Układ mięśniowy utworzony jest przez ogół mięśni organizmu, które dzięki zdolności kurczenia się umożliwiają ruch całego ciała lub jego części. Obejmuje mięśnie szkieletowe, mięsień sercowy oraz mięśnie gładkie.
Układ mięśniowy– widok z przodu
Układ mięśniowy – widok z tyłu
Mięśnie szkieletowe tworzą czynną część układu narządów ruchu, gdyż poruszają ruchomo zestawionym szkieletem. Zbudowane są z tkanki mięśniowej poprzecznie prążkowanej szkieletowej. W zależności od ilości zawartej mioglobiny dzielą się na czerwone (kurczą się wolniej, ale są bardziej wytrzymałe) oraz białe (kurczą się szybko, lecz szybko tracą rezerwy energetyczne, stąd ich szybsze zmęczenie).
Mięsień szkieletowy zbudowany jest z brzuśćca, będącego skupiskiem włókien mięśniowych, oraz ścięgien, które przyczepiają większość mięśni do szkieletu. Tylko mięśnie powierzchniowe tkwią całkowicie w skórze (np. mięśnie mimiczne twarzy). Niektóre mięśnie mogą posiadać więcej brzuśćców – nazywane są wówczas odpowiednio dwugłowy mi, trójgłowymi itd. Włókna mięśniowe w obrębie brzuśćca w większych mięśniach skupione są w pęczki otoczone omięsną wewnętrzną, a wszystkie pęczki omięsną zewnętrzną.
Ze względu na kształt wyróżnia się mięśnie:
– długie (mięśnie kończyn),
– szerokie (mięśnie jam ciała, niektóre mięśnie grzbietu),
– krótkie (np. mięśnie kręgosłupa),
– mieszane (np. zwieracze).
Pod względem czynności wyróżnia się:
– zginacze i prostowniki (albo przywodziciele i odwodziciele),
– mięśnie synergistyczne (współdziałają w wykonywaniu tego samego ruchu) i antagonistyczne (działają przeciwstawnie).
Ze względu na lokalizację wyróżnia się:
– mięśnie głowy (np. mięśnie mimiczne, żuciowe),
– mięśnie szyi (np. mięsień mostkowo-obojczykowo-sutkowy umożliwiający ruchy głowy),
– mięśnie tułowia (np. mięsień piersiowy większy oraz mięsień najszerszy grzbietu poruszające ramieniem, mięśnie międzyżebrowe i przepona uczestniczące w wentylacji płuc),
– mięśnie brzucha (np. mięsień prosty brzucha),
– mięśnie kończyny górnej (np. mięsień dwugłowy ramienia, tzw. biceps, mięsień naramienny),
– mięśnie kończyny dolnej (np. mięsień pośladkowy wielki, mięsień czworogłowy uda, mięsień brzuchaty łydki).