadzić politykę, nastawioną na minimalizację zagrożeń gospodarczych a zwiększanie korzyści płynących z globalizacji.

Jeżeli mało to do tego mały dodatek -->

Wady i zalety globalizacji
Jak praktycznie każde zjawisko społeczno-ekonomiczne, również globalizacja związana jest z nowymi szansami i wyzwaniami, ale także
z nowymi ryzykami i zagrożeniami – należy ona wszak do najważniej¬szych, najbardziej widowiskowych, a także najbardziej interesujących, wręcz fascynujących fenomenów we współczesnym świecie

Korzyści wynikające z globalizacji

• hamowanie tendencji inflacyjnych,
• wyrównywanie cen światowych,
• obniżenie stóp oprocentowania i wyrównanie różnic pomiędzy kredytami zaciąganymi w bankach krajowych i zagranicznych,
• wzrost płac w krajach o niższym koszcie płac,
• upowszechnienie postępu technicznego i nowych technologii produkcji,
• wzrost jakości wyrobów,
• aktywizacja gospodarki – zmuszenie do konkurencyjności (firmy zmieniają sposoby zarządzania i organizację, zmniejszają koszty, maksymalizują zyski).
• lepsze warunki dla rozwoju nauki i techniki oraz możliwości pełniejszego wykorzystania osiągnięć w tej dziedzinie,
• nowe możliwości rozwiązywania problemów egzystencjalnych społeczności opóźnionych w rozwoju,
• powstanie nowych szans dla osiągnięcia wzrostu gospodarczego,
• słabnięcie roli państw, na skutek prywatyzacji oraz wzrostu udziału w życiu społeczno-gospodarczym podmiotów publiczno-prywatnych.

Zagrożenia wynikające z globalizacji

• nadmierny napływ kapitału spekulacyjnego może spowodować kryzys gospodarki kraju rozwijającego się,
• wyroby krajów o niższym poziomie rozwoju z reguły spychane są do roli wyrobów lokalnych,
• następuje wykup największych i najlepszych (najrentowniejszych) przedsiębiorstw przez kapitał zagraniczny, a to z kolei powoduje dominację na rynku wyrobów światowych marek, pozostałe w branży przedsiębiorstwa krajowe są sprowadzane do roli podwykonawców; odpływa zysk z kraju,
• „drenaż mózgów”, czyli przenoszenie się najzdolniejszych ludzi do światowych centrów badawczych zlokalizowanych
z reguły w najbogatszych krajach świata, co pociąga za sobą likwidację własnych krajowych ośrodków badawczych, uzależnienie technologiczne i techniczne, w dłuższym okresie wzrostu importochłonności w krajach biedniejszych, co zagraża utrzymaniu równowagi bilansowej państwa,
• ograniczenie suwerenności kraju poprzez wymuszenie przystąpienia do różnego rodzaju międzynarodowych układów i struktur organizacyjnych,
• lokalizacja produkcji wyrobów o mniejszym stopniu przetworzenia i większej szkodliwości dla środowiska naturalnego w krajach mniej rozwiniętych,
• możliwość wystąpienia efektu domina (kryzys finansowy)

35. Regionalizacja a globalizacja.

Regionalizacja, procedura wyróżniania regionów. Dokonuje się jej za pomocą różnych metod, na dwa zasadnicze sposoby:

1) poprzez dzielenie obszaru na jednostki regionalne na podstawie przyjętych kryteriów,

2) poprzez łączenie ze sobą przylegających do siebie małych jednostek o podobnych cechach środowiska.

Ważną cechą regionalizacji jest to, że pokrywa ona cały obszar (nie pozostawia się "pustych miejsc", które nie należą do żadnego regionu).

Można wyróżnić regiony:
• przemysłowe (z podziałem na typy w zależności od specjalizacji w zakresie określonego rodzaju wytwórczości);
• rolnicze (także z możliwością podziału na typy);
• przemysłowo-rolnicze lub rolniczo-przemysłowe (w zależności od proporcji)
• turystyczno rekreacyjne
Wady i zalety regionalizacji
Zalety:
• Umocnienie więzi gospodarczych,
• Regionalizacja jest jednym z czynników wpływającym na integrację walutową,
• Niższe koszty transakcji na jednolitym obszarze walutowym,
• Wspólna waluta ogranicza ryzyko kursowe,
• Wzmocnienie przewagi konkurencyjnej, poprzez wprowadzenie wspólnej polityki regionalnej,
• Ujednolicenie przepisów (np. sprzyja przyciąganiu nowych inwestorów, ułatwia życie mieszkańcom danego regionu),
Wady:
• Oddzielenie regionów bogatych od słabo rozwiniętych. Podział na regiony może doprowadzić do szybszego rozwoju jednych regionów, a zacofaniu innych. Bogatsze regiony mogą podjąć próby odłączenia się od regionów słabiej rozwiniętych.
• Zróżnicowanie regionów może stać się powodem migracji do regionów bogatszych, gdzie łatwiej o prace i gdzie wyższy jest standard zabezpieczenia socjalnego.
• Powstanie tzw. Regionów „wygranych” w związku odgrodzeniem się regionów bogatych od biednych.
• Pojawienie się bezrobocia szczególnie w biednych regionach, co powoduje utratę bezpieczeństwa socjalnego, bezradność oraz poczucie beznadziejności i bezsensu.
Regionalizm może być postrzegany jako zagrożenie dla integralności państwa i może wywołać reakcję obronną struktur państwowych.

Globalizacja to proces zacieśniania się więzów współzależności, w szczególności pomiędzy przedsiębiorstwami globalnymi oraz proces zwiększania dynamiki międzynarodowych przepływów gospodarczych i wzrostu współzależności państw i rynków.

Globalizacja to proces niszczenia państwowych ograniczeń dla rynku – rola państwa zmniejsza się, powstaje prawdziwy „wolny rynek”.



Przyczyny i następstwa globalizacji:
1. technologiczne
a. rozwój przemysłowy – rozwój produkcji masowej i ciągły rozwój technologii,
b. rozwój transportu
c. rozwój technologii informacyjnych
i. możliwość komunikacji globalnej – Internet, telewizja satelitarna, bankowość elektroniczna itd.
ii. możliwość globalnego przekazywania wiedzy i innowacji
2. społeczne
a. wzrastające dochody społeczeństwa
b. wzrastająca konsumpcja (konsumpcjonizm, ujednolicenie potrzeb)
c. migracje i turystyka
3. polityczno-prawne
a. znoszenie barier w handlu międzynarodowym (np. WTO)
b. tworzenie unii celnych, stref wolnego handlu (np. NAFTA, UE, EOG)
c. deregulacja gospodarek; prywatyzacja
d. swobodny przepływ kapitału, informacji, towarów, czynników produkcji
e. standaryzacja prawa
4. ekonomiczne
a. wzrost konkurencji globalnej
b. wzrost poziomu obrotów w handlu światowym (większy rynek zbytu)
c. globalna dostępność zasobów
d. wzrost gospodarczy

Kwestie problematyczne globalizacji:
1. rozpad państw narodowych i zanik tożsamości narodowej oraz kulturowej
2. konflikty etniczne
3. wzrost przestępczości międzynarodowej
4. ujednolicenie potrzeb kulturowych
5. wzrost znaczenia korporacji
6. marginalizowanie państw nieuczestniczących w globalizacji
7. nieskrępowany przepływ kapitału może prowadzić do globalnego kryzysu ekonomicznego (spekulacja)
8. wyniszczająca gospodarkę krajową konkurencja globalna
9. rozwarstwienie społeczeństwa (polaryzacja dochodowa)


Istnieje wiele różnych stanowisk na temat związków między globalizacją, a regionalizmem (integracją) łączących te zjawiska, jak też przeciwstawiające je:
• Regionalizm i globalizacja wzajemnie się wspierają w tym sensie, ze regionalizm staje się często etapem w dochodzeniu do globalizacji. Wspieranie ma miejsce wtedy, gdy procesy regionalne przyczyniają się do wzmocnienia sił konkurencji wewnątrz ugrupowań i w stosunku do krajów trzecich;
• Regionalizm współczesny widziany jest przede wszystkim jako odpowiedz na globalizację, tak by lepiej dostosować się do niej i ograniczać negatywne skutki. Może on bowiem poprzez stymulowanie rynku i konkurencji w regionie wzmocnić siły mikroekonomiczne niezbędne do podołania wyzwaniom globalizacji;
• Regionalizm i globalizacja sa procesami przeciwstawnymi. Lekiem na zło globalizacji jest stworzenie na poziomie regionalnym wspólnych instytucji nadzorujących banki i rynki finansowe. Regionalizacja jest etapem prowadzącym do globalizacji, formą wzmocnienia sił wewnętrznych, a zarazem formą ochrony przed negatywnymi zjawiskami globalizacji.
W przypadku integracji można także liczyć na lepsza ochronę przed niestabilnością rynków finansowych i przed kryzysami walutowymi. Globalizacja zaś w swej logice stawia na zwycięzców, a więc i również na silniejsze regiony, co prowadzić musi do narastania zróżnicowań regionalnych.
Integracja jest procesem świadomie podejmowanym i odgórnie narzucanym, zaś globalizacja spontanicznym i oddolnym.
Regionalizację postrzega się jako formę obrony przed globalizacją. W ramach ugrupowań integracyjnych państwa próbują bronić się przed procesami globalizacyjnymi, zwłaszcza przed wpływem przedsiębiorstw globalnych.
Integracja regionalna zmierza do usprawnienia działań rynku, do wyzwolenia go od państwowych granic, ale w sposób nie dopuszczający do osłabienia wpływu państw narodowych na gospodarkę.
Cele globalizacji nie pokrywają się z celami regionalnej integracji. Procesy globalizacji gospodarki światowej kierują się głownie wymogami konkurencji i poszukiwaniem przez podmioty gospodarcze najkorzystniejszych form i lokalizacji działalności gospodarczej, gdzie z kolei regionalizm kieruje się w dużym stopniu potrzebami współpracy nie tylko gospodarczej, ale także politycznej i społecznej. Obejmują bardzo wiele dziedzin. Regionalna współpraca państw ma na celu łagodzenie różnic i sprzeczności między gospodarkami i działa na rzecz wyrównywania ich szans rozwojowy
Dla analizy relacji między regionalizacja, a globalizacją istotne są dwie hipotezy. Pierwsze wiąże się z coraz powszechniejszym na świecie poglądem, że istniejący już obecnie stan zaawansowania procesu globalizacji przesądza, że żadne pojedyncze państwo ( może z wyjątkiem USA) nie jest samo zdolne do skutecznego przeciwstawienia się uruchamianym przez ten proces mechanizmom. Druga hipoteza to równie częste stwierdzenie, ze w procesie globalizacji państwo traci znaczenie, bo jest zbyt małe dla wielkich spraw (globalnych) i zbyt duże dla spraw małych (demokracji lokalnej).
Integracja regionalna przybiera postać mniej lub bardziej ścisłych i zinstytucjonalizowanych związków, charakteryzuje się wzajemnym przeplataniem.
Istotą regionalizacji (integracji) jest więc proces przeobrażenia i dostosowania struktury gospodarczej integrujących się elementów (np. grupy krajów), zachodzących zarówno wewnątrz każdego z nich, jak tworzenie się miedzy nimi trwałych, strukturalnych powiązań gospodarczych celu utworzenia jednolitego, nowego organizmu gospodarczego, wyróżniającego się w międzynarodowym otoczeniu gospodarczym i zajmuje w nowe miejsce w międzynarodowych stosunkach gospodarczych.

36. Cele, zasady, instrumenty polityki regionalnej.

Cele polityki regionalnej:
• zwiększenie konkurencyjności regionów (gospodarek regionalnych) - jest to naczelny cel polityki regionalnej w UE.
• zdynamizowanie rozwoju (zaktywizowanie rozwoju gospodarki w regionach)
• redukowanie przestrzennych dysproporcji rozwoju (zmniejszenie różnic w poziomie rozwoju między regionami
• wspieranie i strukturalne dostosowanie regionów zacofanych gospodarczo
restrukturyzacja obszarów dotkniętych upadkiem przemysłu
• zwalnianie długoterminowego bezrobocia oraz ułatwienie młodzieży a także innym grupom społecznym wejścia w życie zawodowe
• przystosowanie siły roboczej do zmian w systemie produkcji
• wspieranie obszarów rolniczych: przyspieszanie dostosowań w ramach wspólnej polityki rolnej,
• pomoc w rozwoju i zmianach strukturalnych obszarów miejskich
• wspieranie obszarów słabo rozwiniętych z niską gęstością zaludnienia



Zasady polityki regionalnej:
1. zasady generalne: - subsydiarność – partnerstwo
2. zasady organizacji polityki regionalnej: - programowanie – kompatybilność
3. zasady finansowania polityki regionalnej : - koncentracja – uzupełnienie
4. zasady oceny realizacji programów : - monitoring – kontrola finansowa – ocena.

ZASADY GENERALNE

Zasada subsydiarności (pomocniczości)
Zasada ta odnosi się do pomocy dla obszarów, grup ludności i przedsiębiorstw, które z różnych względów nie mogą sobie same poradzić z trudnościami, jednak chodzi tu o pomoc, która ma być bodźcem do samopomocy. Zasada ta opiera się na decentralizacji działań i decyzji z szczebla centralnego na szczebel regionalny, lokalny w celu bardziej wydajnego wydatkowania środków i uzyskiwania lepszych efektów.
Jednym z najważniejszych założeń zasady pomocniczości jest to, że jednostka i jej rozwój jest jedynym celem społeczności. Wynika z tego fakt, że każda społeczność służy zaspokojeniu pewnej kategorii ludzkich potrzeb i to one wyznaczają jej charakter.

Zasada partnerstwa
Polega na szerokiej współpracy i dialogu pomiędzy wszystkimi podmiotami polityki strukturalnej, zarówno na szczeblu lokalnym, regionalnym jak i państwowym. Łączy ona w sobie równość kompetencji i prawa głosu, oraz współodpowiedzialność za przeprowadzane działania. Zasada ta ma służyć stworzeniu optymalnych warunków do zwiększenia demokracji społecznej i instytucjonalnej, a także tworzeniu społeczeństwa obywatelskiego.
Zasada ta obowiązuje na wszystkich etapach w procesie planowania, wdrażania i monitorowania pomocy strukturalnej.

ZASADY ORGANIZACJI POLITYKI REGIONALNEJ

Zasada programowania
Celem programowania jest skoncentrowanie wysiłków państw na stabilnych wieloletnich planach rozwojowych, które dążą do osiągnięcia konkretnych efektów w perspektywie średnio i długookresowej.
W procesie programowania powstają:
1. Plan Rozwoju ( strategiczny plan dla poszczególnych regionów, wsparty zaangażowaniem państwa, przygotowany przez każde z państw UE i przedstawiony Komisji Europejskiej w celu analizy pod kątem potrzeb i celów, zgodności danych, oczekiwań i kosztów wspierania)
2. Wspólnotowe Ramy Wsparcia (dokument będący wynikiem kompromisu zawartego pomiędzy Komisją Europejską a władzami państwa ubiegającego się o pomoc).
3. Programy Operacyjne (horyzontalne, regionalne, zintegrowane, sektorowe lub programowe)

Zasada kompatybilności (spójności)
Związana jest ze zgodnością polityki regionalnej z ustawodawstwem unijnym, z polityką gospodarczą w skali makroekonomicznej. Specjalne znaczenie ma ona w obszarach o szczególnym znaczeniu dla polityki Wspólnoty: równouprawnienia kobiet i mężczyzn, ochrony środowiska, tworzenie społeczeństwa informatycznego i lokalnych działań.

ZASADY FINANSOWANIA POLITYKI REGIONALNEJ

Zasada koncentracji
Polega na skoncentrowaniu środków na zwalczanie zacofania regionalnego i walkę z bezrobociem w regionach szczególnie zacofanych i poszkodowanych.


Zasada uzupełnienia
Oznacza, że środki z funduszy strukturalnych mogą być tylko uzupełnieniem wspierania ze środków państwowych i regionalnych poszczególnych państw członkowskich. Państwo członkowskie jest zobowiązane do utrzymywania takiego pułapu pomocy ze środków krajowych, jaki byłby jego normalnym udziałem w przypadku braku współfinansowania z Unii Europejskiej.

ZASADY OCENY REALIZACJI PROGRAMÓW

Zasada monitoringu
Celem monitorowania jest kontrola nad zasadnością i przebiegiem projektów. Jest on prowadzony na kilku płaszczyznach:
-monitoring całości funduszy strukturalnych odpowiedzialna Komisja
- monitoring na poziomie Wspólnotowych Ram Wsparcia i Programów Operacyjnych odpowiedzialne Komitety Monitorujące
- monitoring poszczególnych programów i projektów wsparcia odpowiedzialne Komitety Monitorujące

Zasada kontroli finansowej
Całość działań poddawana jest ocenie na etapie przygotowania koncepcji, w trakcie i po zakończeniu jej realizacji.

Zasada oceny
Komisja Europejska stworzyła trzy instrumenty oceny:
1. ocena ex-ante - wstępna ocena założeń programu, sytuacji w regionie, doborze celów i priorytetów, analizie planów
2. ocena śródterminowa - zawiera informacje o wdrażaniu i monitoringu, ma umożliwić wprowadzenie ewentualnych poprawek i korekt w działaniu
3. ocena ex-post - dokonywana przez Komisję Europejską, państwo członkowskie i organ zarządzający po zakończeniu działania, obejmuje ocenę wykorzystania środków, spełnienia założeń i uzyskania przewidywanych rezultatów.

Instrumenty polityki regionalnej:
• instrumenty finansowe, polegające na wsparciu ze strony sektora publicznego lokalizacji i rozwoju podmiotów gospodarczych w regionach problemowych; przede wszystkim za pomoca dotacji do inwestycji, kredytów oprocentowanych poniżej stopy rynkowej, ulg podatkowych, przyspieszonej amortyzacji środków trwałych oraz subsydiów związanych z tworzeniem miejsc pracy;
• rozbudowa infrastruktury technicznej i społecznej;
• niematerialne sposoby wspierania rozwoju ekonomicznego poprzez pomoc informacyjną, doradcza, edukacyjną, badawczą i inne.


37. Instytucje Unii Europejskiej.

Parlament Europejski
Parlament Europejski (PE), reprezentuje interesy obywateli Unii, przez których jest bezpośrednio wybierany. Historia Parlamentu sięga lat pięćdziesiątych ubiegłego wieku i zapisów w traktatach założycielskich. Od 1979 roku jego posłowie są wybierani w wyborach bezpośrednich przez obywateli, których reprezentują.
Wybory do parlamentu odbywają się raz na pięć lat. Każdy obywatel Europy ma czynne i bierne prawo wyborcze, niezależnie od miejsca zamieszkania w UE. Dlatego też Parlament jest wyrazicielem demokratycznej woli obywateli Unii (która liczy ich już blisko 500 milionów), dbając o ich interesy w dialogu z pozostałymi instytucjami Unii. Ostatnie wybory do PE miały miejsce w czerwcu 2004 r. Obecny skład zgromadzenia liczy 785 członków ze wszystkich 27 krajów UE. Blisko jedna trzecia z nich to kobiety. Zasadniczo liczba posłów do Parlamentu Europejskiego następnej kadencji (2009-2014) nie powinna przekroczyć 736. Ze względu na fakt, że Rumunia i Bułgaria przystąpiły do Unii Europejskiej podczas kadencji Parlamentu 2004-2009, aktualna maksymalna liczba posłów 723 została tymczasowo zwiększona.
Parlament pełni trzy podstawowe funkcje:
• Przyjmuje akty prawa europejskiego – w wielu obszarach polityki wspólnie z Radą. Fakt, że członkowie Parlamentu są wybierani bezpośrednio przez obywateli, jest jednym z czynników gwarantujących demokratyczne umocowanie prawa europejskiego.
• Parlament sprawuje nadzór demokratyczny nad pozostałymi instytucjami UE, w szczególności nad Komisją. Do jego kompetencji należy zatwierdzanie lub odrzucanie kandydatur komisarzy. Parlament dysponuje też prawem odwołania Komisji na podstawie wotum nieufności
• Kompetencje budżetowe. Parlament sprawuje pieczę nad budżetem UE.Wraz z Radą przyjmuje on budżet UE, a zatem wywiera wpływ na wydatki Unii. Zwieńczeniem procedury budżetowej jest całkowite przyjęcie lub odrzucenie budżetu przez Parlament.

Rada Unii Europejskiej
Rada jest głównym organem decyzyjnym Unii Europejskiej. Podobnie jak Parlament Europejski, Radę powołały do życia traktaty założycielskie w latach pięćdziesiątych XX w. Rada reprezentuje państwa członkowskie. W jej posiedzeniach uczestniczy po jednym ministrze z każdego kraju Unii.
To, który minister uczestniczy w danym spotkaniu, zależy od poruszanej na nim tematyki. Jeżeli na przykład Rada debatuje nad sprawami związanymi z ochroną środowiska, w posiedzeniu biorą udział ministrowie środowiska wszystkich państw UE, a radę tę nazywa się „Radą ds. Środowiska”.
Stosunkami Unii z resztą świata zajmuje się „Rada ds. Ogólnych i Stosunków Zewnętrznych”. Ta konfiguracja Rady ma jednak znacznie szerszy zakres odpowiedzialności, obejmujący zagadnienia ogólnej polityki Unii. Dlatego też w jej posiedzeniach uczestniczy minister lub sekretarz stanu wyznaczony przez rząd danego kraju.
Rada pełni sześć zasadniczych zadań:
• Przyjmuje europejskie akty prawne – w wielu obszarach polityki wspólnie z Parlamentem Europejskim.
• Koordynuje kierunki polityki gospodarczej i społecznej w krajach członkowskich.
• Zawiera umowy międzynarodowe między UE a innymi krajami lub organizacjami międzynarodowymi.
• Przyjmuje budżet UE – wspólnie z Parlamentem Europejskim.
• Określa kierunki Wspólnej Polityki Zagranicznej i Bezpieczeństwa, (więcej szczegółów zob. niżej), opierając się na wytycznych ustalonych przez Radę Europejską.
• Koordynuje współpracę między krajowymi sądami i organami policji w sprawach karnych

Komisja Europejska
Komisja jest niezależna od rządów krajowych. Jej zadaniem jest reprezentowanie i ochrona wspólnych interesów całej Unii Europejskiej. Komisja przygotowuje wnioski dotyczące nowych aktów prawa europejskiego, które następnie przedkłada do zatwierdzenia Parlamentowi i Radzie.
Jest również organem wykonawczym Unii – a więc odpowiada za wprowadzanie w życie decyzji Parlamentu i Rady. Oznacza to zarządzanie bieżącymi sprawami Unii Europejskiej, wdrażanie jej polityk, prowadzenie jej programów i dysponowanie jej środkami finansowymi.
Podobnie jak Parlament Europejski i Radę, Komisję powołały do życia traktaty założycielskie UE w latach pięćdziesiątych XX w.
Komisja Europejska pełni cztery podstawowe funkcje:
• przedkłada Parlamentowi i Radzie do zatwierdzenia wnioski legislacyjne,
• zarządza i wdraża unijne polityki oraz budżet UE,
• egzekwuje stosowanie prawa europejskiego – wspólnie z Trybunałem Sprawiedliwości,
• reprezentuje Unię Europejską na arenie międzynarodowej, na przykład negocjując umowy między UE a innymi krajami


Trybunał sprawiedliwości
Trybunał Sprawiedliwości Wspólnot Europejskich (częściej zwany "Trybunałem") utworzono na mocy Traktatu EWWiS w 1952 r. Jego siedzibą jest Luksemburg
Zadaniem Trybunału jest zapewnienie jednolitej interpretacji i stosowania prawa europejskiego we wszystkich krajach Unii – tak by prawo było jednakowe dla wszystkich. Trybunał zapewnia na przykład, aby sądy krajowe nie wydawały rozbieżnych wyroków w podobnych sprawach.
Trybunał czuwa również nad tym, by wszystkie państwa członkowskie i instytucje unijne wypełniały nałożone na nie zobowiązania prawne. Trybunał jest uprawniony do rozstrzygania sporów prawnych między państwami członkowskimi, instytucjami UE, osobami prawnymi i fizycznymi.
W skład Trybunału wchodzi po jednym sędzi z każdego państwa członkowskiego, dzięki czemu reprezentowane są w nim krajowe systemy prawne wszystkich 27 krajów Unii.Tym niemniej, ze względów praktycznych, Trybunał rzadko zasiada w pełnym składzie.Zazwyczaj zasiada jako „Wielka Izba” złożona z 13 sędziów lub jako izby liczące po pięciu lub trzech sędziów.
Trybunał wspomaga ośmiu „rzeczników generalnych”. Ich rolą jest przedstawianie uzasadnionych opinii w sprawach wniesionych do Trybunału. Zadanie to pełnią publicznie i bezstronnie.
Sędziowie i rzecznicy generalni to osoby o niekwestionowanej bezstronności. Posiadają kwalifikacje i kompetencje wymagane w ich krajach do zajmowania najwyższych stanowisk sądowych. Są mianowani do Trybunału Sprawiedliwości za wspólnym porozumieniem przez rządy państw członkowskich na sześcioletnią, odnawialną kadencję.

Europejski Trybunał Obrachunkowy
Trybunał Obrachunkowy powstał w 1975 roku. Jego siedzibą jest Luksemburg. Zadanie Trybunału polega na sprawdzaniu, czy fundusze UE, pochodzące od podatników, są właściwie pozyskiwane i wydawane zgodnie z prawem, w sposób gospodarny i na zamierzone cele. Jego misja sprowadza się do zapewnienia podatnikowi optymalnej jakości za uczciwą cenę. Trybunał jest uprawniony do kontroli każdej osoby lub organizacji, dysponującej środkami unijnymi.
W skład Trybunału wchodzi po jednym członku z każdego państwa Unii. Członkowie są mianowani przez Radę na sześcioletnią, odnawialną kadencję. Członkowie wybierają spośród siebie Prezesa na trzyletnią, odnawialną kadencję. W styczniu 2008 r. prezesem został wybrany Vítor Manuel da Silva Caldeira z Portugalii.
Zadania Trybunału Obrachunkowego
W styczniu 2008 r. prezesem został wybrany Vítor Manuel da Silva Caldeira z Portugalii.
Głównym zadaniem Trybunału jest kontrola właściwego wykonania budżetu UE - innymi słowy, zapewnia on prawidłowość i zgodność z prawem wszystkich wydatków Unii oraz należyte zarządzanie finansami. Działania Trybunału przyczyniają się zatem do zapewnienia skutecznego i przejrzystego funkcjonowania systemu unijnego.

Rada Europejska
Rada jest instytucją powstałą w miejsce konferencji szefów państw i rządów Wspólnoty, zapoczątkowanych w lutym 1961 r. w Paryżu. Od 1969 r. spotkania na szczycie stały się częstsze, zaś w 1974 r. zgłoszono propozycję spotkań w regularnych odstępach czasu.
Wyraźniejsze kontury instytucjonalne nadała Radzie Uroczysta Deklaracja w Sprawie Unii Europejskiej (19.06.1983 r.). W Deklaracji mówi się, że Rada Europejska ustala ramy pogłębiania europejskiej integracji oraz określa ogólne kierunki rozwoju Wspólnot Europejskich i Europejskiej Współpracy Politycznej.
Jednolity Akt Europejski stworzył podstawę prawnomiędzynarodową RE. W dokumencie w tym stwierdza się, że w skład Rady Europejskiej wchodzą szefowie państw członkowskich oraz przewodniczący Komisji. Są oni wspomagani przez ministrów spraw zagranicznych i jednego członka Komisji.
Traktat o Unii Europejskiej stwierdza, że „Rada Europejska daje Unii niezbędne do jej rozwoju impulsy oraz określa ogólne polityczne cele tego rozwoju. Organ ten określa również zasady i ogólne kierunki wspólnej polityki zagranicznej i wspólnej polityki bezpieczeństwa”.

38.Kulturowe uwarunkowania organizacji i zarządzania.

Kultura organizacji.
Kultura organizacyjna staje się w ostatnich latach coraz bardziej docenianym zasobem niematerialnym. Z niemożliwość pomiaru bezpośredniego wpływu kultury organizacyjnej na efektywność funkcjonowania organizacji. Dlatego też staje się ona dominującym narzędziem strategii intuicyjnych. Zarządzanie przez kulturę organizacyjna traktować można, jako jedną z nowoczesnych metod zarządzania przedsiębiorstwem. Jest ona nieodzowna w procesie wdrażania całościowych modeli zarządzania: organizacja wirtualna, zarządzanie komunikacja społeczną w organizacji, zarządzania wiedzą menedżerską. W przypadku organizacji wirtualnej kreujemy kulturę organizacyjną eksponującą do wewnątrz i na zewnątrz przedsiębiorstwa.
Determinujący wpływ kultury organizacyjnej na strategie wynika z jej funkcji zewnętrznych, których spełnienie pozwala wyprowadzić strategię zmiany oraz kierunki doskonalenia organizacji. Funkcje te spełnia tylko pro efektywnościowa kultura organizacyjna, tj. taka, która sprzyja osiągnięciu pożądanych celów strategicznych. Specyficzne cechy określonego typu kultury powinny być uwzględnione przy wyborze określonej strategii. W strategii agresywnej, preferującej takie zachowanie, jak wychwytanie sposobności, wzmacnianie pozycji na rynku, przejmowanie organizacji o tym samym profilu, sprzyjająca dla osiągnięcia celów będzie kultura „chleba i igrzysk”, w której gł. wartością jest aktywność. Natomiast czynnikiem uniemożliwiającym powodzenie w strategicznych wyborach agresywnych jest defensywna orientacja kulturowa, gdzie występuje nadmierne przywiązanie do starych wzorów postępowania i niechęć do innowacji. Kotter i Heskett wyróżnili dwa poziomy kultury. Pierwszy, widoczny, to wzory i style zachowań pracowników. Drugi niewidoczny, to wspólne wartości oraz założenia obowiązujące w długich okresach. Trudniej zmienić ten drugi poziom. Jednak zmiany na pierwszym poziomie – wzorów i stylów zachowań – z czasem mogą doprowadzić do zmiany głębszych przekonań. Badania doprowadziły do czterech głównych wniosków.
1. Kultura korporacji może wywierać istotny wpływ na długofalową efektywność ekonomiczną przedsiębiorstwa.
2. Kultura korporacji zapewne będzie w następnym dziesięcioleciu jeszcze ważniejszym czynnikiem, decydującym o powodzeniu albo niepowodzeniu firm.
3. Nierzadko występują kultury korporacji utrudniające długoterminową efektywność finansową; rozwijają się one łatwo nawet w tych firmach, w których jest dużo rozsądnych i inteligentnych ludzi.
4. Chociaż kulturę korporacji trudno zmieniać, można spowodować, że będzie ona bardziej sprzyjać efektywności.
Kultura w bardzo dużym znaczeniu obejmuje również działania wewnętrzne przedsiębiorstwa. To właśnie kultura organizacyjna warunkuje proces zarządzania i efektywność działań produkcyjnych przedsiębiorstw. Dzięki niej możemy kontrolować poziom współdziałania poszczególnych działów oraz koordynować system organizacyjny.
Kultura organizacyjna wpływa znacząco na efektywność pracy w przedsiębiorstwie oraz organizacji poszczególnych zadań. Uwarunkowania organizacji i zarządzania składając się na optymalizację stosunków pracowników oraz zarządu firmy. Chodzi tu głównie o wartości dominujące w codziennej pracy, czyli samopoczucie pracowników, ich stosunek do wykonywanej pracy czy też potrzeba samorealizacji. Również podstawa autorytetu ma tu znaczący wpływ. Pracownicy wzorują się na swoich kierownikach, są im podlegli a więc chcą aby byli oni idealni. Stąd właśnie konieczność stosowania w przedsiębiorstwach wykwalifikowanej kadry kierowniczej. Kolejnym czynnikiem warunkującym jest motywacja. To właśnie dzięki motywatorom przedsiębiorstwo osiąga najlepsze efekty, ponieważ zadowolona kadra pracownicza pracuje efektywniej.


39. Hierarchia potrzeb według Maslowa.

Jego zdaniem wszystkie potrzeby ludzkie można podzielić na kilka kategorii, które układają się w kształt piramidy. Zasada ich realizacji polega na tym, że potrzeba kolejno umieszczona w piramidzie może być realizowana dopiero wtedy, jeżeli ta położona niżej została zaspokojona. Analizę potrzeb Maslowa można całkowicie zaadoptować do potrzeb związanych z podjęciem pracy, jej rodzajem oraz związanymi z nią oczekiwaniami.
• Potrzeby fizjologiczne – powinny zapewniać zatrudnionym obok pracy również czas na odpoczynek. Z tego też powodu wprowadzane są ustawy gwarantujące pracownikom 8-godzinny czas pracy, tak by zapewnić im warunki zgodnie z wymaganiami fizjologicznymi. Czas pracy powinien być zgodny z rytmem życia i zapewniać odpowiednią ilość czasu na sen i odpoczynek. Oprócz czasu pracy, kolejnym ważnym elementem na najniższym poziomie w piramidzie potrzeb Maslowa jest wynagrodzenie, którego zadaniem jest zaspokojenie elementarnych potrzeb człowieka, jakimi są potrzeba jedzenia oraz mieszkania.
• Potrzeby bezpieczeństwa – Każdy człowiek dla normalnego funkcjonowania potrzebuje oparcia i poczucia bezpieczeństwa, ale rozumienie tych potrzeb i sposób ich realizacji zmienia się wraz z wiekiem, wykształceniem i zasobnością portfela. Pod względem różnych kryteriów:
 bezpieczeństwo związane z utrzymaniem pracy w firmie, gdzie kryterium jest kondycja finansowa firmy, dotyczy to np. grupowych zwolnień, redukcji etatów lub likwidacji firmy;
 bezpieczeństwo związane z utrzymaniem pracy, gdzie kryterium są własne kwalifikacje, które pozwalają na osiąganie wyników zgodnych z oczekiwaniami pracodawców
 bezpieczeństwo w pracy związane z przestrzeganiem norm BHP;
• Potrzeby przynależności – Człowiek posiadający wysoką potrzebę przynależności szuka pracy zespołowej, pielęgnuje utrzymywanie dobrych stosunków z otoczeniem oraz zabiega o bliskość koleżeńskich kontaktów.
• Potrzeba uznania - Każdy człowiek potrzebuje pochwał i uznania, ale sposób ich zaspokojenia zależy w dużej mierze od kultury społeczeństwa i uznawanych w nim wartości.
• Potrzeba samorealizacji - Jest ona właściwa tylko niewielkiej części ludzi. Nie każdy ma potrzebę ciągłego sprawdzania siebie, pokonywania przeszkód i stawiania czoła coraz to nowym wyzwaniom. Silna motywacja połączona z wysokimi ambicjami zawodowymi, chęć uczenia się i poznawania nowych rzeczy, wreszcie silna potrzeba coraz to nowych wyzwań oraz możliwość sprawdzania się, stanowi warunek skutecznego wykonywania zawodu o wysokim prestiżu społecznym. Są to osoby zatrudnione na wysokich stanowiskach menedżerskich, które nie boją się podejmować ryzyka, eksperymentują oraz są inicjatorem wprowadzania innowacyjnych metod pracy .
To właśnie potrzeby wyższego rzędu, czyli uznania i samorealizacji - są głównym czynnikiem motywującym i siłą napędową przy wykonywaniu stresogennych zawodów.

40. Cykliczny rozwój gospodarki rynkowej.

Gospodarka rynkowa - system ekonomiczny, w którym decyzje dotyczące gospodarki podejmowane są przez niezależne podmioty gospodarcze (ludzi, firmy i rząd).

Podmiotami gospodarki rynkowej są :
• gospodarstwa domowe,
• przedsiębiorstwa,
• instytucje finansowe,
• administracja państwowa,
• władza lokalna.

Do elementów gospodarki rynkowej zaliczyć można:
• towar,
• cenę,
• pieniądz,
• rynek.
Gospodarka rynkowa dominuje we współczesnym świecie.


Gospodarka rynkowa posiada dwie podstawowe cechy:
1) Dominuje w niej prywatna własność czynników produkcji

Dominacja prywatnej własności oznacza że sektor prywatny ma największy udział w tworzeniu PKB. Ma największy udział w zatrudnieniu, działalności inwestycyjnej, eksportowej czy innowacyjnej.
Oprócz sektora prywatnego w gospodarce rynkowej w znacznie mniejszym zakresie występuje sektor publiczny obejmujący własność państwową i własność jednostek samorządowych. Własność prywatne obejmuje także własność spółdzielczą w gospodarce rynkowej. Własność prywatna może występować jako własność indywidualna czyli pojedynczego właściciela i jako własność grupowa czyli co najmniej 2 właścicieli. Jeżeli co najmniej jeden z tych właścicieli pochodzi z innego kraju to wówczas występuje międzynarodowa własność grupowa prywatna.
Własność grupowa prywatna występuje najczęściej w formie spółek o charakterze osobowym lub kapitałowym z kapitałem krajowym, zagranicznym lub mieszanym.
W gospodarce rynkowej nastąpiła pewna ewolucja w zakresie kategorii własności. Określa się ją jako oddzielenie kapitału jako własności od kapitału jako funkcji..
Dzięki własności prywatnej gospodarkę rynkową cechuje się wysoką efektywnością działania. Prywatny właściciel musi działać racjonalnie żeby zapewnić sobie max rentowność. Syntetycznym miernikiem oceny ich działalności jest kategoria zysku i dążenie do maksymalizacji zysku jest celem działania przedsiębiorców rynkowych.
Gospodarka rynkowa jest wysoce konkurencyjna co skłania podmioty do wprowadzania innowacji a to przyczynia się do unowocześnienia całej gospodarki.

2) Występuje rynkowy mechanizm funkcjonowania gospodarki.

Oznacza że rynek decyduje o alokacji czyli rozmieszczeniu zasobów czynników wytwórczych między różne dziedziny gospodarki oraz różne przedsiębiorstwa. Na rynku ujawnia się zapotrzebowanie czyli popyt na różne towary i usługi. Wyrazem tego popytu są wydatki nabywców. Wielkość popytu określa wielk0ość produkcji danego towaru lub usługi. Brak popytu oznacza że producenci nie mogą sprzedać swoich towarów czy usług. Utrzymująca się taka sytuacja oznacza że zaczynają ograniczać produkcję albo likwidują swoją działalność ponieważ przestaje być ona rentowna. W związku z tym mogą przenieść swoje czynniki wytwórcze do innej działalności. Następuje zmiana alokacji czynników wytwórczych. Polega ona na przepływie czynników wytwórczych z dziedzin mniej do bardziej rentownych. W skali całej gospodarki rynek prowadzi do alokacji czynników wytwórczych w dziedzinach nowoczesnych cieszących się popytem na rynkach zagranicznych,. Natomiast zmniejsza się alokacja zasobów w dziedzinach tzw. Schyłkowych. Rynek, jego mechanizm pełni funkcję weryfikatora społecznej przydatności danej produkcji. Jednocześnie wskazuje na stopień marnotrawstwa czynników wytwórczych. Wówczas gdy dana produkcja nie może być sprzedana. Mechanizm rynkowy pozwala osiągnąć stan równowagi rynkowej. Na każdym rynku cząstkowym ponieważ prowadzi do dostosowania się do wielkości popytu z wielkością podaży poprzez odpowiednie zmiany poziomu cen.

Rozwój cykliczny - polega na przeplataniu się fazy dobrej i złej koniunktury gospodarczej.

Badania nad cyklicznym rozwojem gospodarki doprowadziły do wyróżnienia kilku rodzajów cykli koniunkturalnych, które różnią się od siebie przede wszystkim okresem trwania.

Cykl koniunkturalny – to wahania wzrostu dochodu narodowego. Cykl koniunkturalny zaczyna się od załamania wzrostu gospodarczego i trwa przez fazę depresji, ożywienia i wysokiej koniunktury aż do nowego załamania gospodarczego.

W fazie kryzysu obserwujemy silnie spadkowe tendencje w działalności gospodarczej. Na przestrzeni stosunkowo krótkiego okresu spada produkcja przemysłowa, ma miejsce szybki wzrost bezrobocia, w związku z nadprodukcją pojawiają się spadkowe tendencje cen towarów, zwiększa się ilość bankructw, przede wszystkim słabszych i mniejszych przedsiębiorstw; spadkowe tendencje występują na rynku akcji; kurczą się obroty towarowe zarówno na rynku środków produkcji jak i spożycia.
W fazie depresji życie gospodarcze stabilizuje się na niskim kryzysowym poziomie. Spadkowe tendencje zostają zahamowane, nie ma jednakże wzrostu działalności gospodarczej.

Cykl gospodarczy, cykl koniunkturalny, wahania produkcji i zatrudnienia wokół krótkookresowego trendu. W procesie wzrostu gospodarczego aktywność gospodarcza ulega na przemian nasileniom i załamaniom; cykl gospodarczy to inaczej okres pomiędzy jednym a drugim załamaniem; składa się on z czterech faz:

1) kryzysu (recesji) - produkcja i ceny spadają, rośnie bezrobocie;

2) depresji (dna) - stabilizacja produkcji i cen na niskim poziomie, wysokie bezrobocie;

3) ożywienia - wzrost produkcji i cen, spadek bezrobocia;

4) rozkwitu (szczytu, boomu) - stabilizacja produkcji i cen na wysokim poziomie, pełne zatrudnienie;

Cykl gospodarczy może trwać od kilku miesięcy do kilku lat, przy czym skala produkcji, cen i bezrobocia może być zróżnicowana; państwo może podejmować pewnie działania na rzecz złagodzenia wahań koniunkturalnych i łagodzenia ich skutków; noszą one nazwę interwencjonizmu państwowego.

Za przyczynę występowania cykli gospodarczych uznaje się najczęściej wahania w działalności inwestycyjnej przedsiębiorstw.