Wspomnienia i marzenia z młodości

Na życiu niektórych bohaterów zaważą wspomnienia z młodości, romantyczne wyobrażenia o dawnych i niedoszłych kochankach, niekiedy dezorganizujące całe ich realne życie. Np. pani Barbara Niechcicowa przeżyje życie u boku swego męża Bogumiła (Noce i dnie Marii Dąbrowskiej), rodząc mu dzieci i marząc o eleganckim adoratorze z młodości – sentymentalnym Józefie Toliboskim. Róża Żabczyńska, bohaterka Cudzoziemki Marii Kuncewiczowej, wciąż wspominać będzie jeden komplement wypowiedziany pod jej adresem we wczesnej młodości przez Michała Bądskiego, który ożenił się z inną. To wspomnienie też zaważy na całym jej życiu, spędzonym u boku niekochanego męża. Bohater wiersza Mickiewicza Do M *** wyrażać będzie natomiast pamięć o byłej kochance, pamięć na całe życie.Wspomnienia, niemające wiele wspólnego z rzeczywistością, ale organizujące tę rzeczywistość, są więc istotnym wyróżnikiem romantyków, marzycieli.