Nie zapomni o ubóstwie wsi syn chłopski Jan Kasprowicz,który w sonetach Z chałupy utrwalać będzie nędzę wsi:
Płot się wali; piołun na podwórkach;
Tu rżą konie, ryczą chude krowy,
Tam się zwija dziewek wieniec zdrowy
W kraśnych chustkach, koralowych sznurkach.
Szare chaty! Nędzne chłopskie chaty!
Jak się z wami zrosło moje życie,
Jak wy, proste, jak wy, bez rozkoszy.
(Jan Kasprowicz, Z chałupy, Sonet I)
O biedzie na przednówku, żebrakach i komornikach niemających swej ziemi ani domu oraz ubogich gospodarzach wspomina Władysław Stanisław Reymont w Chłopach. Szczególnie doświadczają nędzy komornicy, tacy jak wyrobnica Jagustynka, która przekazała gospodarstwo dzieciom, a one wygnały ją z domu,czy parobek Kuba Socha, umierający wskutek ciemnoty i braku interwencji lekarza (sam ucina sobie nogę). Do krzywdy chłopskiej nawiązuje pojawiająca się w Weselu Stanisława Wyspiańskiego postać Jakuba Szeli – buntownika, przywódcy rabacji galicyjskiej, skierowanej przeciw bogatym panom. W Wiernej rzece i opowiadaniu Rozdzióbią nas kruki, wrony Stefan Żeromski mówi o biednych chłopach, skłonnych raczej dobijać i rabować trupy powstańców niż uczestniczyć w walce.