Omówimy trzy rodzaje trybów, które za pomocą formy osobowej wyrażają, jak przedstawia się czynność (lub stan):
• tryb orzekający, bo orzeka, informuje o czynnościach (lub stanach), które mają miejsce w teraźniejszości, zaistniały w przeszłości lub dopiero zostaną wykonane;
Marek pomaga siostrze w odrabianiu lekcji.
Wszyscy uczniowie wyszli z klasy.
Dziewczęta pójdą na zakupy do centrum handlowego.
• tryb rozkazujący – służy do wyrażania rozkazów, poleceń, życzeń, próśb, nie rozróżniamy w nim czasów, nie posiada formy 1 osoby liczby pojedynczej, a w 3 osobie liczby pojedynczej i mnogiej występuje partykuła niech;
Wyjdź z psem na spacer!
Nie podejmuj decyzji bez konsultacji z prawnikiem!
Niech ktoś zadzwoni po pogotowie!
• tryb przypuszczający – informuje o czynności (lub stanie), która nie dzieje się w rzeczywistości, przypuszczamy, że mogłaby się zdarzyć lub sobie tego życzymy, w tym trybie również nie da się rozróżnić czasów, a obok formy osobowej czasownika pojawia się charakterystyczna partykuła bym, byś, by itd.;
forma osobowa czasownika + by
Poprosiłbyś szefa o dwa tygodnie wolnego.
Marzena wyjechałaby z tego nudnego miasteczka.
Chętnie skorzystałby z pomocy sąsiadów.
Z formą osobową czasownika partykułę by piszemy łącznie.
tryby | ||||||
orzekający | rozkazujący | przypuszczający | ||||
osoba | liczba pojedyncza | |||||
1 | mówię | śpię | ------------------ | mówiłbym | spałbym | |
2 | mówisz | śpisz | mów | śpij | mówiłbyś | spałbyś |
3 | mówi | śpi | niech mówi | niech śpi | mówiłby | spałby |
mówi | śpi | niech mówi | niech śpi | mówiłaby | spałaby | |
mówi | śpi | niech mówi | niech śpi | mówiłoby | spałoby | |
osoba | liczba mnoga | |||||
1 | mówimy | śpimy | mówmy | śpijmy | mówilibyśmy | spalibyśmy |
2 | mówicie | śpicie | mówcie | śpijcie | mówilibyście | spalibyście |
3 | mówią | śpią | niech mówią | niech śpią | mówiliby | spaliby |
mówią | śpią | niech mówią | niech śpią | mówiłyby | spaliby |
Jacek umie rozwiązywać zadanie testowe.
Umiejmy spojrzeć prawdzie w oczy.
Moi uczniowie umieliby wykonać ten projekt.
Robotnicy cięli deski potrzebne do budowy rusztowania.
Tnij materiał nożyczkami równo wzdłuż zaznaczonej linii.
Dobra maszyna cięłaby ten materiał jak papier.