Panowanie Piastów - notatki.

Walki o dzielnicę senioralną w 2 poł. XII w. a)Władysław II wygnaniec (1138-1146) zostaje 1 seniorem, w latach 1142-1146 wojna domowa z młodszymi braćmi(poparcei kościoła i możnych, którym zależało na osłabienu władzy książęcej) dążąc do wzmocnienia władzy książęcej. Ostatecznie zostaje wypędzony z kraju następnym seniorem zostaje B. Kędzierzay. B)B. Kędzierzawy(1146-1172) cesarz niemiecki F. Barbarossa zorganizował zbrojną wyprawę na Polskę w celu przywrócenia rządów i podporzą. Sobie Polski. Wojska cesarza dotarły do Poznania i tam zawarto układ w krzyszkowie w 1157r.(zawierało: Bolek uznał zwierzchnictwo cesarza, złożył hołd cesarzowi i dzięki temu mógł zachować tytuł księcia zwierzchniego. Zobowiązał się do zapłacenia wysokiego okupu cesarzowi i przywrócenia Śląska Wygnańcowi.
Złamanie test. B. Krzywoustego Kolejnym już 3 seniorem został Mieszko III Stary(1172-1177) W 1177 zostaje wypędzony z Krakowa za zbyt wysokie podatki, Kolejnym według starszeństwa był Bolesław Wysoki. Możni na zjeździe w 1180 roku uznali, że tron należy się Sprawiedliwemu. Tak została złamana zasada Senioratu. W 1180 K. nadał liczne przywileje duchowieństwu, m. in. Przywilej wolnego dziedziczenia dóbr po zmarłych biskupach.. Po śmierci K. Sprawiedliwego o tron walczyli L. Biały i Mieszko III. Ostatecznie zwyciężył Leszek. W tym czasie władzę nad Pomorzem Gd. Objał Świętopełk z rodu Świtów, próbując stworzyć tam odrębną dynastię , nowe rządy. Leszek zorganizował wyprawę razem z H. Brodatym i W. Laskonogim. Piastowicze spotykają się w Gąsowie w 1227. Jednak zostają napadnięci z rozkazu Świętopełka-Leszek ginie.
Państwo H. Śląskich-nieudana próba jednoczenia państwa w I poł. XIII a)H. brodaty książę wrocławski, zjednoczył cały Śląsk, Kraków z Małopolską i południową Wlkp.Podjął próby zdobycia korony dla syna , prowadził
akcję osadniczą na Śląsku. B) H. Brodaty syn Jadwigi. Odziedziczył po ojcu państewko, jednak dalsze plany jednoczenia zostały zniweczone przez najazd Mongołów. W 1241 doszło do bitwy pomiędzy Henrykiem, a Mongołami, on sam ginie, Państwo znów rozbija się na dzielnice.
Sprowadzenie Krzyżaków do Polski przez Konrada Mazowieckiego. Zakon Najświętszej Maryi Panny Domu Niemieckiego w Jerozolimie, Zakon Szpitalików Powstaje w 1190. Konrad zawarł z Krzyżakami umowę na mocy której nadał im ziemie hełmińska (nie rezygnują z z zwierzchnictwa nad tą ziemią). W zamian za to mieli podbić i schrystianizować Prusy. Zakon w tajemnicy przed Konradem sfałszował umowę i uzyskał od cesarza Fryderyka II potwierdzenie dokumentu, w myśl którego ziemia Prusów wraz z ziemią chełmińska miały stać się księstwem podporz. Cesarzowi a we władaniu Krzyżaków. W ciągu 50 lat podbili Prusy, w międzyczasie doszło do porozumienia z Zakonem Kawalerów Krzyżowych. W 1202 biskup Ryski sprowadza zakon Kawalerów Mieczowych, który w krótkim czasie podbija Inflanty. W 1238 połączyli się z zakonem Krzyżackim.
Osadnictwo na prawie niemieckim . Osiedlili się na Śląsku i Pomorzu Zach. Chłopi osiedlali się na podstawie umowy lokacyjnej, w której określano prawa i obowiązki osadników i Pana feudalnego. Umowy spisywano(zabezpieczło to przed zmianą ustalonych warunków). Pan przed założeniem starał się o immunitet- zwiększenie dochod1)ó. Następnie zasadźcy zlecał założenie wsi. W dokumencie była określona liczba osadników-kmieci wielkość działek(1 rodzina 1łan=17ha). Osadnikom przysługiwała wolnizna (dziedziczne użytkowanie ), czyli zwolnienie ze świadczeń na rzecz Pana (od 2 do 24 lat). Po tym czasie płacili czynsz , składać daniny w naturze, praca na rzecz Pana, dziesięcinę Kościołowi. Kmieci znając wysokość obciążeń starali się pracować jak najlepiej. Osadnicy byli wolni, mogli odejść ale musieli przepracować okres wolnizny, nie można było ich usunąc z ziemi jeżeli wywiązywali się z obowiązków. Zasadźca jeżeli wypełnił warunki umowy otrzymywał tytuł sołtysa, a także zwolnienie od podatków. Mógł także prowadzić we wsi karczmy, młyna czy jatek mięsnych. Zbuierał podatki dla pana(1/6 czynszów i 1/3 kar sądowych należała do niego). Obciążał go obowiązek służby wojskowej, przewodniczył ławie wejskiej , która rozstrzygała spory między kmieciami.
Osadnictwo na Polskim. Zakładnie nowych osad przy wykorzystaniu ludzi więziennych było niemożliwe ze względu na militarną słabość książąt. Nowe tereny pod uprawy pozyskiwano natomiast, zwiększając obciążenia ludność wolnej, przez zwiększenie prze nich areałów, osadzając na ziemi niewolną czeladź lub ściągając gości. Nie przynosiło to jednak efektów, dlatego część właścicieli obniżył wysokośc danin oraz posług , by zachęcić chłopów. Nastąpiło zróżnicowanie powinności(część chłpów opuściła dotychczasowe wsie w celu poszukiwania lepszych) Pojawia się nowa ludność chłopska – wolni goście, którzy byli wędrującymi po kraju zbiegami. Umowy zawierano na podst. Praw zwyczajowych, dlatego łamano je. Decentralizacja Państaw w okresie rozbicia dzielnicowego – po śmierci Leszka zanika władza k. zwierzchniego(zasada pryncypatu), dzielnica krakowska staje się zwykłą dzielnicą. – Kraj podzielił się na b. dużo dzielnic(utracono liczne ziemie); - uniezależnia się pomorze zach od cesarstwa Niemiec; - ziemię chełmińską zajęli krzyżacy; - pomimo rozbicia Polaków łączyła kultura , język , jedna organiza kościelna,-Kraków uznawany z stolicę. Czynniki warunk zjednoczenie ziem jednoczone silne państwo mogło zlikwidować zagrożenie zewnętrzne(czesskie, mongolskie i niemieckie)-dążenie mieszczańst do likwidacji wewnęt. Granic i barier celnych; - średnie rycerstwo dążyło do wzmocnienia władzy królewskiej aby ograniczyć samowolę możnowładc(oni dążyli dlatego że zdobyli wcześniej przywileje;
- wzrost świadomości narodowej; -za zjednoczeniem opowiadała się hierar kościoła na czele z Świnką; - propagandowym wyrazem zjednoczenia był kult Stanisława;
Powstawanie miast. Kupcy i rzemieślnicy mieszkali w podgrodziach, utrzymując się z rolnictwa. Miasta zaczęły jednak powstawać dopiero w okresie napływu osadników z zachodu(kupcy i rzemieślnicy. Wzrosło znaczenie wydobycia soli i rud ołowiu. W XIII założono ok. 100 miast. Lokowano je nadając im prawa wzorowane na praach miejskich Magdeburga, a na Pomorzu Lubeki. Pierwszym miastem jest Złotoryja na Śląsku (1211)Sandomierz, Lwówek, i Wrocław. Wykształciły się odmiany prawa(wzorce przy kolejnych lokacjach) W miastach zasadźca zostawał dziedzicznym wójtem. Mieszczenie dostawali działki pod zabudowę, określony czas wolnizny i czynsz. Ośrodki bogate starały się wykupic z rąk właściciela(likwidowano urząd wójta- wprowadzano burmistrza-rada miejska. Ośroki jednoczenia W Małopolsce leżał Kraków, w Wlkp znajdowało się Gnizno z arcybiskupi ą metropolią. Jakub Świnka
był gorliwym zwolennikiem zjednoczenia. Trzecią dzielnicę Śląsk cechował wysoki poziom rozwoju(żyzne gleby liczne bogactwa mineralne i działanie potomków Wygnańca. Władca Krakowski, Bolesław wstydliwy nie miał potomka, tron możni oddali wnukowi Mazowieckiego, Leszkowi Czarnemu(bezdzietny). W 1288 władzę przejął Henryk IV Probus, pokonując łokietka i czarnego. Starał się o koronację ale zmarł nagle w 1290. Nie miał syna i przkazał ziemię księciu Wlkp. Przemysłowi II(zawarł układ z Mszczujem na ,przeżycie o wzajemne dziedziczenie po śmierci. W 1295 koronował się na króla w Gnieźnie. Kilka miesięcy później został zamordowa,przez brandenburczyków w Rogoźnie w 1296. Wojnę pomiędzy H. III głogowskim a łokietkiem wykorzystał Wacław II, który ,koronował się na króla w 1300(poparcie duchowieństwa i możni). Zostaliśmy połączeni unią personalną 1300-1305. w 1305 zmarł ,Wacław II i tron objął Wacław III jednak w drodze do Polski został rach ciach ciach w drodze do Polski :D Wymiera dynastia ,Przemyślidów. Na tronie osiadł W. Łokietek. W tym casi królem Niemiec został Jan Luksemburczyk
Panowanie W.łokietka – był księciem brzesko-kujawskim. W 1305 opanował Kraków po Wacławie(miał poparcie drobnego rycerstwa i mieszczaństwa, przeciwko miał możnych czeskich i niemieckich. Zawarł sojusz z władcę Węgier Karolem Robertem. W 1308 krzyż.Opanowali pomorze i polska na 160 lat została odcięta od morza. 1311-1312- bunt mieszczan Krakowa pod wodzą wójta Alberta, krwawo stłumione przez łokietka.W 1314 przyłącza Wlkp. (opanowaną przez książąt śląskich). Mając 2 dzielnice podjął działania okoronę. W 1320 został koronowany w Krakowie(jako pierwszy). Początkowo próbował pokojowo odzyskać pomorzew 1320-1321-sąd papieski w inowrocławie w kwestii Pomorza Gdańskiego. Wyrok korzystny dla Polski, Krzyżacy mieli zwrócić pomorze, ale mimo wyrku sądu nie zastosowali się do niego. W związku z tym podjął walkę zbroją.
Wojna z Krzyżakami (1326-1332) Krzyżacy zagarnęli kolejne ziemi polskie:Kujawy, a potem ziemię dobrzyńską. W trakcie wojny doszłodo starcia pod Płowcami w 1331. Mimo tego propagandowego sukcesu cała wojna okazała się porażką.
Kazimierz Wielki(1333-1377- w tym roku wygasa dynastia Piastów)Działalność dyplomatyczna: a) stosunki polsko-krzyżackie-1 zjazd w wyszechradzie 1335- zapdały decyzje dotyczące sporu polsko-krzyża.; - pokój papieski (1339)- otzrzymaliścmy neutrane Mazowsze, a także nakazano krzyż. Zwrot wszystkich zagrabionych ziem(praktycznie było inaczej); - pokój kaliski(1343) Polska Odzyskała Kujawy i ziemię dobrzycką, a pozostałe ziemie otrzymali krzyżacy jako „wieczystą jałmużnę”b) Stosunki polsko-czeskie: - 1 zjazd w wyszechradzie (1335) – czeskki władca Jan Luksemburczyk zrzekł się praw do polskiej korony w zamian za odszkodowanie pieniężne. – 2 zjazd w wyszechradzie(1339) – Kazimierz zrezygnował wówczas z praw do Śląska, który i tak był w rękach czeskich. –pokój w Namysłowie(1348) c) układ o sukcesji z Węgrami (1339)- na jego mocy po bezpotomnej śmiercitron miał objąć syn K. Roberta, Ludwik Węgierski.
Podbój Rusi (1340-1346) Zdobył Ruś Halicką z Kijowem i Lwowem. Ziemie te znajdowały się w granicach Polski aż do 3 rozbioru. Opanowane zostały bardzo ważne szlaki handlowe biegnące z Rusi nad morze czarne. Zawałr takżę sojusze z księstwami Pomorza zachodniego, zajął Santok, Drezdenko.
Polityka wewnęt. A) administracja państwa. Dążył do stworzenia silnych podstaw materialnych. Wprowadził jednolity system zarządzania państwem, przy boku działała powołana przez niego rada królewska, pełniąca f. doradcze(marszałek , kanclerz, podskarbi) Urzędnikami byli starostowie- pełnili funkcje administracyjne, ekonomiczne) B) kodyfikacje prawne- statuty wiślicko piotrkowskie.Dotychczas obowiązujące zasady zostały skodyfikowane, czyli spisane9oddzielnie dla małopolski i Wlkp). Powołał też sąd wyższy prawa niemieckiego(apelacje) C)dochody królewskie – szczególnie dbał o rozwój gospodarczy. Zachęcał żydów do osiedlania nadająć im przywileje. Uzyskiwał wpływy z myt i ceł. Skarbiec zasilały także dochody z królewszczyzn oraz kopalni soli(25% Wieliczka) do stałych opłat należało poradlne płacone w wyskośći od 12 do 24 gr od łana. Wprowadził 1 monetę dla całego królestwa D) organizacja sił zbrojnych Jej podstawą było pospolite ruszenie, ale udział w nim musieli brać wójtowie i sołtysi, każdy powołany przydzielony był do konkretnego oddziału. Ułatwiało to dowodzenie. Rycerzy było ok. 20 tys. Kupowano coraz lepszą broń E)rozwój miast. Mieszczenie musieli dbać o mury miejskie , a w razie obrony nieść pomoc obronną.. Z jego inicjatywy wybudowano wiele Fortyfikacji- mury w 23 miastach i 53 zamki obronne. W tym casi istniała monarchai stanowa ducho, rycerstwo i mieszcze (w tym patrycjat)Prawo składu – oznaczało, że kupcy, którzy przybyli do miasta musieli jes wyłożyć na sprzedaż, bezwzględne prawo składu- korzystne dla mieszczan ale nie korzystne dla kupców, musieli wszystko sprzedać. W związku z tym istniał przymus drożny- obowiązek przejeżdżania przez określone drogi.Utworzenia akademii krakowskiej1364- papież Urban V zatwierdział statu z 4 wydziałami , nie wyraził zgody na oddział teologiczny.