W ramach ogólnych mechanizmów istnieje szereg różnych możliwości dziedziczenia cech.
• Jeden gen determinuje jedną cechę. Możliwe są przy tym trzy rodzaje relacji między dwoma allelami danego genu.
– Dominacja zupełna polega na nieujawnianiu się allelu recesywnego w obecności allelu dominującego. Heterozygota posiada wówczas fenotyp taki sam, jak homozygota dominująca. Dominacja zupełna występuje np. w krzyżówkach odmian grochu w doświadczeniach Mendla.
– Dominacja niezupełna występuje wówczas, gdy pierwsze pokolenie mieszańców wykazuje wartość pośrednią cechy w stosunku do wartości cech posiadanych przez rodziców. Przyczyną jest niemożność pełnego wykształcenia cechy zdeterminowanej przez allel dominujący w obecności allelu recesywnego. Na przykład po skrzyżowaniu kwiatów wyżlinu /lwiej paszczy/ o barwie białej i czerwonej wszystkie rośliny w pokoleniu F1 są różowe.
– Kodominacja /współdominowanie/ polega na równoczesnym ujawnieniu się w fenotypie heterozygoty cech uwarunkowanych przez oba geny, które są w stosunku do siebie „równowartościowe”, np. dereszowate umaszczenie u koni /siwe plamy na tle jednolitej barwy/.
• Jeden gen determinuje jedną cechę, ale w populacji występują więcej niż dwa allele tego genu. Są to tzw. allele wielokrotne. Stąd istnieje większa liczba kombinacji alleli tworzących parę w chromosomach homologicznych, a tym samym większa zmienność fenotypów. Relacje między dwoma allelami wielokrotnymi w parze mogą mieć przy tym charakter dominacji zupełnej, niezupełnej lub kodominacji. Pojawienie się alleli wielokrotnych jest wynikiem mutacji, np. dziedziczenie grup krwi u człowieka
• Więcej genów nieallelicznych wpływa na jedną cechę. Występuje wówczas współdziałanie genów. Istnieją trzy możliwości współdziałania genów: dopełnienie, kumulacja i epistaza (hamowanie) efektów działania genów.
• Jeden gen wpływa na więcej niż jedną cechę uwidocznioną w fenotypie. Gen taki nazywany jest plejotropowym. Przykładem jest tzw. szurpatość upierzenia u kur, gdzie nieprawidłowo wykształconemu upierzeniu towarzyszy m.in. przerost mięśnia sercowego.
• Geny letalne poza cechą fenotypową, którą determinują, wywołują też śmierć organizmu, gdy znajdują się w układzie homozygotycznym, czasem dominującym, częściej recesywnym. Mają one zatem charakter plejotropowy. Genem letalnym jest np. gen warunkujący barwę sierści myszy. Barwę żółtą warunkuje allel dominujący tego genu, który w kombinacji homozygotycznej powoduje śmierć myszy w rozwoju zarodkowym.