Dzwudziestolecie międzywojenne

1.Wyjaśnienie nazwy epoki:
a). "Młoda Polska" zaczerpnięto od nazwy cyklu artykułów Artura Górskiego ukazujących się w krakowskim "Życiu". Stanowiły one swoisty manifest ideowo-artystyczny młodego pokolenia, które odwołując się do ideologii romantyzmu, pragnęło narzucić nowe normy oraz wartości etyczne i estetyczne
b). Neoromantyzm, Podkreśleniu związków nowej epoki z tradycją romantyczną, polegających m.in. na powrocie do tendencji idealistycznych oraz podejmowaniu kolejnych prób prowadzących do odzyskania niepodległości, służyć miała także inna nazwa, która przez długi czas, obok modernizmu, pretendowała do miana określenia całego okresu literackiego
c). Modernizm - podkreślała nowoczesność i współczesność epoki oraz odmienność jej dążeń artystycznych i światopoglądowych wobec odchodzącego już pozytywizmu.

2.Ramy czasowe:
Dwudziestolecie międzywojenne (albo okres międzywojenny w Polsce) - okres między odzyskaniem niepodległości przez Polskę (11 listopada 1918) a wybuchem II wojny światowej (1 września 1939).

3.Światopoglad epoki:
* INTUICJONIZM- poddaje w wątpliwość przydatność naszego ulubionego instrumentu poznawczego, tj. ratio (rozumu), kaleki intelekt powinien zostać zastąpiony intuicją.
* FENOMENOLOGIA- egzystencjalizm- Jej metoda polega na zaniechaniu czysto pojęciowych spekulacji, typowo naukowego lub filozoficznego badania na rzecz opisywania aktów świadomości i ich przedmiotów, na uzyskaniu bezpośredniego dostępu do tego, co dane - fenomenów.
* KOŁO WIEDEŃSKIE- odrzucenie metafizyki jako pozbawionej sensu; odrzucenie filozofii traktowanej jako nauka uniwersalna, sytuująca się powyżej bądź obok innych działów "nauk empirycznych" oraz tautologiczny charakter prawdziwych sądów logiki i matematyki
* PSYCHOLOGIA GŁĘBI - Z. Freud i C. G. Jung
Z. Freud -twórca psychoanalizy,
G. Jung -początkowo uczeń i bliski współpracownik Freuda, nazwał swoją szkołę "psychologią analityczną". Wprowadził on literacko płodne pojęcia animy (u mężczyzn) i animusa (u kobiet). Terminy te reprezentować mają odmiennopłciową część naszej psychiki - innymi słowy każdy mężczyzna nosi w sobie obraz kobiety, a każda kobieta - mężczyzny.

4.Grupy poetyckie:
a).Europa:
*Futuryzm-Pojawił się na południu Europy świat techniki - nowy symbol maszyny. Ojczyzna - Włochy. Charakteryzował się buntem przeciw tradycji i przeszłości, afirmacją miasta, cywilizacji i techniki a jednocześnie kultem pierwotności i prymitywizmu. Było to także uwielbienie brutalności, agresji i wojny.Przedstawiciele: T. Marinetti,G. Papini, W. Majakowski, W. Chlebnikow,
po I wojnie światowej prąd ten przekształcił się w faszyzm.
*Dadaizm- ( dada - nazwa zabawki)- powstał w Szwajcarii.,manifestowano bunt przeciwko tradycji. Kierunek odznaczał się także kpiną, żartowano ze wszystkiego, nawet z samego siebie. Dadaiści zakładali bezsens swojej twórczości. Charakterystyczne dla kierunku są kolaże (sklejanki), czyli dzieła z przypadkowych materiałów: szmat, papieru, słomy, szkła itp. W literaturze przejawami tych tendencji były nieartykułowane dźwięki, luźne słowa, slogany. Przedstawiciele:A. Breton, L. Aragon,P. Eluard,J. Cocteau.
*Awangarda francuska - ośrodek twórczości kubistycznej. Charakterystyczne dla tego nurtu jest swobodne obrazowanie, odchodzenie od rygorów składni, balansowanie między fantazją a rzeczywistością, wahania nastroju. Przedstawiciele: P. Picasso,G. Apollinaire,
* Nadrealizm -Walczył z tradycją, z normami społecznymi i wszelkimi kanonami. Chciał wyzwolić jednostkę od mechanicznie powtarzanych schematów. W utworach przeważał oniryzm, wizje nierealne, senne, niezwykłe i cudowne. Przedstawiciele: S. Dali, A. Breton,P. Eluard,L. Aragon,T. Tzara,
*Neoklasycyzm - reprezentował idee "Czystej Formy", nieskrępowanej utrwalonymi w ludzkiej świadomości symbolami, znaczeniami. Nie stronił od problematyki moralnej, religijnej oraz od filozofii. Dzieła sztuki były realizacją klasycznego rygorystycznego kunsztu.P. Valéry, T. S. Elliot, O. Mandelsztam.
*Ekspresjonizm - narodził się w Niemczech. Dążył do siły wyrazu (opisywanie gwałtownych uczuć, egzaltacji, skrajnych stanów wewnętrznych). Wynikiem tych dążeń był radykalny emocjonalizm sztuki, tendencje turpistyczne, operowanie groteską, kontrastem, fantastyką, karykaturą. Reprezentantami kierunku w Europie byli: B. Brecht,W. Meyerhold,E. Munch.

b).Polska:
* "Skamander" -warszawska grupa "programowo bezprogramowa".poeci założyli kabaret literacki w kawiarni "Pod Picadorem".Nie mieli jednolitego programu, Zgodnie jednak podkreślali chęć silnego związku poezji z życiem współczesnym, z dniem codziennym, oprócz wierszy chętnie pisali szopki polityczne, teksty piosenek do kabaretów, felietony i wiersze satyryczne. Wprowadzili do poezji konkretność obrazowania, opiewali optymistyczną radość życia, preferowali tematykę dnia codziennego, zwracając się do prostego człowieka wprowadzali do poezji język potoczny, stawali w opozycji do awangardowych grup poetyckich. Przedstawiciele "Skamandra" : Julian Tuwim, Jarosław Iwaszkiewicz, Jan Lechoń, Antoni Słonimski, Kazimierz Wierzyński.
* "Futuryzm"-grupa działała w Warszawie i Krakowie. cechował agresywny bunt przeciwko wszelkiej tradycji oraz fascynacja światem współczesnej techniki i cywilizacji. "Dobra maszyna jest wzorem i szczytem dzieła sztuki przez doskonałe połączenie ekonomiczności, celowości i dynamiki", kult techniki i pierwotnego instynktu, apologię maszyny i uwielbienie dla żywiołu, pochwałę nowoczesnej cywilizacji i zaufanie do pierwotnych odruchów człowieka. Przedstawiciele "Futuryzmu" : Bruno Jasieński, Stanisław Młodożeniec, Anatol Stern, Adam Ważyk.
* "Awangarda (przednia straż) krakowska”- głosiła ideę nowej sztuki.Teoretykiem grupy był Tadeusz Peiper. Twierdził on, że wiek XX całkowicie zmienił oblicze świata zarówno w sensie cywilizacyjno-technicznym, jak i społecznym. Zdaniem Peipera człowiek powinien uczestniczyć w tym wielkim nurcie przemian. słowa-hasła to "miasta, masa, maszyna". Szybki rozwój techniki, ciągłe udoskonalanie maszyn, urbanizacja i industrializacja witane były z radosnym optymizmem. Idealnym modelem takiego świata było społeczeństwo traktowane jako doskonale działający organizm. Peiper odrzuca natchnienie, wypowiada się przeciwko wolnej grze wyobraźni, twierdząc, że poeta powinien być rzemieślnikiem, osobowością roboczą .Przedstawiciele awangardy: Julian Przyboś, Adam Ważyk, Jan Brzękowski. "Poezja rewolucyjna" - w 1925 roku Stanisław Stande, Władysław Broniewski i Witold Wandurski wydali zbiorek poetycki, nazywany "Trzy salwy". Poeci nie mieli sprecyzowanego programu poetyckiego, podkreślali jedynie, że w bezlitosnej walce proletariatu z burżuazją stają zdecydowanie po lewej stronie barykady
*”Żagary” - działała w Wilnie,założona przez kilku studentów.Założenia programowe grupy: nawiązania do katastrofizmu, dekadentyzmu, poczucie zagrożenia, powracają do romantyzmu i symbolizmu. Dążyli do przywrócenia znaczenia symbolowi.. Przedstawicielami byli: A. Rymkiewicz, Cz. Miłosz, J. Zagórski, T. Bujnicki, S. Jędrychowski, J. Maśliński i J. Putrament.
*”Kwadryga” to warszawska grupa skupiona wokół czasopisma literackiego, Zainteresowania poetów tej grupy szły w stronę socjalistycznej krytyki niesprawiedliwości i nierówności społecznych. Byli zwolennikami prostoty formalnej poezji. Należeli tu: Stanisław Dobrowolski, Władysław Sebyła, Lucjan Szenwald, Konstanty Ildefons Gałczyński.

ABSTRAKCJONIZM - całkowite odejście od naśladowania rzeczywistości. Plamy, figury, barwy absolutnie nie przystają do prawdziwych rzeczy i kształtów
KUBIZM - kierunek abstrakcjonizmu. Artyści przedstawiają świat, kształty, ludzi za pomocą figur geometrycznych. Jakby ujmowali istotę przedstawionej rzeczy w innych formach, zgodnie z własną wyobraźnią. Główny przedstawiciel - Picasso
SURREALIZM - pokazuje na płótnie czy w dziele literackim (potem w filmie) obrazy z podświadomości człowieka, np. snu czy wizji. Główny reprezentant - Salvador Dali
BEHAWIORYZM - zewnętrzna "kreacja" bohatera i wydarzeń, odrzucenie introspekcji w charakteryzowaniu postaci, proza dialogu, narrator nie ocenia bohatera, pozostawia to czytelnikowi
EGZYSTENCJALIZM - silny nurt w filozofii, który ma źródło we wspomnianej wyżej niepewności człowieka, niewiedzy o swojej sytuacji we wszechświecie. Właściwie jedną tylko rzecz mamy pewną: egzystencję, istnienie.
FUTURYZM - nurt odrzucający przeszłość, a głoszący apoteozę przyszłości. Temat główny: miasto, technika, maszyna (3xM). Hasło: "ryczący automobil jest piękniejszy niż Nike z Samotraki".
DADAIZM - skrajny kierunek w awangardowej poezji, wyrażający bunt przeciw światu i systemom. Poematy "dada" składać się miały z przypadkowo złożonych sylab lub słów.
NEOKLASYCYZM - oparty o ideał czystej poezji, czyli niezależnej od treści życiowej, intelektualnej, pełnej aluzji filozoficznych w formie nawiązywania do klasycznych wzorców.
NADREALIZM - materią poezji mają być luźne skojarzenia, ujawniające głębokie podkłady psychiki, bez rozumowej logiki. Potok obrazów, gra skojarzeń, halucynacje, wyobraźnia - to jakby realizacja surrealizmu w poezji.
INTROSPEKCJA - "wgląd do wewnątrz". Analiza stanów psychicznych, wnętrza postaci i jej przemyśleń.