Mięczaki są zwierzętami wodnymi, przede wszystkim morskimi, wyjątek stanowią ślimaki prowadzące lądowy tryb życia. Ciało mięczaków jest miękkie, zbudowane z głowy, nogi i worka trzewiowego, tworzącego po stronie grzbietowej fałd zwany płaszczem. Płaszcz może wytwarzać muszlę zbudowaną z węglanu wapnia i substancji organicznej (konchioliny). Głowa jest różnie wykształcona – najlepiej u ślimaków i głowonogów, u małży ulega redukcji. Narządem ruchu jest pokryta śluzem noga, która u głowonogów przekształca się w ramiona i lejek. Między płaszczem a workiem trzewiowym znajduje się jama płaszczowa, do której uchodzą przewody narządów wydalniczych, gruczołów rozrodczych, otwór odbytowy. W jamie płaszczowej zachodzi wymiana gazowa poprzez skrzela (u mięczaków wodnych) lub za pośrednictwem ukrwionych powierzchni wewnętrznych, zwanych jamą płucną (u ślimaków lądowych). U mięczaków sztywność ciała nadaje szkielet hydrauliczny. Jeśli występuje muszla, pełni funkcję szkieletu zewnętrznego. U głowonogów pojawiają się zaczątki szkieletu wewnętrznego w postaci chrzęstnej puszki mózgowej pełniącej funkcję ochronną.
Układ pokarmowy jest zróżnicowany na jelito przednie, środkowe i tylne. W gardzieli znajdują się szczęki oraz tarka służąca do rozdrabniania pokarmu (struktur tych nie posiadają małże). Do jelita środkowego uchodzi produkujący enzymy gruczoł trzustkowo-wątrobowy. Niektóre mięczaki wytwarzają jad.
Układ krwionośny u ślimaków i małży jest otwarty. Występuje w nim serce. U głowonogów układ krwionośny jest bardziej zaawansowany ewolucyjnie. Jest półzamknięty, gdyż płynąca w naczyniach krwionośnych krew tylko w niewielkim stopniu wylewa się do zatok krwionośnych. Ponadto występuje drugie serce, tzw. serce skrzelowe, czego konsekwencją jest powstanie dwóch obiegów krwi. Narządami wydalniczymi są zmodyfikowane metanefridia. W układzie nerwowym zaznacza się stopniowa centralizacja zwojów głowowych, najsilniejsza u głowonogów. Narządami zmysłów są czułki, statocysty i oczy proste. Tylko u głowonogów wykształciły się oczy pęcherzykowate, wprawdzie o innym pochodzeniu, ale równie doskonałe jak oczy kręgowców (m.in. zdolne do akomodacji).
Większość ślimaków i część małży jest obojnakami. Rozdzielnopłciowe są chitony, jednotarczowce, łódkonogi, głowonogi i niektóre ślimaki. U głowonogów i większości ślimaków płucodysznych rozwój jest prosty. U innych mięczaków rozwój jest złożony, z larwą zwaną trochofora, podobną do larwy wieloszczetów. U małży i ślimaków występuje druga postać larwalna, zwana weligerem.
Przedstawiciele mięczaków (wg Lewiński, 2004)
Wśród gromad mięczaków na uwagę zasługują: chitony, jednotarczowce, łódkonogi, ślimaki, małże, głowonogi.