Oświecenie : Zapamiętaj te pojęcia

• Ateizm – odrzuca wiarę w istnienie sił nadnaturalnych, szczególnie Boga. Wynika ze sprzeczności pomiędzy wierzeniami religijnymi a badaniami naukowymi, ale też z buntu przeciwko temu, że religia przenosi w sferę pozaziemską kwestię wyrównywania krzywd społecznych.
• Deizm – zakłada istnienie jakiejś nieokreślonej siły duchowej, która stworzyła świat, ustaliła reguły nim kierujące, ale nie ingeruje bezpośrednio w jego działanie.
• Duma – utwór epicko-liryczny, zazwyczaj historyczny w tematyce,a w tonacji zbliżony do elegii.
• Empiryzm – przekonanie, że tylko doświadczenie pozwala zbadać świat i wyciągnąć z tych doświadczeń wnioski.
• Fideizm – tradycyjna doktryna, która głosi, że Bóg stworzył świat i nim rządzi.
• Humanizm – w centrum zainteresowań stawia człowieka, który jest wolny, ma prawo do szczęścia, własnych poglądów i sposobów widzenia świata.
• Komisja Edukacji Narodowej – pierwsze ministerstwo oświaty. Zajmowała się nie tylko szkoleniem nauczycieli, ale powołała też Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych, które opracowywało podręczniki.
• Krytycyzm – ruch filozoficzny w obrębie neokantyzmu, obok szkoły marburskiej i szkoły badeńskiej.
• Masoneria – w XVIII w. zaczęły powstawać w Europie tajne związki (tzw. loże masońskie lub wolnomularstwo), w których gromadziła się ówczesna elita. Spotkaniom towarzyszyły stopnie wtajemniczenia i wiele rytuałów.
• Racjonalizm – filozofia zakładająca wyższość poznania umysłowego nad poznaniem zmysłowym.
• Rewolucja mechanistyczna – używana jako kolejna nazwa epoki. Zwracała uwagę na powstanie m.in. silnika parowego oraz szybki rozwój nauk przyrodniczych.
• Robinsonada – model powieści oparty na schemacie: rozbitek tworzy na bezludnej wyspie swoje życie, reguły społeczne i małą społeczność. Schemat ten powstał za konstrukcją powieści Daniela Defoe.
• Sensualizm – uważa, że wszelkie objawy życia duchowego pochodzą od tego, co odbiorą nasze zmysły, i są tylko bardziej złożoną formą spostrzeżeń. W starożytności sensualizm prezentowali epikurejczycy i cynicy.