Tkanka nerwowa

Pochodzi z ektodermy. Zbudowana jest z komórek nerwowych (neuronów), które odbierają, przewodzą i przekazują bodźce w postaci przesuwających się wzdłuż komórki zmian potencjału elektrycznego. Neuronom towarzyszą komórki glejowe. Pełnią one funkcje ochronne i uczestniczą w odżywianiu neuronów. Niektóre mają zdolność do fagocytozy.

Między neuronami mogą występować pewne różnice w wyglądzie dotyczące liczby i rozmieszczenia wypustek. Każdy jednak neuron zbudowany jest z ciała komórki (perikarionu) oraz dwóch rodzajów wypustek nerwowych: dendrytów i neurytu (aksonu). Ciało komórkowe zawiera jądro otoczone cytoplazmą. Dendryty są na ogół krótkie i rozgałęzione. Przewodzą impulsy w kierunku do ciała komórki. Neuryt, czyli akson, jest jeden, długi (nawet do 1 m), rozgałęziony w końcowej części. Przewodzi impulsy od ciała komórki do innego neuronu lub do efektora komórki wykonawczej: mięśniowej lub gruczołowej.

Komórka nerwowa

Pod względem czynnościowym neurony dzieli się na:
– czuciowe (dośrodkowe), biegnące od receptora,
– ruchowe (odśrodkowe), biegnące do efektora,
– kojarzeniowe (pośredniczące), występujące pomiędzy neuronami czuciowymi a ruchowymi.

Przekazywanie impulsów nerwowych z jednej komórki nerwowej do drugiej odbywa się przez synapsy, które stanowią wyspecjalizowane połączenia międzykomórkowe. Gdy impuls nerwowy dotrze do zakończeń aksonu, drażni pęcherzyki presynaptyczne, które wydzielają neuroprzekaźnik (np. adrenalinę, acetylocholinę, noradrenalinę). Substancja ta zostaje uwolniona do szczeliny synaptycznej i drażni receptory na błonie postsynaptycznej. Wyzwala w ten sposób impuls nerwowy w kolejnym neuronie lub następuje pobudzenie do reakcji komórki mięśniowej, względnie gruczołowej.

Ze względu na sposób przekazywania impulsu nerwowego wyróżnia się dwa typy synaps:
– chemiczne – przekazanie sygnału odbywa się poprzez wydzielanie do szczeliny synaptycznej substancji chemicznej, zwanej neuroprzekaźnikiem;
– elektryczne – impuls elektryczny przeskakuje z jednego neuronu na drugi, co uwarunkowane jest bardzo małą szerokością szczeliny synaptycznej.

Synapsa chemiczna

Ze względu na połączenie neuronu z inną komórką za pośrednictwem synapsy wyróżnia się synapsy:
– nerwowo-nerwowe,
– nerwowo-mięśniowe,
– nerwowo-gruczołowe.

W celu zwiększenia szybkości przewodzenia impulsów aksony u większości komórek nerwowych otoczone są specjalnymi osłonkami.
Stąd też wyróżnia się kilka rodzajów włókien nerwowych:
– Włókna nagie – są pozbawione osłonek, przewodzą wolno.
– Włókna jednoosłonkowe – otoczone są przez jedną osłonkę, przewodzą szybciej.
– Włókna bezrdzenne, otoczone są osłonką komórkową utworzoną przez owinięte wokół włókien komórki glejowe zwane lemocytami (rodzaj komórek Schwauna).
– Włókna rdzenne, otoczone są wieloma warstwami mieliny (zawiera m.in. sfingolipidy), będącej wytworem komórek glejowych, zwanych mielocytami (rodzaj komórek Schwauna).
– Włókna dwuosłonkowe, otoczone są zarówno osłonką mielinową, jak i komórkową. Przewodzą one impulsy bardzo szybko (nawet do 120 m/s). W miejscu, gdzie komórki osłaniające akson stykają się ze sobą, występują przewężenia Ranviera.

Ciała komórek nerwowych oraz włókna nerwowe często skupiają się w większe struktury.