Czasownik

Formy osobowe czasownika

Wróćmy do form osobowych czasownika. Aby je określić, bierzemy pod uwagę, kto jest sprawcą czynności, kiedy miała ona miejsce itd. O tym wszystkim informuje nas forma osobowa czasownika. Możemy z niej wyczytać dosłownie wszystko. Odmiana czasownika to koniugacja . Czasownik odmienia się przez osoby, liczby, czasy, tryby i strony.

Formy nieosobowe czasownika

Tematy i końcówki, typy koniugacji

Każda forma fleksyjna da się rozłożyć na dwa elementy: temat i końcówkę. Temat pozostaje niezmienny (czasem może wystąpić w postaciach obocznych), natomiast końcówka ulega zmianie. Na pierwszy rzut oka wydaje się, że wszystkie czasowniki w języku polskim odmieniają się tak samo. Jednak analiza kilku przykładów wystarczy, aby przekonać się, że czasowniki dla tej samej osoby i liczby mogą przybierać całkowicie odmienne zakończenia. liczba pojedyncza móc...

Czasy w języku polskim

Wyróżniamy trzy formy czasów.

Strony czasownika, czasowniki przechodnie i nieprzechodnie

Wyróżniamy trzy strony czasownika: • czynną – podmiot jest wykonawcą czynności, dopełnienie oznacza jej przedmiot, a orzeczenie stanowi osobowa forma czasownika np.: naklejam, piekę, wycieracie, lecą, kłamiesz ; Sprzątaczka odkurzała dywan. Rycerze stoczyli honorową walkę. Sadzę w ogrodzie małe rośliny. Umyjesz swój rower. • bierną – tu podmiot jest przedmiotem czynności, a nie wykonawcą, stronę bierną tworzymy dzięki osobowej formie czasownika być , zostać i...

Postać czasownika

Czasowniki: • dokonane nazywają czynność (lub stan), która zakończyła się w przeszłości lub zakończy się w przyszłości: zrobić, uszczęśliwić, pouczyć, wyjechać, wpisać, przeżyć ; Ojciec Tadka kupił nowy samochód. Dzięki troskliwej opiece w szpitalu pacjent wyzdrowiał . Na koncercie w Sopocie wystąpią same gwiazdy. Wkrótce zapiszemy się na kurs prawa jazdy. Czasowniki dokonane nie mają czasu teraźniejszego. • niedokonane wskazują na trwanie, przebieg czynności, nie...

Tryby czasownika

Omówimy trzy rodzaje trybów, które za pomocą formy osobowej wyrażają, jak przedstawia się czynność (lub stan): • tryb orzekający , bo orzeka, informuje o czynnościach (lub stanach), które mają miejsce w teraźniejszości, zaistniały w przeszłości lub dopiero zostaną wykonane; Marek pomaga siostrze w odrabianiu lekcji. Wszyscy uczniowie wyszli z klasy. Dziewczęta pójdą na zakupy do centrum handlowego. • tryb rozkazujący – służy do wyrażania rozkazów, poleceń, życzeń, próśb,...

Rola czasownika w zdaniu

Czasownik może wystąpić w charakterze różnych części zdania: • orzeczenia czasownikowego (osobowe formy czasownika i formy zakończone na -no , -to ); Od rana bardzo boli mnie głowa. Wojtek długo zastanawiał się nad moją propozycją. Przyjęcie w ambasadzie przygotowano z największą starannością. Podczas polowania zabito sarnę, kilka zajęcy i dwie kaczki. • łącznika – jeden z elementów orzeczenia imiennego (forma osobowa od czasownika zostać, stać się, być ); Po...