profil

Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem, sanacja – ważne pojęcia z historii Polski (1926-1939)

poleca 55% 22 głosów

Po <przewrocie majowym> władzę w Polsce przejęli zwolennicy Józefa Piłsudskiego. Nie tworzyli oni żadnej partii politycznej, ponieważ ich przywódca bardzo ostro krytykował system partyjny. Zwolenników Piłsudskiego, najczęściej jego podkomendnych z czasów I wojny światowej, nie łączyły zatem więzy instytucjonalne lecz towarzyskie, nieformalne, wynikające z podziwu i poparcia dla działań politycznych Piłsudskiego.

Po 1926 roku do zwolenników Marszałka przylgnęło określenie „obóz sanacyjny”, którym z czasem zaczęto się posługiwać w odniesieniu do całego środowiska rządzącego Polską po 1926 roku. Sam termin „sanacja” pochodzi stąd, iż bardzo często słowem tym posługiwały się pomajowe władze, wyrażając konieczność „uzdrowienia”, czyli właśnie „sanacji”, sytuacji panującej w Polsce, zarówno politycznej, jak i gospodarczej, międzynarodowej itp.

Sanacja polskiego życia publicznego, zgodnie ze zdaniem jej autorów, miała polegać na ukróceniu wszechwładzy sejmu, zdecydowanym sprzeciwie wobec praktyki przedkładania interesu partyjnego nad państwowym, wzmocnieniu skuteczności rządu. Realizacja tych postulatów wymagała zmiany konstytucji, zaś decyzję taką mógł podjąć tylko Sejm. Mimo więc niechęci do walki partyjnej, Piłsudski zmuszony był powołać organizację odgrywającą rolę partii politycznej, gdyż tylko w ten sposób mógł zwyciężyć w wyborach parlamentarnych i zmienić konstytucję. Z tego powodu, w trakcie kampanii wyborczej w 1928 roku sanacja (jej członków często nazywano „sanatorami”) utworzyła Bezpartyjny Blok Współpracy z Rządem. W nazwie starannie uniknięto określenia „partia”, aby zachować konsekwencję w stosunku do wcześniej głoszonych poglądów. Było to ugrupowanie łączące działaczy wywodzących się z różnych nurtów politycznych, od lewicy (Jędrzej Moraczewski) do konserwatystów (Karol Niezabytowski), których gromadziło w tej organizacji jedynie poparcie udzielone Piłsudskiemu.
Przyjęcie dla oskarżonych w procesie brzeskim
Przyjęcie dla oskarżonych w procesie brzeskim

Na czele BBWR stanął bliski współpracownik Marszałka, Walery Sławek. Ugrupowaniu, którym kierował, postawiono zadanie zdobycia takiej liczby mandatów w zbliżających się wyborach, by sanacyjna większość była zdolna do zmiany konstytucji. Mimo popularności, jaką cieszył się Józef Piłsudski, w wyborach z 4 III 1928 roku BBWR otrzymał 122 mandaty, co stanowiło 27,6%. Jedynie w Senacie odsetek ten był wyższy i wynosił 41,5%. Było to zbyt mało, aby zmienić konstytucję. Wymaganej większości nie osiągnął BBWR także w kolejnych wyborach z 16 XI 1930 roku, zwanych <wyborami brzeskimi>, ale metodami częściowo pozaprawnymi udało się sanacji ostatecznie uchwalić nową konstytucję, tzw. <Konstytucję kwietniową> w dniu 23 IV 1935 roku. BBWR został rozwiązany przez jego założyciela Walerego Sławka 30 X 1935 roku, oficjalnie z racji zrealizowania zadania, do którego został powołany, tj. zmiany konstytucji. W rzeczywistości był to element walki Sławka z prezydentem Mościckim, jaka rozwinęła się po śmierci Józefa Piłsudskiego w 1935 roku. Rolę BBWR przejął utworzony 21 II 1937 roku przez płk. Adama Koca Obóz Zjednoczenia Narodowego (znany również pod nazwą Ozon).

Warto pamiętać

Kampania wyborcza BBWR w 1928 roku finansowana była m.in. z pieniędzy publicznych. Stało się to przyczyną postawienia przed Trybunałem Stanu ministra skarbu Gabriela Czechowicza.

Pojęcia

autorytaryzm – system rządzenia polegający na znacznej przewadze władzy wykonawczej (egzekutywy) nad władzą ustawodawczą (legislatywą). Ograniczeniu ulegają niektóre prawa obywatelskie, władza skupiona często w rękach jednostki. System panujący w Polsce po przewrocie majowym

Literatura

A. Garlicki: Od maja do Brześcia. Warszawa 1985.
A. Chojnowski: Piłsudczycy u władzy. Dzieje Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem. Warszawa 1986.

Daty

1928 rok - utworzenie Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem
16 XI 1930 roku - wybory do Sejmu i Senatu, tzw. „wybory brzeskie”
30 X 1935 roku - rozwiązanie BBWR
21 II 1937 roku - utworzenie Obozu Zjednoczenia Narodowego

Oś czasu

1913 - powstanie Kuomintangu (Chiny)
1918 - proklamacja niepodległości Czechosłowacji
1923 - wybuch wulkanu Etna

Podoba się? Tak Nie