Opracowane zagadnienia z teori kształcenia WSP TWP

Teoria Kształcenia
1 DYDAKTYKA OGÓLNA JAKO DYSYPLINA NAUKOWA
Istota Dydaktyka- gr. Didasco ozn. uczę, nauczam, został użyty po raz pierwszy w Niemczech w XVII w.
Dydaktyka ogólna- nauka o kształceniu i samokształceniu; należy do nauk teoretycznych i praktycznych; pokazuje również określone wskazówki praktyczne dla procesu kształcenia (nauczyciel, wychowawca); należy do rodziny nauk pedagogicznych. Jest to nauka o nauczaniu i uczeniu się. Jest systemem poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących zjawisk, zależności i prawidłowości nauczania- uczenia się.
Przedmiot
1) Naukowa analiza i formułowanie celów kształcenia oraz z ich szczegółową charakterystyką.
2) Dobór treści kształcenia wg ustalonych zasad i zgodnie z celami dydaktycznymi.
3) Badania procesu kształcenia w celu wykrycia w nim określonych prawidłowości.
4) Formułowanie na poznanych prawidłowościach zasad nauczania.
5) Badania środków dydaktycznych i optymalnego ich wykorzystania (podręczniki, plansze, kościotrup na biologię)
6) Ustalenie najskuteczniejszych form organizowania nauczania np. zbiorowo lub indywidualnie, zespół (do 3 osób), grupa (od 3 wzwyż)
Cele kształcenia, treści kształcenia, procesy kształcenia, zasady nauczania, środki dydaktyczne, formy nauczania
Zadania
1) Jako nauka tworzy system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez w zakresie nauczania i uczenia się.
2) Wskazuje sposoby przekształcania zjawisk nauczania i uczenia się
3) Dostarcza wiedzy o stanie nauczania i uczenia się w szkołach i innych instytucjach edukacyjnych
4) Bada prawidłowości procesu nauczania i uczenia się
5) Wskazuje skuteczne metody, środki i warunki pozwalające na właściwą realizację celów i zadań dydaktycznych
Funkcje
1)Opisowa – opisywanie procesu kształcenia czyli odpowiedź na pytanie Jak jest?
2)Wyjaśniająca – wyjaśnianiu zjawisk i procesów dydaktyki czyli odpowiedź na pytanie Dlaczego jest tak jak jest?
3)Predykcyjno-prospektywna – o przewidywaniu tego co będzie dalej
4)Praktyczna- daje możliwość poznania dydaktyki i stwarza warunki rzeczywiste kształtowane przez nauczyciela.
Podstawowe pojęcia tej dyscypliny
1) Pojęcie nauczania-planowa i systematyczna praca nauczyciela z uczniami polegająca na wywoływaniu i utrwalaniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach i całej osobowości
2) Pojęcie uczenia się- to proces w toku, którego na podstawie doświadczenia, poznania i ćwiczenia powstają nowe formy zachowania się i działania lub ulegają zmianom wcześniej nabytym. Podstawową czynnością uczenia się to poznania i działanie.
3) Pojęcie kształcenia(nauczanie + uczenia się)-ogół czynności umożliwiających ludziom poznanie tego co nas otacza oraz uczestnictwo w kształceniu rzeczywistości, a także osiągnięcie możliwie wielostronnego rozwoju sprawności, zdolności, zainteresowani, przekonań i postaw jak również kwalifikacji zawodowych
Wykształcenie to stan finalny kształcenia(Wincenty Okoń)
Metody badań
Metody badań to sposób zaplanowania i realizowania procesu badawczego, dobór tych metod zależy od tego co my chcemy badać
I. Sondaż diagnostyczny(np. ankieta) służy do ustalania diagnozy stanu problemów dydaktycznych w kontekście ich uwarunkowań społeczno-wychowawczych (uzyskujemy informacje jaki jest stan problemów dydaktycznych czyli jaki on jest?)
II. Stadium indywidualnych przypadków badań jednostki np. indywidualne doświadczenie zawodowe nauczyciela, problem wypalenia zawodowego konkretnej jednostki.
III. Monografia pedagogiczna-całe instytucje np. dom dziecka, pogotowie opiekuńczo-wychowawcze, system dydaktyczny
IV. Eksperyment-metoda badań procesu dydaktycznego, gdy dokonuje się zmian w zwanym przebiegu procesu (grupa kontrolna eksperymentu)
V. Analizy porównawcze-porównanie odrębnych systemów dydaktycznych ich elementów albo całości np. metody nauczania systemem klasowo-lekcyjnym, czasy starożytne
VI. Pomiar dydaktyki-obliczenia złożone, statyczne, jakości, efektywność procesu kształcenia, określone techniki zbierania danych(np. ankieta, badania dokumentów, wywiad, obserwacje, badania wytworów(rys. dziecka), techniki socjometryczne, analizy statystyczne)
Narzędzia: kwestionariusze(ankiety), testy, tabele, skale
Współpraca dydaktyki z innymi naukami
Dydaktyka utrzymuje bardzo ścisłe powiązanie z filozofia, pedagogiką, społeczne, humanistyczne.
Dydaktyka ogólna- psychologia rozwojowa, wychowawcza, uczenia się, socjologia, filozofia(etyka), antropologia, statystyka.
2 KOMPETENCJE ZAWODOWE WSPÓŁCZESNEGO NAUCZYCIELA
Wg Pani Hamer
• Kompetencje psychologiczne
• Kompetencje specjalistyczne
• Kompetencje dydaktyczne
Kompetencje psychologiczne
Ze względu na poziom głębokości kompetencji zawodowych nauczyciela
1) Kompetencje wyjściowe zdobywane w toku studiów
- kompetencje psychologiczne i pedagogiczne
- umiejętności metodologiczne i dydaktyczne
2) Kompetencje pedagogiczne kształtowane w toku praktyki pedagogicznej
- samodzielny dobór i strukturalizacja treści kształtowania
- tworzenie programów autorskich
- innowacyjna i twórcza ich realizacja
- refleksyjność w czasie ewolucji i procesów edukacyjnych
3) Kompetencje kluczowe-esencja zawodu nauczyciela
- kompetencje komunikacyjno-interpretacyjne
- społeczne umiejętności współpracy i współdziałania, skutecznego regulowania konfliktów i gotowość ich rozwiązywania
Osobowość + cechy psychofizyczne= kompetencje
Cechy psychofizyczne: radzenie sobie ze stresem, asertywność, umiejętność budowania zgranego zespołu z rozproszonej liczby osób.
Kompetencje specjalistyczne
Wiedza + umiejętności zespołu nauczania przedmiotu = kompetencje specjalistyczne
Kompetencje dydaktyczne
Kompetencje dydaktyczne = umiejętności, które wiążą się z prowadzeniem zajęć np. planowanie, budowanie celów , umiejętność stosowania określonych zasad nauczania, właściwy dobór metod, techniki i formy nauczania, określone pomoce dydaktyczne
Inny podział:
I. Kompetencje bazowe czyli wyjściowe pozwalające na porozumiewaniu się z uczniami i współpracownikami, odpowiedni poziom intelektualny
II. Kompetencje konieczne (rdzeniowe)
• Kompetencje interpretacyjne ( w toku kształcenia zawodowego)
• Kompetencje autokreacyjne ( w toku kształcenia zawodowego)
• Kompetencje realizacyjne ( w toku kształcenia zawodowego)
III. Kompetencje pożądane (miał grac na instrumencie)
STYLE NAUCZANIA
Wg G. D. Feustermochera i J. F. Soltisa
• kierowniczy
• terapeutyczny
• wyzwalający
1) Wyobrażenie człowieka wykształconego jako podstawa budowania stylu nauczania
a. Styl kierowniczy- dysponuje określoną wiedzą przedmiotowa
Ważne jest to co robi nauczyciel
b. Style terapeutyczny- posiadacz naturalnie rozwiniętej osobowości
Ważne jest to kim jest uczeń i jaka sobie wybiera przyszłość
c. Styl wyzwalający- posługuje się umysłem wyzwolonym
Ważny jest materiał nauczania- znaczenie wyzwalające
Styl kierowniczy - nauczyciel
1) Nauczanie przedmiotowe w oparciu o dyscyplinę naukową
2) Wprowadzenie do wiedzy specjalistycznej
3) Zawiera podstawowe pojęcia efektywności (racjonalne wykorzystanie czasu nauczania, wydawanie poleceń, informacja zwrotna, motywowanie uczniów poprzez wzmocnienie nagrody i kary)
4) Nauczyciel jest kierownikiem , organizuje cały proces kształcenia
5) Nauczanie jako system „ proces – produkt”, wiedzę ma sobie uczeń przyswoić
Bardzo szybkie przyswojenie wiadomości – styl kierowniczy
Styl terapeutyczny – uczeń
1) Nauczanie jako prowadzenie ucznia do wyboru i opanowania treści oraz oszacowanie własnych sukcesów
2) Respekt dla różnie indywidualnych
3) Odpowiedzialność ucznia za swój własny rozwój
4) Uczenie się przez doświadczenie – odkrywanie osobistego sensu uczenia się
5) Nauczanie jako humanistyczna terapia – wspomaganie rozwoju
Styl wyzwalający – treść kształcenia
1) Nauczanie jako proces badawczy – samodzielne poszukiwanie treści
2) Wyzwolenie umysłu ucznia z sieci banałów
3) Nauczyciel jako wzór badawczy – reprezentantem danej dyscypliny naukowej rozumiejącego naturę nauczanych
4) Rozwijanie cnót ducha (uczciwość, konsekwencja, bezstronność ) i umysłu (rozsądek, otwartość, szacunek dla dowodów, ciekawość )
5) Związek materiału nauczania za maniera (metodą) uprawiania badań w danej dziedzinie, czego nauczymy + jak nauczymy = analiza struktury wiedzy
(wiedza wyzwala umysł ucznia, jest samodzielnym badaczem !!!)
OSOBLIWOŚCI ROLI ZAWODOWEJ NAUCZYCIELA
1) Niejasność roli to brak uzgodnionych, a zarazem konkretnych, wymiennych kryteriów zawodowych doskonałości; jest cechą stopniowaną . Rola nauczyciela jest rolą niejasną.
• Nauczyciele są uzależnieni od władzy państwowej i administracji wszystkich szczebli, przejawia się w akceptowaniu oficjalnych ideologii bez względu na własne przekonania np. 1500 nauczycieli ponad połowa uznała , że należy wychowywać dzieci w duchu lojalności państwa i posłuszeństwa wobec władzy
• Zależności od autorytetów naukowych
2) Wewnętrzna niespójność roli zawodowej – rolę nazywamy niespójną jeżeli składają się na nią takie oczekiwania, że w danych warunkach spełnianie jednych wyklucza lub utrudnia spełnianie innych. Od nauczyciela wymaga się, żeby miał indywidualne podejście do ucznia, żeby wniknął w świat ucznia, motywował. Obowiązek selekcji wobec obowiązujących kryteriów.
3) Psychologiczna trudność roli jest to przeciętna wysokość kosztów psychicznych, która trzeba ponieść przy wykonywaniu danej roli zawodowej. Nauczyciel to ktoś taki, który umożliwia przejście innym sam pozostając w miejscu.
• Poczucie nieodwzajemnienia – dają więcej niż otrzymują w zamian
• Poczucie osamotnienia
• Poczucie niższości- nie czuję, że należą do elity społecznej
Moralne oburzenie z powodu niecnych czynów ucznia i przekonanie, że puszczenie ich płazem byłoby zdradą wychowawczej myśli:
1. Agresja fizyczna, słowna, psychiczna
2. Dominacja, wszelkie zachowania służące podporządkowaniu ucznia woli nauczyciela np. ograniczenia dostępu do informacji praw ucznia, groźba, która ma wzbudzić strach, niepewność, nagradzanie za uległość i karanie za własny punkt widzenia
3. Nietolerancja, rygorystyczne egzekwowanie litery szkolnego prawa bez wnikania w intencje ucznia
4) Niezgodność roli z innymi pełnionymi przez nauczyciela rolami – o niezgodności mówimy wtedy jeżeli spełnienie oczekiwań związanych z dana rolą utrudnia lub uniemożliwią wywiązanie się z obowiązków nakładanych na jednostkę przez inną role np. sfeminizowanie
3 PROGRAM NAUCZANIA W WARSTWIE JAWNEJ
Definicje pojęcia „program nauczania”
Program nauczania to plan działań, czyli dokument wskazujący strategie osiągania założonych celów, albo rezultatów. (liniowa koncepcja programu nauczani )
Curriculum – tor wyścigu rydwanów
Devey koncepcja pragmatyzmu – program nauczania jest to wszystko to czego doświadczają dzieci w szkole pod kierunkiem nauczyciela
Filozoficzne, psychologiczne i socjologiczne podstawy konstrukcji programu nauczania
1. Filozoficzne
Filozofia stanowi fundament na którym opiera się cały program nauczania. W konstruowaniu programu nauczania jego konstruktorzy wychodzą od konkretnej myśli filozoficznej. Filozofia w programie nauczania obecna jest w celach. Te cele są podporządkowane konkretnemu ideałowi. Obecna jest również jako system aksjometryczny. Na kształt programu nauczania wpływają cztery podstawowe kierunki filozoficzne:
• Idealizm
• Realizm
• Pragmatyzm
• Egzystencjalizm
IDEALIZM
• Prawdy i wartości traktowane jako absolutne, ponadczasowe, uniwersalne
• Uczenie się jest głównie procesem intelektualnym
• Rola nauczyciela: doprowadzić do uświadomienia wiedzy i idei ukrytych w umyśle ucznia. Być moralnym i duchowym przewodnikiem.
• Program nauczania hierarchicznie ułożony, oparty na dyscyplinach naukowych. Występuje podział na przedmioty
• W programie na szczycie hierarchii – przedmioty bardziej ogólne i abstrakcyjne (filozofia i religia, matematyka, historia, literatura ). Niżej umieszcza się przedmioty przyrodnicze
REALIZM
• Człowiek poznaje świat dzięki zmysłom i rozumowaniu
• Program ma zawierać przedmioty nauczania ułożone hierarchicznie: nauki humanistyczne i ścisłe
• Ważne w uczeniu się jest: ćwiczenie umysłu, myślenie logiczne i abstrakcyjne
• Rola nauczyciela: rozwijać myśl racjonalną. Być moralnym i duchowym kierownikiem. Być autorytetem.
PRAGMATYZM
• Zakłada dynamiczną, stale zmienną koncepcję rzeczywistości
• Wartości są zależne od sytuacji, względne poddane zmianom i weryfikacji
• Wiedza oparta na doświadczeniu, posługiwanie się w nauczaniu metodami nauk
• Rola nauczyciela: rozwijać myślenie krytyczne, naukowe, badawcze
• W programie nauczania nie ma stałych treści, brak podziału na przedmiot nauczania
• Nauka poprzez rozwiązanie problemów, co ma przygotować jednostkę do zmiennej rzeczywistości
EGZYSTENCJALIZM
• Rzeczywistość jest subiektywna
• Swobodny wybór wiedzy i wartości według osobistych preferencji
• Rola nauczyciela: kultywować osobiste wybory i osobiste poczucie tożsamości
• Program nauczani zawiera treści i przedmioty do wyboru
2. Psychologiczne
• Wyjaśniają określone prawidłowości związane z procesem kształcenia
• Można bardziej zrozumieć zachowanie nauczyciela i ucznia
• Podpowiada w jaki sposób mamy uczyć się, aby efekty ucznia były wysokie
• Służy wyjaśnianiu pewnych rzeczy
Kierunki psychologiczne programu nauczania
• Behawioryzm
• Poznawczo – procesualne – ujmują jednostkę powiązaniu z jej otoczeniem
• Fenomenologiczne i humanistyczne – koncentrują się na jednostce jako całości, pokazuje ją w każdej sferze rozwoju psychologicznego
3. Socjologiczne podstawy programu
Konstruktorzy powinni uwzględnić konkretne społeczne wpływy, kulturę regionu, uwzględnić społeczność lokalną
Wzorce programu nauczania
I. Wzorzec ześrodkowany na materiale nauki
• Wzorzec przedmiotowy
a. Wynika z przekonania, że intelekt jest głównym wyróżnikiem gatunku ludzkiego, program zorganizowany wokół konkretnych przedmiotów nauczania, które oddają treści i zakresy określonych dyscyplin naukowych
b. Podręczniki stanowią najlepszy zarys treści programowych; nauczyciel jest główna, centralna postacią procesu kształcenia; metody nauczania: wykład, pogadanka, dyskusja w dużych grupach
• Wzorzec ześrodkowany na dziedzinie nauki
a. Podział oparty na dyscyplinach naukowych, uczniowie powinni pracować konkretnymi metodami dla danej dyscypliny
• Wzorzec pól treściowych
a. Integracja treści, która jest logicznie z nią powiązana
b. Np. Wos – treści z innych przedmiotów: geografia, historia, politologia itp.
• Wzorzec korelacyjny
a. Korelacja poszczególnych treści nauczania, ale nie łączymy ich w bloki np. nauczyciel korzysta z innych przedmiotów (na lekcji chemii korzystają z tab. matematycznych do rozwiązywania zadań)
• Wzorce procesualne
a. Jest to skoncentrowany nauczyciel na tym, aby nauczyć uczniów jak maja efektywnie nauczać
II. Wzorce ześrodkowane na uczniu
• Wzorce ześrodkowane na dziecku
a. Musi on się dostosować do potrzeb i zainteresowań uczniów
b. Nauka ma się odbywać poprzez doświadczenie najlepiej w naturalnym środowisku np. geografia w terenie
• Wzorce ześrodkowane na doświadczeniu
a. Akceptuje się to, że dziecko jest w centrum procesu kształcenia
b. Nie może być gotowych treści kształcenia, tylko program realizuje się w trakcie, jest dostosowany do zainteresowań dziecka
• Wzorce romantyczne
a. Szkoły szkodzą rozwojowi dzieci, programy służą do kontroli; na pewno nie chodzi o to żeby, kształci, nie służą do rozwoju, zakłada radykalna przebudowę szkoły tak, aby ukształtować jednostkę, która będzie zmieniać świat na lepsze
• Wzorce humanistyczne
a. Bazują na filozofii egzystencjalnej programu nauczania, ma być tak skonstruowanym tak, aby uczeń mógł wybierać te treści, które wydają mu się emocjonalne najbliżej
b. Kształcenie umiejętności interpersonalnych, jest otwarty na duchowości nie koniecznie związany z religią
III. Wzorce ześrodkowane na problemach
• Wzorce ześrodkowane na sytuacjach życiowych
a. Jest koncentrowany na tym, aby przygotować dziecko do funkcjonowania w własnym środowisku społecznym, potrafi rozwiązywać problemy z życia rodzinnego
b. Korzystanie z poszczególnych przedmiotów humanistycznych i ścisłych
• Wzorce problemów rdzeniowych
a. Występuje podział na bloki problemowe, nauczyciel odpowiada za swój blok i jest ekspertem w obrębie swego bloku, natomiast przy innych blokach może być doradcą
b. Uwzględnia materiał przedmiotu, ale głównym elementem są potrzeby, zainteresowania wspólne dla wszystkich uczniów
Wzorce ześrodkowane na problemach społecznych i rekonstrukcjonistycznych

4. PROGRAM NAUCZANIA W WARSTWIE UKRYTEJ

Definicja terminu „program ukryty”
Termin ten został zdefiniowany przez Filipa Jacksona. Użyty pierwszy raz w 1968 roku. Program ukryty nie został stworzony przez Jacksona lecz zdefiniowany i określony.
Program ukryty to wszystko to co szkołą wpaja, czy i daje młodym ludziom, mimo że to coś wcale nie zostało zaplanowane.
Program ukryty to poza dydaktyczne, lecz wychowawczo ważne konsekwencje uczęszczania uczniów do szkoły. Konsekwencje te pojawiają się systematycznie ale nie są zawarte w żadnym zestawie celów.

Program ukryty za bajkami;
W bajkach takich jak Kopciuszek, Królewna Śnieżka, Śpiąca Królewna dostrzegamy gloryfikację piękna, gdzie to osoba dobra ukazywana jest jako piękna. Posiada piękno zewnętrzne i wewnętrzne. Natomiast postać zła, jest brzydka.
W bajkach bardziej współczesnych dostrzegamy zmiany. (Shrek, Dzwonnik z Notre Dame, Piękna i Bestia). Stereotyp, że piękno = dobro, brzydota = zło zostaje obalony. Tutaj osoba brzydka jest pełna dobra.
Naukowcy twierdzą, że morały z bajek wzbudzają w nas negatywne emocje wobec innych ludzi; gdy dziecko widzi osobę niepełnosprawną, kojarzy ją ze złem.

Program ukryty za zabawkami;
Zabawki zróżnicowane są ze względu na wiek. Zazwyczaj do lat 2 kupujemy takie same i dziewczynkom i chłopcom, natomiast potem następuje już różnica. Dla dziewczynek kupujemy lalki, wózki, kuchnie do zabawy w dom, wyposażenie dla takiego domu np. żelazko. Dla chłopców prócz wszelkich rodzajów autek wybierane są gry dydaktyczne.
Z podziału tego wnioskujemy, że dzieci już od najwcześniejszych lat dzieciństwa przygotowywane są do dorosłego życia. Dziewczynki przygotowują się przy pomocy zabawek do roli matki, żony, gospodyni; natomiast chłopcy do pracy, do opieki nad rodziną. Oboje pełnia inne role w społeczeństwie.

Program ukryty za komiksami;
W Polsce komiksy są jednakowe dla dzieci obu płci. Natomiast w USA są one przeznaczone osobno dla dziewczyn i osobno dla chłopców. Głównymi bohaterami są mężczyźni. Jest to ideał, który broni kobiety, pomaga innym.
Program ukryty za architekturą budynku szkolnego;
Szkoła – miejsce o określonej strukturze, układzie pomieszczeń, wyglądzie. Często pojawiają się kraty w oknach, budynek szkolny otoczony jest murem bądź płotem, nie ma tam zieleni. Przestrzeń, architektura budynków szkolnych niosą za sobą określone treści, są źródłem ukrytych informacji, kierowanych do uczniów i nauczycieli, wpływających na relacje między nimi. Zewnętrzny wygląd szkoły przedstawia surowość. Sam wygląd mówi, że nie może nas tam spotkać nic przyjemnego. Podział przestrzeni i urządzeń szkolnych jest niesymetryczny: nauczyciele mają większe biurka, wyściełane krzesła, dostęp do większego obszaru klasy. Uczniowie mają ograniczone prawa do korzystania z urządzeń szkoły. Niesie to przekaz: "budynek szkolny jest bardziej nauczycieli niż uczniów". Układ wewnątrz budynków często ogranicza uczenie się indywidualne i w małych grupach lub wręcz je uniemożliwia.

Program ukryty za codziennością życia w szkole;
- Przewlekanie:
Występuje ono wtedy, gdy uczniowie czekają na apelach, gdy czekają na korytarzach, czekają na swoją kolej przy jakimś przyrządzie, czekają na rozpoczęcie lekcji, w toalecie, w bufecie itd. Niektóre dzieci spędzają większość swojego czasu na radzeniu sobie z przewlekaniem, akceptowaniem zwłoki, a przeważająca część dzieci spędza w ten sposób połowę swego czasu.
- Odmowa:
Występuje wtedy, gdy dziecko chce zadać pytanie, a nie może tego zrobić.
- Zakaz:
Występuje wtedy gdy dziecko chce np. skorzystać w czasie lekcji z toalety – nie może tego uczynić.
- Przerywanie ciągłości:
Tłok i tłum tworzą niezwykle sprzyjającą okazję do ustawicznego przerywania – gdy w środku zajęć zadzwoni dzwonek, gdy przychodzi pielęgniarka sprawdzić włosy, gdy dany przyrząd jest potrzebny gdzie indziej albo gdy nauczyciel zostaje gdzieś wezwany podczas dyskusji. Coś przerywa ciągły bieg życia w szkole.

Uczniowie mimo woli spotykają się z wszystkimi tymi działaniami (przewlekanie, odmowa, zakaz, przerywanie ciągłości), aby poradzić sobie z tym wszystkim obmyślono strategie przetrwania:
1. REZYGNACJA – odrzucenie nadziei („W tej szkole nie spotka mnie już nic dobrego)
2. MASKARADA – fałszywe zaangażowanie
3. CIERPLIWOŚĆ
4. Odgadywanie oczekiwań nauczyciela i prezentowanie tego co chce nauczyciel.
5. Odczytywanie podpowiedzi dostarczonych przez wyraz twarzy nauczyciela.
6. Pytania podchwytliwe nauczyciel wypowiada innym tonem głosu.
7. Mamrotanie pod nosem.
8. Zgłoszenie się do odpowiedzi wtedy, gdy zgłasza się wiele osób.

Seksizm;
To stereotypowe ocenianie ludzi ze względu na płeć. Seksizm widoczny jest np. w komiksach.

Kryteria oceniania:
• co on umie?
• Co on wie?
• Powinien oceniac wiadomości i umiejętności ucznia
• Przystosowanie do wymagan szkolnych posiadanie określonych cech charakteru
• Uczymy się dla ocen!

5. PROGRAM AUTORSKI
Autorski = oryginalny = Inny

Elementy składowe;
Program autorski musi zawierać elementy:
- cele kształcenia i postaci ogólnej lub operacyjnej,
- treść kształcenia (materiał nauczania) związane z celami kształcenia,
- procedury osiągania celów kształcenia,
- opis założonych osiągnięć uczniów i propozycje metod pomiaru tych osiągnięć,
Program autorski musi zgadzać się z podstawą programową zatwierdzoną prze MEN
- Innowacje programu nauczania
• może zawierac dodatkowe tresci kształcenia
• może zakładac nowatorskie metody nauczania
• dotyczy form nauczania
• dotyczy celów kształcenia
Program autorski powinien jako dokument informowac osoby zainteresowane, powinien zawierac:
• jakiego przedmiotu lub bloku przedmiotów dotyczy
• dla jakiego etapu nauczania i dla jakiej liczby godzin został on przygotowany
• charakteryzować dokładnie uczniów, czyli odbiorców programu uwzględniając dla kogo ten program jest przeznaczony
• jakie jest niezbędne dla jego realizacji przygotowanie pedagogicznej kadry oraz jakie są potrzebne środki dydaktyczne w które powinna być wyposażona szkoła dla realizacji tego programu
• powinno być napisane kto przygotował dany program autorski i jakie ma osiągnięcia oraz doświadczenia zawodowe
Kryteria oceny;
Każdy program autorski oceniany jest według tych samych kryteriów:
- zgodność z podstawą programową,
- poprawność konstrukcyjna programu,
- merytoryka ( treści programowe muszą zgadzać się z treścią danego przedmiotu, musi istnieć zgodność celów z treścią)
- poprawność dydaktyczna programu (dotyczy: materiału i treści które trzeba przekazać uczniom; W punkcie tym sprawdzane jest także powiązanie ze sobą programu, czy jest kontynuacja tematów, czy program jest jasny, czy wiadomości i umiejętności które muszą opanować uczniowie są stopniowane od łatwiejszych do trudniejszych. )
- wartość programu z punktu widzenia dyrektora (sprawdza się czy program ten nie jest zbyt kosztowny)
- wartość programu z punktu widzenia nauczyciela (sprawdza się czy program jest będzie pomocny nauczycielowi w rozwijaniu kompetencji jego uczniów)
- wartość programu z punktu widzenia uczniów (sprawdza się przydatność programu w praktyce, czy jest zrozumiały, czy nie jest za trudny, czy jest urozmaicony)
6. ZASADY NAUCZANIA
Zasady nauczania to ogólne normy, reguły postępowania dydaktycznego, których stosowanie umożliwia nauczycielowi zaznajamianie uczących się z usystematyzowanymi treściami nauczania oraz kształtowanie postaw zawodowych, a także pozwoli na wdrożenie ich do samokształcenia.
Heurystyczność zasad nauczania, która polega na tym, że nie daje 100% pewności osiągnięcia celu, ale zwiększa prawdopodobieństwo, że cel ten zostanie osiągnięty
Zasady są zawsze takie same! – wynikają z psychologicznych prawidłowości uczenia się i nauczania.
Zmiana metody nie zmienia zasady nauczania!

Dowolny katalog zasad nauczania: Treść poszczególnych zasad i skutki ich nieprzestrzegania przez nauczyciela;
Katalog zasad nauczania wg Davis, Alexander, Yelon:
1. Zasada doniosłości – Należy oczekiwać, ze uczeń będzie miał motywację do uczenia się tego, co ma dla niego doniosłe znaczenie.
2. Zasada niezbędnych warunków wstępnych - jest bardziej prawdopodobne, że uczeń nauczy się czegoś nowego, jeśli spełnia wszystkie niezbędne warunki – ma wiadomości i opanował umiejętności warunkujące realizację nowych zadań i zachowań)
3. Zasada wzorca - jest bardziej prawdopodobne, że uczeń nauczy się czegoś nowego, jeżeli przedstawi się mu wzorcowe wykonanie, które będzie mógł obserwować i naśladować. Zachowuj się tak jak chcesz aby zachowywali się uczniowie – zamiast mówić – pokaż.
4. Zasada nowości – Jest bardziej prawdopodobne że uczeń się nauczy jeśli jego uwagę przyciągnie względne nowe ujęcie materiału.
5. Zasada dostępności – Należy oczekiwać, że uczeń łatwiej opanuje treść nauczania jeśli będzie miał swobodny dostęp do wszystkich wiadomości przekazywanych przez nauczyciela. Dostępność materiałów i komunikatywność nauczyciela.
6. Zasada aktywnego wiązania teorii z praktyką – Jest bardziej prawdopodobne, że uczeń osiągnie cel kształcenia jeśli będzie aktywnie uczestniczył w odpowiednich zajęciach praktycznych. Teoria uzupełnia praktykę, a praktyka teorię.
7. Zasada rozkładania ćwiczeń w czasie – Uczenie się będzie bardziej skuteczne jeśli ćwiczenia zostaną podzielone na krótkie okresy rozłożone w czasie.
8. Zasada wygaszania - jest bardziej prawdopodobne, że uczeń nauczy się, jeśli stosowne ułatwienia będą stopniowo wycofywane.
9. Zasada przyjemności – Jest bardziej prawdopodobne, że uczeń będzie kontynuował naukę, jeśli proces kształcenia przebiega w miłej atmosferze. Zbyt rozluźniona atmosfera = mała efektywność kształcenia.

7. NIEPOWODZENIA SZKOLNE
1.Definicja pojęcia:
Niepowodzenia szkolne – są to braki w wiadomościach i umiejętnościach ucznia wymaganych przez szkołę oraz w jego zachowaniu.

Niepowodzenia szkolne – to proces pojawiania się i utrwalania rozbieżności między celami edukacji, a osiągnięciami uczniów oraz kształtowanie się negatywnego stosunku młodzieży do wymagań szkoły.

Rodzaje niepowodzeń szkolnych:
* niepowodzenia ukryte- Występują wówczas, gdy nauczyciele nie dostrzegają braków w wiadomościach i nawykach uczniów, mimo że braki tego rodzaju z punktu widzenia celów oraz programu nauczania rzeczywiście istnieją.
*niepowodzenia jawne- O tego rodzaju niepowodzeniach szkolnych mówimy wtedy, gdy nauczyciel stwierdza określone braki w opanowanej przez ucznia wiedzy i w rezultacie ocenia wyniki jego pracy jako niedostateczne.

2. Przyczyny niepowodzeń szkolnych:
Przyczyny niepowodzeń szkolnych są na ogół wielorakie i złożone. Należą do nich np. niechętny stosunek do nauki, nieodpowiednie zachowanie się w szkole, lenistwo itp., a więc czynniki względnie zależne od dzieci i młodzieży, albo też zła atmosfera wychowawcza w rodzinie, długotrwała choroba, różnorakie niedostatki w dydaktyczno-wychowawczej pracy szkoły itd. - tzn. czynniki od uczniów względnie niezależne.
Możemy wyróżnić zasadniczo trzy przyczyny niepowodzeń uczniów w nauce szkolnej:
• złe warunki społeczno-ekonomiczne życia dzieci i młodzieży;
• biopsychiczne „wyposażenia” uczniów;
• niedoskonałość pracy szkoły.
• Przyczyny ekonomiczno- społeczne- to całokształt tych względnie trwały warunków materialnych, społecznych i kulturalnych, które powodują niekorzystną sytuację życiową dziecka w środowisku rodzinnym, szkolnym i pozaszkolnym.
Bardzo złe warunki materialne i mieszkaniowe, rozpad struktury rodziny i zakłócenia jej wewnętrznej atmosfery, niski poziom intelektualny i kulturalny rodziców, niewłaściwa postawa rodziców wobec dziecka, poziom świadomości wychowawczej rodziców, współpraca rodziców lub opiekunów dziecka ze szkołą, brak zrozumienia i zaspokojenia potrzeb dziecka oraz brak zainteresowania jego nauką wpływają na niekorzystne wyniki w nauce i na występowanie niepowodzeń szkolnych.
Nieprawidłową postawą jest również postawa nadopiekuńcza wyrażająca się w wyręczaniu dziecka, usuwaniu wszystkich przeszkód, nie wymaganiu wysiłku od dziecka. Taki uczeń cofa się przed trudnościami, nie potrafi zmusić siebie do wysiłku, nie wiele mu się chce. Równie negatywna postawą jest postawa nadmiernego wymagania, nielicząca się z możliwościami dziecka, stale karząca. Rezultatem takiej postawy bywa lękliwość dziecka, jąkanie się, moczenie nocne, unikanie szkoły, ucieczka w chorobę. Wszystko to nie pozostaje bez wpływu na wyniki w nauce.
Rodzice mogą także mieć niewłaściwy stosunek do samej nauki, lekceważąco odnoszą się do szkoły, nauczyciela. Rodzina może nie zapewnić odpowiednich warunków do nauki, przez brak w niej stabilizacji, rytmiczności życia, spokoju.

• Czynniki biopsychiczne - to przyczyny tkwiące w dziecku:
- Zaburzenia rozwoju dziecka, np. słaby rozwój umysłowy, wady słuchu, wzroku, wymowy.
- Zły stan zdrowia - zły stan zdrowia odbija się niekorzystnie na jego układzie nerwowym, a tym samym na jego rozwoju umysłowym. Chore dziecko opuszcza lekcje, nie nadąża za programem, co ma wpływ na wyniki nauczania.
- Nadpobudliwość psychoruchowa - dziecko nie potrafi się skupić.
- Różne zakłócenia w rozwoju uczuciowości, motywacji i postaw, a także związane z nimi zaburzenia funkcjonowania społecznego.
- Zaburzona lateralizacja - przewaga jednej ze stron czynnościowych ciała. Może być wczesna - wcześniej się zaczyna, usprawnia się jedna ze stron, silna - zdecydowanie lepiej wykonywać lewą niż prawą, jednostronna - wszystko po jednej stronie.
- Dysfunkcje analizatora słuchowego, wzrokowego i ruchowego - dzieci z zaburzoną analizą i syntezą słuchową słyszą prawidłowo poszczególne dźwięki, ale nie potrafią ich wyróżnić z potoku słów. Zakłócenia korowych funkcji analizatora słuchowego mogą stać się przyczyną nieprawidłowego rozwoju mowy dziecka: zasób słów ubogi, z trudem przyswajane długie i trudne wyrazy, występują trudności w formułowaniu wypowiedzi ustnych i pisemnych, jak również w rozumieniu instrukcji i poleceń słuchowych. Dzieci z zaburzoną percepcją słuchową mają trudności również w pisaniu: opuszczają litery i sylaby, opuszczają końcówki wyrazów.
Istotne znaczenie w procesie nabywania umiejętności pisania i czytania ma analizator wzrokowy. Zaburzenia percepcji wzrokowej często związane są z zaburzeniami procesu lateralizacji. Dzieci mają trudności w rozumieniu czytanego tekstu. Rysunki są ubogie w szczegóły, mają zakłócone proporcje i stosunki przestrzenne. W późniejszych latach nauki utrudniona jest nauka geografii, geometrii, języków obcych.
Do najczęstszych objawów zaburzeń rozwoju ruchowego zalicza się: obniżenie percepcji i szybkości ruchów docelowych (dzieci piszą wolno i brzydko, litery są zbyt małe lub zbyt duże), współ ruchy (dodatkowe ruchy, niepotrzebne z punktu widzenia celu i efektu wykonywanej czynności), wadliwa regulacja napięcia mięśniowego ( dzieci często łamią przyrządy do pisania, niszczą zeszyty).
- Obniżenie sprawności manualnych - dzieci niezręczne.
- Obniżona sprawność intelektualna dziecka, obniżony poziom inteligencji.
Istotną rolę w wypełnianiu obowiązku szkolnego pełni stan zdrowia, rozumiany jako brak choroby, bycie wypoczętym, niegłodnym.
Jeżeli chodzi o kondycję psychiczną, to jest to problem i możliwości intelektualnych, uzdolnień i także temperamentu i cech charakteru. W pierwszym przypadku mamy do czynienia z bardzo dużym zróżnicowaniem możliwości umysłowych uczniów, od wybitnie zdolnych do niezdolnych lub posiadających wybiórcze możliwości. Jednocześnie należy pamiętać, że rozwój intelektualny przebiega w różnym tempie i czasami trzeba czekać na postępy w nim. Nie można zapominać, że nikt nie jest pozbawiony możliwości rozwojowych, nawet dziecko o obniżonej sprawności intelektualnej. Ważną rolę odgrywają także cechy charakteru, np. wytrwałość, nie cofanie się przed trudnościami.
Do przedstawionego zróżnicowania dzieci i młodzieży w szkole należy dodać, że sposób ich zachowania i reagowania zależy także od fazy rozwojowej, a także od etapu ich życia szkolnego.
Pojawiające się problemy z nauką dzieci wywołują na ogół zniecierpliwienie i niechęć rodziców, którzy przyczyn niepowodzeń szukają głównie w złej woli i lenistwie dziecka. Pogorszenie wyników nauczania wiąże się z narastaniem trudności wychowawczych.
Każdy uczeń podobnie jak każdy człowiek jest kimś innym, o innych możliwościach. Jeśli ma niepowodzenia szkolne to warto, po zebraniu o nim danych, zadać sobie pytanie, co może u niego zawodzić.

• Przyczyny dydaktyczne:
a) nieodpowiednie zewnętrzne warunki pracy dydaktycznej nauczyciela:
- różnorodne braki istniejącego systemu szkolnego, nieprzystosowanie szkoły do wymagań współczesnej nauki i techniki,
- nieprzystosowanie programów nauczania do możliwości intelektualnych oraz społecznie uwarunkowanych zainteresowań oraz potrzeb uczniów,
- nieodpowiedni poziom podręczników pod względem merytorycznym i metodycznym,
- niedostateczne wyposażenie szkół i pracowni przedmiotowych w niezbędny sprzęt i pomoce naukowe,
- trudne warunki organizacyjne pracy szkół, nadmierna liczba uczniów w klasie, nieracjonalna organizacja zajęć szkolnych,
b) działalność dydaktyczna nauczyciela:
- błędy metodyczne i wychowawcze wynikające z niedostatecznej znajomości współczesnej teorii pedagogicznej oraz posługiwania się teoria w praktyce,
- błędy oraz usterki metodyczne i wychowawcze wynikające z niedostatecznej znajomości uczniów,
- niedostateczna opieka nad uczniami opóźnionymi w nauce,
- nie przygotowywanie się do lekcji, zaniedbywanie samokształcenia i podnoszenia kwalifikacji,
c) wadliwa praca ucznia:
- brak odpowiednich warunków do odrabiania pracy w domu,
- niechętny stosunek do nauki, niesystematyczność, lekceważenie obowiązków szkolnych, wagary.
Po rodzinie szkoła i wraz z nią nauczyciele pełnią bardzo ważną rolę w życiu ucznia. Praca nauczyciela w szkole to nie tylko nauczanie, ale i wychowanie.
Przeciętnie zdolny uczeń, pozbawiony w domu podstawowej opieki i jednocześnie nie znajduje zrozumienia w szkole, będzie napotykał na coraz większe trudności w nauce i sprawiał kłopoty wychowawcze. Przyczyny powodujące niepowodzenia szkolne mają charakter sprzężony, stanowią splot różnych uwarunkowań. Ujawniając się najpierw w nauce, przerzucają się najczęściej na zachowanie lub odwrotnie- obejmując zachowanie, przenoszą się na naukę.

3. Rola nauczyciela w rozpoznawaniu niepowodzeń szkolnych:
Zapobieganie niepowodzeniom szkolnym powinno być celem nauczyciela, rodziców i ucznia. Nauczyciel powinien być życzliwie usposobiony do swoich uczniów, mieć do nich serdeczny stosunek, służyć pomocą przy rozwiązywaniu problemów. Okazywać dużo zrozumienia dla ich niedoskonałości. Mieć cierpliwość dla tych, którzy nie rozumieją treści nauczania. Serdeczny stosunek nauczyciela do ucznia może mu pomóc przezwyciężyć stres szkolny, zmniejszyć napięcie nauczyciel-uczeń. Dzięki zaufaniu akceptacji wychowawca i nauczyciel przedmiotu może lepiej poznać swego wychowanka, a poprzez to lepiej go zrozumieć i pokierować jego procesem uczenia się, niewielu z nas, bowiem samodzielnie osiąga cele rozwojowe. NAUCZYCIEL POWINIEN, WIĘC BYĆ PRZEWODNIKIEM, POMAGAĆ ROZWOJOWI UCZNIA, TOWARZYSZYĆ MU W OSIĄGANIU CELU.

Diagnoza- kluczem do sukcesu jest dokładne i szybkie zdiagnozowanie problemu. Im szybsza będzie diagnoza tym prędzej możemy pomóc danemu uczniowi w nadrabianiu zaległości.

4. Rola nauczyciela w niwelowaniu niepowodzeń szkolnych
• umożliwić uczniowi słabszemu kontakt z uczniem, który daje sobie radę z danym przedmiotem
• praca w jednej grupie bądź jednym zespole uczniów słabszych oraz uczniów osiągających bardzo dobre wyniki w nauce
• wspólne rozwiązywanie prac domowych, uczniom słabszym nie zadaje się prac domowych szczególnie wtedy, gdy nie ma jeszcze kontaktu z rodzicem
• wspólne powtarzanie materiału przed sprawdzianem
• włączenie uczniów słabszych do zespołu wyrównawczych
• powierzenie uczniom mającym kłopoty, bądź trudności w nauce, pewnych obowiązków związanych z danym przedmiotem(np. dbanie o rośliny w klasie, przyniesienie pomocy- książek przedmiotowych)
• nauczyciel może znieść wstawianie ocen niedostatecznych na pewien czas, aby uczeń mógł nadrobić zaległości

Działania terapeutyczne:
• zapewnienie dzieciom komfortu emocjonalnego
• dostarczanie szeregu doświadczeń zawiązanych z osiąganiem sukcesów
• dostarczanie dużej ilości wzmocnień pozytywnych (nagradzanie)
• nauczyciel powinien starać się aby uczeń zmienił obraz własnej osoby na bardziej pozytywny
• poprawa kontaktu emocjonalnego z dorosłymi rówieśnikami

5. Zapobieganie niepowodzeniom szkolnym.
Jest wiele metod zapobiegania niepowodzeniom szkolnym. Ich dobór musi być uzależniony od bezpośrednich przyczyn powstawania niepowodzeń.
Znaczącą rolę w przezwyciężaniu niepowodzeń szkolnych odgrywa nauczyciel. Od jego pracy i zaangażowania zależą w dużej mierze wyniki, jakie osiągają uczniowie. Nauczyciel jest i zawsze był najważniejszym czynnikiem wpływającym na rozwój umysłowy ucznia i jago postępy w nauce. Stosując takie formy i metody nauczania, które zaciekawią uczniów nauką. Nauczyciel powinien również zapewnić uczniom napotykającym trudności pomoc w likwidowaniu zaległości w wiadomościach i umiejętnościach, nawiązać współpracę z rodzicami ( wychowawcami prowadzącymi), pedagogiem i psychologiem w celu uzgodnienia sposobu postępowania z uczniem.
Powodem niepowodzeń szkolnych w wielu przypadkach jest niesystematyczność uczniów w nauce. Niekiedy uczniowie pracują intensywnie tylko wtedy, gdy spodziewają się, że będą pytani. Częsta kontrola wiadomości może pobudzić ich do wysiłku umysłowego i zmusić do systematyczności, przyczyniając się do usunięcia zaległości.
Dobrą metodą przezwyciężania niepowodzeń dydaktycznych jest indywidualizowanie wymagań, dostosowanie do możliwości i potrzeb ucznia oraz zorganizowanie zajęć wyrównawczych i kompensacyjnych.
W całym procesie rozwiązywania niepowodzeń szkolnych ważne jest współdziałanie ze sobą całego zespołu nauczycieli.


8. UCZEŃ ZDOLNY
Uczeń zdolny- powszechnie uważa się, że uczeń zdolny to taka osoba, która w nauce osiąga lepsze wyniki w porównaniu ze swoimi rówieśnikami, w dziedzinie danego przedmiotu.

1. Modele zdolności
Koncepcje zdolności zaczęły rozwijać się w latach 70.
Model koncepcji zdolności np. Renzulliego- zdolności są interakcja trzech komponentów:
1. zdolności ponadprzeciętne (inteligencja i uzdolnienie specjalne)
2. zdolności twórcze (płynność, oryginalność myślenia, generatywność)
3. zaangażowanie w pracę (motywacja wewnętrzna i uporczywość w dochodzeniu do celu)
Model tej koncepcji został uzupełniony przez Monks’a o pewien element- uważał on, że ważne są także uwarunkowania środowiska:
- rodzina
- szkoła
- rówieśnicy

W diagnozie ucznia zdolnego ważne są dwa elementy:
- diagnoza psychologiczna
- diagnoza pedagogiczna
a) rozpoznawanie uczniów zdolnych na podstawie specjalistycznych testów. Testy te badają poziom inteligencji, uzdolnienia specjalne, osobowość, uzdolnienia matematyczne.
Żeby właściwie zdiagnozować trzeba uzupełnić te testy o wynik obserwacji rodziców, nauczycieli, opiekunów i o osiągnięcia szkolne (oceny, konkursy, olimpiady).

Raport Morlanda 1980r. – raport ten wskazał, że dzieci utalentowane demonstrują wysokie osiągnięcia lub mają potencjał do takich osiągnięć, w co najmniej jednym z następujących obszarów:
- ogólne zdolności intelektualne
- specyficzne uzdolnienia szkolne
- myślenie twórcze
- uzdolnienia artystyczne
- uzdolnienia psycho- motoryczne

2. Sylwetka ucznia zdolnego( charakterystyczne cechy i sposoby zachowanie)

Charakterystyka ucznia zdolnego:
1. dobra pamięć
2. bogata i twórcza wyobraźnia
3. zdolności analizy i syntezy
4. średni zakres wiedzy ogólnej
5. predyspozycje językowe
6. bogaty zasób słownictwa
7. zdolność logicznego rozumienia
8. zamiłowanie czytelnicze
9. łatwość uczenia się
10. uzdolnienia matematyczne
11. ciekawość oraz głębsze i rozleglejsze dążenie poznawcze
12. pomysłowość
13. wielość zainteresowań
14. uzdolnienia plastyczne i muzyczne
15. sprawność fizyczna
16. poczucie humoru
17. zdolności przywódcze
18. perfekcjonizm
19. zdolności społeczne i emocjonalne
20. zdolności kwestionowania pomysłów
21. silna motywacja osiągnięć
22. wyższa samoocena
23. większa oryginalności myślenia
24. pracowitość i wytrwałość
25. samosterowność i wewnętrzne zdyscyplinowanie
26. zdolności rozumienia destrukcyjnego
27. duży zakres uwagi i zdolność skupienia się
28. zdolność do samodzielnej i skutecznej pracy

Wyróżniamy różne grupy uczniów zdolnych:
• uzdolnieni intelektualnie, którzy nie zawsze wykazują zdolności do nauki szkolnej
• zdolni do nauki szkolnej, posiadający ogólne zdolności lub kierunkowe uzdolnienie intelektualne
• uczniowie z ukrytymi talentami, które ujawniają się w specyficznych warunkach
• uczniowie o dużym potencjale twórczym z ilorazem inteligencji powyżej 115 i określanym rodzajem zdolności specjalnych
Uczniów zdolnych cechuje myślenie twórcze

3. Specjalne potrzeby uczniów zdolnych i przykład ich realizacji
W grupie uczniów zdolnych często zauważa się problemy emocjonalne i społeczne. Problemy te często zakłócają funkcjonowanie dziecka w szkole i grupie rówieśniczej. Problemy te są tak duże, że często maskują, ukrywają uzdolnienia dziecka.

Pozytywne i negatywne zachowania ucznia zdolnego (tabelka z ksera)

Prócz tych problemów, problemy ucznia zdolnego wynikają z jego nadwrażliwości i nadpobudliwości

Nadwrażliwość i nadpobudliwość intelektualna:
- niecierpliwość
- zmienność
- słomiany zapał
- wielkość pomysłów i twórczość ich realizacji
- potrzeba natychmiastowego otrzymania odpowiedzi
- wymądrzanie się
- zbytnia pewność siebie i zarozumiałość
- przerywanie wypowiedzi innym
- kończenie wypowiedzi za innych
- narzucanie własnego toku myślenia
- potrzeba komentowania wszystkiego

Nadwrażliwość i nadpobudliwość emocjonalna:
- zamykanie się w sobie
- nadmierna płaczliwość
- wybuchowość
- kłótliwość
- brak empatii
- zbytnie przejmowanie się problemami innych
- manipulacja innymi
- brak wiary w siebie
- impulsywność
- drażliwość
- złośliwość
- branie wszystkiego do siebie
- częste zmiany nastroju

Nadwrażliwość i nadpobudliwość psychomotoryczna:
- napięcie mięśniowe
- wiercenie się
- bawienie się przedmiotami
- nieporadność ruchowa
- trudności w utrzymaniu dyscypliny
- bałagan w miejscu pracy
- ruchowe zaangażowanie w wypowiedź
- niedokładne wykonywanie zadań
- chaotyczność

Nadwrażliwość i nadpobudliwość w sferze wyobrażeniowej:
- skłonność do nadmiernego fantazjowania
- wyprzedzanie faktów
- życie we własnym świecie
- izolacje
- rozkojarzenie
- zamartwianie się przyszłością
- trudności ze skupieniem uwagi
- marzenia na jawie

Nadwrażliwość i nadpobudliwość zmysłowo-sensoryczna:
- nadmierna mimika
- nadmierna gestykulacja
- triki nerwowe
- nieumiejętność skupienia myśli

Uczniowie zdolni maja swoje specyficzne potrzeby, które trzeba rozpoznać i uwzględnić w procesie kształcenia.

1. Potrzeby poznawcze
2. Potrzeby emocjonalne
3. Potrzeby społeczne
4. Potrzeby motywacyjne
5. Potrzeby związane z rozwojem aktywności twórczej

1. Zaspokajanie:
- zapewnienie możliwości korzystania z różnych źródeł wiedzy
- indywidualny tok nauki
- zaplecze naukowe
- bogata oferta zajęć pozalekcyjne

2. Emocjonalno-motywacyjne:
- akceptacja i uznanie
- docenienie ucznia
- rozsądne wyznaczanie celów
- właściwe ocenianie
- więź emocjonalna z nauczycielem
- nagrody

3. Potrzeby twórcze:
- własna twórczość literacka, muzyczna itd.
- akceptacja oryginalnych pomysłów
- możliwość uczestnictwa w kulturze wyższego rzędu (teatr, kino)
- możliwość kontaktu z autorytetem
- możliwość eksperymentowania
- realizacja projektów rozłożonych w czasie
- stawianie pytań otwartych

4. Potrzeby społeczne (ich zaspokojenie):
- akceptacje zachowań .....( ze strony nauczyciela)
- kontakt i innymi zdolnymi uczniami
- spotkania z wybitnymi jednostkami

5. Potrzeby fizjologiczne:
- właściwa dieta
- korygowanie wad postawy, wzroku
- odpowiednia ilość snu
- dbanie o aktywność fizyczną
- zapewnienie równowagi pomiędzy aktywnością fizyczną, a intelektualna

9. SYNDROM NIEADEKWATNYCH OSIĄGNIĘC SZKOLNYCH
1. Istota pojęcia:
Syndrom nieadekwatnych osiągnięć szkolnych dotyczy dzieci, które pracują poniżej swoich potencjalnych zdolności i nie wykorzystują ich w pełni, a co za tym idzie nie osiągają wyników odpowiednich do swoich możliwości.
Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych- „to swoisty problem niepowodzenia szkolnego dosięgającego uczniów zdolnych, którego podłoże i główna przyczyna nie tkwi w braku możliwości, lecz w ich niewykorzystaniu” /B. Dyrda/
O Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych mówimy wtedy, gdy zauważymy duże rozbieżności pomiędzy ocenami i zachowaniami szkolnymi ucznia, a jego wysokim potencjałem, takim jak: inteligencja czy tez twórczość.

• Za Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych uważa się „niewykorzystywanie możliwości przejawiające się w dużej rozbieżności pomiędzy ocenami a zachowaniami szkolnymi dziecka a jego wysokim potencjałem, takim jak: inteligencja, twórczość, mierzonym za pomocą testów, opinii nauczyciela i rodziców” (prof. D. Ekiert-Grabowska, 1994r.)

2. Przyczyny powstawania Syndromu Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych:
Przyczyny osobowości:
• Zaliczamy uwarunkowania genetyczne:
- wady rozwojowe
- ADHD
- Wpływ używek w czasie ciąży
- Osoby te maja zaniżone poczucie własnej wartości
- Negatywne nastawienie do siebie, przekładające się na wrogi stosunek wobec otoczenia
- Słaba motywacja do nauki, lękliwość
- Nie widzą sensu uczenia się czegoś nowego
- Mają rozproszone zainteresowania, wartości cele
- Lęk przed sukcesem
- Agresywne zachowanie
- Wygórowanie ambicje
- Egocentryzm
- Perfekcjonizm - przy upadku „odpuszczają sobie” (robią coś idealnie lub nie robią niczego)
- Mniej dojrzali emocjonalnie

Przyczyny związane ze środowiskiem rodzinnym:
• Rodzice maja wykształcenie podstawowe i przejawiają negatywny stosunek do wykształcenia:
- postawy nadopiekuńcze lub wrogość rodziców wobec dziecka
- błędy w wychowaniu (niekonsekwencja, rozpieszczanie, niejasne wymagania, sprzeczne oczekiwania wobec dziecka i nieadekwatność
- problemy emocjonalne w rodzinie (dominujący lub obarczający dziecko nadmiernie władza rodzice, napięcia, konflikty, rozbicie rodziny, brak jedności ..., styl wychowania, nieprawidłowa komunikacja interpersonalna w rodzinie, zbyt duże presje, identyfikowanie się rodziców z osiągnięciami dziecka
- stereotypy związane z płcią (dziewczyny obawiają się sukcesu w szkole, gdyż w ich oczach kłóci się to ze stereotypem kobiety jaki ukształtowali rodzice w domu. Obawa ta dotyczy również chłopców zdolnych wywodzących się z rodzin patologicznych, którzy postrzegają sukces jako sytuację konfliktową. Społeczeństwo jest bardziej krytyczne wobec dziewcząt, które mają problemy w nauce, społeczeństwo odnosi się bardziej krytycznie, dziewczyny przez to zaniżają swoja samoocenę.

Stereotypy, które utrudniają osiągnięcie sukcesu:
- społeczne przeświadczenie, że dziewczęta powinny dbać bardziej o swój wygląd i popularność niż o wykształcenie
- błędne myślenie, że nauki ścisłe to zajęcia typowo męskie
- rywalizacja i osiąganie sukcesów są mało kobiece
- dominacja i przewodnictwo to cechy zarezerwowane dla chłopców
Przyczyny związane ze środowiskiem szkolnym
Szkoła manipuluje karami i nagrodami (uczeń sterowany jest z zewnątrz):
- w szkole współczesnej nauczyciele nastawieni są na pracę z uczniami słabymi
- w ocenie osiągnięć uczniów zdolnych często oceniane są opanowane przez nich zdolności i umiejętności, a pomijane są zainteresowania ucznia, nie zwraca się uwagi na jego poza szkolną twórczość
- uczeń zdolny odbiera szkołę jako nudną, nie ma przez to motywacji do nauki


Atrybuty ucznia zdolnego wcale nie gwarantują tego, że uczeń zdolny będzie osiągał wysokie wyniki w nauce.
Pewien odsetek uczniów zdolnych osiąga wyniki w szkole o wiele gorsze niż go stać.
Niepowodzenia takich uczniów nazwano
Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych
1. Istota pojęcia:
Pojęcie Syndromu Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych wprowadziła D. Ekiert-Grabowska(1994 r.) definiowanym jako niepowodzenie jednostek uzdolnionych, których uzdolnienia nie są wykorzystywane na miarę ich możliwości. Do tej grupy osób zaliczani są uczniowie o wysokiej inteligencji, często dużo wyższej niż przeciętna, których osiągnięcia szkolne w postaci ocen są dużo niższe niż ich możliwości. Problem nieadekwatnych osiągnięć szkolnych pociąga za sobą skutki negatywne dla ucznia, jak również ma swoje głębsze tło społeczne. Uczniowie ci oceniają szkołę jako nudną, a za słabe własne oceny szkolne obwiniają nauczycieli. Syndrom ten ujawnia się w pierwszych latach szkoły podstawowej może się pojawić periodycznie i może trwać kilka lat, a potem zaniknąć, a może się pojawić w gimnazjum lub w szkole średniej po dobrych wynikach w szkole podstawowej.

Niektórzy dzielą ich na dwie grupy:
• syndromem zdolni, nie wykorzystujący
• nieproduktywnych swoich możliwości
Grupy te różnicuje sposób podejścia terapeutycznego.

Uczniowie z syndromem- potrzebują dłuższej terapii psychologicznej i pedagogicznej.
Uczniowie nieproduktywni- ich brak zostaje szybko zniwelowany, potrzebują niewielkiej pomocy od pedagogów, rodziców.

Syndrom Nieadekwatnych Osiągnięć Szkolnych może dotyczyć jednego przedmiotu, a reszta osiąga dobre wyniki, tylko ścisłych bądź wszystkich przedmiotów.

2. Przyczyny powstawania:
Przyczyny SNOS - Szkolne
• Brak właściwej diagnozy psychologiczno-pedagogicznej
• Podczas procesu dydaktyczno-wychowawczego brak podmiotowości w podejściu do ucznia i często podejmowanie przez nauczyciela postawy dominującej, co powoduje bierność, uległość i brak motywacji do nauki, która odbierana jest jako działanie nakazowe
• Brak obiektywizmu ocen i w efekcie zaniżona samoocena uczniów
• Nie stwarzanie przez szkolę odpowiednich warunków dla ujawniania twórczości (Dr. T. Wejner)
Przyczyny SNOS - Rodzinne
• Nadopiekuńczość rodziców
• Zbyt wysokie lub zbyt niskie wymagania rodziców wobec dziecka
• Zdezorganizowany dom –brak jasnych reguł postępowania
• Obojętność rodziców wobec dziecka
• Rywalizujące rodzeństwo
• Niewłaściwe wzorce postępowania wyniesione z domu

3. Charakterystyczne cechy syndromu:
• Wyraźna dysproporcja pomiędzy wysokim poziomem zdolności poznawczych, a niskim poziomem wykonywania zadań domowych i testów wiadomości
• Znaczna rozbieżność między wiedzą ogólną i szczegółową
• Szerokie zainteresowania pozaszkolne i minimalny wysiłek wkładany w prace szkolne
• Zaniżone oceny szkolne
• Duża wyobraźnia i uzdolnienia twórcze
• Szeroki zakres wiedzy
• Rozbieżność pomiędzy poziomem prac ustnych i pisemnych
• Nierealistyczne oceny, co do własnej osoby
• Nie dokańczanie zaczętych prac
• Nieskończenie wiele wymówek na własną obronę: szkoła jest nudna.
4. Rozpoznawanie syndromu NSOS:
• właściwe zdiagnozowanie ucznia z syndromem
• Sylwia Rimm- kwestionariusz umożliwia wstępną analizę. Odpowiedź TAK daje jeden pkt., może służyć jako faza wstępna

5.Narzędzia do wstępnej identyfikacji syndromu opracowane przez Sylwię Rimm:
• diagnoza formalna wymaga:
- współdziałania pedagoga z psychologiem
- polega na zestawieniu ocen szkolnych, wyników testów osiągnięć szkolnych z rezultatem standardowych testów inteligencji uzdolnień twórczych i specjalnych
• diagnoza nieformalna wymaga:
- wiedzy nauczyciela o specyfice syndromu i dotyczy poznania swoistości zachowań i funkcjonowania ucznia w jego środowisku rodzinnym i szkolnym
- możemy wyróżnić 5 elementów:
Ø d. trwałych zachowań dziecka w domu i szkole
S. Rimm wyodrębniła charakterystyczne zachowania uczniów z syndromem :
• ulegający: lękliwośc, płaczliwośc, nizorganizowanie, biernośc, niśmiałośc, zaniżona samoocena, skłonnośc do izolacji
• dominujący: agresywność, wrogośc, niezdyscyplinowanie, nieufnośc, przewodzenie w grupie, manipulacja, skłonnośc do zmian nastrojów
Typy uczniów zdolnych: buntownik, konformista, zestresowany, ofiara, roztargniony, spoczywający na laurach, wojujący, znudzony, koncentrujący się na jednym przedmiocie

Zachowania typowy dla uczniów zdolnych: aspołeczność, wrogośc lub nieumiejętność nawiązywania kontaktów, ulegania nastrojom, smutek, depresja, obawa przed niepowodzeniem, niska samoocena, obawa przed odpowiedzialnością i duża zależnośc od osób dorosłych, nadmierna uległośc i podporządkowanie się, niechęc do podporządkowania się reguła i zasadą, zdezorganizowanie, impulsywnośc, niekonsekwencja, manipulacja otoczeniem
Ø d. nie funkcjonowania ucznia w typowych sytuacjach szkolnych
Odbywa się na obserwacji wnikliwej nauczyciela i chodzi o zidentyfikowanie typowych zachowań ucznia w szkole, zestaw pytań pomocniczych do diagnozowania SNOS
Ø d. niektórych komponentów osobowych
Badania dostarczają wniosków, że uczniowie z syndromem mają negatywny obraz swoich relacji z otoczeniem, uważają się za nieakceptowanych przez rówieśników, dorosłych, brak pewności siebie, są lękliwi i niestabilni emocjonalnie, mają zbyt dużą potrzebę afiliacji, cechuje alienacja, bunt, sprzeciw przeciwko autorytetom, brak umiejętności uczenia się,
Ø d. czynników typowych dla środowiska rodzinnego
Styl wychowawczy, warunki kulturowe rodziny, poziom opieki nad dzieckiem i jego nauka, atmosfera wychowawcza w domu i postawy rodzicielskie, zachowania agresywno – pasywne, rytuały sabotażowe, dziecko chorowite, cudowne, wychowywane przez matkę
Ø d. czynników typowych dla środowiska szkolnego
Niewłaściwe postawy nauczyciela, brak przygotowania nauczyciela do pracy z uczniem zdolnym, negatywne zachowania nauczyciela, metody polegające na podawaniu materiału co powoduje nudę, niedostosowanie do potrzeb uczniów zdolnych programów nauczania


10. CELE OGÓLNE I OPERACYJNE
• Cel ogólny jest jeden, a celów operacyjnych jest więcej
• Cele operacyjne zawsze maja swój podmiot „kto”, natomiast cele ogólne nie mają podmiotu
• Cele operacyjne maja czasownik osobowy, natomiast ogólne bezosobowy
Istota
Cele ogólne – wskazują kierunki dążenia ucznia, odnoszą się do intencji i zamiarów edukacyjnych na poziomie ogólnym, zarówno długo- jak i krótkoterminowych
Cele operacyjne - wskazują opis wyników jakie mają być uzyskane. Opis ten powinien być na tyle dokładny, aby umożliwic rozpoznania czy cel został osiągniety.
Cechy pozytywne oraz negatywne celów ogólnych i operacyjnych
Cechy pozytywne celów ogólnych:
• Formułowanie celów ogólnych jest bogate znaczeniowo
• Najczęściej akcentują ważne wartości społeczne
• Jest perswazyjny - trudno mu zaprzeczyć
• Jest zwięzłe – nie wiele słow określa szeroką dziedzinę
Cechy negatywne celów ogólnych:
• Wieloznaczność i nieokreśloność
• Zawiera złożenia idealizujące
• Deklaratywność (dobrze brzmią na ucho)
• Niejasny adresat
Cechy pozytywne celów operacyjnych:
• Są jednoznaczne głównie ze względu posiadania czasowników
• Wskazują na sposób zademonstrowania, że cel został osiągnięty
• Odnoszą się one wprost do ucznia
• Mobilizują ucznia i nauczyciela
Cechy negatywne celów operacyjnych:
• Względne ubóstwo znaczenia (schematyzm w interpretacji danego celu)
• Podporządkowanie emocji i motywacji procesom poznawczym
• Poszatkowanie przedmiotu
• Pracochłonność
Elementy składowe celów operacyjnych:
• Powinny mieć swojego adresata
• Muszą mieć czasownik operacyjny jednoznaczny ( wie, zna – odnosi się do celów ogólnych, a nie operacyjnych )
• Sytuacja sprawdzania – powinna być zawarta sytuacja, która wykazuje, że uczeń zna np. rozwiązuje test pisemny
• Standard zachowania końcowego – minimalny poziom realizacji danego celu, ustala sam nauczyciel np. spośród 12 zwierząt jajorodnych uczeń rozpozna 7 prawidłowych to my uznajemy, że on w minimalny sposób osiągnął poziom założonego celu, standard liczbowy
Przykłady operacjonalizacji celów ogólnych
Zad. 1
Spośród podanych sformułowań wybierz cele operacyjne
1. Zrozumieć teorię ewolucji (ogólny)
2. Kształtowanie pozytywnego stosunku do nauki szkolnej (ogólny)
3. Spośród 15 ilustracji zwierząt uczen wybierze 10 przedstawiających zwierzęta jajorodne ( operacyjny)
4. Pokazac uczniom jak zmontowac silnik spalinowy (czynność metodyczna)
5. Uczeń wymienia wszystkie cechy budowy zewnętrznej gadów ( operacyjny)
Zad. 2
Do podanego celu ogólnego ułóż jeden cel operacyjny
1. Poznajemy grzyby jadalne
2. Poznajemy tabliczkę mnożenia
3. Poznajemy zasady ruchu drogowego
Taksonomie celów kształcenia
Taksonomia Blooma
Taksonomia ABC
KATEGORIA
I. Wiadomośc

POZIOM
A. Zapamietanie wiadomości
B. Rozumienie wiadomości

II. Umiejętność C. zastosowanie wiadomości w sytuacjach typowych
D. Zastosowanie wiadomości w sytuacjach problemowych

Definicja
Taksonomia – hierarchiczne uporządkowanie celów kształcenia według rosnącej wartości, służy do uporządkowania celów w jakiej kategorii i na jakim poziomi jest.
Kat. IA. – ozn. Przypominanie sobie pewnych terminów, faktów, praw i teorii naukowych. Zakłada również elementarny poziom rozumienia wiadomości, czyli uczeń nie powinien mylic i zniekształcac tych wiadomości
Kat. IB. – wyraża się przedstawieniem wiadomości w innej formie niż były zapamiętane, porządkowaniem i streszczeniem, czynieniem podstawą prostego wnioskowania. Uczeń jest wstanie operowac wiadomościami
Kat. IIC. – polega na praktycznym posługiwaniu się wiadomościami według podanych uprzednio wzorów.
Kat. IID. – obejmuje formułowanie problemów, dokonywania analizy i syntezy nowych zjawisk, formowanie praw, działania, tworzenia oryginalnych przedmiotów i wartościowanie przedmiotów według pewnych kryteriów np. potrafi budowac zadania tekstowe oraz rozwiązywac nieseryjne zadania tekstowe
Zad. 1
Poznajemy grzyby jadalne
IA Uczen rozpoznaje co najmniej 10 grzybów jadalnych spośród 20 podanych przez nauczyciela
IB Uczeń na tescie pisemnym potrafi rozpoznać i opisac 3 grzyby jadalne
IIC Uczeń na wycieczce w lesie potrafi rozróżnić grzyby jadalne od trujących
IID (Uczeń sam założył własną hodowlę bez instrukcji, analizował, podlewał oświetlał) Uczeń wyhoduje pieczarkę bez instrukcji mając tylko grzybki