Plemiona polskie
Plemiona powstały w wyniku jednoczenia się wspólnot nazywanych opolami, czyli kilku rodów zamieszkujących wspólny teren. W połowie IX wieku na terenie ziem polskich zamieszkiwało kilkanaście plemion. W X wieku były to plemiona: Wolinianie (ujście Odry), Pyrzyczanie (na prawym brzegu Odry), Ślężanie (rejon Sobótki i Wrocławia), Dziadoszanie (Głogów), Opolanie (Opole), Gołęszyce (na lewym brzegu Odry), Wiślanie (górna Wisła), Lędzianie (tereny pomiędzy górnym Bugiem a środkową Wisłą),...
Państwo polskie za Mieszka I
Pierwszym historycznym władcą państwa polskiego był Mieszko I (ok. 960-992) wywodzący się z dynastii piastowskiej. Według kronikarza Galla Anonima (XII wiek) poprzednikami Mieszka I byli: Siemowit, Leszek i Siemomysł. Pierwszą wzmianką o istnieniu państwa Mieszka I jest informacja przekazana przez Widukinda z Korbei (Kronika saska) z roku 963. Państwo Mieszka I obejmowało: Wielkopolskę, Kujawy, Mazowsze, Pomorze Gdańskie, Pomorze Zachodnie (przyłączone w latach 967-972), Śląsk (990),...
Początki chrześcijaństwa w Polsce
W 966 roku Mieszko I wraz ze swoim dworem przyjął chrzest. Wydarzenie to zostało poprzedzone w 965 roku zaślubinami Mieszka I z czeską księżniczką Dobrawą, córką księcia czeskiego Bolesława I. Przyczyny przyjęcia nowej religii przez Mieszka I to: dążenie do umocnienia pozycji państwa polskiego na arenie międzynarodowej, chęć zapobieżenia izolacji pogańskiej Polski, ugruntowanie pozycji księcia jako pomazańca bożego, umocnienie jedności kraju i walka z tendencjami decentralistycznymi,...
Państwo polskie za Bolesława Chrobrego
Okres rządów Bolesława Chrobrego (992-1025) to czasy centralizacji państwa polskiego, jego rozwoju gospodarczego i demograficznego oraz aktywnej polityki zagranicznej. Najwyższą władzę w państwie sprawował król, który posiadał nieograniczone uprawnienia w zakresie polityki wewnętrznej i zagranicznej. Doradczy charakter posiadały rada, składająca się z najważniejszych urzędników państwowych, oraz wiec, będący pozostałością wieców plemiennych. Państwo miało charakter patrymonialny....
Kryzys państwa polskiego za Mieszka II
W latach 30. XI wieku państwo polskie przeżyło gwałtowny i głęboki kryzys, którego przyczynami były głównie niezadowolenie różnych grup społeczeństwa spowodowane wzrostem ciężarów feudalnych oraz zagrożenie zewnętrzne ze strony sąsiadów Polski. W 1031 roku nastąpił jednoczesny najazd na ziemie polskie ze strony Niemiec i Rusi. Mieszko II został pozbawiony tronu i musiał uchodzić z kraju. Od państwa polskiego odpadły: Milsko i Łużyce (Niemcy), Morawy (Czechy), Grody Czerwieńskie (Ruś) i...
Dzieło Kazimierza Odnowiciela
Po śmierci Mieszka II w 1034 roku władzę w Polsce objął Kazimierz Odnowiciel, pozostający pod opieką matki Rychezy. Szybko został on jednak pozbawiony tronu przez możnych, którzy sami zagarnęli władzę w poszczególnych dzielnicach kraju. Bunt ten wybuchł około 1036 roku. Kazimierz zbiegł na Węgry, skąd dotarł do swej matki przebywającej w Niemczech. Dzięki pomocy cesarza Henryka II pomiędzy rokiem 1039 a 1041 Kazimierz powrócił do kraju i odzyskał władzę w Wielkopolsce i...
Polska wobec konfliktu papiestwa z cesarstwem w XI w.
Rządy w państwie po śmierci Kazimierza Odnowiciela objął jego syn Bolesław Śmiały (1058-1079). Głównymi celami rządów tego władcy było umocnienie pozycji państwa polskiego na arenie międzynarodowej, w tym głównie uniezależnienie się od cesarstwa niemieckiego, a także wzmocnienie wewnętrzne państwa. W celu realizacji owych planów Bolesław wykorzystał konflikt papiestwa z cesarstwem, wspierając w owym konflikcie papiestwo np. poprzez udzielanie pomocy opozycji antycesarskiej w Niemczech....
Konflikt Bolesława Śmiałego ze św. Stanisławem
Polityka Bolesława Śmiałego doprowadziła do umocnienia pozycji Polski na arenie międzynarodowej, a także do wzmocnienia wewnętrznego państwa. Mimo to władca ten w gwałtownych okolicznościach został pozbawiony tronu i zmuszony do ucieczki z kraju. Bunt możnych, który pozbawił Bolesława władzy, był prawdopodobnie inspirowany przez księcia czeskiego Wracisława, który był stronnikiem cesarza. Po wygnaniu Bolesława Śmiałego, który udał się na Węgry, możni oddali władzę w kraju drugiemu synowi...
Rządy Władysława Hermana
Panowanie Władysława Hermana (1079-1102) to okres wewnętrznego osłabienia państwa polskiego (wzrost tendencji decentralistycznych, umocnienie się pozycji możnych kosztem władzy książęcej) oraz zaniku aktywności na arenie międzynarodowej (uzależnienie państwa polskiego od cesarstwa). Władysławowi nie udało się uzyskać zgody cesarza na koronację. Faktyczną władzę w kraju sprawował palatyn książęcy Sieciech. Opozycja możnych przeciw władzy Sieciecha poparła przeciw księciu Władysławowi jego...
Polityka wewnętrzna i zagraniczna Bolesława Krzywoustego
Śmierć Władysława Hermana (1102) spowodowała likwidację jego dzielnicy, którą włączył do swego państwa Zbigniew. W wyniku walk toczonych w latach 1106-1107 Bolesław Krzywousty zjednoczył pod swą władzą wszystkie ziemie polskie. Zbigniew został pojmany i oślepiony, w wyniku czego zmarł. W celu uniezależnienia się od cesarstwa niemieckiego Bolesław Krzywousty zawarł sojusze z Węgrami i Rusią. Cesarz Henryk V jako pretekst wyprawy przeciwko Polsce wykorzystał prośbę o pomoc wygnanego...
Statut Bolesława Krzywoustego (geneza, postanowienia)
W 1138 roku Bolesław Krzywousty wydał statut zwany popularnie testamentem, w którym regulował on sprawy następstwa tronu po swej śmierci. Zgodnie z postanowieniami statutu państwo polskie miało zostać podzielone na dzielnice, w których panować mieli poszczególni synowie Bolesława Krzywoustego oraz ich potomkowie. Władzę nad całym państwem miał sprawować najstarszy przedstawiciel dynastii piastowskiej (zasada pryncypatu i zasada senioratu), do którego uprawnień należało: prowadzenie...
Walka o seniorat
Postanowienia statutu sukcesyjnego Bolesława Krzywoustego okazały się niezwykle trudne do utrzymania. Już około 1141 roku pomiędzy seniorem dynastii Władysławem II a jego młodszymi braćmi doszło do konfliktu, który w latach następnych przerodził się w otwarte wystąpienie zbrojne młodszych książąt przeciwko władzy seniora i zakończył wygnaniem Władysława II z kraju (1146). Władzę w dzielnicy krakowskiej objął drugi w kolejności starszeństwa syn Bolesława Krzywoustego – Bolesław...
Próby zjednoczenia ziem polskich w XIII i XIV wieku
Pomimo postępującej w drugiej połowie XII wieku decentralizacji państwa polskiego, wyrażającej się głównie w rosnącej liczbie księstw dzielnicowych, istniały czynniki, które jednoczyły podzielone ziemie. Do najważniejszych z nich zaliczyć można: istnienie wspólnego zagrożenia ze strony wrogów zewnętrznych (Krzyżacy, Mongołowie), panowanie książąt z jednej dynastii piastowskiej, podporządkowanie całego kraju jednemu arcybiskupstwu w Gnieźnie, wspólną kulturę (język, tradycja, kult świętych...
Początki państwa zakonu krzyżackiego na ziemiach polskich
Zakon krzyżacki, którego pełna nazwa brzmiała – Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego– powstał w 1190 roku w Palestynie jako jeden z zakonów rycerskich, których zadaniem była m.in. opieka nad pielgrzymami udającymi się do Ziemi Świętej. Po upadku państw łacińskich i załamaniu się ruchu krucjat zakony rycerskie przeniosły swe siedziby do Europy. Zakon krzyżacki początkowo ulokował swą siedzibę na Węgrzech, a w 1226 roku został sprowadzony przez księcia Konrada...
Najazdy Tatarów na Polskę
Po podboju Rusi (1237-1249) w 1241 roku Tatarzy zorganizowali wyprawę na tereny Węgier i Polski. Głównym kierunkiem ataku wojsk tatarskich były Węgry. Uderzenie na ziemie polskie miało charakter osłonowy. Wojskom tatarskim jako pierwsze usiłowało stawić czoła rycerstwo małopolskie, które zostało rozgromione w bitwach pod Turskiem (luty 1241) i Chmielnikiem (marzec1241). Opór przeciwko Tatarom zorganizował również książę Henryk Pobożny, jednak wojska przez niego dowodzone poniosły klęskę w...
Straty terytorialne Polski w okresie rozbicia dzielnicowego
Teren Czas odpadnięcia od państwa polskiego Sposób odpadnięcia od państwa polskiego Pomorze Zachodnie koniec XII wieku Pomorze Zachodnie zostało podporządkowane kolejno: państwu niemieckiemu, Danii i Brandenburgii Ziemia chełmińska 1226 Konrad Mazowiecki nadaje ziemię chełmińską zakonowi krzyżackiemu Ziemia lubuska 1249-1252 książę Bolesław Rogatka sprzedał ziemię lubuską margrabiom brandenburskim Grody Santok i Drezdenko...
Przemiany gospodarcze na ziemiach polskich w okresie rozbicia dzielnicowego
W wyniku wzrastającej roli możnych w okresie upadku władzy książęcej nastąpił w XII i XIII wieku gwałtowny rozwój wielkiej własności ziemskiej poprzez uzyskiwanie majątków w formie nadań monarchów oraz zagospodarowywania nieużytków. Proces ten był możliwy także dzięki zastosowaniu nowych metod uprawy ziemi (początki nawożenia, zastosowanie trójpolówki) i produkcji rolnej (np. wykorzystanie siły wodnej w młynach) oraz napływu osadników z terenów Europy Zachodniej. Część terenów należących...
Kultura polska (X-XIII wiek)
Rozwój kultury polskiej w początkowym okresie istnienia państwa polskiego (X-XII wiek) był różny w różnych warstwach społecznych. Dwór książęcy i możni z całą pewnością czerpali z wzorców kultury łacińskiej, podczas gdy szerokie warstwy ludności biednej, żyjące zwłaszcza z dala od ośrodków władzy i grodów, pozostawały pogańskie, często wpisując w chrześcijaństwo, które przyjęły formalnie, swe stare wierzenia. Kultura związana z chrześcijaństwem zaczęła docierać do szerszych rzesz ludności...
Zjednoczenie ziem polskich prez Władysława Łokietka
Władysław Łokietek (1260-1333) był księciem kujawsko-łęczyckim. Od 1288 roku rozpoczął walkę o rządy w Małopolsce i Wielkopolsce, jednak z obu tych dzielnic został usunięty, a w 1300 roku musiał opuścić kraj. Powróciwszy, wpierany przez rycerstwo węgierskie, zdołał w latach 1304-1306 zjednoczyć Małopolskę, Kujawy, ziemie łęczycką i sieradzką oraz Pomorze. W 1314 roku zajął także Wielkopolskę. Władysław Łokietek zdołał utrzymać swe panowanie pomimo licznych buntów wewnętrznych, z których...
Polityka wewnętrzna Kazimierza Wielkiego
Głównym celem polityki wewnętrznej następcy Władysława Łokietka, Kazimierza Wielkiego, było umocnienie i konsolidacja zjednoczonego państwa, czemu służyć miało umocnienie władzy królewskiej oraz rozwój gospodarczy kraju. Umocnieniu wewnętrznemu kraju służyła przede wszystkim reforma administracji (ziemia jako nowa jednostka administracyjna), reformy wojska (chorągiew jako podstawowa jednostka wojskowa, która skupia rycerstwo z poszczególnych ziem; budowa zamków i murów obronnych),...
Polityka zagraniczna Kazimierza Wielkiego
Głównymi celami polityki zagranicznej Kazimierza Wielkiego było odzyskanie na drodze pokojowej utraconych w czasie rozbicia dzielnicowego ziem oraz ekspansja na ziemie wschodnie (Ruś Halicka). Spór z zakonem krzyżackim Kazimierz Wielki usiłował rozwiązać na drodze mediacji monarchów Czech i Węgier (1335 – zjazd w Wyszehradzie: Polska odzyska ziemię dobrzyńską i Kujawy pod warunkiem zrzeczenia się praw do Pomorza i ziemi chełmińskiej), a następnie poprzez sąd papieski (1339 – sąd w...
Andegawenowie w Polsce
W 1338 roku w czasie zjazdu w Wyszehradzie Kazimierz Wielki zawarł układ sukcesyjny z królem Węgier Ludwikiem, na mocy którego po bezdzietnej śmierci króla władzę w Polsce mieli objąć Andegawenowie. Wobec braku męskiego potomka, w 1368 roku Kazimierz przelał prawa synowskie na wnuka – Kaźka Słupskiego. Decyzję swą król potwierdził w testamencie, zapisując Kaźkowi ziemię dobrzyńską, sieradzką i łęczycką oraz część Kujaw. Zapis ten został jednak unieważniony przez zwolenników Ludwika...
Kultura polska (XIV wiek)
Rozwój gospodarczy ziem polskich w XIV wieku, głównie za panowania Kazimierza Wielkiego i Ludwika Węgierskiego, zaowocował również rozkwitem polskiej kultury materialnej i duchowej. Na niespotykaną skalę rozwinęło się budownictwo. Sam Kazimierz Wielki ufundował 14 kościołów oraz nakazał wznieść około 50 warowni. Do najwspanialszych zabytków budownictwa tego okresu zaliczyć można katedrę na Wawelu, kościół Marii Panny w Krakowie, katedry w Poznaniu, Gnieźnie i Włocławku. Wyrazem rozwoju...
Geneza związku Polski z Litwą – pierwsze akty unijne
Dzieje kontaktów polsko-litewskich sięgające czasów rozbicia dzielnicowego. Dobre stosunki z Litwą utrzymywał Władysław Łokietek oraz Kazimierz Wielki. Rywalizacja o ziemie ruskie, która przerodziła się w konflikt zbrojny w latach 1349-1350, była tylko krótkim epizodem. Wśród licznych przyczyn skłaniających oba państwa do unii do najważniejszych należały: – wspólne zagrożenie ze strony zakonu krzyżackiego, – poszukiwanie przez władców Litwy sojuszników w walce z Moskwą, która rościła...
Wielka wojna z zakonem krzyżackim
Jednym z głównych celów unii polsko-litewskiej było pokonanie wspólnego wroga obu państw – zakonu krzyżackiego. Jednocześnie zakon zdawał sobie sprawę z grożącego mu niebezpieczeństwa wobec zjednoczenia sił militarnych Polski i Litwy. Bezpośrednią przyczyną wybuchu wielkiej wojny z zakonem krzyżackim (1409-1411) był wybuch antykrzyżackiego powstania na Żmudzi, które zostało poparte przez stronę litewską. Bitwa pod Grunwaldem (fragment), Jan Matejko Przebieg wielkiej wojny z...
Polacy na soborze w Konstancji
Ponieważ wojna polsko-krzyżacka w latach 1409-1411 nie rozstrzygnęła podstawowych sporów, a już w 1414 pomiędzy państwem zakonnym a państwem polsko-litewskim wybuchł nowy konflikt zbrojny, obie strony zgodziły się na rozsądzenie sporu przez sobór, który w latach 1414-1418 obradował w Konstancji. W skład polskiej delegacji na sobór weszli: arcybiskup Mikołaj Trąba, biskup Jakub z Korzkwi, biskup Andrzej Łaskarz, rektor uniwersytetu krakowskiego Paweł Włodkowic, Zawisza Czarny, Jan z...
Husytyzm na ziemiach polskich
Husytyzm był ruchem społeczno-religijnym, który ogarnął na początku XV wieku Czechy, a także niektóre kraje ościenne. Ideologiem husytyzmu był rektor Uniwersytetu Praskiego, Jan Hus. Spalenie Jana Husa (1412) oraz konflikty społeczno-narodowe w Czechach doprowadziły do wybuchu tzw. wojen husyckich (1419-1434). Husytyzm miał swych zwolenników także na ziemiach polskich, głównie wśród ubogiej i średniej szlachty. W 1412 roku Jan Hus pisał do Władysława Jagiełły, chcąc pozyskać go dla swej...
Unia polsko-węgierska za panowania Władysława Warneńczyka
Władysław III Warneńczyk (1424-1444) został koronowany na króla Polski w 1434 roku przy poparciu grupy możnych na czele ze Zbigniewem Oleśnickim. Pełnoletność osiągnął w 1438 roku. W 1440 roku został wybrany królem Węgier, co spowodowało dwuletnią wojnę domową na Węgrzech, która zakończyła się zwycięstwem Władysława III w 1442 roku. W 1443 roku z inspiracji nuncjusza apostolskiego G. Cesariniego Władysław III rozpoczął wojnę z Turcją, która zakończyła się zdobyciem Sofii i zawarciem...
Wojna trzynastoletnia
Żadna ze stron konfliktu krzyżackiego nie była zadowolona z postanowień pierwszego pokoju toruńskiego oraz zawartych później traktatów. Jednocześnie pogarszająca się sytuacja gospodarcza państwa zakonnego (wysokie podatki i cła) powodowały wzrost nastrojów niezadowolenia wobec rządów zakonu krzyżackiego. W 1440 roku miasta pruskie oraz szlachta Prus i Pomorza zawiązały Związek Pruski. W 1454 roku wobec rozwiązania Związku przez Zakon doszło do wybuchu antykrzyżackiego powstania....
Polityka dynastyczna Jagiellonów w II połowie XV wieku
W drugiej połowie XV wieku zaistniała możliwość opanowania przez dynastię Jagiellonów tronów Czech i Węgier. W 1457 roku zmarł król Czech i Węgier Władysław. Jego siostrą była Elżbieta, żona Kazimierza Jagiellończyka. W obu krajach wybrano jednak władców narodowych: w Czechach Jerzego z Podiebradu, zaś na Węgrzech Macieja Korwina. W 1462 roku Kazimierz Jagiellończyk zawarł z Jerzym z Podiebradu układ, na mocy którego po śmierci Jerzego tron w Czechach przypadnie Jagiellonom. W 1471 roku...
Rozwój przywilejów szlacheckich w XIV i XV wieku
Rok Miejsce wydania Władca Treść przywileju 1374 Koszyce Ludwik Węgierski Zwolnienie szlachty z podatków z wyjątkiem tzw. poradlnego, którego wysokość zmniejszono z 12 do 2 groszy od łana. 1422 Czerwieńsk Władysław Jagiełło Nienaruszalność szlacheckich dóbr ziemskich bez wyroku sądowego. 1423 Warka Władysław Jagiełło Szlachta ma prawo wykupić sołectwo od nieużytecznego lub krnąbrnego sołtysa po cenie przez...
Kultura późnego średniowiecza w Polsce
W XV wieku doszło w Polsce do pełnego rozkwitu kultury średniowiecznej. W zakresie kultury duchowej należy odnotować rozwój szkolnictwa. Liczbę szkół parafialnych w owym okresie można szacować na 300. Po krótkotrwałej przerwie w 1400 roku wznowił działalność uniwersytet w Krakowie. W 1397 roku papież wydał zgodę na utworzenie wydziału teologii na tym uniwersytecie. Do najwybitniejszych uczonych wykładających na owej uczelni należeli: prawnik Stanisław ze Skalbmierza, Paweł Włodkowic,...
- 85% Średniowiecze
- 88% Średniowiecze
Materiał opracowany przez eksperta
-
Średniowiecze