Do paprotników zalicza się następujące typy: widłakowe, skrzypowe, paprociowe oraz wymarłe ryniofity /zwane dawniej psylofitami/. Rośliny te występują w środowiskach wilgotnych. Potrzebują wody do zapłodnienia. Mają łodygę, korzenie o charakterze przybyszowych oraz różnie wykształcone liście. W budowie wewnętrznej występują tkanki. Paprotniki są roślinami, u których pokoleniem dominującym jest sporofit, a gametofit jest zredukowany, ale samodzielny.
Widłakowe mają sporofit składający się z korzeni przybyszowych i pędu dychotonicznie rozgałęzionego. Łodygi są płożące, pokryte drobnymi listkami. Są to liście asymilujące. Drugim rodzajem liści są sporofile, na których znajdują się zarodnie. Sporofile zebrane są w skupieniu zwanym kłosem zarodnionośnym. Gametofit jest silnie zredukowany, często cudzożywny, rozwija się wewnątrz zarodnika i wymaga symbiozy z grzybem.
Skrzypowe mają podziemne kłącze, z którego wyrasta łodyga podzielona na węzły oraz międzywęźla i okółkowo rozgałęziona. Jest sztywna dzięki obecności krzemionki. Liście są drobne, łuskowate, ułożone okółkowo. Sporofile mają postać tarczek zebranych w kłos zarodnionośny. Gametofit jest drobny, ale zielony, dwupienny.
Paprociowe mają krótką podziemną łodygę, czyli kłącze, z której wyrastają duże liście, często pierzastodzielne, stojące na ogonkach. Młode liście są zwinięte w kształcie pastorału. Zarodnie powstają na dolnej stronie liści asymilacyjnych /trofofili/, albo na odrębnych liściach zarodnionośnych /sporofilach/. Skupione są w tzw. kupki i okryte osłoną zwaną zawijką. Gametofit jest zielony, o kształcie sercowatym.
U części widłaków i paproci oraz wszystkich skrzypów zarodniki są jednakowe /paprotniki jednakozarodnikowe/, u pozostałych widłaków i paproci tworzą się różne zarodniki /paprotniki różnozarodnikowe/. U paprotników jednakozarodnikowych z jednakowych zarodników powstają gametofity /przedrośla/ wytwarzające rodnie i plemnie. Po zapłodnieniu, które zachodzi w obecności wody, powstaje zygota, a z niej wielokomórkowy zarodek. Odżywia się on kosztem gametofitu, a następnie przekształca się w samodzielny sporofit.
Widłaki różnozarodnikowe i paprocie różnozarodnikowe wytwarzają dwa rodzaje zarodników. W makrosporangiach produkują makrospory,z których wyrastają przedrośla żeńskie z rodniami. W mikrosporangiach powstają mikrospory, z których tworzą się przedrośla męskie z plemnią gdzie rozwijają się plemniki.
Widłakami są porybliny, widliczki i widłaki /np. widłak goździsty, widłak jałowcowaty, widłak wroniec/ oraz wymarłe kalamity. Przedstawicielami skrzypów jest np. skrzyp polny, skrzyp leśny, skrzyp błotny, skrzyp olbrzymi oraz wymarłe lepidendrony. Paprocie to np. narecznica samcza, paprotka zwyczajna, pióropusznik strusi, długosz królewski, języcznik zwyczajny, salwinia pływająca.
Kalamity, lepidendrony i paprocie kopalne brały udział w tworzeniu pokładów węgla. Najstarszymi roślinami lądowymi były ryniofity.