Niemiec – wróg

Pisarze polscy niejednokrotnie brali udział w kampaniach o charakterze publicystycznym,przedstawiając Niemców jako wrogów. Literatura, stając wobec naporu kolonizacji niemieckiej, nakłaniała do protestu przeciw dominacji gospodarczej wroga (np. Placówka Bolesława Prusa) lub angażowana była przeciwko germanizacyjnej polityce zaborcy (np. Rota Marii Konopnickiej). Powieść Prusa pokazuje spór chłopa Ślimaka z niemieckimi kolonistami, poruszając wciąż delikatny problem wykupu polskiej ziemi przez Niemców. Pole chłopa Ślimaka staje się w tym kontekście ostatnią placówką polskości. Rota Marii Konopnickiej jednoznacznie określa stosunek do zaborcy: „Nie będzie Niemiec pluł nam w twarz/Ni dzieci nam germanił...”. Na Niemców wrogów kreowani są też Krzyżacy nie tylko w słynnej powieści Sienkiewicza i jej ekranizacji, ale także w licznych popularnych filmach i serialach dla dzieci (np. Znak orła).
Obraz Niemca jako wroga utrwalają liczne utwory literackie i filmy dotyczące okresu II wojny światowej, np. opowiadania Tadeusza Borowskiego, Medaliony Zofii Nałkowskiej, Kolumbowie. Rocznik 20 Romana Bratnego, Początek Andrzeja Szczypiorskiego... Przedstawiają one przede wszystkim obrazy katów, którzy znęcali się nad Polakami czy Żydami w obozach koncentracyjnych, gettach. Eksponowane jest okrucieństwo, bezduszność i podwójna moralność hitlerowców, którzy potrafili być zarazem dobrymi ojcami, synami, mężami i...oprawcami. Niewyobrażalność hitlerowskich zbrodni paradoksalnie najlepiej oddają utwory niemal pozbawione walorów literackich, ascetyczne, dokumentalne, pozwalające przemawiać faktom. W Medalionach Zofii Nałkowskiej odnajdujemy obrazy zbrodniczych naukowców, takich jak prof. Spanner, w którego instytucie inicjowano eksperymenty wytwarzania mydła ze zwłok ludzkich. Czytamy też o wymyślnych sadystycznych zabawach Niemców w obozach koncentracyjnych: torturują oni więźniów, np. nakazując im wielogodzinne stanie bez ruchu na łące pod lasem, bez możliwości spoczynku (Wiza), czy o mordowaniu Żydów dla rozrywki (Dwojra Zielona), wreszcie o bezduszności niemieckich oprawców. W relacji Człowiek jest mocny mowa o mężczyźnie, który pewnego razu wyciągnął z samochodu-komory gazowej ciało swej żony i dwojga dzieci. Nadzorujący pracę hitlerowiec nie pozwolił mu jednak umrzeć, twierdząc: „Człowiek jest mocny, może jeszcze dobrze pracować”.