J
edną z najbardziej znanych scen literatury polskiej jest obrona Jasnej Góry z Potopu Henryka Sienkiewicza. Przemiana duchowa Kmicica, bohaterska obrona klasztoru i świętego obrazu przed zbezczeszczeniem przez Szwedów, procesje na murach prowadzone przez księdza Kordeckiego,wysadzenie kolubryny przez Kmicica – te obrazy każdy chyba Polak zna bardzo dobrze. Jasna Góra ukazana w Potopie jest symbolem wciąż żywego kultu maryjnego w Polsce oraz szczególnej opieki Matki Boskiej (nazywanej Królową Polski) nad naszym narodem. Częstochowa przedstawiana jest jako miejsce cudowne, wokół którego skupiają się serca wszystkich Polaków. Matce Boskiej Częstochowskiej poświęcono też wiele wierszy; zwracał się do niej np. Jan Lechoń:
O ty której obraz widać w każdej polskiej chacie
I w kościele i w sklepiku i w pysznej komnacie
W ręku tego co umiera nad kołyską dzieci
I przed którą dniem i nocą wciąż się światło świeci
Która perły masz od królów złoto od rycerzy
W którą wierzy nawet taki który w nic nie wierzy
Która widzisz z nas każdego cudnymi oczami
Matko Boska Częstochowska zmiłuj się nad nami
(Jan Lechoń, Matka Boska Częstochowska)
Często cytowane słowa poety śpiewane są też w krakowskiej Piwnicy pod Baranami.