N
ajwięcej słów o samotności wypowiadają chyba nieszczęśliwie zakochani, porzuceni, opuszczeni, zdradzeni ludzie i ci, którzy stracili ukochaną istotę.
Samotny jest odrzucony przez żonę innego Werter (Cierpienia młodego Wertera Goethego). Samotny jest także podmiot liryczny mówiący w wierszu Adama Mickiewicza:
Niewdzięczna! Gdy ja dzisiaj, w tych podniebnych górach
Spadający w otchłanie i niknący w chmurach,
Wstrzymuję krok, wiecznymi utrudzony lody,
I oczy przecierając z lejącej się wody,
Szukam północnej gwiazdy na zamglonym niebie,
Szukam Litwy i domku twojego, i ciebie;
Niewdzięczna! może dzisiaj, królowa biesiady.
Ty w tańcu rej prowadzisz wesołej gromady,
Lub może się nowymi miłostkami bawisz...
(Adam Mickiewicz, Do ***. Na Alpach w Splügen 1829)
Podobny klimat panuje w wierszu Do M***, choć samotności, rozstaniu towarzyszy poczucie wspólnoty z ukochaną, którą można przywołać wspomnieniem („wszędzie i zawsze będę ja przy tobie,/Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił”).
Samotni są najbardziej znani bohaterowie romantyczni: – bohater IV części Dziadów Adama Mickiewicza, którego ukochana oddała rękę innemu, Kordian– zawiedziony przez kobiety, autorytety, rozczarowany podróżą po Europie. Straszną samotnością płacą za swoje miłosne wybory Ofelia z Hamleta Williama Szekspira (samotność tę przypłaci szaleństwem i śmiercią, być może samobójczą) oraz opuszczona przez kochanka bohaterka Rybki Adama Mickiewicza, która topi się, pozostawiając dziecko na łasce sługi, nie jest bowiem w stanie unieść piętna samotnej matki, porzuconej kochanki.
Potwornie samotna czuje się też Salomea Brynicka (Wierna rzeka), opuszczona przez księcia Józefa Odrowąża, którego uratowała od śmierci i dla którego wielokrotnie narażała swe młode życie, straciła też dziewiczą cześć– porzucona, spodziewa się dziecka, a pieniądze nie są rekompensatą za jej ból i upokorzenia.
Bohaterem samotnikiem jest wreszcie Wokulski, niezwierzający się nikomu ze swych planów, dorabiający się majątku, by mieć szanse u arystokratki Izabeli Łęckiej. Gdy pozornie osiągnie swój cel – zostanie narzeczonym Izabeli– odkryje jej zdradę, poczuje się potwornie samotny, zerwie narzeczeństwo,a być może też popełni samobójstwo (według innej interpretacji – poświęci się nauce).