Nacjonalizm
rzecz. m, br. lm postawa, a także forma ideologii, opierająca się na faworyzowaniu i wywyższaniu cech własnego narodu z równoczesną niechęcią do innych narodów; w skrajnych przypadkach może przerodzić się w ksenofobię, szowinizm. Nauczyciel historii wyjaśniał, że wiele przykładów nacjonalizmu (D. lp) wynikało z fałszywego przekonania, że tylko własny naród ma jakąś istotną misję do spełnienia w świecie. O nacjonalizmie (Ms. lp) można powiedzieć, że często prowadził do...
Nagonka
rzecz. ż (prawidł. naganka ) napędzanie zwierzyny na stanowiska myśliwych podczas polowania. (pot.) zorganizowane działanie przeciwko komuś. (w zn.1.) Podczas polowań z nagonką (N. lp) hrabia mógł wreszcie wykazać się kunsztem myśliwego. (w zn. 2.) Media szeroko informowały o nieprawidłowościach w prywatyzacji dużej firmy państwowej, której prezesem był obecny minister gospodarki. To, co działo się w mediach minister nazwał zorganizowaną nagonką (N. lp) jego...
Narkotyk
rzecz. m substancja silnie działająca na organizm ludzki, przyjmowana jako używka, która przez oddziaływanie na mózg wprowadza zażywającego w stan euforii, pobudzenia, uspokojenia albo wywołuje halucynacje; w medycynie używana najczęściej jako środek usypiający i znieczulający; w większości krajów handel oraz/lub zażywanie narkotyków jest prawnie zabronione. Wczoraj na krajowej trasie nr 1 doszło do nieszczęśliwego wypadku. Najprawdopodobniej jeden z kierowców był pod wpływem...
Naród
rzecz. m ukształtowana w wyniku długotrwałego procesu historycznego grupa ludzi zamieszkujących wspólne terytorium, mówiących tym samym językiem, mających poczucie wspólnoty narodowej. W swoim świątecznym orędziu do narodu (D. lp) prezydent poruszył najważniejsze problemy nękające kraj i życzył rodakom wszystkiego dobrego z okazji zbliżających się świąt. Rozmaite narody (M. lm, ident. w B. lm) kultywują bardzo różne tradycje związane ze świętami.
Negocjacje
rzecz. ż rozmowy mające na celu uzgodnienie wspólnego stanowiska i uzyskanie porozumienia w jakiejś sprawie. Mimo prowadzenia długich negocjacji (D. lm) w sprawie zawieszenia broni, stronom nie udało się osiągnąć porozumienia.
Neofita
(ż neofitka) rzecz. m człowiek, który niedawno zmienił religię. (przen.) człowiek nowy w jakimś środowisku lub wyznawca jakiejś nowej idei, starający się mocno zaakcentować swoje oddanie sprawie. (w zn. 1.) Egipcjanin, który przyjechał na studia do Polski i ożenił się z Polką, ostatnio stał się także neofitą (N. lp), ponieważ gruntownie poznał chrześcijaństwo i przyjął tę samą co żona religię. (w zn. 2.) Będąc neofitą (N. lp) w środowisku kolekcjonerów książek, w...
Neologizm
wyraz nowy, stworzony zazwyczaj z potrzeby wzbogacenia języka dla osiągnięcia efektu artystycznego albo w celu nazwania rzeczy nowych, nie mających nazwy lub mających nazwę obcego pochodzenia; neologizmy są często tworzone przez poetów; niektóre neologizmy, będące – momencie powstania – słowami nowymi, weszły potem na stałe do polszczyzny, np. przedświt Z. Krasickiego.
Nieruchomość
rzecz. lp część majątku nieruchomego (budynek, teren, las, pole uprawne itp.). stan bezruchu. (w zn. 1.) Kolega ojca niedawno skończył kurs zarządcy nieruchomości (D. lm,ident. w B. lm) i otworzył własne biuro pośrednictwa sprzedaży. (w zn. 2.) Od wielu godzin nie było wiatru, dlatego żaglowiec tkwił na środku morza w zupełnej nieruchomości (Ms. lp, ident D. i C. lp). KOMENTARZ W zn. 2. zastosowanie jest raczej rzadkie, lepiej byłoby powiedzieć: żaglowiec...
Nihilizm
rzecz. ż postawa filozoficzna, zakładająca beznadziejność wszystkich ludzkich poczynań, brak sensu życia i jakichkolwiek podstaw moralnych, na których można się oprzeć. Renata przeczytała artykuł na temat nihilizmu (D. lp) i jego znaczenia, jako koncepcji filozoficznej. Była bardzo zaskoczona, że dotąd nie słyszała o nihilizmie (Ms. lp). Nie mogła sobie również wyobrazić, jak można kierować się w życiu taką postawą, która nie daje wiary w sens życia. KOMENTARZ Czasem...
Niszowy
przym. przeznaczony dla konkretnej, wąskiej grupy odbiorców. Zespół rockowy, który zawsze nagrywał muzykę niszową (B. lp), trudną i przeznaczoną dla specyficznego odbiorcy, postanowił zmienić oblicze i wydał płytę zawierającą szereg melodyjnych piosenek. Producent aparatów fotograficznych sam określił swój nowy model jako produkt niszowy (M. lp). Najnowszy aparat tej firmy wcale nie jest lepszy od wielu innych, ale materiały z jakich go wykonano sprawiają, że cena jest dużo...
Nomenklatura
rzecz. ż nazewnictwo używane w jakiejś konkretnej dziedzinie. (przen.) grupa ludzi, którzy w ustroju dawnej PRL, dzięki swoim stanowiskom mieli wpływ na rzeczywistość i otrzymywali przywileje, których nie miała reszta społeczeństwa. (w zn. 1.) Na lekcji biologii Bożena uczyła się o nomenklaturze (Ms. lp, ident.w C. lp) roślin wywodzącej się od Linneusza. (w zn. 2.) W latach 70. było powszechnie wiadomo, że pan W. z naszego osiedla należy do nomenklatury (D. lp)....
Norma językowa
przyjęty w danym momencie sposób prawidłowego wyrażania się w danym języku, dot. m.in. wymowy, odmiany wyrazów, ich zapisu budowy zdania itd.; bieżące zwyczaje językowe tworzy w dużym stopniu tzw. uzus, czyli popularnie akceptowany sposób wyrażania się w mowie i piśmie, jednak ze względu na błędy, jakie mogą wynikać z niewiedzy osób używających języka, najważniejsza jest opinia specjalistów językoznawców, którzy na bieżąco oceniają, co jest dopuszczalne przez aktualną wzorcową normę językową...
Nowelizacja
rzecz. ż uaktualnienie ustawy, zarządzenia itp., np. poprzez dodanie odpowiednich przypisów, skreślenie niektórych postanowień uznanych za nieaktualne, nowela. Dzisiejsze posiedzenie rządu poświęcone było m.in. nowelizacji (C. lp, ident.w D. i Ms. lp) sejmowej Ustawy o Zamówieniach Publicznych. Postanowiono wprowadzić nowelę uzupełniającą poprzednią ustawę o szczegółowe informacje na temat trybu, w jakim przedsiębiorstwa finansowane z funduszy publicznych powinny ogłaszać...
Nowomowa
rzecz. ż nowy język narzucony przez władzę totalitarną, aby w celach propagandowych opisać na nowo rzeczywistość zgodnie z narzuconą wizją świata i w celu manipulacji ludźmi. W rzeczywistości PRL zupełnie naturalne wydawało się, że w programie telewizyjnym można było usłyszeć o kampanii buraczanej, akcji żniwnej, walce o pokój czy wrogach demokracji – nowomowa (M. lp) właśnie przez media miała oddziaływać na społeczeństwo, a słownictwo militarne było szczególnie ulubione przez...