Jeżeli traktować budowanie ładu międzynarodowego jako element stosunków międzynarodowych, to warto podkreślić, że proces ten zależy od wzajemnych relacji podmiotów w nim uczestniczących. Stosunki międzynarodowe mogą mieć kształt współpracy, integracji albo rywalizacji i konfliktów.
Uczestnikami stosunków międzynarodowych mogą być: państwa, organizacje międzynarodowe, organizacje utworzone z poszczególnych państw, przedsiębiorstwa międzynarodowe oraz poszczególne osoby, które – jako mężowie stanu, dyplomaci lub przedstawiciele firm – wpływają na kształtowanie własnych indywidualnych relacji. Ład międzynarodowy jest wykładnią międzynarodowych stosunków politycznych, w które państwa się angażują, kierując się często bardzo rożnymi motywami. Niektóre państwa uczestnicząc w tworzeniu ładu międzynarodowego szukają możliwości przeciwdziałania negatywnej polityce prowadzonej przez inne państwa, pozostałe uzyskują potwierdzenie własnej wielkości i prestiżu, jeszcze inne dostrzegają możliwość kształtowania własnego rozwoju gospodarczego i ładu ekonomicznego. Fundamentalne znaczenie dla kształtu ładu między narodowego ma prawo międzynarodowe.
W XX wieku podejmowano kilkakrotne próby stworzenia stabilnego systemu gwarantującego ład międzynarodowy. Pierwszą z nich było stworzenie po zakończeniu I wojny światowej zasady funkcjonowania systemu europejskiego zwanego Traktatem Wersalskim. Ład ten opierał się na państwach, które zwyciężyły w I wojnie światowej. W systemie wersalskim pominięto Niemcy i Rosję, zaś Stany Zjednoczone wycofały się z czasem z aktywnego uczestnictwa w politycznych działaniach Europy. Wyrazem polityki dokonującej się w ramach ładu wersalskiego stała się Liga Narodów, będącą organizacją międzynarodową. Idea jej powstania narodziła się jeszcze w czasie I wojny światowej i realizowana była z dość dużą konsekwencją i poparciem Stanów Zjednoczonych. Liga Narodów postawiła sobie za cel zachowanie pokoju na arenie międzynarodowej. Kres jej działalności stanowił wybuch II wojny światowej, który zburzył ówczesny ład światowy. Przyczyną niepowodzeń Ligi Narodów był brak odpowiednich środków do działań w razie naruszenia pokoju (brak sił zbrojnych), a także pozostawanie poza możliwościami oddziaływań USA, Niemiec, ZSRR. Koniec Ligi Narodów nastąpił formalnie po zakończeniu II wojny światowej w 1946 roku.
Zakończenie II wojny światowej było także czasem tworzenia nowego systemu światowego opartego na dominacji i rywalizacji dwóch mocarstw: USA i ZSRR. Europa i świat zostały rozdzielone „żelazną kurtyną” na dwie części: część wschodnią, będącą pod dominacją ZSRR, i część zachodnią, pozostającą pod wpływami USA.
Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem opuściła się żelazna kurtyna w poprzek kontynentu. Poza tą linią znajdują się wszystkie stolice byłych państw środkowej i wschodniej Europy: Warszawa, Praga, Wiedeń, Budapeszt, Bukareszt i Sofia. Wszystkie te sławne miasta i zamieszkująca wokół nich ludność leży, że tak się wyrażę, w sferze radzieckiej i wszystkie, w takiej czy innej formie, podlegają nie tylko wpływom radzieckim, ale kontroli z Moskwy w bardzo wysokim, niekiedy rosnącym stopniu. (…) Partie komunistyczne, które były bardzo małe w tych wszystkich państwach Europy Wschodniej, otrzymały stanowisko nadrzędne i władzę o wiele przewyższającą ich liczebność i dążą wszędzie do zdobycia wpływów totalistycznych. Prawie wszędzie panują rządy policyjne, (…) nie ma tam prawdziwej demokracji. Jakiekolwiek wnioski moglibyśmy wyciągnąć z tych faktów, a to są fakty niewątpliwe, to jedno jest pewne, że nie jest to Europa oswobodzona, o którą walczyliśmy. A nie jest to także Europa, która by posiadała zasadnicze warunki trwałego rozwoju.
[Fragment przemówienia Winstona Churchilla, wygłoszonego na Uniwersytecie w Fulton 5 marca 1946 roku]
Świat wkroczył w nowy okres, pełen napięć i konfrontacji, zwany zimną wojną. Ład tworzony był na dość wątłych podstawach wzajemnego strachu przed inwazją i atakiem atomowym jednej ze stron. Nasilenie zimnej wojny trwało aż do śmierci Stalina w 1953 roku. W późniejszym okresie na przemian następowały okresy odprężeń i wzmagania się wyścigu zbrojeń i konfliktów o charakterze lokalnym. Czasy zimnowojenne trafnie charakteryzuje w książce Plan gry Zbigniew Brzeziński.
Stosunki sowiecko-amerykańskie stanowią klasyczny przykład historycznego konfliktu między dwoma mocarstwami. Jest w tym coś więcej niż narodowa zwada. Jest w tym walka pomiędzy dwoma imperialnymi systemami, i to – po raz pierwszy w historii – ni mniej, ni więcej, tylko o stawkę panowania nad światem (...). Stany Zjednoczone i Związek Sowiecki pozostają w tym sporze prawie od półwieku, (…) cały ten okres oba kraje patrzyły na siebie wzajemnie jako na wrogów zagrażających swoim żywotnym interesom i podstawowym zasadom życia. Przez cały ten czas jeden kraj uważał drugi za główne źródło zagrożenia, zarówno dla światowego pokoju, jak i własnego bezpieczeństwa i nie tylko wyrażały wiarę we własne historyczne zwycięstwo, ale i strach, że temu drugiemu mogłoby się jakoś udać zwyciężyć. (...) Owo wielkie starcie nie jest ścieraniem się idei czy„ludzkich serc i umysłów”. Ideologiczny spór odgrywał pewną rolę, lecz powiedzmy sobie szczerze: ten jego wymiar zblakł wraz z upadkiem atrakcyjności i ferworu sowieckiej rewolucji. Konflikt wyraża się przede wszystkim w ekspansji władzy i wpływów terytorialnych oraz w koncentracji militarnej obliczonej na zastraszenie i powstrzymanie przeciwnika. To względy geopolityczne i strategiczne stanowią sedno sprawy, jej treść i istotę, i ostatecznie to one zdecydują o wyniku tego historycznego konfliktu.
[Zbigniew Brzeziński, Plan gry, 1986]
Zmiana w sytuacji międzynarodowej nastąpiła na przełomie lat 80. i 90., gdy w Europie rozpadł się system państw komunistycznych i przestał istnieć ZSRR. Ład światowy tworzony na przełomie XX i XXI wieku kształtuje się pod przemożnym wpływem jedynego po zakończeniu zimnej wojny supermocarstwa, czyli Stanów Zjednoczonych. Dominacja amerykańska nad kształtem ładu światowego wyraża się nie tylko w sferze politycznej, lecz także dotyczy obszarów gospodarczych, technologicznych i kulturowych. Rola Stanów Zjednoczonych i ich zaangażowanie w kształtowanie ładu światowego wynikają ze stanu gospodarki amerykańskiej, a także z gotowości społeczeństwa amerykańskiego do ponoszenia odpowiedzialności za ład na świecie. W tej kwestii istnieją wśród samych Amerykanów dwa przeciwstawne poglądy. Pierwszy z nich głosi, że zaangażowanie USA w kształt ładu międzynarodowego daje szansę poszerzenia sfer demokracji, wolności i praw człowieka. Drugi z nich proponuje ograniczenie tego zaangażowania, gdyż tak rozległa interwencja w rozwiązywanie problemów światowych ściąga na Amerykę nienawiść i odwet tych, przeciwko którym polityka ta jest prowadzona. Globalna polityka USA opiera się na licznych sojuszach politycznych i militarnych we wszystkich rejonach świata, a także utrzymywaniu przyjaznych relacji z Rosją i Chinami.