Oddająca życie za dzieci

Stąd już tylko krok do poświęcenia Stasi Bozowskiej – bohaterki utworu Stefana Żeromskiego Siłaczka, kontynuującego pozytywistyczne ideały. Bozowska jest nauczycielką idealistką, nie wybiera jak jej znajomi z Warszawy (np. doktor Obarecki) łatwego życia w mieście czy miasteczku, ale uczy w trudnych warunkach na zapadłej wsi. W efekcie zaraża się od swoich uczniów tyfusem i umiera; dawny kolega, lekarz, przypadkiem odnajdujący ją jako pacjentkę w wiejskiej głuszy, nie jest już w stanie jej uratować.
Równie szlachetną jak Bozowska nauczycielkę, Joannę Podborską, porzuconą ukochaną doktora Judyma, spotykamy w innym utworze Żeromskiego– Ludziach bezdomnych. Jej starania zmierzają do tego, by „wytworzyć w duszy tej lub owej uczenniczki (...) ognisko miłości prawdy, rozchuchać węgielek cudnej władzy, która tyle szczęścia daje człowiekowi”.
Postawę bohaterską przyjmuje także Ludwika Wawrzyńska – bohaterka wiersza Wisławy Szymborskiej Minuta ciszy po Ludwice Wawrzyńskiej, opartego na autentycznych wydarzeniach. Nauczycielka wbiega do płonącego mieszkania,by ratować „dwoje cudzych dzieci” i wynosząc je z płomieni ginie.