1. przysłówek ‘wielce, w wysokim stopniu, znacznie’; 2. stpol. ‘całkowicie’,(XIV-XV w.); 3. ‘dobrze; dużo, wielce’ (XV w.).
Pochodzenie:
W formie bardzo od XVI w., wcześniej od XIV w. barzo; ogsłow. (por. czes. brzo‘szybko; wkrótce, wnet’, ros. bórzo ‘szybko’, sch. bŕzo ‘prędko’) < psłow. *brьzo‘szybko, prędko, żwawo’ < psłow. przymiotnika *brьzъ ‘szybki, żwawy’ (przymiotnik ten poświadcza w stpol. przymiotnik barzy – w XV w. ‘szybki, prędki’,a w XVI w. ‘gwałtowny, popędliwy’, który od XVII w. występował już tylko w utartych zwrotach wsadzić (wsadzać) na barzego ‘rozzuchwalić (podszczuwać)’ i złożyć z barzego ‘upokorzyć, poniżyć’); pokrewny z lit. burzdùs / burzgùs ‘ruchliwy’ oraz z czasownikiem burzdéti / bruzdéti i brũsti ‘poruszać się żywo, szybko’; w pol. zmiana fonetyczna r-z > rdz (podobnie jak w wyrazie dzwon) oraz rozwój nowego znaczenia: ‘prędko, szybko’ > ‘dużo, wiele’ > ‘wielce, w dużym stopniu’.
Pierwotna postać
W stpol. występowała forma barzo, która oprócz dzisiejszego znaczenia używana była również w znaczeniu ‘prędko, szybko’; w gwarach stosowano także formy: bardz, bardze, barzo, barz, bar ‘bardzo; wkrótce; dobrze; właściwie’.
Źródło
Wielki gospodzin i chwalny barzo.
Psałterz floriański, XIV/XV w.
Wody były barzo wielikie.
Biblia królowej Zofii, 1455 r.
I przykazałeś im, by dzierżeli barzy bieg ućwirdzenia [utwierdzenia] niebios.
Rozmyślanie przemyskie (Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa), XV w.
Nie chcę, żeby mię żona miała podszczuwać, wsadzać na barzego.
Krzysztof Opaliński (1609-1655)
Zniósł mocarzów z barzego, a podniósł pokornych.
Fabian Birkowski (1566-1636)
poleca
b/d
bardziej
stopień wyższy, w stpol. w postaci barziej
poleca
b/d
najbardziej
stopień najwyższy, w stpol. w formach: nabarzie, na barziej.
Podobne teksty:
Materiał opracowany przez eksperta
Spis treści
- Bardzo