A
ab ovo
‘ od jaja, od samego początku ’; wyr. określ., łac., liter. – Horacy, Sztuka poetycka ; Parę godzin snu, śniadanie i ab ovo. – „Dialog Akademicki”.
Abraham
Ach
Achilles
achy i ochy/ochy i achy
‘okrzyki zachwytu, wyrazy podziwu, zwykle przesadzone’; wyr. rzecz.; (…) tylko że prof. Rzepińska zaczęła się w końcu wycofywać ze swoich pierwszych „ochów i achów”. – W. Łysiak 1.
Ad acta
Adam
Adrenalina
Adwokat
adwokat diabła
adwokat diabła
‘ktoś, kto broni sprawy niesłusznej, nieuczciwej’; katol.rzecznik publiczny, który w czasie procesu beatyfikacyjnego lub kanonizacyjnego zgłasza zarzuty wobec kandydata na świętego (łac. advocatus diaboli)’; wyr. rzecz.,prawn., teolog.; Rozpoczął się już proces beatyfikacyjny naszego papieża, został powołany adwokat diabła. – TV Trwam.
Afekt
Akcja
aksamitna rewolucja
aksamitna rewolucja
wyr. rzecz., polit. Tak nazwano wydarzenia w Pradze w 1989 roku; bezkrwawa rewolucja, która doprowadziła do obalenia komunizmu w Czechosłowacji; Rok 1989, czas, kiedy stawiano okrągłe stoły, burzono mury, tkano aksamitne rewolucje. – „Cogito”.
Aksamitny
Akumulator
Alarm
albo białe, albo czarne
albo białe, albo czarne
‘albo dobre, albo złe, pozytywne lub negatywne’; wyr. określ.; Wszystko było albo białe, albo czarne. – „Prodoks”; Nic nie jest tylko białe, albo tylko czarne (…) .
Alfa
alfa i omega
alfa i omega
‘początek i koniec’; autorytet w jakiejś sprawie; ktoś, kto ma bardzo dużą wiedzę w jakiejś dziedzinie, sprawie’; wyr. rzecz., bibl. Pierwsza i ostatnia litera alfabetu greckiego (Ap 21, 6, też Ap 1.8: „I rzekł mi: «Stało się. Jam jest Alfa i Omega. Początek i Koniec».”); On jest tutaj sędzią, alfą i omegą. – W. Łysiak 1.
Amator
amator kwaśnych jabłek
amator kwaśnych jabłek
amator kwaśnych jabłek
‘człowiek, który ma dziwny gust, nietypowe upodobania, nieakceptowane przez ogół’; wyr. rzecz., przyr.
Ambicja
Amen
Ameryka
Androny
ani mi/mu/nam się śni (coś robić)
‘nie mieć zamiaru czegoś robić, nie chcieć czegoś robić’; zwrot; Myślisz, że to za nią zrobię? Ani mi się śni! – Internet.
ani na jotę
‘wcale, ani trochę’; wyr. określ., bibl. (Mt 5, 18: „Zaprawdę bowiem powiadam wam: Dopóki niebo i ziemia nie przeminą, ani jedna jota, ani jedna kreska nie zmieni się w Prawie, aż się wszystko spełni.”) Jota – litera w greckim alfabecie; Mimo że tyle lat już upłynęło od ich ostatniego spotkania, nie zmieniła się ani na jotę. – Internet.
ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało
ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało
‘o czymś wyjątkowym, niespotykanym,trudnym do ogarnięcia, pojęcia przez ludzki umysł’; wyr. określ., skrócona wersja wyr.bibl. (1 Kor: „(…) lecz właśnie głosimy, jak zostało napisane, to, czego ani oko nie widziało, ani ucho nie słyszało, ani serce człowieka nie zdołało pojąć, jak wielkie rzeczy przygotował Bóg tym, którzy Go miłują.”).
ani sieje, ani orze/nie sieją, nie orzą
‘o kimś mało odpowiedzialnym, lekkomyślnym, kto nie pracuje, żyje na cudzy koszt; fraza, przysł. bibl., skrót przysł. „Ani sieje, ani orze, a wszystko mu się rodzi” (Mt 25, 24: „(…) Panie, wiedziałem, żeś jest człowiek twardy: żniesz tam, gdzie nie posiałeś, i zbierasz tam, gdzie nie rozsypałeś.”; Mt 6, 26: „Przypatrzcie się ptakom w powietrzu: nie sieją ani żną i nie zbierają do spichlerzy, a Ojciec wasz niebieski je żywi.”); „Nie sieją, nie orzą, a tylko się mnożą”. – „Angora”.
ani w ząb
‘ani trochę, zupełnie, nic, wcale’; wyr. określ.; Miałam nadzieję, że przez ten czas chociaż nauczę się trochę języka, ale jak dotąd ani w ząb nie umiem, wolę posługiwać się na migi. – Internet
ani widu, ani słychu
‘nic o czymś, o kimś nie wiadomo, brak jakichkolwiek informacji o czymś, o kimś, ktoś zaginął, coś przepadło bez wieści’; wyr. określ.
ani ziębi, ani grzeje
‘o czymś, co jest komuś zupełnie obojętne, nic go nie obchodzi; od czegoś ktoś się całkowicie dystansuje’; wyr. określ.; Mnie to naprawdę ani ziębi, ani grzeje. – Internet.
anielska cierpliwość
anielska/święta cierpliwość
anielska/święta cierpliwość
‘wielka, bezgraniczna cierpliwość, opanowanie’;wyr. rzecz., relig.; Dla niegrzecznego ucznia trzeba mieć anielską cierpliwość;Bo może powstać walka (jaka?) zacięta,/gdy wyczerpie się moja cierpliwość (jaka?) święta. – A.M. Swinarski.
Anielski
anielski uśmiech
anielski uśmiech
‘dobroduszny uśmiech, poczciwy i radosny wyraz twarzy’; wyr. rzecz.; (…) Jerzy Engel ze swoim anielskim uśmiechem na twarzy wyciska ze swoich podopiecznych siódme poty.
anielskie dziecko
‘dobre, łagodne, szlachetne’; wyr. rzecz., relig.; Ucałuj to anielskie dziecko, które od wielu miesięcy nie sypia i pracuje po nocach za mnie (…). – E. Amicis.