Materały na egzamin z dydaktyki.

Dadaktyka materiał na egzamin

1.Dydaktyka jako nauka:
miejsce dydaktyki w systemie nauk pedagogicznych;

Dydaktyka - jest jedną z podstawowych nauk pedagogicznych, a przedmiot jej zainteresowań stanowi analiza czynności nauczania i uczenia się, niezależnie czy odbywają się one w szkole, czy poza nią np w rodzinie, zakładzie pracy, codziennych sytuacjach życiowych, jak również we wszelkich innych formach życia społecznego.
- do głównych zadań dydaktyki zalicza się analizę i opis celów kształcenia, treści kształcenia, zasad i metod kształcenia, form organizacyjnych i środków dydaktycznych występujących w przebiegu procesu nauczania ? uczenia się.
- praktyczne zadania dydaktyki polegają na wykrywaniu prawidłowości rządzących procesem kształcenia oraz ustaleniu norm postępowania dydaktycznego w oparciu o wcześniej wykryte prawidłowości na wskazaniu czynności, które wykonywane przez nauczyciela w określonych warunkach i za pomocą dostępnych mu środków, mogą prowadzić do przewidywanych i zarazem pożądanych wyników nauczania.

Ocena wyników nauczania, Ewaluacja

DYDAKTYKA po co??

Jak??
Strategie,
Zasady, Metody,
Nauczania

Kogo??
3 podmioty edukacyjne:
- nauczyciel,
- uczeń,
- rodzice,

Gdzie??
Środowisko edukacyjne

Dydaktyka w systemie nauk

W naukach społecznych twierdzenia maja charakter probabilistyczny- nie ma pewników, przyjmujemy z doza prawdopodobieństwa do nauk społecznych zaliczamy: filozofie, psychologie, socjologie, pedagogikę itd. wśród nauk pedagogicznych możemy wyróżnić np. teorie organizacji szkolnictwa, pedagogikę ogólna, teorie wychowania i teorie nauczania i uczenia się, czyli dydaktykę ogólna.
Dydaktyka korzysta z dorobku logiki, psychologii, analizy praktyki nauczycielskiej, historyczno-porównawczej analizy systemów dydaktycznych.

Dydaktyka ogólna a dydaktyki szczegółowe

Dydaktyka jako nauka o nauczaniu i uczeniu się obejmuje swoimi badaniami wszystkie przedmioty i szczeble pracy szkolnej. Dlatego nazywamy ją dydaktyką ogólną. Dydaktyka ogólna analizuje cele, treści, metody, środki i formy organizacyjne w sposób ponad przedmiotowy formułując na tej podstawie określone zasady i reguły nauczania, uczenia się. Dydaktyki szczegółowe postępują wprawdzie podobnie, ale zakres formułowanych przez nie zasad i reguł nauczania, uczenia się jest znacznie węższy bo ogranicza się ? z wyjątkiem metodyki nauczania początkowego oraz metodyki studiów wyższych określonego typu ? do jednego tylko przedmiotu. Oprócz tak formułowanych dydaktyk szczegółowych (dyd. fizyki, dyd. polskiego, itp.) możemy wyróżnić także dydaktykę naukową, dydaktykę szkoły wyższej, itp..
Struktura nauk dydaktycznych

A) subdyscypliny dydaktyki ogólnej:
-dydaktyka szkoły wyższej- specyfika kształcenia w szkole wyższej, praca ze studentami
-d medyczna- zajmuje się specyfika kadr szkol medycznych, praca pedagogiczna z pacjentem
-d wojskowa- przygotowuje kadry, praca z żołnierzem zasadniczej służby wojskowej
- ontodydaktyka- to dydaktyka treści, zajmuje się teoriami doboru treści kształcenia
- neurodydaktyka ? d 21 wieku wykorzystuje możliwości mózgu w procesie kształcenia. Neurodydaktycy twierdza, ze metody powinny być komtatybilne z możliwościami mózgu
-teleologia- nauka o celach kształcenia
B)dydaktyki szczegółowe- metodyki nauczania poszczególnych przedmiotów. Są 3 sposoby rozumienia:
-d. Szczegółowe to teoria nauczania- uczenia się określonego przedmiotu na wszystkich szczeblach kształcenia
-to teoria n-u się określonego przedmiotu na określonym szczeblu kształcenia np. matematyki w klasach 4-6
- teoria n-u się wszystkich przedmiotów na określonym szczeblu kształcenia np. metodyka nauczania początkowego, dydaktyka kształcenia zintegrowanego, dydaktyka szkoły wyższej
-t. N-u się wszystkich przedmiotów- wszystkich treści na wszystkich szczeblach kształcenia się, czyli dydaktyka ogólna

etymologia, geneza i znaczenie nazwy ?dydaktyka?;
Nazwa dydaktyka pochodzi z języka greckiego, w którym didaktikós znaczy pouczający, a didasko uczę, ?dasco? ? ?uczeń?).
Nie używano wówczas terminu ?dydaktyka?, zajmowano się metodami nauczania. W starożytności istniały 2 metody:
- metoda sokratejska - składała się z 2 części. Pierwszą część nazywamy częścią erotematyczną lub naprowadzającą i polegała na tym, że teza która jest Sokratesa nie musi być prawdziwa. Druga częśc zwana pozytywną, położniczą lub akuszerską polegała na wydobywaniu prawdy, czyli mówca musi poznać prawdę.

Po raz pierwszy termin ?dydaktyka? pojawia się w XVII w. w Niemczech. Rozumiano go wówczas jako ?sztukę nauczania?- swego rodzaju umiejętność praktyczną. Szerszy zakres kompetencji nadał dydaktyce Jan Fryderyk Herbart w swym dziele pt. ?Wielka dydaktyka?. Zakres ten miał obejmować nie tylko nauczanie ale i wychowanie.
Na początku XIX w. Jan Fryderyk Herbart, wybitny niemiecki pedagog i filozof opracował teoretyczne podstawy pedagogiczne czyniąc z niej teorię nauczania wychowującego stanowiącą subdyscyplinę pedagogiki. Herbart i jego zwolennicy zakładali, że w procesie nauczania najważniejsze są czynności nauczyciela. Podstawowym zadaniem dydaktyki miało zatem stanowić dokonanie analizy czynności nauczyciela oraz próba opracowania jednej uniwersalnej tzn. ponadprzedmiotowej metody, którą można by było zastosować na każdych zajęciach. W tym systemie kładzie się nacisk na nauczanie treści, ich pamięciowe opanowanie przez uczniów oraz ułożenie porządku logicznych zgodnie z porządkiem stosowanym w nauce. Odpowiadający dydaktyce herbertowski system dydaktyczny był nazywany systemem herbertowskim.

nauczanie > uczenie się

Z przedstawionego tu ujęcia przedmiotu zadań dydaktyki oraz odpowiadających mu systemów dydaktycy nie akceptowali w Stanach Zjednoczonych przedstawiciele amerykańskiego progresywizmu, a w Europie zwolennicy nowego wychowania i niemieckiej pedagogiki reformy. Na przełomie XIX i XXw wprowadzili oni idee aktywnego uczenia się przez działanie. W związku z tym odrzucili pamięciowe uczenie się na rzecz kształtowania i rozwoju dzieci i młodzieży .

Dydaktykę traktuje się obecnie jako naukę o nauczaniu i uczeniu się, a więc jako system poprawnie uzasadnionych twierdzeń i hipotez dotyczących procesu, zależności i prawidłowości nauczania, uczenia oraz sposobu kształtowania tego procesu przez człowieka.

współcześnie
Dydaktyka jest teorią nauczania i uczenia się
Koncepcja nowego wychowania
- progresywizm Dewey
J.F. Herbart
- Teoria Uczenia Się
TNW ? teoria nauczania wychowującego
J.A Kodeński ?Wielka dydaktyka?
Helwig
Jung
Sztuka Nauczania
Dydaktyka była traktowana jako sztuka nauczania ? umiejętność praktyczna?

przedmiot i metody badań dydaktycznych, funkcje dydaktyki
Przedmiotem badań dydaktycznych jest wszelka świadoma działalność dydaktyczna, wyrażająca się w procesach nauczania - uczenia się, w treści przebiegu, metodach, środkach, w organizacji pracy edukacyjnej.
Dydaktyka jako nauka pełni funkcje:
Poznawczą: dydaktyka rozpatruje dział dydaktyk z różnych stron, ustala fakty, systematyzuje je, poprzez badania wnosi pewną wiedzę.
Praktyczna (utylitarna): poprzez badania otrzymujemy wnioski, przesłanki teoretyczne, dla modyfikacji pracy w szkole.

Metody badań dydaktycznych
Metoda ? wypróbowany, stosowny systematycznie sposób pracy nauczyciela.

Spekulacja dydaktyczna- respekt dla tej spekulacji wynika z tradycji.. Jan Komenski. Jakie powinno być nauczanie, aby przyniosło efekty ( spekulacja dydaktyczna)

J. Pestalozzi ? ?Jak Gertruda wychowała swoje dzieci?, ?wykłady pedagogiczne w zarysie?
- Toffler :Skok przyszłości?

Prace przeglądowe:
*Pojawiają się na gruncie nauk przyrodniczych, medycznych. Rzadko w dydaktyce. *Dokonuje się syntezy, przetworzenia i przez taki ogląd przygotowuje się zdarzenia krytyczne wg określonych kryteriów
* Dostarczanie informacji o prawdach obrażających dany proces
Metody historyczno- porównawcze
Metody historyczne
(wymaga sprecyzowanej metodologii)

Metody porównawcze:
(pokazują jak pewne zjawiska funkcjonują w różnych miejscach na świecie)
T. Hussen- założył międzynarodowe towarzystwo badań osiągnięć szkolnych.

Metody badawcze:
- obserwacja
- eksperyment
- wywiad
-ankieta
- analiza dokumentów
- analiza statystyczna
Narzędzia:
- arkusz obserwacji
- testy psychologiczne
- kwestionariusz wywiadu, ankiety
- skale postaw
Obserwacja

Obserwacja - spostrzeganie kierowanie zadaniem - jest to celowa czynność polegająca na planowanym i systematycznym spostrzeganiu zjawisk i procesów dydaktycznych w celu ujawnienia towarzyszących im zmian oraz stwierdzenia zachodzących między nimi związków.
Bezpośrednia ? planowane gromadzenie przez osobę obserwującą bezpośrednio spostrzeżeń o danym procesie dydaktyczny, w jego naturalnym środowisku.
Pośrednia ? celowe, systematyczne spostrzeganie zjawisk lub procesów utrwalonych za pomocą środków technicznych.
Statystyczna ? gdy obserwator sam bierze udział w procesie

Postrzeganie > Gromadzenie > Interpretowanie

Obserwacja bada fakty procesu zjawiska, ale bez ingerencji niezależnej od zamierzeń badającego

Opis > Analiza > Uwaga [badacza]

Cechy obserwacji:
Celowość
Obiektywność
Dokładność
Systematyczność
Wnikliwość
Wierność
Wiarygodność
Dyskrecja
Błędy w zakresie obserwacji:
Subiektywizm
Niewłaściwa analiza danych
Przedwczesna interpretacja
Niekompletność danych
Brak celu, planu, zamysłu
Obserwacja ucznia ze zbytniego dystansu formalnego
Podział obserwacji:
ze względu na liczbę osób ? jednostkowa i grupowa,
ze względu na czas ? ciągłą i próbek czasowych,
ze wzgl. na cel ? skategoryzowana i swobodna,
ze wzgl. na aktywność obserwatora ? bierna i czynna
ze wzgl. na rodzaj kontaktu ? bezpośrednia, pośrednia i uczestnicząca (jawna, ukryta, pozornie uczestnicząca
Eksperyment
Eksperyment - służy do badania zjawisk i procesów celowo wywołanych, przebiegających ponadto w warunkach nad którymi badacz sprawuje dokładną kontrolę.
Istotna różnica między obserwacją a eksperymentem dotyczy genezy badanych zjawisk i procesów ? czy wywołano je specjalnie by je zbadać albo zmieniono warunki w jakich przebiegają ( eksperyment) czy powstają niezależnie od intencji badaczy (obserwacja)
Eksperyment polega na wywołaniu lub zmianie przebiegu zjawisk lub procesów dydaktycznych przez prowadzenie do nich jakiegoś nowego czynnika i obserwowaniu powstałych pod jego wpływem skutków. Czynnik stanowi zmienną zależną, a powstałe zmiany zmienną niezależną.
Eksperyment:
sztuczne warunki?- laboratoryjny
w typowych okolicznościach?- naturalny

Test
Test - jest to próba identyczna dla wszystkich badanych, wprowadzona intencjonalnie w ściśle kontrolowanych warunkach i umożliwiająca obiektywny i dokładny pomiar badanej cechy, procesu psychicznego lub jego zewnętrznych rezultatów.
Test jest:
- najdokładniejszy
- najbardziej obiektywny
- najbardziej wymierny
Wywiad
Wywiad - posługujemy się nim, gdy chcemy uzyskać informacje na temat wiedzy osób o pewnych zjawiskach i procesach czy jak takie bądź inne zjawiska i procesy określają.
umożliwia zdobywanie informacji za pomocą rozmowy
- rozmowa swobodna ? treść zdeterminowana przez założony cel badawczy
- rozmowa naprowadzana ? naprowadzanie przez badacza na tematy uprzednio sformułowane, nie mające przy tym postaci pytań
- rozmowa kierowana ? badacz oczekuje ustnej odpowiedzi na listę dokładnie sformułowanych pyta
kwestionariusz wywiadu?narzędzie
Ankieta
Ankieta - umożliwia zdobywanie pożądanych informacji za pomocą drukowanej listy pytań od wybranych osób
kwestionariusz ankiety?narzędzie
Analiza dokumentów pedagogicznych
umożliwia zdobywanie pożądanych informacji za pomocą drukowanej listy pytań od wybranych osób
kwestionariusz ankiety?narzędzie
Analiza statystyczna
umożliwia przedstawienie uzyskanych wyników w porównywalnych kategoriach liczbowych.
Opiera się na teorii prawdopodobieństwa , wskutek czego formułowane dzięki niej uogólnienia mają charakter jedynie sądów prawdopodobnych

Podstawowe pojęcia dydaktyczne, związki i zależności między nimi. (uczenie się ? współczesne teorie uczenia się, nauczanie ? czynności nauczające, kształcenie pojęć i rodzaje, relacje miedzy pojęciami, studiowanie);

Nauczanie- planowana i systematyczna praca nauczyciela z uczniami polegająca na wywołaniu i utrwaleniu zmian w ich wiedzy, dyspozycjach, postępowaniu i całej osobowości ? pod wpływem uczenia się i opanowanie wiedzy, przekazywania wartości i działań praktycznych.
- nauczanie jest działalnością intencjonalną ? intencją nauczyciela jest wywołanie uczenia się jako czynności podmiotowej samych uczniów

Uczenie się ? jest procesem nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków. Ilościowy i jakościowy rezultat tego procesu zależy przy tym od wielu różnych czynników, wśród których bardzo istotną rolę odgrywają motywacja i aktywność

Wychowanie ? działalność zinstytucjonalizowana, której celem jest ukształtowanie kierunkowych cech osobowości, więc określonych wartości, przekonań, postaw i zasad postępowania.
System kształcenia - ukierunkowany przez społecznie wyznaczone cele, dynamicznie działający zespół elementów obejmujących zespół nauczycieli, uczniów, treści kształcenia i społeczno- materialne środowisko oraz wzajemne związki między tymi elementami.

Edukacja ? to ogół wpływów na jednostki i grupy ludzkie, wpływów sprzyjających takiemu ich rozwojowi i wykorzystaniu posiadanych możliwości, aby w maksymalnym stopniu stały się świadomymi twórczymi członkami wspólnoty społecznej, narodowej, kulturowej i globalnej, oraz by stały się zdolne do aktywnej, niepowtarzalnej i trwałej tożsamości i odrębności, by były zdolne do rozwijania własnego ?ja? poprzez podejmowanie zadań ponadosobistych poprzez utrzymanie ciągłości własnego ?ja? w toku spełniania zadań dalekich.

Kształcenie - wiąże się z rozwojem całej osobowości. To system działań zmierzających do tego, aby uczącej się jednostce lub zbiorowości jednostek, umożliwić:
a) poznanie świata, jaki stworzyła natura i jaki zawdzięczamy kulturze, włącznie z nauką, sztuką i techniką
b) przygotowanie się do zmieniania świata poprzez rozwinięcie kwalifikacji fizycznych i umysłowych, zdolności i uzdolnień, zainteresowań i zamiłowań oraz potrzeb i umiejętności samokształceniowych.
c) ukształtowanie indywidualnej osobowości poprzez rozwinięcie postaw twórczych oraz osobistego stosunku do wartości moralnych, społecznych, poznawczych, artystycznych i religijnych.

Samokształcenie- inspiratorem i zaraz wykonawcą jest zwykle jednostka zamierzająca pogłębić swoją wiedzę, bądź to w drodze indywidualnych studiów, bądź też przy współpracy z innymi osobami, które stawiają sobie analogiczne cele. Także w przypadku samokształcenia wynikiem jest wykształcenie, które może mieć charakter ogólny lub specjalistyczny, zawodowy. O końcowych efektach samokształcenia decydują zdolności, pracowitość oraz dostatecznie silne i zarazem pozytywne, motywy uczenia się. Samokształcenie to nabywanie wykształcenia w toku działalności własnej, której cele, treść, warunki i środki ustala sam podmiot. Jest procesem samorzutnym, spontanicznym i dynamicznym. Samokształcenie to zdobywanie kształcenia ogólnego, to kształtowanie własnej osobowości według jakiegoś ideału

E EDUKACJA
K KSZTAŁCENIE
N NAUCZANIE
U UCZENIE SIĘ
S SAMOKSZTAŁCENIE
S STUDIOWANIE

Edukacja dzieje się w określonym kontekście kulturowym. Jest procesem zanurzonym w kulturze. Kultura wyznacza specyficzną formę dla procesów uczenia się. Współczesna edukacja odbywa się w społeczeństwie wiedzy.

Zamiarem edukacji jest dochodzenie do wykształconej osoby. Ta znajduje się w społeczeństwie wiedzy. Wiedza jest zawsze umiejscowiona w osobie.

Uczenie się ma swoją intymną naturę
1) Proces poznania - sprawdzanie abstrakcji w dydaktyce? myślenie abstrakcyjne ?spostrzeganie
2) Proces myślenia rozumowanie dedukcyjne? uogólnianie ?- myślenie analityczne i syntetyczne

?Uczenie się jako przedsięwzięcie na całe życie? ? interpretacja
Kognitariusz wiedzy- osoba, która potrafi zarządzać informacją.

Nauczanie nie będzie miało pozytywnych wyników jeśli nie będzie mu towarzyszyło uczenie się.
Uczenie się napotyka trudności jeśli zabraknie wsparcia ze strony nauczyciela.
Uczenie się odrywa się od nauczania jeśli dopracowano się samodzielnych metod przyswajania wiedzy.
UCZENIE SIĘ POJĘĆ

Pojęcia umożliwiają człowiekowi klasyfikowanie, wzajemne rozumienie się, formułowanie wniosków, sądów.
Uczenie się pojęć to proces tworzenia wiedzy i organizowania wiadomości, w struktury poznawcze.
Przyswajanie to poszukiwanie, zbieranie, porządkowanie pewnych właściwości dzięki którym możemy odróżnić coś co jest przykładem nowego pojęcia od czegoś co nim nie jest
3 kategorie pojęć:

- koniunkcyjne, tworzą cechy istotne tych pojęć, które są sumą (można je dodawać), są niezmienne, te same cechy, zawsze muszą wystąpić np. wyspa ? ląd otoczony wodą,
- dysjunkcyjne, zawierają rozmaite zestawy atrybutów np. rzeczownik (osoba, miejsce, rzecz ? nie mkogą występować one jednocześnie)
- stosunkowe, decyduje tu stosunek np. jest to stosunek pokrewieństwa w zależności od stosunku w jakim jest to pojęcie, zalicza się je do pewnej kategorii

Metody nauczania pojęć:
bezpośrednia, opiera się na dedukcji ( od ogółu do szczegółu, od reguły do przykładu ), najpierw nauczyciel podaje definicję pojęcia, potem przykłady i nie przykłady pomagające je nazwać
przyswajania, odwraca porządek na porządek indukcyjny, nauczyciel podaje przykłady i nie przykłady, uczniowie sami na ich przykładzie określają pojęcia, przyswajają je

2.Kształtowanie się idei dydaktycznej ? system dydaktyczny i jego elementy, rodzaje, analiza porównawcza:

System dydaktyczny - całokształt zasad organizacyjnych oraz treść, metody i środki nauczania ? uczenia się tworzące spójną wewnętrznie strukturę i podporządkowane realizacji społecznie akceptowanych celów kształcenia.

Nauczanie wychowujące - wychowania nie należy, a nawet nie można oddzielać od nauczania, wola i charakter rozwijają się równocześnie z rozumem. Należy wiązać wiedzę z rozwojem ich uczuć i woli. Chcąc, zatem wywołać u ucznia określone przeżycia uczuciowe, wolicjonalne, czy umysłowe należy oddziaływać na wyobrażeni, wzbogacać jego masę operacyjną.

SCHEMAT SYSTEMU DYDAKTYCZNEGO WG. OKONIA:

Co zaczerpnięto we współczesnym systemie dydaktycznym z:
Herbarta
a.postulat zaznajomienia uczniów z podstawami usystematyzowanej wiedzy
b.treści podzielone na przedmioty
Deweya
a.aktywizowanie uczniów
b.uwzględnianie potrzeb, zainteresowań
c.nauczanie i uczenie na równi
d.bloki nauczania

systemy dydaktyki tradycyjnej (J. F. Herbart), system dydaktyki progresywistycznej (J. Dewey), modele szkoły współczesnej (założenia);

Kryteria
Herbart
Dewey
Współczesność
Sposoby poznania
Poznanie werbalne
Poprzez działanie zmysłowe
Oparte na doświadczeniu, działaniu i poznanie umysłowe
Nauczanie, uczenie
Nacisk na nauczanie
Nacisk na uczenie się
Nauczanie = uczenie się
Treści nauczania
Narzucone treści podzielone na przedmioty
Treści podzielone na bloki zgodnie z zainteresowaniami
Program i narzucone treści zainteresowania
Przedmioty nauczania
Podział na przedmioty
Nie ma podziału wiedza z różnych dziedzin interdyscyplinarne bloki
Zależy od wieku
Formy organizacyjne
Nauczanie masowe
Nauczanie indywidualne i w grupach
Masowe, w grupach i indywidualne
Rola nauczyciela
Autorytet, naucza i kieruje
Obserwator nie narzuca treści, czuwa nad całością
Autorytet, ale i wspomaga ? facylitator
Nauka
Oparta na pamięci
Na poznaniu i działaniu
Na pamięci i działaniu
Teoria nauczania
Jasność, kojarzenie, spójność, metoda
Stopnie formalne: odczucie trudności i wykrycie jej, wnioski, działanie zgodnie z hipotezą
Ogniwa nauczania
Kary
Zakazy, nakazy, kary cielesne, rygoryzm
Brak systemu kar i dyscypliny
Uwagi, złe oceny ? dyscyplina, brak kar
Herbart ? podstawy usystematyzowanej wiedzy
Dewey - uwzględnianie potrzeb i zainteresowania dziecka
- postulat aktywizowania dzieci i młodzieży

modele nowoczesnej szkoły francuskiej techniki Freineta jako przykład alternatywnego systemu edukacyjnego (alternatywne: plan Daltoński, Decroly, Kilpatrick, H. Parkhurst);

System C. Freinetta.
pedagog francuski, twórca "francuskiej szkoły nowoczesnej" (cole moderne franaise). Pochodził z biednej rodziny chłopskiej, wychowywał się na wsi. Wykazywał zainteresowania naukami przyrodniczymi. Znalazło to później odzwierciedlenie w jego teoriach pedagogicznych
Po ukończeniu szkoły średniej rozpoczął studia w Nicei, ale powołanie na front uniemożliwiło mu dalszą naukę. Jako inwalida wojenny, 20-letni Celestyn dostał posadę niewykwalifikowanego nauczyciela w wiejskiej szkole eksperymentalnej. Opracował własną metodę nauczania początkowego, eliminującą podręczniki szkolne i tradycyjne sposoby prowadzenia zajęć lekcyjnych. Metoda ta wykorzystywała swobodną ekspresję, aktywność i twórcze działanie dziecka. Metodę swą oparł na pracy-zabawie, która najbardziej odpowiada potrzebom dzieci. Freinet uważał, że metodyka, którą się w szkole stosuje, "tłumi i ogranicza potrzeby komunikowania się z innymi, wyrażania siebie, ujawniania własnych zainteresowań i poglądów narzucając uczniom treści i formy niezgodne z ich życiem, zainteresowaniami, z ich pragnieniem dokonywania samodzielnych poszukiwań i samodzielnego działania".
W swoim programie Freinet uwzględniał indywidualny rozwój dziecka, jego potrzeby i autentyczny, naturalny sposób bycia. Obserwacja i poznanie dziecka na tle jego warunków środowiskowych to niezbędne przesłanki do określenia potrzeb dziecka.
W złożonej i bardzo bogatej koncepcji pedagogicznej Freineta należy wyróżnić trzy podstawowe elementy:
* przekonanie o konieczności organizowania dzieciom szerokich kontaktów ze środowiskiem przyrodniczym, społecznym i kulturalnym w celu rozwinięcia zainteresowań i umożliwienia dzieciom swobodnej twórczości,
* przeświadczenie o zasadniczej wartości w rozwoju dziecka różnorodnych form ekspresji, czyli wychowywanie przez samodzielną, lecz ukierunkowaną przez opiekuna pracę,
* spółdzielcze formy pracy wychowawczej i dydaktycznej.
Ponadto pedagogika Freineta staje się bliska przez wyraźne podobieństwo z poglądami Aleksandra Kamińskiego. Okazywanie dzieciom głębokiego szacunku i zrozumienia wobec ich potrzeb, dążeń i zainteresowań, dostosowywanie zajęć do życia dziecka cechowało wychowanie wymienionych wielkich przyjaciół dzieci.
Wprowadził różnorodne ,,techniki szkolne,, .Wśród znanych technik Freinet?a znajdujemy różnorodne formy swobodnej ekspresji, swobodne teksty dzieci, doświadczenie poszukujące. Pierwsze zajęcia związane z ekspresja słowną odbywają się już w przedszkolach. Dziecko poznawało przedmioty, zjawiska, zachodzące związki. Spontaniczne wypowiedzi dzieci przedszkolnych są pierwszym swobodnym tekstem, który zapisuje się na tablicy.W klasach freinetowskich dużo miejsca zajmuje ekspresja plastyczna w formie :malarstwa, grafiki, rzeźby.Ekspresja we wszystkich postaciach dziecka stosowana na co dzień jest najlepszym środkiem nawiązania kontaktu z uczniem.Freinet wprowadza techniki swobodnych tekstów, opiera się na swobodnej ekspresji słownej dziecka, którą Freinet wysunął na pierwsze miejsce. Przywiązywał ogromną rolę do twórczego myślenia i kształcenia dziecka. Język jego zdaniem wyraża nie tylko wewnętrzne przeżycia ,ale jest przede wszystkim narzędziem komunikacji społecznej oraz narzędziem poznawczym świata
Doświadczenie poszukujące-to rozwiązywanie różnorodnych problemów w zakresie wszystkich przedmiotów nauczania, ćwiczeń, umiejętności szkolnych za pomocą fiszek, referatów, opracowań tematycznych na podstawie informacji z różnych źródeł.W technice swobodnych tekstów dzieci znajdujemy źródło do nauki języka ojczystego, jako źródła poznania dziecka a także punkt wyjścia do zainteresowań.(drukarnia ,gazetka szkolna).Freinet zmarł w 1966 roku, przeżywszy 70 lat.
Metoda projektów Kilpatrick'a.
Metoda wprowadzona w szkołach amerykańskich i spopularyzowana w innych krajach, np. Anglia. Polega na tym, że na miejsce tradycyjnego systemu klasowo-lekcyjnego wprowadza się tzw. projekty jako ośrodki nauki i pracy dzieci. Projekty mają odpowiadać zainteresowaniom dzieci i wiązać działalność praktyczną z pracą umysłową. Kilpatrick wyróżniał cztery rodzaje projektów:
produkcyjne - polegające na wytwarzaniu czegoś
konsumpcyjne - gdzie duże znaczenie mają doznania estetyczne
problemowe - polegające na pokonywaniu trudności intelektualnych
sprawnościowe - polegające na osiąganiu sprawności w jakimś działaniu

K. Linke.
Nauczanie łączne opiera się na założeniu, że w szkole elementarnej dzieci nie są w stanie korzystać z nauczania przedmiotowego. Ujmują one świat całościowo poprzez bezpośredni kontakt z otoczeniem. Dlatego na treść programową tego szczebla szkoły muszą się składać wycinki z życia przyrody i z życia człowieka tzw. ośrodki. Opierając się na tej zasadzie psychologicznej nauczanie łączne odróżnia tzw. kręgi życia od kręgów rzeczy. I tu, i tu występują realne przedmioty, lecz inną pełnią w nich funkcję. Dziecko styka się z kręgami życia dostępnych mu w codziennym życiu i od nich musi rozpoczynać naukę.
Szkoły pracy.Decroly
Kierunki pedagogiczne, których wspólnym założeniem było przeciwstawienie się szkole jednostronnie intelektualistycznej oraz powiązanie nauczania z różnymi formami aktywności i pracy wytwórczej uczniów. Różnice między nimi polegały na różnym pojmowaniu aktywności i pracy.
Szkoła eksperymentalna (Daeway).
Treść i metody pracy szkolnej przystosowano do natury dziecka, umożliwiając w ten sposób poznawanie różnych dziedzin życia społecznego. Daewey przyjmował, że rozwój intelektualny człowieka przypomina rozwój ludzkości. Do treści kształcenia włączył więc te formy działań praktyczno-wytwórczych, którym ludzkość zawdzięcza swój rozwój. Zasada uczenia się przez działanie legła u podstaw tego systemu, stąd też uczniowie w jego szkole czas wypełniony mieli różnymi formami zajęć praktycznych.
Plan daltoński (H. Parkhust).
System organizacji pracy szkolnej, którego nazwa wywodzi się od miasta Dalton, polegający na pozostawieniu uczniom swobody w wyborze zajęć szkolnych i czasu pracy, byle by tylko wykonali w określonym terminie zlecone im zadania. Nauczyciel pełni tu funkcję konsultanta, udziela indywidualnych porad, ocenia postępy, oraz wyjaśnia problemy zbiorowe.
Plan jenajski (P. Petersen).
Jeden z kierunków reformy szkoły wg zasad nowego wychowania. Jego nazwa wywodzi się od miasta Jena, gdzie był realizowany od 1924 roku. oraz rozpowszechniony w Niemczech. Wg założeń tego planu szkoła ma tworzyć wspólnotę życia i pracy wzorowaną na rodzinie. Nie ma tu podziału na klasy i przedmioty nauczania. Uczniowie tworzą wspólnoty, z których pierwsza i druga obejmowała po trzy roczniki (klasy 1-3 i 4-6), a wyższe po dwa roczniki, przy czym corocznie najstarszy rocznik wchodził do grupy wyższej stając się tam rocznikiem najmłodszym. Oprócz dzieci do wspólnoty wchodzili także rodzice i nauczyciele.
implikacje dla nauczania wynikające z modeli poznawczo ? rozwojowych J. P. Piageta, L. S. Wygotskiego, J. Brunera, D. Wooda i R. H. Schaffera;

Intymna natura procesu nauczania ? uczenia się ( sprawstwo ? refleksja ? kultura)
Kultura dostarcza treści: uczy tego co myśleć.
Z kultury pochodzą tez sposoby myślenia określone jako Narzędzia intelektualnej adaptacji
Narzędzia intelektualne ? np. komputer ( umiejętność posługiwania się komputerem)
- wyższe funkcje umysłowe mają swoje źródło w społecznym działaniu
- L. Wysoki zwracał uwagę na to, że do rozwoju uczenia się dziecko potrzebuje wsparcia
Refleksje Wygockiego dotyczące nauczania:

a)nauczanie jest efektywne jeśli przypada na określony czas nauczania ( czas sensytywny)
- czas sensytywny przypada na okres 15 roku zycia
czas wrażliwości?- czas sensytywny
Wyodrębnienie gotowości dziecka do wypełnienia zadania
b)Wspólna aktywność dziecka i nauczyciela w strefie rozwoju ? strefa
? najbliższego
strefa aktualnego rozwoju rozwoju

Strefa najbliższego rozwoju ? jest to różnica miedzy poziomem rozwiązywania zadań dostępnych pod kierunkiem i przy pomocy dorosłych a poziomem wykonywania zadań dostępnych w samodzielnym działaniu.
Działanie nauczyciela powinno być zorientowane na działanie w strefie najbliższego rozwoju.
Strefa najbliższego rozwoju jest mapą gotowości dziecka.
- specyficzna relacja między dzieckiem, a nauczycielem

Dziecko jest aktywne, ma inne spojrzenie na proces uczenia się
Ma prawo do działania
Nauczyciel dostarcza wsparcia w uczeniu się

Strefa aktualnego rozwoju ? są to działania, które dziecko wykonuje przy pomocy dorosłych.
Jest to istniejący poziom kompetencji określonego dziecka.
dziecko jest samodzielnym swobodnym podmiotem?
samokontrola, mistrzostwo, biegłość?
nauczyciel jest obserwatorem, wysuwa efekty dostosowane do statusu kompetencji dziecka?
Typy zadań stawiane dziecku:
zadania możliwości ? (realizowane w strefie najbliższego rozwoju) ? zadania typu ?chcę, potrafię z Twoją pomocą??
Mają charakter otwarty ? opierają się na myśleniu twórczym
zadania kompetencje? są realizowane na zasadzie balansowania
zadania poczucia kompetencji?

Kompetencje są realizowane na etapie przejścia od strefy aktualnego do strefy najbliższego rozwoju.
poczucie kompetencji ? w strefie aktualnego rozwoju
Implikacja odnośnie natury uczenia się:
uczenie się jest aktywnością w którą zaangażowany jest uczeń i nauczyciel
świadomość dotycząca całego procesu uczenia się ( kontrola, refleksja ucznia i nauczyciela kształcące się wewnątrz tej aktywności)
nauczyciel i uczeń zmieniają się rolami (zmienia się stopień samodoskonalenia)

uczenie się spontaniczne?od urodzenia do 3 roku życia dziecko uczy się wg ?własnego programu?
Robi to co zgadza się z jego zainteresowaniem, ale jednocześnie środowisko dostarcza mu ofert rozwojowych
uczenie się ma charakter spontaniczno-?od 3 do 6/7 roku życia reaktywny. Dziecko robi to co chce, ale chce tego co chce nauczyciel.
uc?6 ? 7 rok zycia reagowanie i wykonywanie ze zrozumieniem poleceń nauczyciela.?zeni się reaktywne
Konstruktywistyczna teoria G. Brunera i jej znaczenie dla edukacji:
Konstruktywistyczne podejście:
- wiedza to konstrukcja
- wychodzenie poza dostarczone informacje ( czytanie pomiędzy wierszami)
- uczenie się przez odkrywanie
- odpowiedzialność za własne uczenie
- zwraca uwagę na myślenie intuicyjne ( noszenie się z problemami, dokonywanie odkryć)
- zainteresowanie nauką
- zmiana roli uczenia się
- wola uczenia się
- model kompetencyjny ( często tym modelem jest dorosły znaczący w rozwoju dziecka)
- kategoria gotowości i dojrzałości szkolnej
- program nauczania powinien uwzględnić sposób myślenia danej dyscypliny
- proces nauczania muszą wspierać pomoce naukowe ( są dostosowane do specyfiki przedmiotu, wieku dziecka)
- dokonanie podziału środków dydaktycznych
Piaget ? Koncepcja rozwoju poznawczego
Piaget podawał na podstawie badań jak tworzy się wiedza. Był on konstruktywistą i jego zdaniem wiedza była wynikiem aktywności dziecka.

Wyróżniał trzy rodzaje wiedzy;
- fizyczną
- logiczno-matematyczną
- społeczną

*Wiedza fizyczna ? zdobywana poprzez wykonywanie czynności na przedmiotach, bezpośrednie działanie, świadomość ruchowa jest ważna bo dziecko musi mieć kontakt z przedmiotami, wykorzystuje tu wszystkie zmysły

*Wiedza logiczno-matematyczna ? nabywanie i konstruowanie tej wiedzy na podstawie myślenia o doświadczeniach z przedmiotami i zdarzeniach.
Dziecko w teorii Piageta jest myślące, stawia hipotezy poprzez działanie. Towarzyszy temu inwencja

* Wiedza społeczna ? dziecko konstruuje je w rezultacie podejmowanych interakcji wobec otaczających ludzi.
Dziecko w izolacji nie nauczy się jak postępować w różnych sytuacjach

Konstruując swoją wiedzę dziecko musi stanąć w obliczu doświadczenia, nie może przyjąć gotowej wiedzy.
Metody powinny się opierać na aktywnej eksploracji
kim jest? Dziecko jest istotą, która chce aktywnie zrozumieć otaczający świat.?Spojrzenie na dziecko
W rozumieniu Piageta dziecko jest naukowcem, odkrywcą, autorem pytań. Teoria i badania Piageta wnoszą refleksje odnośnie problemu gotowości.
W zasadzie Piaget mówi, że istnieje wyraźny związek między poziomem rozwoju poznawczego, a tożsamością treści myślenia. Chodzi tu o stan rozwoju poznawczego.
Musimy wiedzieć, do jakiego poziomu rozumowania dziecko jest zdolne, ważne jest to przy organizowaniu dla dzieci zajęć.
Dziecko układa modele, np. przy nauce uczenia
Ma tu miejsce kształtowanie pojęcia stałości

Teoria Piageta dostarcza informacji o tym co dziecko wie, a czego nie, na każdym poziomie rozwoju, do jakiego typu rozumowania jest zdolne.
---------------------------------------------------------------------------------------------------------------
są dwa bieguny?1.Współczesna szkoła jest niejednorodna
- pierwszy tradycyjny
- drugi wielości twórczych

* model terapeutyczny
* model refleksyjny
* model emancypacyjny

Model terapeutyczny:
- wywodzi się z orientacji psychologicznej, w której bardzo liczą się ludzkie możliwości
- rola nauczyciela polega na pomaganiu uczniowi w radzeniu sobie z problemami i potrzebami psychicznymi
- uczeń ma uczucie pewności, że wyniki uczenia się są rezultatem jego własnej pracy
- bogate środowisko uczenia się ( np. wielość materiałów dydaktycznych)
- zwracanie uwagi na umiejętność dzielenia się wiedzą, pracą w grupie

Model refleksyjny:
- model humanistyczny wzbogacony o dydaktyczne implikacje wyprowadzone z teorii. L. Wygockiego, J. P. Piaget?a i J. Brunera

J. P. Piaget:
- jak tworzy się wiedza
- wiedza jest wynikiem aktywności dziecka

Model emancypacyjny:
Rekonceptualiści Paulo Freire, M. Apple:
- rekonstrukcjonizm
- rekonapltualizm
- neopragmatyzm

Bardzo ważny dialog między dziećmi, a dorosłymi i pragnącymi zmian.
- uczeń był w centrum działań edukacyjnych.
Edukacja była stosowana do realnych problemów społecznych.

W działaniu szkoły była wpisana misja dotycząca niwelowania wszystkich konfliktów ( ról płciowych, rasowych)

tendencje edukacyjne w dydaktyce ? szkoła jako organizacja ucząca się;
Co to jest organizacja ucząca się
Pasuje tu określenie zaproponowane przez T. Kotarbińskiego i J. Zieleniewskiego, którzy filozoficznie nazywają organizacją "system, którego uporządkowanie polega przede wszystkim, na tym, że funkcjonalnie zróżnicowane jego części w zasadzie współprzyczyniają się do powodzenia całości, a powodzenie całości jest istotnym warunkiem powodzenia części"[4]. Z całą pewnością są więc organizacjami szkoły, przedszkola, zakłady pracy, stowarzyszenia, fundacje, ale również koła miłośników złotych rybek, starych lokomotyw, pojedyncze oddziały szkolne, grona pedagogiczne, rady rodziców, wspólnie wędrujący turyści, grupy przyjaciół, rodziny i praktycznie wszelkie zbiorowiska ludzkie, które powiązane są wzajemnymi zależnościami i posiadają jakikolwiek wspólny cel
Peter M. Senge definiuje organizację uczącą się jako taką organizację, która ciągle rozszerza swoje możliwości kreowania własnej przyszłości. Aby było to możliwe, konieczne jest współwystępowanie pięciu elementów (wg Petera Senge - dyscyplin), którymi są:
1.Mistrzostwo osobiste,
1.wyjaśnianie osobistych wizji,
2.utrzymywanie napięcia twórczego (skupienie się na rezultatach, dostrzeganie aktualnej rzeczywistości),
3.dokonywanie wyborów.
2.Modele myślowe,
1.głęboko zakorzenione założenia, uogólnienia, obrazy, wyobrażenia,
2.ta dyscyplina uczy uświadomienia sobie własnych, wewnętrznych obrazów świata i dogłębnego ich analizowania;
3.Budowanie wspólnej wizji przyszłości,
1.określa nadrzędny cel,
2.podnosi aspiracje ludzi,
3.zmienia stosunek ludzi do organizacji ("ich" na "nasza"),
4.stymuluje podejmowanie ryzyka,
5.pozwala uzyskać zaangażowanie uczestników organizacji w działania długofalowe;
4.Zespołowe uczenie się,
1.synergia umysłów,
2.zaufanie "operacyjne",
3.zaangażowanie innych zespołów drogą przekazywania im swoich technik i umiejętności;
5.Myślenie systemowe[5]. (piąta dyscyplina spajająca wszystkie inne)
widzenie wielokierunkowych wzajemnych relacji zamiast linearnych łańcuchów przyczynowo-skutkowych,
widzenie procesów, a nie pojedynczych zdarzeń;
3.Uczenie się i jego przebieg:

istota procesu uczenia się, interpretacje uczenia się w ujęciu historycznym;
Typy uczenia
Typ uczenia
Istota, charakter
instruowanie? uczenie ?Introduction
pomaganie, współpraca, budowanie rusztowania, formułowanie reguł pracy, rozwiązywanie problemu wg algorytmu, tworzenie wzoru, modelu do naśladowania, kontrola, ukierunkowanie aktywności, organizacja efektywnych strategii nauczania dostosowanych do poziomu możliwości dziecka
nauczanie?Teaching
Wspólne rozwiązywanie problemów, dzielenie wykonywanych czynności, wykonywanie zadań pod kontrolą nauczyciela autora, mowa egocentryczna wspomagająca proces nauczania
nauka?Tution
Pierwsze próby samodzielnego, wykonywania aktywnej obserwacji nauczyciela
Learning ? uczenie się
Internalizacja instrukcji, automatyczne, nawykowe wykonywanie zadań, samokontrola
Historyczne ujęcie procesu kształcenia:
J. A . Komeński ? poszukiwał uniwersalnej metody nauczania, zwrócił uwagę na poglądowość i poznanie zmysłowe. Według niego nauka nie powinna rozpoczynać się od wyjaśnień słownych, ale do obejrzenia tej rzeczy. Zwrócił uwagę na zainteresowanie i działanie. Ogromna wiara w metodę, a nie docenianie roli nauczyciela
J. H. Pestalozzi ? nauczanie należy oprzeć na psychologii dziecka, wyodrębnił pewne momenty:
I. Spostrzeganie przedmiotów
II Kształtowanie jasnych wyobrażeń spostrzeganych przedmiotów
III Porównywanie przedmiotów. Kształtowanie pojęć
IV. Nazwać inaczej słowa ? rozwój mowy.
Zwrócenie uwagi na aktywność nauczyciela. Samodzielność dzieci w poszukiwaniu świata. Brak związku nauczania elementarnego z teorią nauki.
J.W Dawid ? jest twórcą koncepcji nauki o rzeczach. Opracował jako pierwszy kartkę obserwacji dziecka. Nauczanie przedmiotu musi opierać się całkowitym procesie psychicznym.
OGNIWA :
I.Bezpośrednie ? poznawanie rzeczy, postrzeganie przez zmysły
II.Przeróbka wewnętrznego materiału
III.Reakcja ruchowa
OGNIWA PROCESU POZNAWCZEGO:
I.Pobudzenie uczniów do spostrzegania
II.Przedstawienie materiału konkretnego
III.Prowadzenie i kojarzenie materiału
IV.Uogólnianie ( pojęcia, definicje, prawa, reguły)
V.Zastosowanie
Przywiązanie uwagi do myślenia abstrakcyjnego
J. F. Herbart ? sztywny regulamin, podział treści nauczania na przedmioty, przekaz werbalny, częsta kontrola wyników nauczania, słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów, współzawodnictwo, uczniowie na ogół są pasywni, dominuje uczenie się pojęciowe
STOPNIE FORMALNE:
I.Jasność
II.Kojarzenie
III.System
IV.Metoda
Ziller Rein ? doskonałi rozwinięcia stopni herbartowskich:
I.Przygotowanie
II.Przedstawienie
III.Połączenie
IV.Zebranie
V.Zastosowanie
- operacja, wiedza uprzednia, dobre strukturyzowanie
W. Okoń ? jego ogniwa procesu kształcenia to:
I. Uświadomienie uczniom celów i zadań kształcenia
II. Poznawanie nowych faktów, nabywanie pojęć
III. Poznawanie prawidłowości i systematyzowanie wiedzy
IV. Przechodzenie od teorii do praktyki
V. Wykonywanie zadań praktyczno-wytwórczych
VI. Sprawdzanie osiągnięć
Feverstein ? trzy fazy uczenia się:
I.Obserwacja
II.Kojarzenie
III.Wyrażanie

III fazy procesu uczenia się:
1. Obserwacja ( tzw. zbieranie informacji na wejściu, inaczej aktywne spostrzeganie)
- obserwacja wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń
2. Kojarzenie ( przetwarzanie informacji, opracowanie)
- zdefiniowanie problemu ? przemyślenie rzeczy, selekcja informacji
3. Wyrażanie - umiejętność zapamiętania poprzez transfer nowej wiedzy w różnych sytuacjach

Akt uczenia się wg Gogne:
decyduje o tym w jaki sposób i w jakim zakresie będą przyjmowane przychodzące bodźce ( nowe informacje)?1Uwaga
zwana niekiedy rozpoznawaniem wzorów. Sprawia,?2.Percepcja wybiórcza że docierające bodźce, informacje zostają tak przetworzone, że wydobyte zostają najbardziej wyraziste cechy, w tej formie zostaną przyjęte do pamięci krótkotrwałej
pozwala utrzymać i odnawiać elementy przechowywane w pamięci krótkotrwałej?3.Powtarzanie
nadaje informacjom formę umożliwiającą przechowywanie w pamięci długotrwałej?4.Kodowanie semantyczne
w tym przeszukiwanie, przywracać przechowywane informacje do pamięci operacyjnej?5.Odzyskiwanie
wybór i organizacja zachowania wykonawczego?6.Organizacja odpowiedzi
dostarcza uczniowi wiadomości o jego zachowaniu wykonawczym i uruchamia proces wzmocnienia?7.Sprzężenie zwrotne
dzięki nim zostają wybrane i?8.Procesy kontrolno-wykonawcze uruchomione strategie poznawcze oraz możliwa jest modyfikacja każdego z wymienionych procesów.

behawioralne i poznawcze koncepcje uczenia się i ich konsekwencje dla kształcenia;
Poznawcze koncepcje rozwoju
Teorie poznawcze koncentrują się na umysłowym rozwoju jednostki , nie uważając go jedynie za wybrany , szczególnie ważny aspekt ontogenezy , lecz za klucz do zrozumienia ogólnego rozwoju psychicznego . Poznawcza reprezentacja świata stanowi mechanizm wyjaśniający związki między człowiekiem a jego otoczeniem . Jest ona wyznaczona przez treść poznania (np. przedmioty , ludzie i ich zachowanie się) , kanał odbierający informacje (wzrokowy , słuchowy , dotykowy) i rodzaj reprezentacji (np. reprezentacja enaktywna , ikoniczna , symboliczna ) .
Twórcą najbardziej wszechstronnej teorii rozwoju inteligencji , rozumianej w kategoriach tzw. epistemologii genetycznej , czyli rozwojowej teorii poznania , jest Jean Piaget .
Teorie behawioralne

inaczej zwane teoriami S - R (od angielskich terminów S - stimulus - bodziec , R - reaction - reakcja) traktują rozwój przede wszystkim jako proces uczenia się społecznego . Osoby znaczące dostarczają dziecku wzorców zachowania i odpowiednich wzmocnień , dzięki czemu kształtuje ono społeczne motywy działania i osobowość . Istnieją inne warianty , oparte na koncepcji warunkowania instrumentalnego opracowanej przez B. F. Skinnera i na badaniach laboratoryjnych nad dziećmi - Bijou , Baer (1968,1973) .

uczenie się/konstruowanie wiedzy: czynniki Piageta, Wygotskiego, Brunera;

Notatki opracowane wyżej

pojęcia: konstruktywizm, aktywność własna a uczenie, autonomia w uczeniu się, samokształcenie, poczucie skuteczności, odpowiedzialność, uczenie się jako przedsięwzięcie na cale życie, zarządzanie wizja w edukacji;

Konstruktywizm- wiedza to konstrukcja,
- wychodzenie poza dostarczone informacje,
- uczenie sie przez odkrywanie,
- odpowiedzialnosc za wlasne uczenie(tylko tyle mam o odpowiedzialnosci),
- zwraca uwagę na myślenie intuicyjne(noszenie sie z problemami, dokonywanie odkryć),
- zainteresowanie nauką,
- zmiana roli uczenia się(cokolwiek to znaczy :)) ),
- wola uczenia sie,
- model kompetencyjny( czesto tym modelem jest dorosły "znaczący "w zyciu dziecka),
- kategoria dojrzałosci i gotowości szkolnej,
- program nauczania powinien uwzgledniac sposob myslenia danej dyscypliny,
- proces nauczania musza wspierac pomoce naukowe (sa dostosowane do specyfiki przedmiotu, wieku dziecka),
- dokonanie podzialu srodkow dydaktycznych.

Aktywność własna a aktywność ucznia- "Uczenie się (definicja - Kupisiewicz): - jest procesem nabywania przez uczący się podmiot określonych wiadomości, umiejętności i nawyków. Ilościowy i jakościowy rezultat tego procesu zależy przy tym od wielu różnych czynników, wśród których bardzo istotną rolę odgrywają motywacja i aktywność uczącego sie podmiotu"
Autonomia w uczeniu się - jednostka, każdy uczeń, uczy sie w swoim własnym "tempie" ze wzglądu na swoje predyspozycje fizyczne i psychiczne(zdolnosci intelektualne itp.

Samokształcenie- inspiratorem i zarazem wykonawcą jest zwykle jdnostka zamierzająca pogłębić swoją wiedzę bądź to w drodze indywidualnych studiów, bądź też przy współpracy z innymi osobami stawiającymi sobie analogiczne cele. Także wynikiem samokształcenia może być wykształcenie.

4.Myślenie a przebieg procesu uczenia się:

myślenie krytyczne;
Inaczej myślenie analityczne. Umiejętność rozpatrywania zjawisk i doświadczeń z wielu punktów widzenia, ocenianiu zdobytej wiedzy, rozważaniu argumentów za i przeciw, wyciąganiu na ich podstawie wniosków oraz uporczywym dążeniu do prawdy.
Myślenie krytyczne to po prostu myślenie podporządkowane logicznemu wnioskowaniu
instrumentalne wsparcie myślenia/uczenia się (Wygotski ? Feuerstein);

Wsparcie instrumentalne polega na dostarczaniu jednostce określonej pomocy np. materiałów, potrzebnych przedmiotów i innych. Polega na udzielaniu informacji lub instruktażu dotyczącego konkretnych sposobów postępowania w określonej sytuacji.
5.Wartość i cele w edukacji:
pojęcie, rodzaj i hierarchia wartości;

Edukacja jest podstawowym prawem człowieka oraz uniwersalną wartością. [...]
powinna organizować się wokół czterech aspektów kształcenia, [...] uczyć się,
aby wiedzieć, tzn. aby zdobyć narzędzia rozumienia; uczyć się, aby działać, [...]
uczyć się, aby żyć wspólnie, [...] wreszcie, uczyć się, aby być.

Wartości stanowią źródło inspiracji oraz dyrektyw dla szkoły i edukacji. Edukacja - pojmowana jako proces wielostronny i wielofunkcyjny oraz interdyscyplinarny i nieustający - przebiega w trzech wymiarach czasowych: przeszłości, teraźniejszości i przyszłości, a we wszystkich tych wymiarach dotyczy środowiska lokalnego, kraju, Europy i świata. Na jej cele wpływa stan sporu globalnego o wartości, z których część traci społeczną aprobatę i siłę oddziaływania, niektóre zostają odrzucone, inne nabierają znaczenia. w różnych kulturach i orientacjach światopoglądowych, religijnych, a także w różnych regionach świata trwający spór o relacje "być" i "mieć" jest różnie rozstrzygany w praktyce.

Naukowcy zajmujący się problematyką wartości wymieniają różne ich grupy. Wartości jest wiele, istnieje zatem jakiś zbiór, który w czasie badań rozpoznajemy. Wyniki badań wskazują jednak na rozmaitość rezultatów i rodzą nowe zapytania, nie wyjaśniając, co kształtuje hierarchie wartości, np. u młodzieży szkolnej, studentów i nauczycieli. Niestety, hierarchie te mają często charakter deklaratywny i statystyczny.
Jaki jest na przykład związek wartości poznawczych z motywowaniem do przyszłości i działaniami człowieka oraz kształtowaniem jego planu edukacyjnego i życiowego?
Zadaniem edukacji jest kształtowanie wartości uniwersalnych: prawdy, dobra, piękna. Wśród wartości współcześnie uznawanych za uniwersalne szczególne miejsce zajmuje też prawo do życia w wolności, podmiotowość i tożsamość człowieka, godność, odpowiedzialność, swobody obywatelskie, patriotyzm, życie wolne od zagrożeń wojną, demokracja, pluralizm polityczny i światopoglądowy, uczciwość, tolerancja, rodzina, edukacja, zdrowie i jego ochrona, możliwość samorealizacji, praca oraz godziwy poziom życia materialnego i duchowego.
związek wartości z celami edukacji szkolnej;

Proces kształcenia zmierza do wywoływania pozytywnych zmian w zachowaniu człowieka.
W naukach humanistycznych mówi się dużo o wartościach. Odnosi się to do tego, co ceni człowiek lub grupa społeczna, jakie wartości są dla nich ważne.

Wartość:
- to co jest cenne, ważne i doniosłe
- jest kluczowym problemem dla edukacji szkolnej
-wartości muszą być rozpatrywane, zrozumiane, zaakceptowane,

Problem wartości jest ważnym problemem edukacyjnym.

Wychowanie do odpowiedzialnej wartości- nowoczesne hasło edukacji na przestrzeni dziejów. Było priorytetem w pedagogice personalistycznej.

Tradycja przekazuje 3 wartości: prawda, dobro, piękno.

J.Herbart- bardzo ważne w edukacji jest kształcenie silnych moralnie charakterów- wychowanie do wolności i odpowiedzialności.

Cele i wartości odnajdują odzwierciedlenie w paradygmacie edukacji podmiotowej i edukacji wyzwalającej.
Sytuacja Komunikacyjna-gdy spotyka się nauczyciel z uczniem.

teoretyczne podstawy celów edukacji szkolnej (istota, kryteria podziału, rodzaje);

Cele: są to komunikaty wyrażające zamiary nauczyciela jak powinni zmienić się uczniowie. Muszą opisywać nam zmianę, jaką chcemy u ucznia pozyskać.
Cele pokazują jak przygotować nauczanie i skonstruować narzędzia pomiaru osiągnięć uczniowskich.
Dobrze sformułowany cel to komunikat, który mówi, czego powinien dowiedzieć się uczeń, także określa ramy, sposoby sprawdzania czy zostało to opanowane.

Co uczniowie potrafią zrobić po nauczaniu, a czego nie robili przed nauczaniem:
-należy dokonać rozróżnienia, jaki będzie zakres tej zmiany
-jakie zmiany zajdą w uczniu po nauczaniu
Cele ogólne i cele szczegółowe- odnoszą się do intencji i zamierzeń edukacji, odpowiadają na pytanie ?po co??. Każde z nich wyraża inny stopień ogólności i konkretności.
Cele ogólne- wyrażają kierunki i dążenia ucznia.
Są wyrazem ogólnych intencji- wyrażają założenia, idee szkoły. Maja charakter całościowego programu edukacyjnego. Określają istotę i kierunek programu szkoły. Wyrażone są prostym i jasnym językiem.
-Długoterminowe
-Krótkoterminowe

Cele ogólne mają również różne poziomy ogólności
na najwyższym poziomie mają charakter ideałów
na najniższym poziomie ogólności maja charakter zadań. Są komunikatami wskazującymi docelowe punkty kształcenia. W takim ujęciu stanowią podstawę do formułowania programów nauczania.

Cele ogólne rozkłady materiału nauczania

Cele szczegółowe poszczególne lekcje
Cele szczegółowe są pochodnymi celów ogólnych, przede wszystkim tych krótkoterminowych. Są sformułowane dla potrzeb danej lekcji.

Cele szczegółowe: są bardziej precyzyjne, określają intencje.
Mają wartość przy planowaniu danej jednostki metodycznej. Cele szczegółowe mają być operacyjne bądź nieoperacyjne.
Cele szczegółowe

Operacyjne Nieoperacyjne

Składniki celu: co powinien posiadać dobrze sformułowany cel
I sytuacja, w której dane osiągnięcie jest prezentowane
II nauczanie zdatności
III przedmiot (obiekt osiągnięcia, treść osiągnięcia ucznia
IV czynność (cel zawsze opisuje szczególnie czynność, którą uczeń wykonuje)
V instrumenty i ograniczenia (określamy warunki wykonane)

Rodzaje celów:
I.Ze względu na stopień ogólności:
- Cele ogólne
- Cele pośrednie
- Cele szczegółowe
II. Ze względu na stopień hierarchizacji
- Taksonomia
III. Ze względu na dziedzinę:
- Cele kształcenia ogólnego
- Cele kształcenia zawodowego

różne ujęcia celów edukacji szkolnej (tradycyjne, opisowe, taksonomiczne: cele ogólne, szczegółowe, operacyjne i nie operacyjne, taksonomie celów kształcenia);

Wyróżnia się różne rodzaje celów:

-cele jednostkowe: cele, które są zorientowane na dobro i szczęście jednostki. Kształtowanie takich kwalifikacji, które najbardziej odpowiadają szczególnym zdolnościom i zainteresowaniom.

-cele społeczne: ujawniają narodowe, ogólne priorytety. Każde społeczeństwo rozumne chce zapewnić uczącym się warunki normatywnego rozwoju.

Cele ogólne- wyrażają kierunki i dążenia ucznia.
Są wyrazem ogólnych intencji- wyrażają założenia, idee szkoły. Maja charakter całościowego programu edukacyjnego. Określają istotę i kierunek programu szkoły. Wyrażone są prostym i jasnym językiem.
-Długoterminowe
-Krótkoterminowe
Cele ogólne mają również różne poziomy ogólności
na najwyższym poziomie mają charakter ideałów
na najniższym poziomie ogólności maja charakter zadań. Są komunikatami wskazującymi docelowe punkty kształcenia

Cele szczegółowe: są bardziej precyzyjne, określają intencje.
Mają wartość przy planowaniu danej jednostki metodycznej. Cele szczegółowe mają być operacyjne bądź nieoperacyjne.

Właściwości celów operacyjnych:
Określa stan osoby uczącej się
Wskazują konkretnie jakie umiejętności uczeń nabywa na lekcjach
Cel opisuje zachowanie jakie nauczyciel będzie mógł dostrzec za pomocą zmysłów
Dobrze sformułowany cel operacyjny opisze rezultat lekcji, w taki sposób, ze będzie można powiedzieć czy lekcja była trudna czy też nie
Cele określają standard (kto ma prezentować pożądane zachowanie) czy będzie to student, uczeń klasy itp.
W celu jest zawarty opis konkretnego zachowania końcowego osoby uczącej się
Wyszczególnienie warunków, w których ma następować zachowanie
Ograniczenia czasowe
Określenie standardu, który posłuży do oceny wyników

CEL OGÓLNY

Pogłębić zrozumienie przez klasę znaczenie propagandy XX w.

Cel nieoperacyjny(szczegółowy)
Rozwinąć w dziecku świadomość stronniczości w wybranych fragmentach
Cel operacyjny
Dziecko wyszuka w tekście propagandowym 6 zdań, które świadczą o stronniczości
Jak formułować te cele:
Im bardziej cel ogólny jest formułowany tym trudniej jest uchwycić tą sytuację sprawdzaną
Precyzyjne określenie celów pozwala sporządzić adekwatne narzędzie kontroli osiągnięć
Cele muszą być jasne i precyzyjne niezależnie od tego czy są ogólne czy szczegółowe

Dokładność w formułowaniu celów potrzebna jest z powodów:
1.Aby można było formułować cele kształcenia
2.Aby można było oceniać nauczanie

Cel operacyjny: operacyjne cele kształcenia wyrażane są opisem zachowań jakie przejawiać mają uczniowie po ukończeniu nauki.
Np. Cel ogólny: Zapoznać się z architekturą gotycką
Cel operacyjny: Uczeń powinien umieć rozpoznać na rysunku istotną cześć katedry.
-Można zastosować jeśli pożądany rezultat to umiejętność, którą można zaprezentować albo jeśli wyniki nauczania można wyrazić w mowie lub piśmie
- Stosujemy w nauczaniu zindywidualizowanym

Cel nieoperacyjny:
1.Konstruujemy tam gdzie pożądane wyniki nauczania są ogólniejsze , ewolucyjne lub są bardziej złożone
2.Nie mogą być zademonstrowane przez oderwane elementy zachowania

3 etapy operacjonalizacji

I.Określenie i nazwanie czynności, której wykonanie ma być uważane za osiągnięcie celu.
II.Opisanie istotnych warunków (dostarczone dane, urządzenia, pewne ograniczenia.)w których czynność ma być wykonana.
III.Ustalenie kryteriów ? jakości i sprawności, których spełnienie pozwoli uznac czynność za opanowaną.

Składniki wg Davisa, Yelona, Aleksandra
1)Zachowanie końcowe (opisuje zachowanie ucznia po zakończeniu kształcenia, wyrażone przy pomocy czasowników operacyjnych np. wybierać, gromadzić.)
2)Warunki przejawiania zachowania końcowego (syt. W której uczeń powinien zademonstrować zachowanie końcowe) mogą dotyczyć a) pomocy, przyborów, b) ograniczeń czasowych albo miejsca, c) sposobu przedstawiania informacji(np. na piśmie, ustnie)
3)Standardy osiągania zachowania końcowego (minimalny poziom realizacji zadania)

Składniki Wg Guilforda (przejął Niemierko)
1)Działanie
2)Treść
3)Warunek
4)Kryterium( nie zawsze występuje)

Taksonomie celów kształcenia
Taksonomia A, B, C Niemiecko

Poziom
Kategoria
Czynności
W
I
A
D
O
M
O
Ś
C
I

A. Zapamiętanie wiadomości
Gotowość ucznia do przypomnienia sobie pewnych faktów, terminów, praw i teorii naukowych.

B. Zrozumienie wiadomości
Uczeń potrafi przedstawić wiadomości w innej formie niż je zapamiętał, uporządkować i streścić
U
M
I
E
J
Ę
T
N
O
Ś
C
I

C. Stosowanie wiadomości w syt. typowych
Opanowanie przez ucznia umiejętności praktycznego posługiwania się wiadomościami wg. podanych mu wzorów.

D. Stosowanie wiadomości w syt. problemowych
Opanowanie przez ucznia umiejętności formułowanie problemów, dokonywanie analizy i syntezy nowych dla niego zjawisk, formułowanie planu działania, tworzenia oryginalnych przedmiotów.

Kategoria Celu
Określenia wieloznaczne
Czasowniki operacyjne

A

Wiedzieć
Nazwać, zdefiniować, wymienić, zidentyfikować, rozpoznać, wyliczyć.
B
Rozumieć
Streścić, wyjaśnić, zilustrować, rozróżnić.
C

Stosować wiadomości
Rozwiązać, skonstruować, zastosować, porównać, sklasyfikować, narysować
D

Rozwiązywać problemy
Dowieść, przewidzieć, zanalizować, wykryć, ocenić, zaproponować, zaplanować.

Kategoria

Cele pośrednie
Cele operacyjne(czas.2os.l.poj)

A
Zdefiniować pojęcie operacjonalizacji
Zdefiniuj w kilku zdaniach pojęcie operacjonalizacji wg Niemiecki.

B

Wyjaśnij etapy procesu operacjonalizacji
Wyjaśnij na podanym przez siebie przykładzie 3 etapy procesu operacjonalizacji korzystając z pozycji Niemierki ?Pomiar sprawdzający w dydaktyce?

C

Porównaj def. operacjonalizacji
Porównaj wskazując różnice i podobieństwa w def. operacjonalizacji wg. Niemiecki i Kraszewskiego.

D

Ocenić przydatność operacjonalizacji
Oceń w 3 punktach przydatność operacjonalizacji w Pedagogice.

A. ? uczeń wie, zna
B. ? uczeń rozumie
C., D. ? uczeń potrafi

cele współczesnej edukacji ? wskazania z Raportu J. Delorsa;

Cele społeczne wyrażają ogólną misję danego społeczeństwa w danym czasie, miejscu, epoce.
Cele te zmieniają się na przestrzeni dziejów. Cele te są zawarte w raporcie J. Delorsa ?Edukacja jest w niej ukryty skarb?.
Jest to najnowszy raport edukacyjny. Odpowiada w początkowej swojej fazie na pytanie po co się uczyć i jaka jest misja współczesnej edukacji.
Pokazuje, że celem edukacji jest uczyć się: (4 filary edukacji)
-aby wiedzieć
-aby działać
-aby żyć wspólnie
-aby być
* 4 filary edukacji
Z tego raportu wywodzą się ogólne cele edukacji

S.Hessen- ?Karność, wolność, osobowość?- cel wychowania moralnego
?Cele są jak mapy drogowe, pomagają nauczycielowi i uczniowi zorientować się dokąd zmierzają i w którym znajdują się miejscu?

cele motywacyjne w planowaniu i realizacji procesu dydaktycznego;

Etapy formułowania celów zindywidualizowanych dla dzieci mających problem w nauce:
1.Określić cele szczegółowe dla poszczególnych dzieci w kategoriach operacyjnych
2.Ustalić ich kolejność
3.Procedury nauczania (sposoby i strategie)
4.Częstotliwość nauczania
5.Ilość ćwiczeń przewidywanych do realizacji
6.Uogólnienie nauczania dla potrzeb innych kontekstów
7.Stosowanie nagród
8.Odpowiedni system rejestrowania osiągnięć ucznia

Taksonomia celów motywacyjnych:

Poziom
Kategoria
Czynności ucznia
Działanie
A. Uczestnictwo w działaniu
Świadome i uważne odbieranie określonego rodzaju bodźców oraz wykonywanie czynności odpowiadających przyjętej roli, jednak bez wykazywania inicjatywy. Uczeń ani nie unika danego rodzaju działania, ani go nie podejmuje z własnej woli, natomiast chętnie dostosowuje się do sytuacji.
B. Podejmowanie działania
Samorzutnie rozpoczynanie danego rodzaju działania i wewnętrzne zaangażowanie w wykonywanie danego rodzaju czynności. Uczeń nie tylko dostosowuje się do sytuacji, w jakiej się znalazł, ale organizuje ją w pewien sposób. Jest to jednak postępowanie jeszcze mało utrwalone.
Postawy
C. Nastawienie na działanie
Konsekwentne wykonywanie danego rodzaju działania na skutek trwałej potrzeby wewnętrznej i dodatniego wartościowania jego wyników. Uczeń jest zwolennikiem tego działania i zachęca do niego innych; poglądom jego brak jednak szerszego uogólnienia i pełnej spoistości.
D. System działań
Regulowanie określonego typu działalności za pomocą harmonijnie uporządkowanego zbioru zasad postępowania, z którymi uczeń identyfikuje się do tego stopnia, że można je uważać za cech jego osobowości. Uczeń nie zawodzi nawet w bardzo trudnych sytuacjach, a jego działania odznaczają się skutecznością oraz swoistością stylu.

6.Treści kształcenia:
program szkolny: pojęcia, filozoficzne i psychologiczne podstawy podejścia do programu szkolnego w ujęciu behawiorystycznym, humanistycznym, konstruktywistycznym;

Cele

Podręczniki TREŚCI KSZTAŁCENIA Program(jawny, ukryty)

Kryterium doboru Układ Teorie doboru

Liniowy Pytania Spencera

Koncentrujący Pytania Deweya

Spiralny

Program nauczania:
Do 1989r. mówiono o programie jako o dokumencie zawierającym zestaw treści poszczególnych przedmiotów nauczania
Stosowano scentralizowane podejścia (wszyscy otrzymują takie same programy)

Program sprzed reformy składał się z trzech części:
1.Ogólnej prezentacji ?obowiązujących? ideałów i celów edukacji szkolnej
2.Zestaw treści nauczania poszczególnych przedmiotów szkolnych odpowiadających głównym dyscyplina naukowym, stanowiących zminimalizowany statut, mini strukturę przedmiotu i jego rozwoju
3.Część metodyczna, zawierająca sugestie co do sposobu wdrażania wymienionych haseł programów w życie

Centralizacja programu nauczania: wszędzie ten sam program nauczania. Reforma spowodowała przesunięcie, powstanie programów autorskich.

Program: jawna i rozwinięta deklaracja celów i sposobów oddziaływania szkoły na uczniów.

Program ukryty (utajniony): zespół czynników oddziałujących na młodzież. Składa się z niego atmosfera wychowawcza, styl pracy nauczycieli, opinie uczniów i rodziców o szkole, o pojedynczych nauczycielach, wpływ rówieśników, przestrzeń.
Typologia programów szkolnych

Podziału dokonała min. Komorowska, definiuje ona programy:
1.Program jako inwentarz treści nauczania- odpowiada na pytanie ?czego uczyć?? Program w takim rozumieniu ma postać haseł programowych lub modułów , które składają się na całość uczenia.
2.Program jako zestaw planowanych czynności pedagogicznych. Odpowiada na pytanie: Jak uczyć? Wyliczanie efektów wszystkiego co można przewidzieć, zakres, układ, proporcje działów, treści
3.Program jako lista zamierzonych efektów pedagogicznych. Jakie efekty należy uzyskać w danym procesie edukacyjnym, co uczeń ma wiedzieć, umieć, potrafić
4.Program jako zestaw pojęć i zadań do wykonania
5.Program jako rejestr doświadczeń ucznia
Podział ze względu na dobór i sposób łączenia treści w materiał nauczania

1.Programy przedmiotowe(akademickie): realizacja treści w obrębie danego przedmiotu na etapie gimnazjum, szkół średnich.
2.Programy zintegrowane(całościowe): wizja poznawania i zrozumienia. Sięgają nurtów nowego wychowania(nauczanie wczesnoszkolne).
Podział ze względu na filozofię edukacji

1.Tradycje(Herbart)
2.Sytuujące się w centrum uwagi ucznia (Dewey Montessori, Piaget)
Programy zorientowane na potrzebach społeczności lokalnej

kryteria i czynniki determinujące dobór treści i opracowania programu, pytanie Dewey`a, pytanie Spencera, pedagogiczne teorie doboru treści;

Kryteria doboru treści(opracowania programu)

1.Rozwijający się człowiek- potrzeby dziecka, właściwości wieku, treści dostosowuje się do możliwości dziecka
2.Zmieniające się społeczeństwo
3.Kultura i nauka- teorie i prawa nauki

Pytanie Deweya
Co jest ważniejsze dziecko czy wiedza?
Jaka wiedza jest ważniejsza: prywatna czy publiczna?

Wiedza prywatna ? osobista zdobyta przez doświadczenie
Wiedza publiczna ? książkowa, podręcznikowa, ogólnodostępna

?Musimy wyjść z prywatnej wiedzy ucznia by pokazać mu publiczną?
?Mniej wiedzy więcej rozumienia świata? Piaget

Pytanie Spencera
Jaka wiedza ma największą wartość?

Wiedza uczona: uznana odgórnie, przez lata
Wiedza użyteczna: potrzebna w życiu

Czynniki wpływające na dobór treści nauczania:
1.Stanowe podstawy programu i sylabusy
2.Lokalne podstawy programowe
3.Uzgodnienie wewnątrzszkolne
4.Życzenia społeczności lokalnej
5.Standardy stowarzyszeń lokalnych

Program pierścieniowy, programowe priorytety w szkole anglo amerykańskiej:
1.Przyswoić na zawsze
2.Ważne by wiedzieć i umieć
3.Warto znać
4.Zasada karności oraz ładu i porządku w pracy
5.Zasada racjonalizacji pracy

Teorie doboru treści kształcenia
1.Materializm dydaktyczny, encyklopedyzm
2.Formalizm dydaktyczny
3.Utylitaryzm dydaktyczny
4.Teoria problemowo- kompleksowa
5.Strukturyzacja
6.Egzaplaryzm
7.Materializm funkcjonalny

ukryty i jawny program;

Program: jawna i rozwinięta deklaracja celów i sposobów oddziaływania szkoły na uczniów.

Program ukryty (utajniony): zespół czynników oddziałujących na młodzież. Składa się z niego atmosfera wychowawcza, styl pracy nauczycieli, opinie uczniów i rodziców o szkole, o pojedynczych nauczycielach, wpływ rówieśników, przestrzeń.

program a podręczniki, rola i funkcje podręcznika;

Rodzaje podręczników:
- właściwe, uzupełniające, podręczne

4 rodzaje podręczników właściwych:
- uniwersalny, zawiera najważniejsze wiadomości z danej dziedziny
- programowany, treści zbudowane, sa w nim wg określonego programu
- systematyczny, zawiera materiał który trzeba zrealizować w jakimś okresie czasu
-do ćwiczeń i zadań, zbiory zadań

Kryteria doboru treści w podręczniku:
Ogólne
przystępność treści,

związek nauki z życiem
stosunek podręcznika do programu nauczania
naukowość (zdania opisowo oceniające, wyjaśniające)

Szczegółowe
dokładność naukowa
nie przekłamywanie faktów
obiektywność przedstawiania treści
brak rasizmu
aktualność danych
wybór danych istotnych dla ucznia

Podręcznik
służy do opanowania nowych wiadomości, do utrwalania posiadanych umiejętności, pomaga w samokształceniu, służy do całościowego, problemowego ujmowania zagadnień, do poszerzania wiedzy, do nawyku systematycznej kontroli oceny uczenia się, analizy przebiegu uczenia się, do rozumienia tekstów.

Funkcje;
- informacyjna ? gdy podręcznik zawiera treści, wiadomości w postaci tekstu, rysunku, fotografii, które odsyłają nas do innych źródeł informacji
- motywacyjna ? powinien zachęcać, mobilizować do pracy
- badawcza ? zachęca do samodzielnego przeprowadzania badań
- ćwiczeniowa ? gdy kształtuje u uczniów pożądane umiejętności i nawyki, ułatwia zapamiętywanie wiadomości, ich zrozumienie i posługiwanie się nimi
- samokształceniowa ? gdy treść podręcznika może uczeń poznać samodzielnie, bez pomocy nauczyciela
- kontrolno- korekcyjna ? gdy zawiera treści, pytania, zadania pozwalające ocenić stopień zrozumienia wiedzy
- praktyczna ? umozliwia przełożenie wiedzy zawartej w podręczniku na język praktyki (ćwiczeń)

7.Proces kształcenia jako związek nauczania i uczenia się:

proces nauczani ? uczenia się perspektywie historycznej;

uczenie się ma swoją intymną naturę. Lekcja toczy się od zdarzenia do zdarzenia.?Proces nauczania
Lekcja jest serią zdarzeń wciągających ucznia i oddziaływujących na niego. Nauczanie to seria zdarzeń.
Ogniwa wymagają udziału nauczyciela i ucznia. Udział ich jest różny.

Nauczyciel musi sobie stawiać pytania o to, jak dziecko myśli:
- Jak dziecko postrzega świat? ( świat zewnętrzny, zjawiska, procesy, zdarzenia)
Poznanie może następować bezpośrednio bądź pośrednio
poprzez wszystkie zmysły ( wzrok, słuch, dotyk, smak)?bezpośrednio
Przeżyciu może towarzyszyć obserwacja
poprzez źródła gotowych wiadomości?pośrednio
III fazy procesu uczenia się:
1. Obserwacja ( tzw. zbieranie informacji na wejściu, inaczej aktywne spostrzeganie)
- obserwacja wrażeń, spostrzeżeń i wyobrażeń
2. Kojarzenie ( przetwarzanie informacji, opracowanie)
- zdefiniowanie problemu ? przemyślenie rzeczy, selekcja informacji
3. Wyrażanie - umiejętność zapamiętania poprzez transfer nowej wiedzy w różnych sytuacjach
Historyczne ujęcie procesu kształcenia:
J. A . Komeński ? poszukiwał uniwersalnej metody nauczania, zwrócił uwagę na poglądowość i poznanie zmysłowe. Według niego nauka nie powinna rozpoczynać się od wyjaśnień słownych, ale do obejrzenia tej rzeczy. Zwrócił uwagę na zainteresowanie i działanie. Ogromna wiara w metodę, a nie docenianie roli nauczyciela
J. H. Pestalozzi ? nauczanie należy oprzeć na psychologii dziecka, wyodrębnił pewne momenty:
I. Spostrzeganie przedmiotów
II Kształtowanie jasnych wyobrażeń spostrzeganych przedmiotów
III Porównywanie przedmiotów. Kształtowanie pojęć
IV. Nazwać inaczej słowa ? rozwój mowy.
Zwrócenie uwagi na aktywność nauczyciela. Samodzielność dzieci w poszukiwaniu świata. Brak związku nauczania elementarnego z teorią nauki.
J.W Dawid ? jest twórcą koncepcji nauki o rzeczach. Opracował jako pierwszy kartkę obserwacji dziecka. Nauczanie przedmiotu musi opierać się całkowitym procesie psychicznym.
OGNIWA :
I.Bezpośrednie ? poznawanie rzeczy, postrzeganie przez zmysły
II.Przeróbka wewnętrznego materiału
III.Reakcja ruchowa
OGNIWA PROCESU POZNAWCZEGO:
VI.Pobudzenie uczniów do spostrzegania
VII.Przedstawienie materiału konkretnego
VIII.Prowadzenie i kojarzenie materiału
IX.Uogólnianie ( pojęcia, definicje, prawa, reguły)
X.Zastosowanie
Przywiązanie uwagi do myślenia abstrakcyjnego
J. F. Herbart ? sztywny regulamin, podział treści nauczania na przedmioty, przekaz werbalny, częsta kontrola wyników nauczania, słaby nacisk na samorzutną twórczość uczniów, współzawodnictwo, uczniowie na ogół są pasywni, dominuje uczenie się pojęciowe
STOPNIE FORMALNE:
V.Jasność
VI.Kojarzenie
VII.System
VIII.Metoda
Ziller Rein ? doskonałi rozwinięcia stopni herbartowskich:
VI.Przygotowanie
VII.Przedstawienie
VIII.Połączenie
IX.Zebranie
X.Zastosowanie
- operacja, wiedza uprzednia, dobre strukturyzowanie
W. Okoń ? jego ogniwa procesu kształcenia to:
I. Uświadomienie uczniom celów i zadań kształcenia
II. Poznawanie nowych faktów, nabywanie pojęć
III. Poznawanie prawidłowości i systematyzowanie wiedzy
IV. Przechodzenie od teorii do praktyki
V. Wykonywanie zadań praktyczno-wytwórczych
VI. Sprawdzanie osiągnięć
Feverstein ? trzy fazy uczenia się:
IV.Obserwacja
V.Kojarzenie
VI.Wyrażanie

ogniwa procesu nauczania ? uczenia się;

Ogniwa dydaktyczne:
To zestaw werbalnych komunikatów kierowanych do ucznia. Najczęściej są to wypowiedzi ustne lub pisemne, ale w przypadku bardzo małych dzieci może to być gest, obraz.
Komunikaty służą jednemu celowi ? wpieraniu procesu uczenia się. Służą przenoszeniu się stanu umysłu ucznia w kolejny stan.
!!! Dewey mówił, że 2/3 w szkole się mówi, a 2/3 mówi nauczyciel.
Komunikaty na lekcji służą uczeniu się?
Procesy, które składają się na akt uczenia się, są w znacznej mierze? pobudzone wewnętrzni, dlatego ważny jest związek motywacji z uczeniem się.
Na proces uczenia się wpływają działania wewnętrzne, a także działania zewnętrzne.
Nauczanie - składa się z działań zewnętrznych wobec ucznia, zaprojektowanych w celu wspomagania wewnętrznych procesów uczenia się.

Ogniwa procesu dydaktycznego i ich związek z procesami uczenia się:

1) Przyciąganie uwagi
1) Recepcja wzorców impulsów nerwowych
2) Poinformowanie ucznia w celu uczenia się
2) Uruchomienie procesu wykonawczo-kontrolnego
3) Pobudzenie przypominania materiału stanowiącego warunki wstępne
3) Odzyskanie wcześniej wyuczonego materiału z pamięci długoterminowej
4) Przedstawienie materiału bodźcowego ( materiału nauczania)
4) Wydobycie cech wyróżniających dla umożliwienia percepcji selektywnej
5) Kierowanie przebiegiem uczenia się
5)Kodowanie systematyczne, wskazówki naprowadzające na odzyskiwanie materiału z pamięci
6) Wywołanie zachowania wykonawczego
6) Uruchomienie organizacji wypowiedzi
7)Dostarczenie informacji zwrotnej dotyczącej poprawności zachowania wykonawczego
7) Wprowadzenie wzmocnienia
8) Ocena zachowania wykonawczego
8)Uruchomienie odzyskiwania z pamięci, umożliwienie zajścia wzmocnienia
9) Wzmocnienie trwałości i transferu wyników uczenia się
9) Dostarczanie strategii i wskazówek naprowadzających, potrzebnych dla odzyskiwania wiedzy z pamięci

wybrane modele uczenia się i nauczania: nauczanie i uczenie się faktów, pojęć, zasad, nauczanie i uczenie się rozwiązywania problemów, uczenie się myślenia metaforami, uczenie się badania wartości i inne;

Uczenie się myślenia twórczego. Synektyki i metafory.

Zasady nauczania metaforycznego:
Odrzucenie utartych reguł,
Tworzenie w działaniu grupowym.

Procedura:
Podjęcie zadania,
Określenie tego co oczywiste,
Przekształcenie ?niezwykłego ? w ?zwyczajne?,
Określenie zadania,
Przekształcenie ?zwyczajnego? w ?niezwykłe?.

Nauczanie synektyczne (mechanizmy)

Analogie bezpośrednie ? porównywanie dwóch obiektów lub pojęć, służące przełożeniu cech danej sytuacji na inną, po to aby odkryć nowe punkty widzenia na nie,
Analogie personalne,
Analogie symboliczne.

style nauczania;
Style nauczania:
Do podstawowych stylów nauczania zalicza się:
1.Styl zamknięty(frontalny, formalny) polega na:
a)Wyraźnym określeniu bliższych i dalszych celów nauczania z naciskiem na cele operacyjne,
b)Formułowaniu przez nauczyciela konkretnych zadań ukierunkowujących aktywność ucznia,
c)Silnym nadzorowaniu aktywności ucznia,
d)Ćwiczeniu nawyków,
e)Dostarczaniu modeli i zachęcaniu do ich naśladowania.
f)Nauczyciel pełni rolę kierowniczą i występuje w roli eksperta,
g)Kontakty z uczniem cechuje dystans.
2.Styl ramowy:
a)Kładzie nacisk na zindywidualizowane podejście do ucznia,
b)Przywiązanie wagi do zrozumienia przez poszczególnych uczniów przekazywanych treści,
c)Nacisk na wiedzę mającą odniesienie do doświadczeń praktycznych,
d)Nawiązuje do koncepcji człowieka samo realizującego się A. Masłowa,
e)W stylu tym nauczyciel pełni rolę wspomagającą ucznia w zdobywaniu wiedzy,
f)W centrum znajdują się potrzeby i zainteresowania ucznia,
g)Ważne jest odformalizowanie kontaktów i empatia.
3.Styl negocjacyjny:
a)Oparty na założeniu ,że wiedza jest tworzona w procesie interakcji nauczyciel-uczeń,
b)Traktowanie ucznia jako badacza korzystającego z wielości źródeł,
c)Nastawienie na wzajemne słuchanie,
d)Uczenie poprzez stawianie pytań i przedstawienie problemów,
e)Rola nauczyciela polega na stworzeniu swobodnej atmosfery sprzyjającej przyswajaniu wiedzy i pobudzaniu ucznia do krytycznego myślenia,

Przyjęcie przez nauczyciela stylu ramowego lub negocjacyjnego wymaga od niego zwiększania wysiłku wkładanego w działania dydaktyczne, a także uznania ucznia za podmiot tych działań i równoprawnego partnera.

8.Zasady kształcenia/zasady projektowania dydaktycznego:

Pojęcie zasada kształcenia/zasada dydaktyczna/zasada projektowania dydaktycznego/zasada nauczania (stanowisko Hessena, Sośnickiego);

Zasady nauczania- to ogólne normy postępowania dydaktycznego, ogólne wytyczne dotyczące planowania, realizacji, analizy, procesu nauczania formułowane na podstawie naukowego poznania praktyki dydaktyczno-wychowawczej.

1.Zasady kształcenia- Nawroczyński
2.Norma wytyczająca nauczycielowi metodę pracy dydaktycznej
3.K. Sośnicki- zasady to najogólniejsze prawidła, których nauczyciel powinien przestrzegać we wszystkich swoich zabiegach dydaktycznych

-W różnych systemach są różne zasady

Według Sośnickiego zasady mogą odnosić się np. do celów nauczania

Zasada wszechstronnego rozwoju ucznia- odnosząca się do treści nauczania

Cele

Z Treści np. zasada integracji

Środki dydaktyczne np. poglądowości

Zasady ? mogą być rozumiane jako twierdzenia o charakterze normatywnym które wynikają z występujących w procesie kształcenia prawidłowości przyczynowo-skutkowych

Zasady nauczania w ujęciu różnych autorów;
Zasady organizacji pracy według K. Lecha
1.Zasada humanizacji pracy- każda praca ucznia powinna stawać się jego osobistym zadaniem, budzić jego zainteresowanie, aktywność intelektualną oraz stworzyć perspektywy sukcesu
2.Zasada kooperacji i harmonii w pracy- czyli zespołowego wykonywania zadań, racjonalnej organizacji pracy w zespole uznawania zadań wspólnych za własne i odpowiedzialności każdego za całość pracy
3.Zasada ekonomii w pracy- czyli celowość pracy, jej wydajność (optymalnego stosunku wyników do układów)

Zasady nauczania według Z. Mysłakowskiego ?Nowa szkoła? nr 6? 56r.
1.Poglądowości
2.Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie uczenia się
3.Trwałości zdobytych przez uczniów wiadomości
4.Systematyczności logicznej kolejności w nauczaniu
5.Dostępności czyli dostosowanie nauki do możliwości uczniów
Zasady nauczania według Cz. Kupisiewicza
1.Poglądowości
2.Przystępności
3.Świadomego aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania-uczenia się
4.Systematyczności
5.Trwałości zdobywanej wiedzy
6.Operatywności
7.Wiązania teorii z praktyką
Zasady nauczania według W. Okonia
Okoń wyróżnia następujące zasady kształcenia:
1.zasada systemowości
2.zasada poglądowości
3.zasada samodzielności
4.zasada związku teorii z praktyką
5.zasada efektywności
6.zasada przystępności
7.zasada indywidualizacji i uspołecznienia

ZASADA SYSTEMOWOŚCI ? dotyczy porządkowania wiedzy w głowie uczniów. Wzięła początek z zasady systematyczności. W procesie dydaktycznym ważne jest zwracanie uwagi uczniów na świat jako całość. Poznając różne strony świata za pośrednictwem różnych przedmiotów. Uczniowie muszą mieć na uwadze całość, swoistą jedność świata. Zasada ta odnosi się też do przebiegu kształcenia.

ZASADA POGLĄDOWOŚCI ? czyli respektowanie drogi między konkretem a abstrakcją. Inaczej zwana zasadą konkretności lub bezpośredniości. Jest to zespół norm, które wywodzą się z prawidłowości procesu kształcenia, dotyczących poznawania rzeczywistości na podstawie obserwacji, myślenia i praktyki ? na drodze od abstrakcji do konkretu i od konkretu do abstrakcji.

ZASADA SAMODZIELNOŚCI ? czyli ograniczonej zależności ucznia od nauczyciela. Dążenie do samodzielności jest naturalną cechą dzieciństwa i młodości. Nauczyciel kształtuje u dzieci myślenie samodzielne wtedy gdy:
a.wdraża ich do formułowania problemu
b.uczy samodzielnego rozwiązywania problemu
c.przyzwyczaja młodzież do sprawdzania uzyskanych odpowiedzi
Zasada samodzielności zawiera w sobie postulat aktywności i świadomości. Opierając się na prawidłowości procesów kształcenia, zgodnie z którą wyższy stopień samodzielności gwarantuje wyższe i wszechstronniejsze kompetencje uczniów, domaga się respektowania wszelkich przejawów naturalnej skłonności dzieci i młodzieży do samodzielnego działania, jak też świadomego stwarzania warunków optymalnych dla rozwoju samodzielności w działaniu i myśleniu uczniów.

ZASADA ZWIĄZKU TEORII Z PRAKTYKĄ ? zasada ta zwraca uwagę na obszar działań dydaktycznych między teorią i praktyką, zapobiega odrywaniu się teorii od praktyki i odwrotnie, a jednocześnie pełni podstawową funkcję wychowania zalecając łączenie teorii z praktyką, a zwłaszcza praktykę produkcyjną, nawiązując do losów człowieka, który swemu poznaniu i działaniu praktycznemu zawdzięcza wszystko.

ZASADA EFEKTYWNOŚCI ? czyli związku między celami a wynikami kształcenia. Dotyczy ona funkcjonowania i optymalizacji wielu czynników biorących bezpośredni udział (lub pośredni) w procesie dydaktycznym:
a.udział pośredni ? zdolności, inteligencja uczniów, wykształcenie, kultura pedagogiczna nauczycieli, środowisko rówieśnicze,
b.udział bezpośredni ? metody pracy nauczyciela i uczniów, ilość czasu zadaniowego, wiadomości i sprawności uczniów.
Obszar na jakim funkcjonuje ta zasada zawiera się między celami kształcenia a osiągnięciami szkolnymi.

ZASADA PRZYSTĘPNOŚCI ? czyli pokonywania trudności uczniów, poznawania i przekształcania rzeczywistości. Zwana też zasadą stopniowania trudności. Ważna jest tu potrzeba poszukiwania takich sposobów nawiązywania przez nauczyciela kontaktu z każdym uczniem, jak również doboru takich metod, pracy i środków, aby w stopniu maksymalnym uruchomić te siły i możliwości ogółu uczniów, jakie odpowiadają danej fazie ich rozwoju umysłowego, społeczno-moralnego i fizycznego. Ważna jest przy tym znajomość wszystkich uczniów w klasie, różnic w ich postępach szkolnych, w ich temperamencie i tempie uczenia się.

ZASADA INDYWIDUALIZACJI I USPOŁECZNIENIA ? czyli związek interesów jednostek i zbiorowości. Uspołecznianie uczniów dokonuje się w szkole pod wpływam ogółu działań zmierzających do uczynienia z ucznia pełnowartościowej istoty społecznej poprzez danie mu szans zdobycia takiej wiedzy o świecie i takich kwalifikacji ogólnych i zawodowych, jak również takich systemów i wartości oraz stopnia rozwoju osobowości aby mógł stać się pełnowartościowym członkiem społeczeństwa.

U Okonia występuje trójwymiarowość zasad:
1.Zasada jest to twierdzenie oparte na prawie naukowym (rządzące się jakimś prawem)
2.Norma postępowania uznanego za obowiązujące
3.Zasada to teza wywiedziona z jakiejś dyscypliny
Zasady dydaktyczne według K. Kruszewskiego.
Zasady dotyczące:
1.Doboru i układu wiadomości stanowiących materiał nauczania
2.Motywacji uczniów
3.Czynności uczenia się
4.Zharmonizowanych systemów dydaktycznych
5.Stosunków społecznych w klasie
6.Czynności nauczania
7.Warunków zewnętrznych

9.Modele uczenia się i nauczania, metody i strategie;

ustalenie definicyjne: model ? metoda ? strategia ? technika;
Uporządkowanie terminologii- metoda, technika, strategia

Metoda daje odpowiedź na pytanie ?jak??
Zasada odpowiada na pytanie ? dlaczego??

Metoda kształcenia- to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów realizowany świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowościach uczniów.
Każde uczenie się musi być nastawione na zmianę i musi mieć tez cel.

Nauczyciel powinien dobierać sposoby nauczania w zależności od:
- wieku ucznia
- charakterystycznych właściwości poszczególnych nauczania
- celów i zadań dydaktycznych, które mamy zrealizować

Obowiązkiem nauczyciela jest stałe rozszerzenie repertuaru metod nauczania i dostosowywanie ich odpowiednio do potrzeb uczniów.

Strategia jest pojęciem szerszym niż metoda.

Technika
I
Metoda
I
Strategia

Jaka jest podstawowa różnica między metodą, a strategią?

Strategia zawiera również odpowiedź na pytanie ? dlaczego??, gdy metoda odpowiada tylko na pytanie ? jak??
Strategia wymaga namysłu nauczyciela, w tle jest pewna norma
Rozwój metod w zarysie historycznym.

Metody słowne, werbalne ? są one najstarsze.

Metody słowne

Metody erotematyczne Akronatyczne

Katechetyczne Heurystyczne

Metody katechetyczne ? nauki seminaryjne, ale nie tylko, interpretacje tekstów, posługiwanie się słowem.

Metody Heurystyczne(poszukujące) ? aktywizacja ucznia.

Przełom dziewiętnastego i dwudziestego wieku przyniósł zwrócenie uwagi na jednostkę, wiązano nadzieje na przemianę metod słownych tak zwane heurezy.

Heureza zapewniała samodzielne dochodzenie do wiedzy i trwałe operatywne wiadomości.
W dziewiętnastym wieku pojawiła się też tak zwana ?nauka o rzeczach?, zaowocowała ona metodami poglądowymi (rzeczowymi).

Na przełomie dziewiętnastego i dwudziestego wieku pojawia się również progresywizm, jego główny przedstawiciel to Dewey. Propagują uczenie przez działanie i rozwiązywanie problemów. Zaowocowało to metodą problemową.
W Polskiej dydaktyce zwrot nastąpił wraz z koncepcją Okonia.
Droga dochodzenia do wiedzy.

Strategie uczenia się odpowiadające metodom i wynikające z nich określone czynności nauczyciela i ucznia.

Strategia, metoda
Droga uczenia
Czynności nauczyciela
Czynności ucznia
Przykłady konkretnych metod
A
Asymilacji wiedzy(asocjacyjna),
Podająca.
Aktywność poznawcza o charakterze reproduktywnym
Uczenie się poprzez przyswajanie
Podawanie lub udostępnianie gotowej wiedzy.
Przyswajanie gotowej wiedzy.
Pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką, programowane uczenie się.
P
Problemowa
Metoda samodzielnego dochodzenia do wiedzy.
Metoda oparta na twórczej aktywności

Uczenie się przez odkrywanie, rozwiązywanie problemów.
Kieruje procesem rozwiązywania zagadnień.
Rozwiązywanie zagadnień, dokonywanie odkryć, zdobywanie wiedzy. Czynności uczniów pojawiają się na 3 poziomach poznania: konkretów ? dane empiryczne, poziom modeli ? układy, związki, poziom teorii ? formowanie swoich twierdzeń, uogólnień.
Klasyczna metoda problemowa Deweya, metoda przypadków, sytuacyjna(drzewko decyzyjne), giełda pomysłów(burz mózgów), gry dydaktyczne, mikronauczanie,
O
Strategia operacyjna, metoda zajęć praktycznych, ćwiczebna.
Dwie grupy:

Niezależnie od modelu edukacja ma sens wtedy gdy gwarantuje wsparcie.
metody aktywizujące;

metody problemowe ? wyżej

wybrane modele uczenia się i nauczania;

Modele edukacyjne:
- metoda nauczania problemowe,
- metoda nauczania podającego,
- nauczanie pojęć,
- nauczanie bezpośrednie,
- model uczenia się we współpracy.

I.Model podający:

1.wywodzi się od Herbarta,
2.metoda organizującej zapowiedzi,
3.struktura wiedzy, asocjacja wiedzy, mapy mentalne w umyśle dziecka,
4.psychologiczne uczenie się przedmiotu znaczącego,
5.rodzaje wiedzy:
a)kontemplacyjna- łączy( kiedy, co, w jaki sposób),
b)proceduralna,
c)deklaratywna.
6.jest wartościowy- wartościowa organizacja wiedzy ucznia,
7.zadania dla nauczyciela- rozumie, zorganizowanie materiału,
8.właściwe podać organizację wypowiedzi tworzące ramy integralne,
9.dokonuje diagnozy wiedzy uprzedniej,
10.informacja zwrotna nauczyciela,
11.cel nauczania- umożliwienie poznania uczuciom określonych wiadomości i wprowadzenie, włączenie do struktur poznawczych, zapamiętywanie.

Fazy:
1)Przedstawienia celów i wywoływanie nastawienia
2)Przedstawienie organizującej zapowiedzi
3)Podanie materiału
4)Rozwijanie i intensyfikowanie myśli uczniów

Opiera się na silnych podstawach naukowych- badania pokazały korzystny wpływ organizacji zaplanowanych, łączeniu materiału nowego z wiedzą uprzednią uczniów
Należy nauczyć uczniów korzystania z lekcji podających.

II.Model nauczania bezpośredniego:

- model szkoleniowy, aktywne nauczanie, nauczanie zupełne, nauczanie wprost
- uczymy się umiejętności, nawyków, opanowujemy wiedze niezbędną by stać się mistrzem w czymś
- behawioryzm- teorie uczenia się społecznego:
Obserwacja
Uczenie się przez modelowanie
Mistrz

Szkoły amerykańskie:
- krytyka i ten model podporządkowany jest podporządkowaniu wypowiedzi werbalnej nauczyciela,
- obserwowanie i pokaz,
- każdy model jest wart uwagi, ale w rekach dobrego nauczyciela.

III.Nauczanie pojęć:
Pojęcia stanowią podstawową jednostkę organizująca myślenie i porozumiewanie się ludzi,
Proces uczenia się pojęć trwa całe życie,
Uczenie się pojęć ma kluczowe znaczenie w szkole, ale także poza nią.

Pojęcia to słowa, które posiadają sens i służą za nazwę klasy bodźców pod innymi względami do siebie niepodobnych.

Rodzaje pojęć :
Koniunkcyjne ? cechy danej rzeczy są sumą i są takie same w przypadku każdego przedmiotu należącego do danej klasy np. wyspa, trójkąt.
Dysjunkcyjne ? mają alternatywne zestawy cech, zmienny zestaw atrybutów np. rzeczownik
Stosunkowe ? reguła strukturyzująca zależy od relacji z innymi pojęciami np. wyżej, niżej, kuzyn, ciotka.

Pojęcia mają nazwy i definicje.
Pojęcia maja mniej i bardziej istotne cechy.
Zajęciem nauczyciela jest ich wyodrębnienie.

Operacje myślowe, które biorą udział w kształtowaniu pojęć:

Uogólnianie
Porównywanie
Indukcja
Dedukcja
Analiza
Synteza

Uczenie się pojęć to proces psychiczny, proces tworzenia wiedzy. Zależy on od wieku.

Etapy tworzenia pojęć:
1.Kojarzenie nazw z odpowiadającymi im przedmiotami,
2.Tworzenie ?przedpojęć? na podstawie znajomości cech zewnętrznych rzeczy i zdarzeń,
3.Nabywanie pojęć naukowych.

Dwa podejścia do procesu tworzenia pojęć:
Według Okonia
1.Zestawienie przez uczniów, danego obiektu lub zdarzenia z innymi w celu wyodrębnienia go od innych,
2.Wyszukiwanie cech podobnych, uogólnianie,
3.Poszukiwanie cech różniących dane rzeczy lub zdarzenia,
4.Wytwarzanie przez uczniów danego pojęcia na podstawie znajomości istotnych cech,
5.Zastosowanie pojęć w różnych sytuacjach.

Według Arendsa:

1.Przedstawienie celów i wywołanie nastawienia,
2.Wprowadzenie przykładów i nieprzykładów,
3.Sprawdzenie przyswojenia,
4.Wywołanie myślenia zorganizowanego.

IV.Uczenie się we współpracy:

- konsekwencje modelu- ma znaczenie dla struktur poznawczych ucznia ( kategorie doboru)
- teoria - Demokratyczna teoria pedagogiczna J. Deweya 1916 demokracja i wychowanie
T. Helen - dokonywanie metody nauczania grupowego lata 50-te,
- idea aktywnego uczenia się,
- idea pluralizmu w społeczeństwie wielokulturowym,
- ważną rolę przywiązuje się do nagrody (praca zespołowa, indywidualna).

6 faz:
1.Podawanie celów i wywoływanie nastawienia,
2.Podanie wiadomości,
3.Zorganizowanie zespołów,
4.Praca w zespołach,
5.Sprawdzenie rezultatów pracy w zespole,
6.Ocena osiągnięć.

Bardzo ważna jest organizacja przestrzeni

V.Nauczanie problemowe:

- teoria Dewey- skategoryzowanie pojęcia,
- Piaget, Bruner, Wygotski (budowanie rusztowania) ? konstruktywizm - wiedza jest konstruktywna,
-projektowanie sytuacji problemowej - 5 elementów
1)autentyzm- doświadczenie dzieci,
2)problem powinien być nieokreślony, element tajemnicy, zaskoczenia,
3)problem powinien być znaczący dla uczniów i odpowiedni do ich poziomu rozwoju umysłowego,
4)problem powinien być dostarczenie szeroki,
5)problem poprzez rozwiązywanie w pracy grupowej- zyskuje na wartości.

Cele:
a)wyrobienie u ucznia umiejętności badawczych i rozwiązywania problemów,
b)stworzenie uczniom okazji do odtwarzania roli ludzi dorosłych,
c)wiara we własne siły, zdolności umysłowe, samodzielne kierowanie uczeniem się
strategie nauczania ? uczenie się zorientowane na jednostkę i jej rozwój (Piaget, Bruner, Wygotski);
Wzory uczenia się. Strategie nauczania.

Głównym kryterium doboru strategii nauczania są rozpoznane i opisane we współczesnej psychologii kształcenia następujące wzory uczenia się :

Uczenie się określonych zachowań pod wpływem wzmocnień zewnętrznych i skłonności do modelowania,
Uczenie się polegające na aktywnym przetwarzaniu informacji ( radzenie sobie z informacjami, ich przyswajanie, przetwarzanie, produkowanie),
Uczenie się społeczne ? we współpracy,
Uczenie się całościowe.

Odnośnie każdego z wyłonionych wzorów uczenia się wskazujemy kilka najczęściej występujących w praktyce edukacyjnej strategii naucznia.

1.Wzory behawioralne.
Ujmują one uczenie się w kategoriach reakcji zwrotnej na bodźce zewnętrzne i modelowania obserwowanych zachowań innych osób.
Wyróżniamy tu :
Strategię nauczania bezpośredniego, opartego na pokazie i ćwiczeniach w wykonywaniu określonej czynności,
Strategię nauczania programowanego,
Symulację ? wywodząca się z cybernetyki psychologicznej.

Strategie te opierają się na założeniu, że ludzie w różnych sytuacjach zmieniają swoje zachowanie w zależności od informacji dostarczanych przez otoczenie.
Działania edukacyjne mają za zadanie konstruowac środowisko dostarczające informacji zwrotnych pokazujących skutki zachowań, odczuwania efektów podjętych decyzji i w ten sposób wpływającego na zmianę zachowania.
Są one przydatne przy uczeniu się wąskich umiejętności i przyswajaniu wiedzy o charakterze biernym, wprowadzania reguł porządkowych w klasie, podtrzymywaniu samokontroli uczenia się . Są łatwe, nieskomplikowane.

2. Wzory procesualno ? poznawcze. Strategie przyswajania , przetwarzania i produkowania informacji.

Uczenie polegające na przyswajaniu i rozumieniu dotyczy wiedzy deklaratywnej ( wiem, że...). Zapamiętywaniu i zrozumieniu służy umiejętne podanie treści nauczania. Uporządkowanie materiału polega na wydzieleniu tematów, wyróżnieniu idei, ukazaniu związków i zależności.

Zapamiętywanie a mnemotechniki: są to strategie wspomagające zapamiętywanie materiału, który wydać się może na początku bezsensowny. Istotne jest w nich znalezienie i poddanie wizualizacji tzw. słów kluczy.
Mnemotechniki można stosować w nauczaniu różnych treści, z różnych przedmiotów, dziedzin edukacji i na wszystkich jej stopniach.

Uczenie się pojęć.
Strategia od reguły do przykładu ? nauczyciel podaje, omawia definicję a potem przykłady,
Strategia od przykładu do reguły ? uczniowie najpierw badają przykłady a potem omawiają atrybuty i definicje,
Metoda indukcyjna ? wymaga od ucznia, aby sam zdecydował jakie informacje posłużą mu do definiowania. Wyróżnia się tu następujące etapy : gromadzenie i prezentowanie danych, badanie i sporządzanie listy danych, pierwsze próby klasyfikacji, kolejne próby klasyfikacji, stawianie i weryfikacja hipotez.

Kreślenie map poznawczych.
Strategia ta polega na przedstawianiu informacji tekstowej w postaci graficznej. Prezentacja tych informacji i zależności między nimi przypomina mapę. Uczniowie przystępujący do analizy mogą za ich pomocą przeszukiwać dane, określać zachodzące między nimi zależności.

Uczenie się przez dociekanie a rozmowy w klasie.
Pozycja dyskursu werbalnego w edukacji od zawsze jest wysoko. Język mówiony jest dla uczniów narzędziem komunikowania tego, co wiedzą i nadawania znaczeń na podstawie nowo poznanej wiedzy.

Strategia stawiania pytań: kierowanie pytań do uczniów ? spełnia zadanie gdy nauczyciel stawia pytania stymulujące do samodzielnego myślenia. Stawianie pytań przez uczniów ? jest dziś uznawane za umiejętność ważniejszą niż udzielanie odpowiedzi na pytania.
Strategia dyskusji ? rozmowa uczniów i nauczyciela na temat treści nauczania, może rozwijać myślenie, pobudzać do nauki, uczyć komunikowania się.

Kompetentne słuchanie:
Słuchanie interaktywne
Reaktywne
Wybiórcze
Doceniające

3.Całościowe uczenie się .Strategie wspierania rozwoju osobowego.
Strategia integracji emocjonalnych i intelektualnych stron rzeczywistości.
Przedstawiciele pedagogiki Gestalt ? człowiek formuje swą tożsamość przez interakcje ze społeczeństwem. :Interakcje te zwane kontaktem, polegają na twórczym, obustronnym dopasowaniu między organizmem a otoczeniem.
Uczenie się z doradcą : Emanacja ciepła i zaufania do uczniów jako osób uczących się, empatyczne zrozumienie, ukazywanie związku między demonstrowaną przez uczniów postawą poznawczą a ich samorealizacją.
10.Organizacyjne formy kształcenia:
rola motywacji w procesie uczenia się, motywacja do uczenia się jako cel nauczyciela, formowanie wspólnoty dydaktycznej, strategie wywołania motywacji do nauki, socjalizacja uczniów nie zainteresowanych i zniechęconych, cele motywacyjne w planowaniu i realizacji procesu dydaktycznego;
1.Wymień właściwości wspólnot dydaktycznych
Wielowymiarowość ? klasa to miejsce zatłoczone, gdzie jest wielu ludzi o różnych upodobaniach i zdolnościach, współzawodniczących ze sobą. Trzeba zaplanować i zgrać wiele czynności ( np. utrzymać się w harmonogramie)
Jednoczesność ? wiele spraw, dzieje się jednocześnie np. nauczyciel musi słuchać uczniów podczas dyskusji, zadawać im pytania oraz wyjaśniać to, co niezrozumiałe
Gwałtowność ? zdarzenia w klasie dzieją się szybko, każdego dnia nauczyciel wchodzi w wiele interakcji z uczniami ( chwali lub gani). Gwałtowność zdarzeń pozostawia mu mało czasu do namysłu
Nieprzewidywalność ? zdarzenia w klasie często przyjmują niespodziewany obrót. Ciągle coś przeszkadza i odrywa od normalnej pracy. Zdarzenia następują jednocześnie, dlatego, że nie można przewidzieć jak będzie wyglądał dany dzień w klasie.
Jawność ? klasa to publiczne miejsce, świadkami zdarzeń są uczniowie.
Przeszłość ? w ciągu swej nauki uczniowie zdobywają liczniejsze doświadczenia, zwyczaje, normy. To, co zdarzy się na początku roku często wpływa na dalszy bieg spraw.
2.Wymień strategie motywowania uczniów i kształtowania wspólnoty dydaktycznej i krótko je skomentuj.
Arends - Strategie motywowania uczniów:
1)Teoria potrzeb i dyspozycji motywacyjny
Do podejmowania działań i wydatkowania energii motywuje ludzi dążenie do 3 efektów:
- osiągnięcia
- afiliacja
- władza
Motyw osiągnięć u nauczycieli występuje, gdy starają się oni dobrze uczyć i działać kompetentnie. Motyw afiliacji, gdy uczniowie i nauczyciele cenią sobie przyjaźń kolegów i oparcie, jakie w nich znajdują. Motyw panowania można dostrzec u uczniów, którzy dążą do jak największej kontroli nad tym, czego się uczą i u nauczycieli, którzy dążą do jak największego udziału w szkolne sprawy.

Największym aspektem dla nauczania tej teorii jest motyw ?osiągnięć? uczniów, czyli ?postanowienie, żeby się uczyć?

2)Teoria atrybucji
Opiera się na założeniu, że to sposób, w jaki ludzie spostrzegają i interpretują przyczyny swoich sukcesów, lub porażek stanowi główny wyznacznik motywacji osiągnięć.

Nauczyciele dzięki tej teorii mogą zrobić coś, aby uczniowie spostrzegli siebie i otoczenie inaczej, a to w konsekwencji może zwiększyć wysiłek jaki wkładają w naukę
Sukces lub porażka może mieć 4 przyczyny:
- zdolności
-wysiłek
- szczęście
- poziom trudności zadań dydaktycznych

Strategie kształtowania wspólnoty dydaktycznej:
1)Włączenie i członkostwo
Uczeń rozgląda się za odpowiednim usytuowaniem siebie w grupie ( pokazuje najlepsze strony) nauczyciel ma duży autorytet. By grupa mogła przejść na dalszy etap musi być rozstrzygnięta sprawa przynależności do grupy i jej składu.

2)Panowanie i współpraca
2 rodzaje walki o władzę przez członków:
- próba autorytetu nauczycieli
- ustalają hierarchię w grupie
Napięcie między stosunkami uczeń ? nauczyciel, uczeń ? uczeń, powinno być ono rozładowane, stosunki władzy uporządkowane

3)Cele jednostkowe i dydaktyczne
Uczniowie mogą osiągać i ustanawiać cele oraz wspólnie rozwiązywać problemy

4)Weryfikacja i dostosowanie
Grupa może uświadomić sobie własny rozwój, mogą być konflikty, bo nowe zadania mogą naruszyć hierarchię ustaloną

Strategie motywowania uczniów ? Kwieciński, Śliwierski
1)Wzbudzanie dysonansu poznawczego
Dysonans poznawczy ? to niezgodność między tym, co wiemy o jakimś fakcie, zdarzeniu, a tym, czego się dowiadujemy o nim w danym momencie. Wartość dysonansu polega na tym, że wywołuje on nacisk na działanie zmierzające do jego redukcji lub uniknięcia wzrostu jego nasilenia. Nauczyciel powinien wzbudzać odczucie niezgodności poznawczych, pobudzać aktywność intelektualną uczniów. Wzbudzanie dysonansu może też służyć wyostrzeniu uwagi, myślenia.
2)Wzbudzanie motywacji osiągnięć
Motywacja osiągnięć ? to dążenie do zrobienia czegoś, co ma znaczenie w oczach własnych ucznia i innych. Może być ona pobudzana przez:
- regulowanie poziomu napięcia, jakie powstaje w uczniach podczas dążenia do celu ? poziom napięcia zależy, od stopnia trudności zadania oraz zachowań nauczyciela wobec uczniów, należy, zatem znaleźć ?złoty środek? dla regulacji napięcia
- wpływanie na subiektywne prawdopodobieństwo sukcesu ? uczeń poprzez swoją samoocenę i czynniki zewnętrzne ( jak odbierają go inni) zakłada, że osiągnie sukces lub porażkę. Nauczyciel powinien wpływać na sposób myślenia uczniów, motywować do osiągania sukcesów.
- regulowanie procesu sukcesu ? poczucie sukcesu wiąże się z poczuciem trudności zadań i trudem włożonym w ich wykonanie. Nauczyciel powinien, więc dobierać stopień trudności do możliwości ucznia, docenia jego wysiłek włożony w realizację zadania.
- regulowanie poziomu zainteresowania uczniów? gdy pojawiają się tematy, problemy interesujące dla uczniów, mają oni większą motywację do nauki, dlatego też należy tak przedstawiać wiadomości, by zaciekawiły uczniów słuchaczy.
- udzielanie uczniom informacji zwrotnej ? informacja zwrotna motywuje, jeśli nie zawiera oceny, pokazuje kierunek dalszych działań ucznia, dotyczy zadania a nie ucznia, jest podawana po wykonanym zadaniu lub w trakcje jego wykonywania

3)Wzbudzanie procesu rekonstruowania wiedzy osobistej uczniów
Motywacja do uczenia się jest tym większa im bardziej dotyczy osobistych doświadczeń uczniów, wiedzy już posiadanej na dany temat. Należy wywołać dysonans pomiędzy wiedzą posiadaną, a nowymi treściami. Następnie zachęcić uczniów do analizy problemu z własnej perspektywy, po czym porównać jego pomysły z propozycjami nauczyciela. W ten sposób uczeń uzupełnia wiedzą i może ją zastosować w nowych sytuacjach, opierając się jednak na tym co przyswoić.

systemy organizacyjne kształcenia: system klasowo ? lekcyjny, mannheimski, progresywizm i nowe wychowanie, inne systemy;

1.System Manheimski: Anton Sickinger zorganizował szkołę. Różnice w rozwoju umysłowym, a nie wiek ucznia stały się podstawą przydziału ucznia do klasy. Funkcjonowały klasy dla uczniów: przeciętnych, mało zdolnych, opóźnionych w rozwoju i wybitnie zdolnych. W polskim szkolnictwie zwolennikiem tego systemu był Nawroczyński. Sugerował on dobór segregujący. Respektowanie indywidualnych możliwości ucznia było zaletą, ale selekcja etykietowanie ucznia od samego początku było zdecydowanie wadą systemu.

2.Systemy progresywne i systemy nowego wychowania:

Szkoła eksperymentalna Deweya:
- kompletna rezygnacja z zajęć klasowo ? lekcyjnych
- swobodnie organizowane zadania wytwórcze
Killpartick i jego metoda projektów:
- w miejsce tradycyjnych przedmiotów nauczania wprowadzono projekty
- projekty miały się wiązać z zainteresowaniami ucznia
Plan daltoński ? Helena Pakulska ? USA:
- uczniowie pracowali swobodnie przez dłuższy czas, zazwyczaj przez miesiąc, korzystając z materiałów znajdujących się w pracowniach szkolnych, do szkoły przychodzili na konsultacje
Amerykańska szkoła bez klas ? Brown (Floryda):
- grupowanie uczniów według rzeczywistych zainteresowań i postępów w nauce danego przedmiotu
System Trumpa ?team teaching?:
- grupa nauczycieli była zespołem i ten zespół obsługiwał większe skupiska uczniów
- każdy z nauczycieli reprezentował dział, z którego był najlepszy
Metoda ośrodków pracy O. Decrolego (Bruksela, Belgia):
- wykorzystywana często w nauczaniu specjalnym
Nauczanie łączne K. Linke (Austria, w Polsce - Maćkowiakowie)
- szkoła dla życia, dziecko poznawało świat przez pryzmat doświadczeń życiowych
System C. Freinetta.

lekcja, blok, zintegrowany dzień pracy i aktywności ucznia;
Lekcja jako podstawowa forma pracy dydaktyczno ? wychowawczej.
Głównym elementem klasowo ? lekcyjnego systemu pracy dydaktycznej jest lekcja. Jako podstawowa jednostka zinstytucjonalizowanej formy organizacyjnej procesu nauczania ? uczenia się, określa ona nie tylko czas pracy nad tematami, na które podzielony jest materiał programowy, lecz wpływa również na tok kształcenia, tzn. na rozkład w czasie poszczególnych działów programu oraz związanych z nimi zadań dydaktycznych.
Typy lekcji
I.Tok lekcji podającej:

Dotychczas nauczyciele najczęściej stosują w budowie lekcji właśnie ten tok, co jest przejawem tradycjonalizmu dydaktycznego i daleko idącej jednostronności. Jest to najszerzej opracowany tok w podręcznikach nauk pedagogicznych, jest także nadmiernie uprzywilejowany w zakładach kształcenia nauczycieli. Klasyfikację typów lekcji podającej podaje Boris P. Jesipow:
a)Lekcje kombinowane
b)Lekcje na których wprowadza się nowy materiał
c)Lekcje na których ma miejsce utrwalanie wiadomości
d)Lekcje mające na celu uogólnianie i systematyzowanie materiału
e)Lekcje mające na celu kształtowanie umiejętności i nawyków
f)Lekcje na których ma miejsce sprawdzanie wiadomości.

Podstawowy typ tego postępowania to lekcja obejmująca następujące momenty procesu kształcenia:
a)Organizacyjne i psychiczne przygotowanie klasy do pracy
b)Sprawdzanie pracy domowej
c)Przedstawienie i opracowanie nowych treści
d)Integrowanie nowych treści z dawniej nabytym i ich systematyzowanie
e)Utrwalanie nowych treści przez próby stosowania ich w nowych sytuacjach
f)Wyjaśnianie założeń pracy domowej

Zalety:
a)Prosta, nieskomplikowana struktura.

Wady:
a)Częste zniekształcane struktury przez nauczycieli,
b)Więcej czasu przeznaczane jest na odpytywanie, a mniej czasu pozostaje na opracowanie nowych treści,
c)Częste spychanie opracowywania nowego materiału na uczniów (z powodu braku czasu na lekcji),
d)Ogranicza bądź osłabia twórczą postawę nauczyciela

Istota typu lekcji podającej polega na wywołaniu u uczniów odpowiedniego zrozumienia jego sensu ?osobowościowego? oraz na zapewnieniu dyspozycyjności uczniów do działań poznawczych i praktycznych.

II.Tok lekcji problemowej:

Tok problemowy spotyka się z coraz większym zrozumieniem w szkołach, w teorii natomiast nie ma już przeciwników. Badania eksperymentalne wykazały nieco wyższą wydajność metod problemowych nad innymi metodami. Jednocześnie zwróciły one uwagę na wyjątkowe znaczenie tych metod w rozwijaniu postaw twórczych jednostki i jej całej osobowości. Jednak nadal jest to typ lekcji natrafiający na przeszkody w szerokiej praktyce.
Lekcja typu problemowego obejmuje co najmniej następujące części:
a)Przygotowanie uczniów do pracy,
b)Sprawdzenie pracy domowej, jako nawiązanie do lekcji poprzedniej,
c)Stworzenie sytuacji problemowej i sformułowanie przez uczniów zagadnienia głównego oraz kwestii z nim związanych,
d)Ustalenie planu pracy i w toku jego realizacji sformułowanie pomysłów rozwiązania,
e)Sprawdzenie pomysłów rozwiązania na drodze empirycznej lub teoretycznej,
f)Usystematyzowanie i utrwalenie nowych wiadomości,
g)Zastosowanie ich w nowych sytuacjach praktycznych bądź teoretycznych ? na lekcji bądź w zadanej pracy domowej.

Budowa lekcji problemowej może ulec modyfikacji (wydłużać się) w zależności od problemu:
a)Problem typu ?odkryć?
b)Problem typu ?wynaleźć?;
Oraz w zależności od liczby występujących na lekcji problemów.

Zalety:
a)Wyższa wydajność
b)Rozwijanie postaw twórczych
c)Rozwijanie całej osobowości ucznia

Wady:
a)Trudna technika

Istota tego typu lekcji, najważniejszym efektem jest doprowadzenie do tego, by każdy uczeń uwierzył w swoje szanse w indywidualnym czy grupowym rozwiązywaniu problemów odpowiadającym jego możliwościom, a zarazem by ochoczo brał się do tej twórczej pracy. W konsekwencji chodzi więc o to, by uczeń sam zaczynał pracować nad swoim rozwojem.

III.Tok lekcji operacyjnej:

Tok ten najczęściej występuje w budowie lekcji na których miało miejsce kształtowanie sprawności językowych, matematycznych, technicznych czy sportowych oraz nabywanie odpowiedniej wprawy. W najczęściej spotykanym typie lekcji tego rodzaju wyróżnić można następujące części:
1.Przygotowanie klasy do pracy i sprawdzenie zadania domowego,
2.Uświadomienie sobie przez uczniów zadania lekcji.
3.Ustalenie zasad i reguł umożliwiających wykonanie tego zadania,
4.Wzorowy pokaz danej czynności,
5.Wykonanie pierwszych działań przez uczniów pod kontrolą nauczyciela,
6.Ćwiczenia systematyczne, odpowiednio urozmaicone,
7.Zadanie pracy domowej sprzyjającej utrwalaniu sprawności.

Tok operacyjny w jego głębszym rozumieniu polega na usunięciu w świadomości ucznia bariery między teorią i praktyką, praktyką i teorią. Ma on młodego człowieka doprowadzić do tego , by rozumiał działalność ludzi, w tym i swoją własną, by zarazem chciał i potrafił doskonalić własne sprawności zwłaszcza w wybranych dziedzinach, by zarazem te sprawności służyły nie tylko jemu, ale i innym ludziom.

IV.Tok lekcji ekspozycyjnej:

W ostatnich latach zainteresowanie stroną emocjonalną kształcenia wyraźnie wzrasta. Poza samą klasą (w nauczaniu języka ojczystego i nauce początkowej) szkolną strategia znajduje szerokie zastosowanie w pracy pozalekcyjnej, głównie w kołach literackich, teatralnych, filmowych, muzycznych i plastycznych oraz w pracy pozaszkolnej. Oparte na toku ekspozycyjnym zajęcia dydaktyczne obejmują zazwyczaj:
1.Przygotowanie klasy do pracy,
2.Poznanie i zrozumienie wiadomości o eksponowanym dziele i jego twórcy,
3.Uczestnictwo w ekspozycji dzieła niekiedy powtarzanej w całości lub we fragmentach,
4.Dyskusja na temat głównych wartości dzieła
5.Twórcza aktywność uczniów zależna od charakteru dzieła.

Zalety:
a)Rozwija emocjonalność uczniów
b)Kształtuje zasady moralne
c)Kształtowanie systemu wartości
d)Kształtowanie oceny ludzi i samooceny

Podstawową częścią tych zajęć jest jednorazowa lub wielokrotna ekspozycja dzieła. W końcowych trzech częściach, gdy i nauczyciel, i uczniowie pozostają pod wrażeniem świeżo przeżytych wartości, następuje ich pogłębianie przez analizę i interpretację utworu oraz przez wyrażanie własnego stosunku młodzieży do jego głównych walorów ? w toku swobodnej dyskusji. Ostatnia część zajęć może być pewną formą ekspresji, zależną od przedmiotu nauczania i rodzaju dzieła. Istotą tego typu lekcji jest najgłębszy sens uczenia się przez przeżywanie.

Związek ogniw z typami lekcji.
Ogniwa odnoszą się głównie do organizacji procesów nauczania. Mają one charakter dyrektyw postępowania dydaktycznego przeznaczonych dla nauczycieli niezależnie od przyjętego przez nich toku pracy dyd.-wych. na lekcji czy to podającego opartego na poznaniu pośrednim, czy poszukującego (poznanie bezpośrednie). Choć we współczesnej szkole oba te toki występują łącznie nawet w czasie jednej lekcji to jednak każdy z nich wymaga innych czynności uczniów i nauczyciela:
ogniwa w toku podającym:
przygotowanie do pracy ? sprowadza się ono do wytworzenia u? uczniów pozytywnej motywacji sprzyjającej uczeniu się, a niekiedy wręcz warunkującej efekty końcowe. Nauczyciel zaznajamia uczniów z zadaniami lekcji, jej zamierzonym efektem końcowym oraz planem
podanie nowego materiału ? realizacji ogniwa służy bądź słowo mówione bądź pisane?
synteza ? jej zadaniem jest wyeksponowanie zawartych w? podanym materiale idei przewodnich, tez, podstawowych faktów w celu ich uporządkowania i utrwalenia. Stanowi to bowiem konstrukcję nośną, którą łatwiej potem wypełnić informacjami szczegółowymi
kontrola stopnia opanowania wiadomości ? głównym zadaniem nauczyciela jest tu wykrycie braków i luk w wiadomościach i umiejętnościach, a także ocena trwałości i operatywności opanowanej wiedzy
ogniwa w toku poszukującym:
uświadomienie sobie określonej trudności o charakterze? teoretycznym lub praktycznym ? ogniwo to ma istotne znaczenie dla ukształtowania pozytywnych motywów uczenia się i dla wyznaczenia dalszych kierunków działalności poznawczej uczniów
słowne określenie trudności ? sformułowanie problemu,? zebranie danych i niewiadomych oraz ich uporządkowanie. Uczniowie pod kierunkiem nauczyciela gromadzą tu odpowiednie materiały
formułowanie hipotez ? na podstawie dotychczasowej wiedzy?
weryfikacja empiryczna hipotez ? z odwoływaniem się do odpowiednich pomocy jak encyklopedia czy wzór matematyczny?
włączenie danych do systemu wiedzy uczniów?
zastosowanie wiadomości czy umiejętności w działalności praktycznej czy teoretycznej?
organizacja pracy uczniów na lekcji: praca jednostkowa (indywidualna), zbiorowa, grupowa (grupa dwuosobowa, mała, duża grupa)

1.Zdefiniuj pojęcia: ład, dyscyplina, kierowanie klasą.
ŁAD ? fragment kierowniczy roli nauczyciela. Utrzymanie ładu to zespół czynników umożliwiających uczenie się i dobre zachowanie. Trzy główne kierunki ładu klasowego:
- przedmiotem zainteresowania jest uczeń
- bądź też ekologia klasy, procesy grupowe
- także efektywne nauczanie
DYSCYPLINA ? kwestie dyscypliny widzi się głównie jako problem złego zachowania w klasie, tu, więc istotne są strategie eliminowania zakłócających zachowań. Zgodnie z tym ujęciem dotyczy nie karania uczniów za złe zachowanie, ale raczej wprowadzenia atmosfery sprzyjającej uczeniu się i pomaganiu uczniom w rozwijaniu wewnętrznej kontroli nad własnym zachowaniem.
KIEROWANIE KLASĄ ? to koordynowanie działania wszystkich elementów środowiska uczenia się uczniów, programu, czasu, przestrzeni, środków i celów oraz reguł i procedur postępowania.
2.Strategie (reguły i procedury postępowania):
Działania prewencyjne ? polegają na tym, że ustalone wcześniej normy postępowania są przestrzegane na zasadzie umowy społecznej ( obowiązują w społeczeństwie i szkole). Określają one, co wolno, czego nie i jakie są konsekwencje ich złamania, czyli, uczniowie przekonani są, że jeśli złamią jakąś zasadę, będą musieli ponieść za to odpowiedzialność. Działania prewencyjne mają charakter planowany i względnie stały.
Działania interwencyjne ? polegają na dokładnym rozpoznaniu niewłaściwego zachowania i precyzyjnej interwencji. Najlepiej zastosować:
- czujność
- technikę ?mimochodem? ? nauczyciel reaguje na niewłaściwe zachowanie ucznia, ale nie zakłóca toku lekcji
- natychmiastową reakcję na incydenty ? nauczyciel od razu reaguje na zachowanie ucznia np. uczeń śpi na lekcji, interwencja: nauczyciel budzi go.
Reakcja może być:
- dokładna ?dość tego?
- stanowcza ?Proszę nie rób tego?
- twarda ?Nie rób tego więcej?
Działania demonstracyjne ? mają charakter sytuacyjny i łączą się ze stylem reakcji nauczyciela. Chodzi tu o demonstrację przez nauczyciela 3 cech:
- pewności siebie
-woli
- zdolności sprawowania władzy

Zaproponuj dwie strategie kierowania klasą i uzasadnij swój wybór.
Uważam, że warto zastosować strategie działania prewencyjnego, bo jasne sytuacje (dla ucznia i nauczyciela) zapobiegają nieporozumieniom i negatywnym zachowaniom. Uczeń i nauczyciel zgadzają się na przestrzeganie zasad, wiedzą, co mogą zrobić, a czego nie powinni. Zdają sobie sprawę konsekwencji złych zachowań, co pozwala na funkcjonowanie w ładzie i harmonii.
Drugą wartą uwagi strategią, jest demonstracja nauczyciela swojej pewności siebie, woli i sprawowania władzy. Taki nauczyciel wyzwala u uczniów poczucie podporządkowania, co ułatwia utrzymanie ładu w klasie.

organizacja pracy domowej ucznia;

Znaczenie pracy domowej:
jej zadaniem jest utrwalenie opracowanego w szkole materiału? nauczania (opracowanie treści czytanki, nauczenie się na pamięć wiersza, rozwiązanie zadań problemowych, przepisanie tekstu)
uzupełnia, poszerza i pogłębia wiadomości (literatura pomocnicza)?
jest traktowana jako sprawdzian, czy uczeń zrozumiał podane? na lekcji wiadomości i czy umie je praktycznie zastosować (wykonanie prac technicznych, wypracowań, prowadzenie doświadczeń, obserwacji)
stwarza s?ytuacje dla samodzielnego nabywania nowych wiadomości będących podstawą dla nowych lekcji
wdraża do stosowania racjonalnych i ekonomicznych metod? zdobywania wiadomości, umiejętności i nawyków przez samokształcenie (przygotowanie do samokształcenia)
daje możliwość rozwoju indywidualnych uzdolnień i zainteresowań?
stwarza warunki rozwoju cech woli i charakteru ucznia takich? jak: wytrwałość w dążeniu do celu, wiara we własne siły, odwaga, pilność, obowiązkowość, systematyczność, dokładność
stwarza możliwość rozwoju inicjatywy, pomysłowości i uzdolnień twórczych ucznia (zostawia swobodę działania)?
wzbogaca życie emocjonalne (radość z wykonanego dzieła)?
jest środkiem kształcenia świadomej dyscypliny?
wdraża do samokontroli i samooceny?
Rodzaje prac domowych w zależności od tego, jakie zadania będą w nich dominować (wg Okonia)
prace domowe których celem jest opanowanie nowego materiału?
utrwalenie przyswojonego materiału?
kształtowanie umiejętności i nawyków?
rozwijanie samodzielności w myśleniu i działaniu?
Rodzaje prac domowych w zależności od przedmiotu i sposobu wykonania prac. (Wg Zborowskiego)
praca ucznia z książką?
prace pisemne?
obserwacje i wywiady?
doświadczenia?
prace techniczne?
gromadzenie zbiorów?
cechy prawidłowego zadawania pracy domowej
zadawanie powinno być celowe i dokładne?
powinno wiązać szkolną i domową naukę ucznia w jednolity proces nauczania?
powinno stanowić dokładnie zaplanowaną część lekcji?
powinno przygotowywać uczniów do samodzielnego wykonania pracy?
powinno uwzględniać zasadę dostosowania wymagań do sił i możliwości ucznia?
przebieg zadawania pracy domowej
wyjaśnienie tematu i celu pracy domowej oraz ustalenie związku z opracowanym na lekcji materiałem?
podanie instrukcji wykonawczej (m.in. wskazanie na materiały z jakich należy skorzystać)?
wyznaczenie uczniom pracy?
odpowiedzi na pytania uczniów i dodatkowe wyjaśnienia?
kontrola pracy domowej
Kontrola pracy domowej (ilościowa i jakościowa) powinna być przeprowadzana systematycznie. Tylko wtedy będzie wyrabiać u uczniów obowiązkowość i odpowiedzialność za jakość wykonanej pracy, motywować uczniów, wskazywać na ewentualne braki i sposoby ich usunięcia, a także będzie wskazówką dla nauczyciela (co do jakości jego pracy i ewentualnych kierunków zmian). Poprawna kontrola powinna:
być ekonomiczna?
wskazywać na ilość i jakość wykonanej pracy?
informować uczniów co umieją, czego się jeszcze muszą nauczyć?
być systematyczna?
być urozmaicona?
prowadzić do obiektywnej oceny?

organizacja pracy pozalekcyjnej;
Nazwa ?zajęcia pozalekcyjne? jest umowna i może dotyczyć zajęć pozaszkolnych. Zajęcia te są drugą istotną formą organizacyjną procesu nauczania-uczenia się i uzupełniają działalność dydaktyczno-wychowawczą prowadzoną na lekcji. Można tu wymienić:
pracę domową?
koła zainteresowań (prowadzone w szkole lub poza nią i? skupiające uczniów, którzy w wolnym czasie studiują wybraną dziedzinę wiedzy, lub zmierzają do ponadprzeciętnego opanowania określonej umiejętności praktycznej. W pracy tej pomagają uczniom nauczyciele lub instruktorzy. Koła zainteresowań dzieli się zazwyczaj na: - naukowe; - artystyczne; - techniczne; - sportowe i krajoznawcze; a także obozy wakacyjne różnego typu; - wycieczki, których funkcja polega na bezpośrednim zaznajomieniu uczniów z określonymi rzeczami, często w ich naturalnym środowisku, ze zjawiskami i procesami przyrodniczymi, technicznymi, społecznymi i kulturowymi pod kątem wcześniej ustalonych celów pedagogicznych. Wycieczka, podobnie jak inne formy zajęć pozalekcyjnych, stanowi integralny składnik procesu nauczania-uczenia się.
Omówione formy organizacyjne nauczania są ściśle powiązane ze sobą jak i z metodami i środkami dydaktycznymi. Dlatego decydując o wyborze którejś z nich trzeba brać pod uwagę zamierzony do osiągnięcia cel dydaktyczny, charakterystyczne właściwości nauczanego przedmiotu, wiek uczniów, oraz zasoby posiadanych pomocy naukowych

11. Wyniki kształcenia:

ustalenia definicyjne, przesłanki i zmiana praktyk oceniania, wartościowanie wysiłku edukacyjnego jednostki;sprawdzenie i pomiar osiągnięć, metody i narzędzia sprawdzania, konwencjonalne i niekonwencjonalne techniki oceniania

Kto sprawdza wiedzę?
- nauczyciel
- rodzice
- rówieśnicy
- my sami poprzez samoocenę

Co sprawdzamy?
- wiedzę
- umiejętności
- kompetencje
- kwalifikacje
- zdolności
- postawy
- nawyki
- aktywność
- sposoby zachowania

Czym jest kontrola?
Kontrola to wszystkie czynności nauczyciela, gromadzenia i scalania informacji o uczniach, klasie. Może dotyczyć klasy i nauczania. Efektem kontroli jest rozpoznanie.

Czym jest ocena?
Ocenianie to proces dochodzenia do opinii lub przypisywania wartości. Wystawienie stopnia jest aktem oceny.

Rodzaje oceniania:
Kształtujące ? opiera się na informacjach zbieranych podczas nauki lub przed jej rozpoczęciem
Zbierające ? pozwala na wykorzystanie informacji o uczniach lub kursie przedmiotu po zakończeniu nauki

Czemu służy oceniania kształtujące innych i zbierające?
Ocenianie kształtujące - informuje nauczyciela, jaka jest uprzednia wiedza i uprzednie umiejętności, by ułatwić planowanie nauczania. Decyduje o podziale uczniów na grupy, planie tematów lekcji, strategiach nauczania
Ocenianie zbierające - pozwala stwierdzić, w jakim stopniu osiągnięcia ucznia, grupy uczniów, nauczyciela odpowiadają założonym celom, służy, więc ocenie osiągnięć

Co to znaczy, że sprawdzian jest rzetelny, trafny?
Rzetelny ? dostarcza godnych zaufania, stałych wyników, kilkakrotnie wychodzą te same bądź zbliżone rezultaty, pewnych i dokładnych informacji
Trafny ? mierzy to, co jest przedmiotem naszego zainteresowania
Czym są teksty standaryzowane i jakie są ich rodzaje?
Testy te przygotowują zawodowi konstruktorzy testów i sprawdzają je w określonym celu np. pomiaru osiągnięć szkolnych. Dostarczają one rzetelnych wyników, czasem dostarczają informacji o normach krajowych.
Rodzaje:
- różnicujące
- kryterialne

Czym jest test różnicujący i kryterialny? Jakie są ich zalety i wady?
Test różnicujący ? służy ocenie osiągnięć danego ucznia przez porównanie ich z osiągnięciami pewnej dobrze określonej grupy uczniów
Test kryterialny ? przyrównuje osiągnięcia do pewnych ustalonych wcześniej poziomów wykonania, czyli kryteriów

Test różnicujący:
Zalety:
- wyniki mówią uczniowi jak opanował dany materiał ( temat lub umiejętność) i dają możliwość porównania jego wyników z innymi
- pozwalają dokonać porównań w obrębie szkoły, okręgu, stanu
Wady:
- niewiele mówią o tym, w jaki sposób, (w jakim stopniu) uczniowie osiągnęli określone cele dydaktyczne
- także na ile się do tych celów zbliżyli

Test kryterialny:
Zalety:
- informują o stopniu opanowania przez ucznia wiedzy lub osiągnięcia ustalonych celów
- służą diagnozowaniu trudności w nauce
Wady:
- nie pozwalają porównać osiągnięć badanych uczniów z normami krajowymi

Zadania kontroli w klasie szkolnej
- kontrolowanie postępów ucznia
- wystawianie ocen
- przygotowanie sprawozdań o osiągnięciach uczniów

Ogólne zasady dotyczące konstruowania sprawdzianów
5 zasad Gronlunda:

II.Uwzględniaj wszystkie cele dydaktyczne
Sprawdzian powinien dotyczyć celów uczenia się, które znają uczniowie ( wcześniej zostali o nich powiadomieni)
Sprawdzian musi zgadzać się z celami dydaktycznymi przyjętymi przez nauczyciela

III.Uwzględniaj wszystkie kategorie celów dydaktycznych
Dobry sprawdzian powinien zawierać różne kategorie celów nie tylko jedną
IV.Formułuj odpowiednie zadania
Dobry sprawdzian zawiera zadania najlepiej dostosowane do celów, których osiągnięcie ma sprawdzać
V.Spraw, by sprawdzian był trafny i rzetelny
VI.Niech sprawdzian uczy
Ważne jest by porównać wyniki sprawdzianów z prawidłowymi odpowiedziami, wyjaśnić to, co jeszcze nie jest zrozumiałe

Jakie są koncepcje ocenianie i na czym polegają?
Ocenianie wg rozkładu ? uczniowie i studenci współzawodniczą o pozycję na krzywej, odpowiadającej rozkładowi wyników sprawdzianu
Ocenianie wg kryteriów ? ocena na podstawie wyniku pracy, opanowania materiału np. ocena dobra za bezbłędna pracę

Skonstruuj 5 rad dla nauczyciela dotyczących kontroli i oceny
1)Sprawdzaj wszystkie kategorie wyników
2)Wyjaśniaj uczniom, co będzie przedmiotem sprawdzianu
3)Używaj wielu narzędzi kontroli
4)Sprawdzaj często uczniów
5)Pamiętaj by sprawdzian był rzetelny i trafny

Wymień niekonwencjonalne sposoby oceniania pracy ucznia
Portfolio ? to stale zwiększająca się kolekcja materiałów o charakterze autentycznych dokumentów dobranych wg określonego klucza interpretacyjnego i ilustrujących rozwój kompetencji
Rozmowy i narady ? w ?cztery oczy? lub w grupie, najczęściej służą analizie dotychczasowych osiągnięć danego ucznia, określeniu dalszych celów edukacyjnych, formułowaniu kryteriów i sposobu ich realizacji
Nagrania audio i video, fotografie ? to wyraz skupienia się na konkretnym problemie
Prezentacja ? starannie wyreżyserowane
Drama ? spontanicznie zaaranżowana scenka
Ocena opisowa
Fiszki autokorektywne

Fiszki autokorektywne ? czym są?
Fiszki autokorektywne ? to 2 kartoniki z poleceniem oraz wykonaniem, dzięki którym uczniowie uczą się samodzielności oraz samokontroli. To inaczej kartoteka ćwiczeń samokontrolnych. Uczeń po wybraniu fiszki z poleceniem wykonuje, a następnie sprawdza z fiszką, na której widnieje napis wykonanie

Zalety fiszki:
- uświadamiają uczniom istotę uczenia się
- stanowią doskonałą formę powtarzania i utrwalania wiadomości
- uczą właściwego gospodarowania czasem
- wzmacniają poczucie odpowiedzialności
- jest to proces kształcenia

Ocenianie opisowe:

Czym jest ocena opisowa?
To ustna, bądź pisemna informacja na temat osiągnięć i trudności ucznia przygotowana na podstawie systematycznych obserwacji jego szkolnej aktywności, ze wskazaniem działań pozwalających dziecku rozwijać się i pokonywać niepowodzenia w uczeniu się.
Ocenianie ma służyć przede wszystkim informowaniu o jakości edukacyjnych dziecka w porównaniu z celami kształcenia na danym etapie rozwoju, określać zakres wysiłku włożonego przez dziecko w proces edukacyjny i wskazywać na charakter postępów poczynionych przez poszczególnych uczniów. Zatem podstawowe zadanie to dostarczenie dziecku informacji, jakie umiejętności już opanowało, co potrafi oraz z czym sobie radzi, jakie ma trudności i jakie działania ma podjąć, aby te problemy pokonać.
Uczeń od początku pobytu w szkole ma prawo do rzetelnej informacji zwrotnej o efektach aktywności edukacyjnej. Jeśli ma świadomość własnych osiągnięć i trudności w szkole i wie, jakie działania podjąć, aby przezwyciężyć problemy, to w większym zakresie może samodzielnie kształtować własny rozwój.
Ocenianie spełnia także funkcję kształtującą rozwój zawodowy nauczyciela. Staje się sposobem zdobywania niezbędnych informacji na temat skutków aktywności edukacyjnej ucznia, ale także efektów pracy nauczyciela.
Ocenianie, które spełnia przede wszystkim funkcję informacyjną, a nie klasyfikacyjną i selekcyjną, przestaje być wyłącznie procesem wartościowania i osądzania aktywności dzieci, staje się natomiast sposobem opisywania i planowania optymalnej drogi rozwoju dla każdego ucznia.
Ocena opisowa mimo upływu czasu budzi wiele emocji wśród samych nauczycieli, ale i rodziców. Wydaje się jednak, że nowy system oceniania w klasach młodszych zyskuje coraz więcej zwolenników. Rodzice powoli zaczynają rozumieć sens i potrzebę oceniania opisowego. Zmieniają się wszak priorytety funkcji oceny: z selekcyjnej na informacyjną i kształtującą. Owa ocena wymaga od nauczyciela stałego analizowania efektów kształcenia, ale także aktywizuje i mobilizuje go do zmian.

Z oceny opisowej uczeń powinien się dowiedzieć:
- jaki jest
- na co zasługuje
- na co go stać
- nad czym musi popracować
- co musi zmienić

Funkcje oceny opisowej:

1) diagnostyczna ? daje odpowiedź na pytania jak daleko w rozwoju jest uczeń
2) informacyjna
3) korekcyjna
4) motywacyjna
5) rozwojowa

12. Szkolne środowisko uczenia się;

elementy kultury szkoły, metafory szkoły, typologie szkół;
Szkolne środowisko tworzą:
1.Zasoby materialne:
- architektura szkoły,
- pomoce naukowe i dydaktyczne?
2.Członkowie szkolnej społeczności:
- zespół nauczycieli,
- uczniowie,
- administracja,
- współpracownicy.

Kultura szkoły:
I.Wytwory:
Rytuały,
Normy;
Role.
II.Wartości preferowane:
Pożądanie stałej rzeczy (cele),
Priorytety realizowane w szkole ? dotyczą osiągnięć dydaktycznych, różnych form efektywności,
Ujawniają się w postawach nauczycieli,
Ukryty program szkoły
III.Założenia:
Odnoszą się do idei, przekonań leżących u podstawy programu i organizacji szkoły
Stanowią fundament

język i wzorce porozumiewania się w klasie szkolnej;

Szkolne środowisko uczenia się:
1.Język
2.Przestrzeń
3.Wybór organizacji edukacyjnej- metody- techniki

Język jest problemem dydaktycznym 2/3 komunikatów w szkole to mówienie, głowienie nauczyciela (Dewey)

Akt komunikacji- R. Jacobson
Kontekst
Komunikat
Nadawca???????????????.Odbiorca
Kod
Nadawca
po tej stronie stają określone motywy (ukryty cel)
prezentuje określoną postawę, motywy
również wtedy, kiedy nadawcą jest uczeń

Odbiorca
Ma określone potrzeby, oczekiwania, postawy

Osoby te muszą się posługiwać tym samym kodem.

Bernstein- twórca kodów językowych, m.in. wyróżnił:
a)kod ograniczony ( realizowany w postaci skrótowej np. subkultura),
b)kod rozwinięty np. język ogólnopolski.
Kanał może być zakłócony np. jeśli jest dysfunkcja słuchu.
N i O realizują wspólnie komunikat, słowny ci także taki w myślach.
Jeśli dziecko się bał, komunikat także może być nie do końca zrozumiany.

Każdy język pełni określone funkcje:

1.komunikacyjna - komunikowanie, porozumiewanie się ludzi- między sobą
2.ekspresyjna - służy do wyrażania własnych uczuć, myśli, osobowości
3.ideacyjna - język w tej funkcji wpływa na sposób postrzegania rzeczywistości i sposób myślenia

Język w klasie szkolnej jest urządzeniem nauczania, uczenia się.

Język w klasie szkolnej:

1.Narzędzie N ? U
2.Środek N -U

Tryby korzystania z języka:

1.Czytanie,
2.Pisanie,
3.Mówienie,
4.Słuchanie,
5.Mowa wewnętrzna

Język nauczyciela
a)styl komunikacji nauczyciela,
b)pytania, które zadaje,
c)język instrukcji.

Język ucznia:
a)U-U- styl osobniczy, językowy ucznia w danej klasie i kody językowe.

Język podręcznikowy:
a)język instrukcji.

Język szkoły( w sensie budynku).

Mówienie ? Słuchanie:

1.Podział:
Styl otwarty ? zorientowany na dziecko, ?rozmawianie z?,
Styl zamknięty ? zorientowany na program, ?rozmawianie o?,
- mówienie ? słuchanie w klasie szkolnej zależy od stylu komunikacji nauczyciela,
- dzieci na leży nauczyć aktywnego słuchania.
2.Umiejętność stawiania pytań w szkole:
a)Pierwsze pytania mają wywołać myślenie:
Wzbudzić ciekawość i zainteresowanie,
Kształtowanie poglądów, emocji, przeżyć.
Pytania zorientowane na wyżej zorganizowane myślenie.
b)Drugie mają sprawdzić wiedzę
Pytania sprawdzające rozumienie, cel ? rozpoznawanie trudności.
Skorygowanie wiedzy, pytanie skierowane na nowe treści.
Pytania zorientowane na niżej zorganizowane myślenie.

Fisher ? rozdział dotyczący pytań ? jak organizować sytuacje dydaktyczne, w których będą organizowane pytania.

3.
- związany z wrażliwym nauczaniem,
- polecenia dotyczące nauczania, uczenia się,
- dostosowanie ich do poziomu dziecka,
- inny jest język nauczania i uczenia się.

Czytanie, pisanie

- narzędzia uczenia się, poznawania świata.

Mowa wewnętrzna

- czym jest? ? brudnopis myślowy, etap pośredni między mową głośną a myślą

Uczeń i nauczyciel ? uczestnicy procesy dydaktycznego:

Uczeń: ?niezwyczajni uczniowie?, zbieranie i wykorzystywanie informacji o uczniu i klasie, nauczanie uwzględniające zróżnicowane zdolności, uwarunkowania powodzeń i niepowodzeń szkolnych, wspieranie i stymulacja rozwoju, trudności w procesie uczenia się; Nauczyciel: osobowość, rozwój zawodowy (logika rozwoju, wspomaganie rozwoju, kompetencje praktyczno ? moralne, techniczne, zawodowe);
?Liderem jest człowiek, który w określonej grupie ludzi stymuluje proces wytaczania i osiągania celów, wyzwalając w sobie i innych entuzjazm oraz zdolność i najlepsze cechy charakteru?

Funkcje:

- umiejętność łączenia własnych celów z celami uczniów
- wydobywanie z nich tego, co najlepsze
- wzbudzanie w nich entuzjazmu i wewnętrznej motywacji do osiągania celów

Wszystkie te działania mogą zostać osiągnięte gdzy nauczyciele- liderzy będą mieli odpowiednie umiejętności i świadomość.

Ponadto musza odznaczać się cechami, które wyróżniają ich z pośród innych ludzi. Do tych cech należą:

- poczucie własnej wartości
- proaktywność
- samodzielność
- pozytywne myślenie
- współzależność
- spójność wewnętrzna
- poczucie obfitości
- umiejętność tworzenia wizji
- zdolność i wola ciągłego uczenia się
- intuicja
Zatem dopiero wyżej wymienione właściwości wraz z predyspozycjami kierowniczymi tworzą postać lidera.

POCZUCIE WŁASNEJ WARTOŚCI- to świadomość samego siebie, swoich talentów, zdolności, poczucie wyjątkowości, mimo posiadanych wad. Dobry lider, a tym samym nauczyciel znając swoja wartość dostrzega ją też u innych i traktuje ich z godnością.

PROAKTYWNOŚĆ- to pełne przejęcie odpowiedzialności za swoje własne życie, za podejmowane w nim decyzje. Zatem mając poczucie odpowiedzialności za siebie, lider ma możliwość wzbudzenia go też u innych, przez co interakcje między nimi a grupą, osobą, która kieruje są o wiele prostsze, bardziej skuteczne.

SAMODZIELNOŚĆ- to ?świadomość własnej zdolności do niezależności?. Jeśli nauczyciel posiada ta cechę wówczas będąc autorytetem dla swoich uczniów może również w nich ją kształtować, wzbudzać w nich chęć do samodzielnego myślenia, radzenia sobie z problemami.

POZYTYWNE MYŚLENIE- to umiejętność spojrzenia na wszystko co nas otacza w sposób pomyślny, pomaga też dostrzec to co jest korzystne w sytuacji, życiu. Dobry lider musi umieć wykrzesać u ludzi entuzjazm, przekonywać ich, że bez względu na wszystko, warto próbować. Nie da się tego osiągnąć bez pozytywnego myślenia.

WSPÓŁZALEŻNOŚĆ- to etap rozwoju społecznego człowieka, w którym zdaje on sobie sprawę, iż lepsze efekty osiąga się pracując z innymi ludźmi, w grupie, zbiorowo. Nauczyciel z tą cechą myśli o swoich uczniach, jak o partnerach w osiąganiu wspólnych celów, daje z siebie to co najlepsze, jednocześnie czerpiąc też niektóre umiejętności od nich. W ten sposób tworzy się związek oparty na wzajemnym poszanowaniu i współpracy.

SPÓJNOŚĆ WEWNĘTRZNA- to ? rodzaj uczciwości? polegającej na zgodności słów z myślami i czynami. Lider , który mówi prawdę-nie manipuluje ludźmi, dotrzymuj obietnic, liczy się z innymi, zyskuje ich zaufanie. Jeśli ufamy nauczycielowi, chętnie powierzamy mu swoje problemy i proce kształcenia.

POCZUCIE OBFITOŚCI- to wiara, że dla każdego człowieka wystarczy tego, co może dać mu świat (dobra), także , że człowiek nie musi walczyć o przetrwanie kosztem swojej uczciwości. Poczucie to wzbudza w liderze przekonanie, iż nie ma rzeczy niemożliwych do spełnienia, realizacji. Nie musi on także martwić się o swoją pozycję, bowiem jest w nim wówczas pewność siebie, która wzmacnia jego wiarygodność wśród ludzi, którymi kieruje.

UMIEJĘTNOSĆ TWORZENIA WIZJI- to wytwór wyobraźni, istniejący jako zamysł człowieka, projekt, wyobrażenie czegoś. Lider powinien mieć wizję samego siebie, jak i wizję rozwoju tych, którymi kieruje. Istotne by myślał ?przyszłościowo?, tworząc nowe pomysły, jednocześnie zwracając uwagę na zdanie innych- tylko wtedy uda mu się wspólnie z grupą osiągnąć cel.

ZDOLNOŚĆ I WOLA CIĄGŁEGO UCZENIA SIĘ- to chęć poszerzania wiedzy, kompetencji, zdobywanie nowych uprawnień, rozwijanie intelektu, sfery emocjonalnej, duchowej. Im więcej wiedzy posiada lider, tym więcej może jej przekazać. Wraz ze zmieniającym się światem, zmienia się wiedza o nim. Nauczyciel zatem powinien nieustannie się dokształcać, by wiadomości, które przekazuje były, jak najbardziej adekwatne do aktualnych realiów życia.

INTUICJA- to ?dochodzenie do prawdy bez pomocy logicznego myślenia?. Lider kierując się intuicją, może inaczej spojrzeć na środki, metody służące do osiągnięcia celu, co da lepsze efekty.

Na podstawie wyżej opisanych cech i predyspozycji, można stwierdzić, że dobrym liderem, a zarazem nauczycielem jest ten, kto posiada pewność siebie podpartą wiedzą. Powinna go tez cechować charyzma, która odróżnia go od inny. Nowe pomysły, chęć współpracy, to kolejne wyróżniki niezbędne, by zasłużyć na to miano. Ponadto lider/ nauczyciel musi dbać nie tylko o intelekt własny, ale i tych, którymi kieruje.

Rodzaje stylów nauczania (wg. Benneta):

-Formalny: autokratywny, liberalny
-Nieformalny: demokratyczny, podmiotowy

Zachowania autokratywne:

-stopniowo informujemy uczniów o każdym kroku jaki mają wykonać
-nie toleruje projektów, pomysłów zgłaszanych przez uczniów
-wydaje polecenia wymagające natychmiastowego wykonania i całkowite posłuszeństwa, nie przewiduje wyjątków
-przerywa dyskusje uczniowskie
-nie uczestniczy w pracach uczniów

Zachowania demokratyczne:

-wskazuje uczniom sposób postępowania, nie wymagając, aby koniecznie tak czynili
-wymienia poglądy z uczniami
-ośmiela uczniów do wyrażania własnej opinii
-zachęca uczniów do podejmowania decyzji
-włącza się do działań podejmowanych przez zespół, nie dominując

4 rodzaje nauczycieli (wg. Galtona):

1)?Nadzorcy indywidualnej pracy?- zadają mało pytań, często nadzorują indywidualną pracę uczniów.

2)?Badacze zjawisk wspólnie z klasą?- kładą nacisk na pytania, zwłaszcza na te związane z realizacją zadania.

3)?Instruktorzy pracy grupowej?- nacisk na pracę grupową, mniej na indywidualną ucznia, dużo pytań otwartych

4) Nauczyciele o zmiennym stylu

STRATEGIE NAUCZYCIELI

Strategia (Woods)- twierdzi, że pojęcie to ?coraz częściej zaczyna być traktowane jako sposoby osiągnięcia celu?. Brak jest jednak uporządkowanej liczby celów i podporządkowanym im strategii postępowania.

Cele wychowania i nauczania są bardzo złożone, strategie więc muszą być takie same.

Trudności sprecyzowania celów wynikają z wielości ról wg Jacksona nauczyciel musi łączyć:

1)funkcja dyrygująca przepływem porozumienia się w klasie (decyduje kto i kiedy ma mówić)
2)kwatermistrz (pilnuje jakie są używane pomoce naukowe)
3)rozdawacz przywilejów (np. kto może przynieść mapę)
4)strażnik czasu (narzuca rytm i tempo pracy)

wraz z tymi zadaniami nauczyciel zajmuje się mobilizowaniem uczniów do uczenia się.

Wg Woods?a nauczyciele przystosowują się do sytuacji i zadań jakie przed nimi stają przez stworzenie i stosowanie strategii przetrwania. Zależą one od sytuacji, zachowania uczniów oraz okoliczności, w których się znajdują.

Rodzaje:

socjalizacja ? zabieg zmierzający do tego, aby uczniowie zaakceptowali wzory lansowane przez szkołę, służą temu tzw. ?techniki uśmiercania?, które polegają na tym, aby ostentacyjnie nie zwracać uwagi na te aspekty osobowości młodego człowieka, które są niezgodne z rolą dobrego ucznia, a to z kolei ma doprowadzić do tego, aby szczególnie zajaśniały cechy pasujące do roli dobrego ucznia
dominacja ? polega na robieniu użytku z faktu, że nauczyciele są zwykle od uczniów więksi, silniejsi i mądrzejsi; w ramach tej strategii jedną z technik może być "?wyeksponowanie ucznia ze złośliwym komentarzem, tak by doprowadzić go do zmieszania w celu podkreślenia swej nauczycielskiej władzy, albo z przekonania, że zawstydzenie ma walory wychowawcze i zwiększy motywację do pracy bądź też ze względu na chęć wzięcia odwetu na uczniu?
negocjacje ? opierają się na idei wymiany, używania apeli, próśb, obietnic, pochlebstw, przekupstw, gróźb; nauczyciel w zamian za dobre zachowanie i wykonanie pracy przez uczniów oferuje im np.: chwilowe ?przymknięcie oka? na jakieś reguły bądź też daje obietnice takich działań, które rozłamałyby monotonię życia szkolnego
fraternizacja ? opiera się na przekonaniu, że stanie się mniej dorosłym i wejście w świat ucznia jest sposobem na uniknięcie kłopotów z nim, np. młody nauczyciel może fraternizować się poprzez wygląd, sposób ubierania, zachowania itp., starszy zaś poprzez lekkie dystansowanie się do wymagań dyrekcji oraz od tego, co robią inni nauczyciele; do innych form fraternizacji należą: opowiadanie kawałów, dowcipkowanie (zniżanie się do poziomu uczniów)
nieobecność i wycofanie ? usuwanie się z pola konfliktu; w przypadku nauczyciela mamy tu do czynienia z wycofywaniem się cząstkowym, np. rozpoczynanie i kończenie zajęć przed czasem, tzw. Kradzież paru minut, bycie nauczycielem od godziny X do godziny Y, ale także nieobecność duchowa nauczyciela na lekcji
rytuał i rutynę ? mają na celu zwiększenie posłuchu wobec idei porządku i poczucia bezpieczeństwa, przykładem szkolnej rutyny jest rozkład godzin, sprawdzanie listy obecności, semestry itp. Rutynę często wiąże się z tradycją, etosem szkolnym, często jednak wypacza ich istotę czy też tzw. Zbijaniem czasu ? dyktowanie notatek uczniom
terapia zajęciowa ? polega na wykonywaniu czegoś, bez względu na to, czy ma to jakiś sens czy też nie ma; w ramach tej strategii przetrwania nauczyciel wymyśla coś, aby uczniów czymś zająć, np. rysowaniem map, obrazków, robotami ręcznymi, sprzątaniem
moralizowanie ? uzasadnienie i usprawiedliwienie wszystkich wyróżnionych powyżej nauczycielskich strategii przetrwania, np. terapią zajęciową nauczyciel usprawiedliwia koniecznością wychowania przez pracę.

Problemy strategii nauczycieli:

a)rola humoru: broń, kontrola, wzajemnie akceptowany, odreagowani
b)indywidualizacja i wyrównanie (nie można faworyzować
c)hałas w klasie (brak kompetencji nauczyciela)
d)podejmowanie decyzji (szczególnie przez młodego nauczyciela często podejmowane intuicyjne)

Indyferencja- obojętność wobec czegoś, bierna postawa (odbieranie nauczycieli przez uczniów)

STRATEGIE UCZNIÓW

Również postępowanie uczniów w pewien sposób nastawione jest na przetrwanie, posiadają więc też oni swoje strategie postępowanie.

Wg Halta uczniowie nastawienie są na ?odwalanie: zadania ? pozbycie się go przy najmniejszym wysiłku.

Rodzaje:
? ?odwalenie? zadania zleconego przez nauczyciela
? strategia dobrego wojaka Szwejka (zwana szwejkizmem; najczęściej spotykana wg Holta) ? strategia tych ludzi, nad którymi ciąży władza, z którą z jednej strony nie mogą dać sobie rady, z drugiej zaś strony nie są w stanie jej obalić, w przypadku uczniów ? wychowanków chodzi o ich umiejętność dawania sobie rady ze znacznie silniejszą władzą nauczycielską, wyróżnić tu można (Jackson wyróżnia tu 3 pod strategie):
strategię poszukiwania specjalnych względów poprzez przybliżanie się jak najbardziej do nauczycieli i zachowywanie się tak, by spowodować przychylne ustosunkowanie się nauczycieli, ta strategia może przejawiać się w postaci płaszczenia się, prawienia fałszywych komplementów nauczycielom, lizusostwo
strategię określaną jako ? starać się nie podpaść? nauczycielom; będziemy mieli z nią do czynienia wówczas, gdy uczeń pokazuje nauczycielowi taką twarz, słowa, gesty, czyny, jakie on lubi, tym samym ukrywając te słowa, gesty i czyny, których ów nauczyciel nie lubi
strategię wycofywania, polegającą na umiejętności życia w szkole, na cierpliwości, rezygnacji, byciu biernym i przystosowanym do reguł, regulaminów, rutyny, akceptowaniu planów zwierzchników, bez względu na to, czy się je rozumie, czy też nie rozumie;
? wyspecjalizowane strategie udzielania odpowiedzi na pytania nauczycieli ? polegają na tym, że pytany nie interesuje się treścią pytania, ale sposobem znalezienia ?czegoś?, co pozwoliłoby w miarę szybko zorientować się jakiej odpowiedzi nauczyciel oczekuje, wyróżnia się tu:
- zgadywanie, które może być ułatwione w sytuacji, gdy możliwe jest obserwowanie twarzy i zachowania nauczyciela

15.Efektywne nauczanie, optymalizacja i planowanie pracy z uczniami, rodzaje planowania, doskonalenie nauczania poprzez badanie, koncepcja Schona, zdarzenia krytyczne, poznawanie w działaniu, refleksyjny nauczyciel;

Zdarzenia krytyczne w nauczaniu

Zdarzenie krytyczne ? interpretacja doniosłości i znaczenia tego co zaszło, bezpośrednie sprawozdanie z przypadków występujących podczas pracy.

2 fazy konstruowania zdarzenia krytycznego :

I.Obserwacja danego zjawiska i sporządzenie notatki (opis tego co zaszło)
II.Wyjaśnienie danego zjawiska (dlaczego to zaszło)

Obserwacja ? zwracanie uwagi na szczegóły i zapisywanie ich, systematyczne pogłębianie treści, które wydają nam się błahe, rutynowe, bo mogą one być istotne do skonstruowania zdarzenia; wnikliwe obserwowanie.

Analizowanie zdarzeń:

I.Strategia myślenia ? prowadzi do ustalenia, jakiego typu pytania pomogą głębiej wnikać w opis tego zdarzenia.
1)Interesujące plusy i minusy ? ustalenie tego, co nam się podoba w zdarzeniu a co nie, co pozwoli nam na analizę zdarzenia i naszego stosunku do niego,
2)Alternatywy, możliwości i wybory ? zastanowienie się co mogłoby się wydarzyć i jak mogłoby do tego dojść,
3)Inny punkt widzenia ? poszukiwanie innych punktów widzenia u osób, które uczestniczyły i nie uczestniczyły w zdarzeniu, ale znają się na rzeczy; najlepiej skonsultować swój punkt widzenia z osobą, której to dotyczy,
4)Elementy i właściwości ? patrzenie na zjawiska jako na zbiory elementów i właściwości (sumowanie elementów, ale i nadawanie im znaczenia, stosunku).
5)Odwrotność ? zastępowanie negatywnych myśli jakimiś pozytywnymi (przeciwstawieństwa pozwalają na wybór innego punktu widzenia i innych możliwości działania)
6)Luki ? uwzględnianie tego co pominęliśmy (analizowanie tylu możliwości, by odkryć nasze niedopatrzenia).
II.Kolejne ?dlaczego? ? stawianie pytań ?dlaczego?, dopóki nie uznamy ?tak powinno być? lub ?tak już jest?. Dochodząc do przyczyn, dlaczego uważamy, że coś powinno być takie, a nie inne? Umacniamy własne myśli.
III.Rozpoznawanie dylematu ? pozwala na ustalenie istoty sprawy i uświadomienie sobie, że istnieją dylematy wobec których każdy człowiek staje.
IV.Analiza treści osobistej ? zbiór przekonań, na których opiera się nasz osąd i działanie (teoria osobista); ma to wpływ na pracę nauczyciela.

I. Dydaktyka - rzecz o nauczaniu, uczeniu się (3. 10. 2007)

Przedmiot i Metody Badań Dydaktycznych (10.10.2007)

1. Pojęcia kluczowe
-edukacja
-kształcenie ? nauczanie ? uczenie (łączą się)
-nauczanie- uczenie
-samokształcenie
-socjalizacja
-wychowanie

Nauczanie - uczenie - interakcyjne pojecie uczenia się- nauczania wiąże się z wzajemnym udziałem; wzajemna wymiana udziałów pomiędzy nauczycielem a uczniem

Proces uczenia się związany jest z procesem poznania.

Samokształcenie - kiedy proces uczenia odrywa się od procesu nauczania; w Polsce jest domeną szkoły
w uczeniu - samodzielnie wybiera podręczniki
w nauczaniu - podręczniki

Szkoła ma sens jeśli dostarcza profesjonalne wsparcie. Niestety samokształcenie w Polsce nie jest dobre (progresywizm)

Edukacja wg. J. Brunera- ?Edukacja jest procesem zanurzonym w kulturze?; uczymy się wiedzy, umiejętności i postaw

Edukacja - proces zanurzony w kulturze; def. niemiecka - czynności intencjonalne, jednostka jest wdrażana; wiąże się z intencją - ktoś kto planuje i ktoś kto wypełnia ten proces.

Uczenie się - uczymy się nie tylko wiedzy

Uczenie:
wiedzy (deklaratywna - wiemy, że? (słownikowo-pojęciowo)/proceduralna - wiem
jak?(praktyczna))
umiejętności
postaw

Uczenie - wiąże się przede wszystkim ze zmianą, uczymy się czegoś, jesteśmy bogatsi o coś, czerpiemy z tego korzyści i zmianę rozwojową.

Uczenie z dojrzewaniem - gotowość rozwojowa, uczenie wiąże się z dojrzewaniem, aby posiąść gotowość rozwojową do czegoś.

Teza Wybickiego
Uczenie:
zmiana rozwojowa
dojrzewanie/gotowość (związane z gotowością rozwojową)
problem dojrzałości i gotowości
aktywność własna
aktywność pozorna (ktoś ci coś karze- przymus zewnętrzny)
motywacja
doświadczenie ? (doświadczenie uprzednie); w każdej klasie podejmując problem ma subiektywne podejście; mamy uprzednie doświadczenie na dany temat
konstruowanie wiedzy

Konstruktywizm poznawczy - w jaki sposób tworzą się pojęcia; śledzić pojęcia

Edukacja jest procesem zanurzonym w kulturze

SOCJALIZACJA
KSZTAŁCENIE

SAMOKSZTAŁCENIE

Samokształcenie ? proces wyodrębniania się kształcenia

Szkoła jest zawsze zintegrowana kulturowo

2. Przedmiot badań dydaktyki

Dydaktyka - z języka greckiego ?didaktikos? znaczy ?pouczający?, a ?didasko? ?ucze?; w krajach anglosaskich nie ma przedmiotu - dydaktyka, ale kryje się ona pod inną nazwą - psychologia nauczania i uczenia się

Znaczenie nazwy
Przedstawiciele
Zadania dydaktyki
Uwagi
Sztuka nauczania
(umiejętność praktyczna)
-Krzysztof Helwig,
Joachim Jung
-Krótkie sprawozdanie z dydaktyki- sztuki nauczania Ratychiusza
-J.A. Komeński ?Wielka dydaktyka - sztuka nauczania wszystkiego?
-stanowi nie tylko sztukę nauczania, ale i wychowania
-wyposażanie w schematy, a Ty możesz nauczać
XVI wiek, Niemcy
Teoria nauczania wychowującego
-J. F. Herbart
-analiza czynności wykonywanych w szkole przez nauczyciela, polegająca na zaznajamianiu ucznia z nowym materiałem
XIX wiek, Niemcy
Teorie uczenia się; koncepcja nowego wychowania (progresywizm)
-J. Dewey
-analiza czynności wykonywanych w szkole przez uczniów
XIX wiek
Dydaktyka współczesna; nauczanie współczesne

-zapewnienie języka, dzięki któremu możemy analizować rzeczywistość edukacyjną
-proces nauczania -uczenia się
-swoim badaniem obejmuje wszystkie szczeble i przedmioty pracy szkolnej
-jest zorientowana kulturowo

Mamy dydaktykę ogólna i dydaktykę szczegółową

Dydaktyka spełnia dwie funkcje:
poznawczą - związana z tym, że rozpatruje działalność pedagogiki z różnych stron: uogólnia, systematyzuje, odkrywa
praktyczną - (utylitarną - służebna wobec życia społecznego); dostarcza nauczycielom oraz innym, przesłanek - norm teoretycznych, których zastosowanie w praktyce podnosi efektywność

II. Metody Badań Dydaktycznych (17.10.2007)

I 1972 rok - Raport Faure?a ?Uczyć się, aby być?- edukacja powinna być podstawą rozwoju człowieka; to przesłanie współczesne.
II 1979 rok - Raport Klubu Rzymskiego ?No limits to learning?- nieograniczone uczenie się ludzi (uczenie permanentne); edukacja dla wszystkich
III - Raport Delors?a ?Edukacja, jest w niej ukryty skarb?- edukacja- uczyć się, aby
wiedzieć; edukacja składa się z 4 filarów

Edukacja powinna być oparta na 4 filarach:
uczyć się, aby wiedzieć
uczyć się, aby działać
uczyć się, aby żyć wspólnie
uczyć się, aby być

W. Zaczyński, M. Łobocki, J. Brzeziński, Muszyński, E. Hornowska ? twórcy książek o metodologii, jak prowadzić procesy badawcze, autorzy ci pokazują metody badań i oprzyrządowanie

Metody - system odpowiednio powiązanych ze sobą czynności i narzędzi, które umożliwiają odkrywanie zależności pomiędzy poszczególnymi elementami procesu dydaktycznego oraz ogólnych prawidłowości systemu oświatowego

Techniki - podporządkowane metodom, skonkretyzowane sposoby realizowania badań (np. obserwacja)

M-> T-> N - kolejność działań

Dydaktyka oscylowała ku wyborze metodologii

Spekulacja dydaktyczna - związana z tym, że autorzy dydaktyczni opisywali i tworzyli założenia, jak uczyć, wychowywać; np. J.A. Komeński ?Wielka dydaktyka?, J.H. Pestalozzi
?Jak Gertruda uczy swoje dzieci?, J.F. Herbart ?Wykłady pedagogiczne w zarysie?, Muszyński ?Człowiek jako przedmiot wychowania? ? to były pierwsze spekulacje, które kreśliły obraz co nauczyciel musi, albo powinien; co nauczyciel musi powiedzieć, zrobić, aby mieć wpływ

W 1974 roku A. Toffler ?Szok przyszłości?- w książce tej przewidział w jakim kierunku potoczy się edukacja, przestrzegał przed problemami i niektóre się częściowo sprawdziły; książka futurologiczna - przewidział wiele sytuacji w jakim potoczy się pedagogika
1973 rok Mircea Malitza ?Kronika roku 2000?
1981 rok Jungk ?Człowiek tysiąclecia?

Sprowadzały się do przewidywania zmian w oświacie, przewidywali na skutek analizy zmian w nauce, kulturze, gospodarce.
Następnie po spekulacjach były prace przeglądowe to ogniwo pośrednie między metodami badań.

Od spekulacji po metod jest jeden pomost

Prace przeglądowe ? (SD ? PP ? MB); ogniwo pośrednie pomiędzy metodami badań

Przedmiotem poszukiwań jest dorobek piśmienniczy na jakiś temat, najczęściej odbywa się to w naukach medycznych, przyrodniczych.
W naukach społecznych rzadko korzysta się z tej metody

M. Oryl ? przeprowadził badania kształcenia ustawicznego 1981 rok ? dokonał badań porównawczych kształtowania ustawicznego w Polsce i Europie; problemy kształcenia ustawicznego opublikował w 1981 roku

Metody badań (3 grupy badań):
pytanie ?co było??- są to często metody historyczne (H, P) i metody porównawcze
- historyczne
Kategorie wyjaśnień w poszukiwaniach historycznych:
I grupa - wyjaśnienia przyczynowe (dlaczego coś wyginęło)
II grupa - wyjaśnienia rozwojowo-genetyczne
III grupa - wyjaśnienia funkcjonalno-genetyczne
IV grupa - wyjaśnienia funkcjonalne

Wspólną cechą jest poznawanie przeszłości, aby zrozumieć współczesność i
przewidzieć przyszłość

- porównawcze ? porównywanie jakiegoś zjawiska tego samego na przestrzeni czasu

pytanie ?co jest?? - obserwacja
pytanie ?co będzie?? - eksperyment

Metody badań historycznych - metody często historyczne i metody porównawcze; Topolski,
Moszczeńska

Literatura:
1.E. Wrogg ?Co i jak obserwować w klasie? W-wa 2001 rok wyd. żak
2.Edukacja w przedszkolu wyd. Raabe ?Edukacja w przedszkolu?; ?Obserwacja dziecka w przedszkolu? 2005r. WWW.raabe.com.pl

III. Obserwacja i eksperyment jako metody badań dydaktycznych

Metody badań dydaktycznych grupujemy na to, co jest, co było i co będzie.

?Dziwna jest samotność nauczyciela, nieznośna jednocześnie wygodna; większą część obowiązków nauczyciel wykonuje w klasie, naprzeciwko ma gromadę ludzi podległych sobie, za których rozwój, bezpieczeństwo odpowiada, więc kształci, pielęgnuje, chroni za ich przyzwoleniem. Często wymuszoną siłą, ale niejednokrotnie wbrew ich chęcią, wbrew ich podziecięcemu lub młodzieńczemu rozumianym interesom i aspiracją. W zasadzie pominąwszy rzadkie przypadki, to nie są wrogowie, ale znów pominąwszy nieliczne wypadki, to nie są przyjaciele. I jednych trzeba zmuszać, drugich za sobą pociągnąć, ale jednych i drugich i tych najliczniejszych trzecich trzeba podejść. Łączy więc nauczyciel wieczną grę za zbiorowością, a wyniki owej gry sprawdza. Wnikając w umysły poszczególnych jednostek, potem sumując wyniki. Jak pracuje, jaki jest nauczyciel, wyniki: czy to jest jego wina, czy uczniów; a czyja zasługa. Co w nim jest takiego, że umieją, a co, że się nie udało. Cały czas omija bardzo rzadkie my?
Wrag ?Co i jak obserwować w klasie szkolnej?

Obserwacja ? powinna być kluczową metodą, bowiem ona nie tylko będzie metodą badań dydaktycznych w sensie rozumianych jako dyscypliny naukowej, ona będzie metodą, którą będziemy posługiwać się refleksyjny nauczyciel; ona będzie towarzyszyła nauczycielowi krytycznemu

Obserwacja wg. Ajdukiewicza - spostrzeganie kierowane zadaniem; w tak rozumianej definicji możemy wymienić etapy:
spostrzeganie
gromadzenie
interpretowanie
Są to 3 składniki jak i etapy, gdyż obserwacja składa się z postrzegania, gromadzenia danych, a potem interpretacji (po to gromadzimy dane)

Dopiero możemy mówić, że umiemy obserwować jeśli wiemy, co obserwujemy i po co obserwujemy. To jest bardzo ważne w obserwacji, to jest coś ukierunkowane zadaniem.

Obserwacja bada fakty, zjawiska, procesy, które powstają i przebiegają niezależnie od zamierzeń badającego, czyli bez ingerencji obserwatora; to różni obserwację od eksperymentu, gdzie wprowadzamy celowy czynnik eksperymentalny.

Cechą obserwacji jest uchwycenie faktów ?jak jest??, ?co jest?? ? czyni opis, rejestracja faktów czyli to wchodzi w zamysł obserwacji.

Ukierunkowanie do następnych faktów:
po co obserwować? ? pytanie o cel obserwacji; jak obserwować, zapis obserwacji
co obserwować
jak obserwować
cechy obserwatora i jak on musi się dystansować żeby był obiektywnym obserwatorem, dlatego mówimy obserwacja uczestnicząca
zapis obserwacji ? w jaki sposób dokumentujemy zapisane fakty

Ważne jest zebranie cech obserwacji żeby wiedzieć, co i jak obserwować. Dobra obserwacja, to obserwacja selektywna (nie obserwujemy wszystkiego tylko selekcjonujemy co mamy obserwować ze względu na istniejący problem)

Zaburzanie cech obserwacji? - dobra obserwacja to obserwacja selektywna
selektywna - ca mam obserwować ze względu na problem interesujący
zamierzona - celowa
planowana
pośrednia i bezpośrednia
- bezpośrednia ? umożliwia spostrzeganie, rozpoznanie i zmierzenie tego w bezpośrednim kontakcie na podstawie spostrzeżeń zmysłowych; spostrzeganie bezpośrednie występuje w obserwacji bezpośredniej
- pośrednia ? występuje wówczas, gdy nie można podjąć bezpośredniej obserwacji przedmiotu badań; np. zdolności, predyspozycje ucznia, integracja grupy, współdziałanie
uczestnicząca - obserwator sam bierze bezpośredni udział w badaniu

Rodzaje i cechy obserwacji:
bezpośrednia -> spostrzeganie, rozpoznawanie i zmierzenie w bezpośrednim kontakcie
pośrednia -> nie można podać bezpośredniej obserwacji: poddać obserwacji przedmioty badań (zdolność, predyspozycje, integracja)

Obserwacja wymaga aktywnej postawy umysłu badacza. Obserwacja pełni istotną rolę szczególnie we wstępnej fazie poznania naukowego. Pozwala na wysuwanie hipotez i ich weryfikację. Ważna jest treść obserwacji (co obserwować?)

Obserwacja służy do poznawania dziecka, ale nie tylko dziecka. Powinna towarzyszyć nauczycielowi, żeby dokonał namysłu nad efektami własnego procesu kształcenia. Dzięki obserwacji nauczyciel uświadamia sobie, że wychowanie, nauczanie jest bardzo złożonym procesem, za który nauczyciel jest odpowiedzialny
Obserwacja służy, czy daje szansę ciągłej diagnozie poznania dziecka i pozwala na jego maksymalny rozwój. Postępy w rozwoju dziecka będą dopiero widoczne, gdy ciągle będą diagnozowane: co dziecko wie, na jakim jest poziomie rozwoju ? diagnozowaniem aktualnego statusu rozwojowego dziecka. Do jakiego działania jest zdolne samodzielnie, a jakie działanie jest zdolne wykonać przy wsparciu dorosłego.

Po co; dzięki obserwacji:
nauczyciel może skutecznie kierować rozwojem dziecka i pozwala mu kontrolować nauczanie
pozwala ujawnić niektóre aspekty rozwoju dziecka
dostarcza wiedzy o sposobach uczenia się dziecka
pozwala określić prognozy oddziaływań wychowawczo - dydaktycznych
wychowanie, nauczanie jest złożonym procesem
poznanie dziecka i jego maksymalny rozwój
nauczyciel kieruje rozwojem dziecka
żeby rozwiązywać problemy
poznać dziecko

Obserwacja towarzyszy codziennej pracy nauczyciela i często się wydaje, że nie widzimy tego, gdy celowo nie zwrócimy na to uwagi.

Jak obserwować
nauczyciel powinien przygotować sobie arkusze informacji/obserwacji

Bez obserwacji:
nie było by postępu w nauce

Badaniem nad rozwojem dziecka za pomocą obserwacji zajmowali się:
Stern
Clapared
Binet
Piaget

W Polsce dostrzegli obserwację:
Gerstmann
Konopnicki
Nowacki
Pieter
Skorny
Szermińska (uczennica Piegeta, psychologia dziecka)
Zaczyński
Szuman
Spostrzegli indywidualny rozwój dziecka, obserwowali dziecko-opracowali arkusze obserwacji dziecka już w okresie międzywojennym
Rowiak (autor szkoły twórczej/opracował arkusz obserwacji)

Badacze polscy patrzyli na rozwój dziecka analizując rozwój jego indywidualny. Głównie ta obserwacja rozwijała się w okresie międzywojennym. Opracowano w tych latach karty i arkusze obserwacyjne dla nauczycieli. Taki arkusz opracował Henryk Rowiak był autorem koncepcji szkoły twórczej.
Takie arkusze w klasach młodszych ułatwiają na koniec roku postawić ocenę opisową, która powinna być zestawieniem 10 arkuszy (na każdy miesiąc jedna).

W obserwacji bardzo ważna jest rola obserwatora.
Obserwator - ważna jest wiedza uprzednia badacza (background Knowledge) ? ona ułatwia z jednej strony uogólnianie wyników, ale czasami niestety może pełnić rolę negatywną, bo może sugerować pewne hipotezy

Z obserwacja wiąże się umiejętność interpretowania zdarzeń krytycznych (D.Kripp ?Zdarzenie krytyczne w nauczaniu?, ?Refleksja nauczyciela: badania w klasie?- nauczyciel staje się badaczem własnego kształcenia poprzez obserwację).

Wiedzieć:
co to jest zdarzenie krytyczne
po co nauczycielowi zdarzenie krytyczne

Refleksja nauczyciela i badania nauczyciela
poprzez obserwację nauczyciel staje się badaczem własnego kształcenia ? koncepcja wpisana w role nauczyciela refleksyjnego (rozdz. 3-6 ?Doskonalenia nauczania poprzez badanie? w: Kwieciński, Śliwerski str. 200 D. Gołębniak

Literatura:
-Śliwerski/Kwieciński 3-6 str.212
-Wrag ?Co i jak obserwować w klasie?
- Alkchamis ?Obserwacja dziecka w przedszkolu?

Wiedzieć:
co to jest obserwacja
po co obserwować
jak obserwować
jakie kompetencje powinien mieć obserwator

Eksperyment - rzadko się z niego współcześnie korzysta; w latach 60 organizowano wiele
eksperymentów naturalnych i szkół eksperymentalnych, powstawały innowacje pedagogiczne; nauczyciele wiodący pojawiali się i ci nauczyciele wiodący w małych środowiskach na wsi lub w mieście wprowadzali pewne innowacje pedagogiczne; w ten sposób pojawił się zamysł eksperymentu.

Eksperyment jako metoda badań posiada kilka odmian:
eksperyment naturalny
eksperyment laboratoryjny
eksperyment prowadzący wg różnych planów

Eksperyment polega na tym, że mamy dwie grupy. Jedna eksperymentalna, a druga kontrolna. Na początku prowadzimy badania początkowe. Z reguły grupa tam, gdzie są gorsze wyniki tam powinna być grupa eksperymentalna. Wprowadzamy czynnik eksperymentalny ? może być różny np. nowa metoda nauczania. W grupie kontrolnej nie wprowadzamy tego czynnika. Po pewnym czasie organizuje się badania końcowe i te badania prowadzi się zarówno w grupie eksperymentalnej jak i w grupie kontrolnej. Porównuje się wyniki w grupie eksperymentalnej i kontrolnej i powinny być takie same.

Każdy eksperyment ma soje założenia:
problem
hipoteza, którą stawiamy przed badaniem
wprowadzenie czynnika jak chcę zmienić rzeczywistość tą zastaną
Badania końcowe powinny pokazać, że coś się zmieniło.
Porównuje się też wyniki początkowe i końcowe

Mamy dwie grupy:

Badania końcowe pokazują, że nastąpiła zmiana wyników poprzez wprowadzenie czynnika x

IV. Kształtowanie się idei dydaktycznej ? systemy dydaktyczne i jego elementy Perspektywa poszukiwania nowej szkoły (14.11.2007 r.)

?Już przeszło 100 lat temu w jednej z publikacji Ferrie napisał esej: ?Zmieńmy szkoły?- przedstawił to w postaci anegdoty, jak diabeł chciał stworzyć szkołę; w jaki sposób chciał stworzyć szkoły tę szkołe (dziecko zamknięte w szkole; jego aktywność nie ma celu itp.), możemy dostrzec krytykę szkoły tradycyjnej.

?I zgadnie ze wskazówkami diabła stworzono szkołę:
- dziecko lubi przyrodę ? umieszczono więc je w zamkniętych salach
- dziecko lubi wiedzieć, że jego działalność służy czemuś ? zrobiono tak, aby aktywność nie miała celu
- dziecko lubi się ruszać ? zmuszano je do bezruchu
- dziecko lubi oglądanie i posługiwanie się różnymi przedmiotami ? nauczono je obcować ideami
- dziecko lubi pracować rekami ? pozwolono mu pracować tylko mózgiem
- dziecko lubi mówić - skazano na milczenie
- pragnęło rozumować ? kazano mu się uczyć na pamięć
- chciałoby poszukiwać wiedzy ? podano mu ją gotową
- pragnie odczuwać zapał ? wymyślono kary, wtedy dzieci nauczyły się czegoś, czego nie nauczyłyby się inaczej. Nauczyły się kłamać, oszukiwać, udawać i od tego dnia zawsze się to widzi. Zgodnie z życzeniem diabła znaczna część ludzi stała się zmarniała, wychudła, stała się spokojna, bierna, bez jakichkolwiek zainteresowań. Nie ma już zdrowia, nie ma szczęścia, skończyła się chociaż miłość podobnie jak umysł dusza stała się sucha! Szara! Nienawiść zasiała w niej swe osty. Widzi się dzieci uciekające do lasu, wspinające się po drzewach, widzi się dzieci szukające przygód, dające sobie radę, staje się bez pomocy szkoły: praktyczne, pomysłowe i wytrwałe. W taki sposób zniknęła szkoła, która sobie diabeł tak uczenie wymyślił?

W tej gawędzie możemy dostrzec krytykę tradycyjnej szkoły, jak i wyzwanie w poszukiwaniu szkoły nowoczesnej, jaka ta szkoła powinna być.

System dydaktyczny ? pewien układ elementów wchodzących w jego skład pomiędzy którymi zachodzą ścisłe związki i zależności

W skład systemu wchodzą:
określone treści nauczania - dobór treści (kto, w jaki sposób?); ważny jest układ treści (liniowy, koncentryczny, spiralny-wyznacza logika); ewaluacje, monitorowanie, ocenianie - sposób monitorowania treści (testy sprawdzania np. matura-wskaźnik jakości szkoły)
szkole środowisko edukacyjne - wyposażenie w pomoce dydaktyczne
ważne są dwa podmioty: nauczyciel i uczeń
nauczyciel - kompetencje, metody pracy, zaangażowanie; wymagania XXI wieku efektownego i profesjonalnego nauczyciela; dopiero kiedy zmieni się nauczyciel zmieni się szkoła
- uczeń - metody pracy, motywacja
W jaki sposób motywować zniechęconych do uczenia:
- zasady w danym systemie (z których wypływa)
- formy organizacji procesu kształcenia: indywidualne, zespołowe, zbiorowe
- cele nauczania: po co; jaki priorytet w danym systemie

?Edukacja jest zanurzonym procesem w kulturze? Bruner
Edukacja nie toczy się gdzieś tam w wyizolowanym miejscu tylko w konkretnym kontekście kulturowym, ale także w konkretnej przestrzeni edukacyjnej. Tworzenie szkolnego środowiska edukacyjnego to także wyposażenie w pomoce dydaktyczne.

XXI wiek wymaga bardzo profesjonalnego nauczyciela, ale także refleksyjnego, takiego nauczyciela, który jest zaangażowanym uczestnikiem procesu kształcenia, który potrafi kierować rozwojem ucznia

Jakie są konstruktywne zasady czyli normy postępowania, z których wypływa cały tryb funkcjonowania tego systemu.

Formy organizacji kształcenia: czy preferowana jest praca grupowa, indywidualna czy zbiorowa

Jaki model szkoły poszukujemy

HERBART
PROGRESYWIZM
SYSTEM WSPÓŁCZESNY
systemy tradycyjne:
-system Sturm?a
-system Komeńskiego
-system Pestalozziego
-system Bell?a i Lancaster?a
-Herbart i postherbartyści

Procesy nauczania przeważają nad procesami uczenia (kierownicza rola nauczyciela); podejmuje zasadniczą rolę kierowniczą ? narzuca swój sposób myślenia, dominujący jest przekaz wiedzy, ważniejsza jest aktywność nauczyciela i on ustala priorytety
twórca progresywizmu - Dewy
mówimy o progresywizmie w odniesieniu do USA, a w Europie nie pozostaje obojętna na wpływy trendów Ellen Key
- poszukiwanie szkoły na miarę dziecka
- szkoła sprzyjająca rozwojowi indywidualnemu dziecka, szkoła promująca, stymulująca rozwój
progresywizm w U.S.A, a w Europie Nowe Wychowanie:
- poszukiwanie szkoły na
-szkoła pracy Dewey?a
-metoda projektów Killpatrica
-metoda projektów Kernschensteiner?a
-szkoła twórcza H. Rowida
-plan daltański H. Parchulst?a
-plan jenajski

Uczenie się jest aktywnością.
Proces uczenia przeważa nad procesem nauczania (samodzielny uczeń). Osobą aktywną i zaangażowaną jest uczeń
wiele odmian:
-system Frenet?a (spór czy to Nowe Wychowanie)
-system Montessori
-system Steinera
-nauczanie programowe

Modele szkoły współczesnej bardziej są zakotwiczone w progresywizmie, ale są pod wpływem różnych inspiracji teoretycznych. Różnie zatem rozwijają założenia filozofii Dewey?a. Możemy mówić o różnych modelach szkoły współczesnej:
- model szkoły terapeutycznej (Masllow, Roger)
-model refleksyjny (Wysocki, Buuner)
-model emancypacyjny
Wspólnym elementem jest:
-ku szkole dla uczniów
-ku szkole wspierającej rozwój
-ku szkole jako organizacji uczącej się

Od dydaktyki tradycyjnej (system Herbarta) do progresywizmu (system Deweya) ku współczesności (21.11.2007 r.)

System dydaktyczny - układ pewnych elementów i zwracamy uwagę jakie są to te elementy: są to nauczyciel, uczeń, treści nauczania i metoda.

Jan Fryderyk Herbart ? twórca systemu dydaktycznego i twórca teorii kształcenia

Herbart podjął analizę czynności nauczyciela.
W systemie dydaktyki herbertowskiej to nauczyciel jest głównym prowadzącym ? dobiera treści i kieruje całym procesem dydaktycznym.
Rolą ucznia jest uczestniczenie w tak zorganizowanym procesie.
Ten system jest bardzo wygodny i ekonomiczny. Ponad to wprowadził system klasowo ? lekcyjny.

U podłoża każdego systemu oprócz tego, że przedstawiciel jest pedagogiem to także psychologiem (M. Montessori), filozofem ? to wyznacza jakość systemu kiedy oceniamy system oceniamy jakie jest podejście nauczyciela, jakie treści nauczania, jaka filozofia w tle, jakie podejście do uczenia się.

Jan Fryderyk Herbart

bardzo ważna była etyka jako nauka; wyprowadził i uzasadnił z etyki cele wychowania i nauczania psychologii ? środki i metody, które służyły realizacji tych celów
najważniejszym celem wychowania (moralnym) to kształtowanie silnych moralnie charakterów; to kształtowanie odbywa się przez realizację idei moralnych:

poświęca wiele uwagi etyce i kształtowania wewnętrznej woli, kształtowania wewnętrznej osobowości, wewnętrznie moralnego charakteru każdego człowieka, ucznia.

Idea doskonałości ? wyznacza kierunek, zakres i siłę dążeń jednostki

Idea życzliwości ? pozwala uzgodnić i podporządkowywać własną wolę wolą innych

Idea prawa ? zapobieganie narastania konfliktów powstających w wyniku sprzeczności między ideami, pragnieniami jednostek a ogółu.

uczeń w szkole Herbarta miał mieć moralny imperatyw (silne poczucie odpowiedzialności za to co czyni); takich uczniów Herbart chciał wykształcić
karność - była oparta na wewnętrznej samodyscyplinie dla utrzymania karności zalecane było stosowanie metod i środków wśród których ważną rolę spełniały rygorystyczne zakazy, polecenia, a nawet kary cielesne ?z umiarem?
dla formowania silnych charakterów miało duże znaczenie nauczanie wychowujące ? nauczania nie można oddzielić od wychowania, nauczanie i wychowanie są ze sobą ściśle sprężone
wyodrębnienie stopni formalnych ? są to kolejne etapy prowadzenia lekcji:
1.jasność
2.kojarzenie
3.system
4.metoda

Masa apercepcyjna ? to owa masa; ogromną rolę Herbart zwracał na sposób przedstawienia materiału do uczenia i z tym związana była jasność, ale także diagnozowanie wiedzy uprzedniej.

Jasność ? związane z przekazem nowego materiału

Kojarzenie ? włączenie nowego materiału do starego; nowy materiał kojarzony ze starymi treściami

System ? włączanie nowej wiedzy do

Metoda ? struktur wcześniejszych

szkoła ta nieuwzględniana potrzeb ani zainteresowań uczniów
efektywność nauczania zależy od racjonalnego rozłożenia treści na odpowiednie części; najpierw musi być zagłębianie, a później ogarnianie.
1.zagłębianie ? to, aby coś zrozumieć, to poznanie struktury czegoś, rozsmakowanie się, zagłębianie istoty
2.ogarnianie ? jest to uporządkowanie sobie tego materiału ?acha to jest to należy do tego?

? autorytaryzm nauczyciela
? zdecydowanie opieranie nauczania na pamięciowym opracowywaniu wiedzy z
podręcznika
? wszyscy to samo i tak samo
? przekaz wiedzy
? brak powiązania nauczania z doświadczeniem uczniów i realnością szkolną
? treści nauczania są narzucone
? w tle u Herbarta była behawiorystyczna teoria rozwoju, w której dominował przekaz
wiedzy gotowej, ale ustrukturyzowana - była to wiedza fragmentaryczna,
faktograficzna
? uczenie było pasywne i uczeń też był pasywny
? uczeń uczył się przez powtarzanie
? nauczanie było nauczaniem frontalnym, nauczanie represyjne i powierzchowne
? równo ustawione ławki w równych rzędach

Robert Botrens, pedagog szwajcarski XIX/XX wieku; określenie i skrytykowanie szkoły herbertowskiej:
?Pod względem wychowawczym szkołę tradycyjną cechuje autorytaryzm, któremu dziecko musi się bezwzględnie podporządkować, a także suchy herbertowski intelektualizm. Dorosły rozkazuje, dziecko musi słuchać, poddając się całkowicie narzuconym wzorom i opinią. Nauczyciel naucza i kieruje, a jego uczniowie przysłuchują się i powtarzają ucząc się na pamięć. Wychowanie uważa się za procesy długotrwałe i systematyczne, które jednak nie muszą nawiązywać ani do potrzeb ani zainteresowań uczniów. Tyle wysiłków wychowawczych jest nie tyle zindywidualizowanych na rozwój, co raczej na przekazywanie wiadomości.?
Herbart ?uczenie się przez przyswajanie?
Herbart ?Pedagogika ogólna wywiedziona z celów wychowania?
na tle krytyki zaczęły powstawać nowe szkoły

John Dewey

W Ameryce rozwinął się progresywizm, a w Europie nowe wychowanie.
potępiano autokratyzm i rygoryzm szkoły herbertowskiej
we wszystkich szkołach odrzucano jednostronny, dominujący intelektualizm i naukę książkową (?Szkoła dla życia przez życie? ? O. Decrolego
Dewey ? szkoła i uczenie przez działanie
szukano szkoły na miarę potrzeb i możliwości ucznia inaczej na miarę dziecka
Dewey zarzucał Herbartystom ?że ich koncepcje dydaktyczne wpłynęły na powstanie szkoły hołdujące wychowaniu represyjnemu, powierzchownemu, nauczaniu werbalnemu; przyczyniły się do upowszechnienia poglądu jakoby opanowanie słów podniesionych do rangi symboli wiedzy, było równoznaczne z faktycznym przyswojeniem sobie tej wiedzy przez uczniów. Krytykował również za to, że sankcjonowali ograniczanie czynności wykonywanych przez dzieci i młodzież do słuchania, czytania, rachowania, oglądania obrazków, a głównie zadanie procesu nauczania upatrywali w przekazywaniu gotowej wiedzy, traktując rozwój myślenia jako coś intencjonalnego, przypadkowego i ubocznego
szkoła Deweya została nazwana szkołą laboratoryjną
J. Dewey ?Jak myślimy?; Dewey mówił, że szkoła herbertowska nie uczy myśleć
Zbyszko Melosik ?Pragmatyzm?? artykuł (rozumienie uczenia, charakter uczenia)
uczenie jest doświadczeniem społecznym, J. Dewey dostrzegał społeczne aspekty uczenia się
J. Dewey: ?Faktycznie każda jednostka wzrasta i musi wzrastać w środowisku społecznym; jej reakcje stają się inteligentne czyli nabierają znaczenia po prostu, dlatego że żyje i działa w kręgu przyjętych znaczeń i wartości przez obcowanie społeczne, udział w czynnościach ucieleśniających przekonania; jednostka stopniowo nabywa rozumu; pojęcie rozumu jako czysto izolowanych właściwościach jaźni, izolowanych, dalekich od prawdy; jaźń nie jest odosobnionym umysłem budującym wiedzę od nowa, od siebie samej; żaden człowiek nie jest sam, zawsze żyje w jakimś kontekście społecznym?
uczeń pracuje w grupie i przez taką pracę poznaje różne problemy
w szkole Deweya zwraca się uwagę na indywidualizm ? każdy rozwija indywidualne zainteresowania
w poniedziałek rano rozpoczął się tydzień; dzieci planowały sobie go, co będą robić itp.
uczeń jest odpowiedzialny za wykonywane zadania, a nie nauczyciel; uczeń jest odpowiedzialny za sam proces uczenia się
uczeń zna swoje mocne i słabe strony
uczeń jest aktywny, a nauczyciel był organizatorem procesu kształcenia, przygotowywał materiały do uczenia się i obserwował postępy rozwojowe
nauczyciel nie jest tylko przekazicielem gotowej wiedzy, ale także organizatorem środowiska uczenia się ucznia
zwracał uwagę na rozwijanie myślenia
Dewey ?uczenie problemowe? przez rozwiązywanie problemów
Wytłumacz społeczne aspekty uczenia się wg Deweya ? dziecko uczy się przy współpracy z innymi
akty myślenia:
1.sformułowanie problemu
2.postawienie hipotezy
3.rozwiązywanie problemu
4.weryfikacje tego problemu
dzieci już na poziomie szkolnym już uczyli się stawiać hipotezy
hasło: szkoła ma przygotowywać do życia
klasy były bez drzwi, żeby czuli się jak w środowisku domowym
system Deweya jest trudny, bo nauczyciel musi umieć ?wchodzić? w ucznia

VI. Implikacyjne modele rozwoju i ich implikacje dla edukacji (28.11.2007 r.)

Każdy pedagog musi znać modele poznawcze.

J. Piaget - interakcyjne modele, roz. 3 Filipiak ?Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym? str. 126-178
L. S. Wygocki - interakcyjne modele, roz. 3 Filipiak ?Konteksty rozwoju aktywności językowej dzieci w wieku wczesnoszkolnym? str. 126-178
J. S. Bruner
R. H. Schaffer ?Psych. Dziecka? Społ.
P. Wodd

Piaget i Wygocki urodzili się w tym samym roku (Piaget w 1896r. do 1980, a Wygocki 1896- 1934r. rosjanin)

J. Piaget - szwajcar; ważne jest myślenie o rozwoju - ukształtował periodyzację rozwoju dziecka; na podstawie obserwacji;

Periodyzacja rozwoju dziecka (okresy rozwoju):
1) stadium inteligencji sensomotoryczna 0 ? 2 r. ż;
2) stadium myślenia przedoperacyjnego 2 - 7 r. ż.;
3) stadium operacji konkretnych 7 - 11 r. z.;
4) stadium operacji formalnych 11/15- powyżej;
Określił jakie cechy są rozumowanie dziecka.
(Procesy asymilacji i akomodacji)

W każdym z tych okresów rozwój dziecka , różne są jakości myślenia dziecka. Myślenie dziecka w wieku wczesnoszkolnym jest myśleniem konkretnym. Dziecko ucząc się liter są dla niego abstrakcją, musi mieć to pokazane np. na klockach musi być to konkretna duża abstrakcja. Później będą robić to w pamięci ? abstrakcja.

Jakie implikacje w koncepcji rozwoju intelektu Piageta wynikają dla edukacji:
myślenie o tym jak tworzy się wiedza ? (konstruktywizm)wiedza jest konstrukcją będącą wynikiem aktywności czyli działania dziecka; konstruowanie wiedzy następuje wówczas, gdy podejmowane są przez dziecko działania fizyczne lub umysłowe na przedmiotach, obiektach; ?Myślące dziecko jest aktywne?;
trzy rodzaje wiedzy:
fizyczna - budowana poprzez czynności na przedmiotach; towarzyszy jej odkrycie; ważna jest manipulacja (uczenie przez działanie, musimy doświadczać: dotknąć, smakować itp.)
logiczno ? matematyczna - konstruowana na podstawie myślenia o doświadczeniach z przedmiotami i zdarzeniami; towarzyszy jej inwencja, na skutek myślenia z tymi przedmiotami dziecko tworzy hipotezy, teorie - im więcej okazuje uczącej tym więcej się uczy, rozwija
społeczna - dziecko konstruuje tą wiedzę na podstawie interakcji z otaczającymi ludźmi; ma wiele odmian: jeśli dziecko ma tylko kontakt z dorosłymi, a nie potrafi asymilować się z rówieśnikami, albo na skutek zahamowań nie potrafi wchodzić w kontakt z innymi; dziecko bardzo dużo korzysta z interakcji z rówieśnikiem
Ważne aby dziecko dużo czerpało z kontaktu z rówieśnikami, dziecko musi
doświadczać, musi być aktywne, metody muszą być aktywnym
doświadczeniem
spojrzenie na dziecko ? dziecko w perspektywie Piageta to mały naukowiec, badacz; ?Myślące dziecko jest aktywne?;
Piaget: ?Myślące dziecko jest aktywne, potrzebujemy uczniów aktywnych od wcześniejszych lat uczących samodzielnie poszukiwać, poszukiwać po części dzięki spontanicznej aktywności własnej, po części dzięki temu, co im oferujemy?
dziecko jest twórcą własnego rozwoju, im bardziej aktywne w tym większym stopniu rozwija się; buduje własne rozumienie wydarzeń, które zachodzą w świecie
gotowość dziecka do podjęcia zadania rozwojowego ? Bruner też podkreśla gotowość; Piaget ? kiedy dziecko jest gotowe? Bruner stwierdził, że na gotowość nie należy czekać trzeba sprzyjać warunki dla jego rozwoju; dziecko przychodzi do szkoły z jakąś gotowością do szkoły
związek pomiędzy poziomem rozwoju poznawczego, a złożonością treści myślenia ? dzięki Piagetowi możemy ustalić uniwersalia czyli poziomy wieku czyli możemy zdiagnozować, co dziecko wie, a czego nie na poszczególnych etapach rozwoju; poza tym jaką wiedzę posiada, jak wyglądają jego schematy i do jakiego rozumowania jest zdolny ? każdy nauczyciel powinien tak diagnozować; jak doszło do tego, że dziecko wie; na ile był stymulowany rozwój dziecka; wkładem Piageta jest strategia edukacyjna, można ją nazwać konfrontowanie dziecka z nielogicznością jego punktu widzenia; złożoność rozumowania jaką wiedzę posiada i do jakiego rozumowania jest zdolne; jak doszło do tego, że dziecko wie

Wkładem Piageta jest strategia edukacji - konfrontowanie dziecka z nielogicznością jego
punktu widzenia.
Dziecko wie (ma hipotezę)
nowa informacja (konfrontujemy jego wiedzę)?
Rozsypuje się wiedza dziecka
?
Poddaje w wątpliwość rozumowanie

nauczyciel i jego rola w rozwoju ? nauczyciel jest katalizatorem samodzielnego uczenia się dziecka;
Piaget: ?Oczywiste jest, że nauczyciel jako organizator pozostaje nie zastąpiony w tworzeniu sytuacji oraz opracowania wstępnych pomysłów służących przedstawieniu dla niego użytecznych problemów; jest on potrzebny do tego, aby dostarczyć dziecku przykłady, które zmuszają je do zastanowienia się i redukowania pochopnych rozwiązań; porządne jest, aby nauczyciel przestał być wykładowcą zadawalającym się przekazywaniem gotowych rozwiązań; jego rola powinna być rolą facylitatora stymulującego inicjatywę ich poszukiwań?
porównanie nauczyciela jako stymulatora samodzielnego uczenia rozwoju dziecka; nauczyciel to nie przekaziciel wiedzy, ale stymulator poszukiwania wiedzy; ważne jest kim jest nauczyciel? Jaką pełni funkcję? On musi być facylitatorem rozwoju, a nie przekazicielem wiedzy, musi zmuszać dziecko do tego, aby było aktywne
rola motywacji i zainteresowania w edukacji ? wg Piageta w zainteresowaniu nauką dziecka istnieje ważny potencjał, który wykorzystany może stanowić źródło jego dalszego uczenia się; dziecko, które ma ok. 5-6 lat ma większe zainteresowanie na wiedzę niż dziecko 1-2-3 klasami; rozwijają zainteresowania poza szkołą; ?prawo do zainteresowania to oś wokół, której powinien obracać się cały system ?Zadaniem szkoły jest pomóc zrozumieć świat i urządzić się w tym otaczającym świecie? Freinet
prawo do zainteresowania, dziecko ma potrzebę poznania; aktywne kształcenie nie
polega na tym, że dzieci robią to co chcą ale powinny mieć ochotę na to co robią;
szkoła nie może być nudna, nie może unikać problemów;
Piaget: ?Aktywne kształcenie polega nie na tym, że dzieci powinny robić to na co
mają ochotę, ale przede wszystkim powinny mieć ochotę robić to co robią?
Nauczyciel musi rozpoznawać, co interesuje dzieci, co je zaciekawia, musi umieć
doprowadzić do stanu nierównowagi poznawczej
interakcja i doświadczenie społeczne w rozwoju dziecka ? w teorii Piageta zwraca się uwagę na rówieśników
o programie nauczania - powinien uwzględniać zmieniający się status umysłowy dzieci; jak myśli, konstruując program, treści programy musimy uwzględnić jak rozumuje i myśli dziecko oraz dostosować do tego metody i środki.

VII. Wartości, a cele w procesie kształcenia (19.12. 2007 r.)

Proces kształcenia zmierza do wywoływania zmian w zachowaniu czy w postępowaniu kształcenia ? to jest cel każdego kształcenia

Uczenie się zwrócone jest na zmianę zachowania poznawczą. Wychowanie i nauczanie powinno być priorytetem państwa. Wartości muszą być rozpoznawane, zrozumiałe i zaakceptowane. To kluczowy problem dla edukacji.

Cel- jako drogowskaz; jest przyrównywany do map drogowych, które pomagają i pokazują
nauczycielowi dokąd zmierzają i gdzie się znajdują; komunikaty, jeśli są dobrze
sformułowane zakładają ewaluacje dla ucznia i dla nauczyciela - powinien być zawsze
wyznaczony

Pedagogika personalistyczna sformułowała cel: ?wychowanie do odpowiedzialnej wolności?.

Każdą rzecz w edukacji zaczynamy pytań: po co?, w jakim celu? Sposób formuł celu jest unaocznieniem faktów. Proces kształcenia zmierza do wywołania pozytywnych zmian w wychowaniu, postępowania człowiek ? cel. Uczymy się wiedzy, wartości, postaw - zmiana poznawcza, coś nowego.

Cele a wartości
Wartości są ważne dla edukacji ? muszą być zrozumiałe i zaakceptowane, są kluczowym problemem.

Tradycja filozofii, etyki przekazała trzy naczelne wartości:
prawda (doskonały intelekt)
dobro (wole uczucia)
piękno (wole i uczucia)

Problematyką celów i wartości w edukacji zajmuje się teologia lub aksjologią edukacyjna ? uczyć, aby wiedzieć; uczyć się, aby działać; uczyć się, aby żyć wspólnie; uczyć się, aby być. Cele i wartości w edukacji są usytuowane w założeniach jakiegoś paradygmatu, wokół którego jest realizowany ten model edukacji.

Rodzaje celów; kryterium zakresu, do którego cele są kierowane:
społeczne ? pokazuje, co jest priorytetem danego społeczeństwa (B. Suchodolski ?Edukacja permanentna?; pisał, że każde rozumne społeczeństwo zmierza do zapewnienia warunków harmonijnego rozwoju, a co więcej celem edukacji jest pomoc człowiekowi w osiąganiu samowiedzy i realizowaniu samoedukacji chodzi o to, aby szkoła, edukacja przygotowała jednostkę do uczenia się i dorastania do coraz trudniejszych zadań jakie stawia przed nim cywilizacja i jej rozdroża. Suchodolski: ?kształtowanie własnej strategii życia, uczyć żyć godnie a zarazem szczęśliwie, pogłębiać własną tożsamość, otwierać się ku międzyludzkim wspólnotom?. Cele społeczne są bardzo ogólne i tu chodzi, co jest priorytetem narodu; celem edukacji jest pomoc w osiąganiu samowiedzy i samoedukacji; są sformułowane w sposób ogólny ? co jest społecznym, narodowym priorytetem; edukacja jest procesem zanurzonym w kulturze)
jednostkowe ? dobro i szczęście jednostki; kształtować takie kwalifikacje, które najbardziej odpowiadają indywidualnym zainteresowaniom i zdolnością, czyli te cele dla konkretnego człowieka np. rozwijanie indywidualnych potrzeb

Kryterium sposobu formułowania, sposoby ogólności i szczegółowości:
Cel jako drogowskaz, przyrównywane do map drogowych, które pokazują
nauczycielowi i uczniom w jakim miejscu są i do jakiego miejsca zmierzają.
Cel to komunikaty i jeśli jest dobrze sformułowany, czyli są bardziej ogólne czyli
szczegółowe, to zakłada w sobie ewaluacje, czy co chcesz sprawdzić o co wzbogaca
się ucznia
Nauczycielowi ma pomóc planować działania edukacyjne, a uczniowi ma pomóc
odnaleźć się, w którym jest miejscu, czego się uczy.
ogólny - (Brytyjczycy lepiej formułują cele ogólne a Amerykanie preferują formułowanie celów szczegółowych operacyjnych); pokazują wyraz ogólnych intencji i zamiarów w edukacji; wyrażają ogólną ideę i założenia szkoły; powinny wyrażać jasnym językiem, wyrażać ogólną istotę, kierunek szkoły; cele ogólne na najwyższym poziomie ogólności mają charakter ideału; wskazują na idealne dobro, wartości, które nadają charakter danej szkoły; na najniższym poziomie ogólności (priorytewości) są zadania i one stawią podstawę programu nauczania; kreślić istotę i kierunek szkoły ? zarys ogólny; na najwyższym poziomie ma dostarczać ideałów dobra, wartości, które nadają charakter dla atrakcyjności; na najniższym poziomie ogólności są sformułowane zadania ? podstawa programów nauczania
- długoterminowy - określają długą perspektywę planowanego działania
edukacyjnego;
krótkoterminowy- tygodniowe, miesięczne rozkłady materiału nauczania
Formułując cel ogólny odpowiada zdolnościom klasy, czy jest dostępny , osiągalny
szczegółowy ? określają bardziej precyzuje intencję, mają wartość przy planowaniu lekcji
operacyjny
formułowany w sposób nieoperacyjny

są podstawą do budowania
rozkład materiału nauczania?cel ogólny
wyprowadzane? wynikają?
poszczególne lekcje (dzień pracy, aktywność dziecka)?cele szczegółowe
ma przyporządkowanie, ale szczegółowo

Układ treści on jest przyporządkowany rozkładom materiału nauczania przewidziany na cały rok, każdy tydzień (każdy dzień sprzyja realizacji celów proporcjonalnych do celów ogólnych).

Cele operacyjne ? dobrze sformułowane powinny zawierać sytuację sprawdzania,
zachowanie ucznia i kryteria osiągnięć

Cele szczegółowe operacyjne powinny zawierać sytuację:

Sytuację sprawdzania
Zachowanie ucznia
Kryteria osiągnięć
* dzieci otrzymują mapę
* nie mają notatek
* posługują się tekstem czyli charakteryzujemy słowem sytuację, w której sprawdzany sposób opanowania wiedzy, postawy
* sprawdzamy opanowanie
* wskazujemy, czy opisujemy posługując się czasowo nikami operacyjnymi, czyli uczeń będzie wskazać, rozwiązać, porównać, wyrecytować itp.
* czas. operacyjne, miał wskazać, wyrecytować
* na jakiej podstawie my uznamy, że osiągnął cel (np. przynajmniej 80 - 85% przedstawi w procentach ? 4 na 5

Pięcioskładnikowy u Gagne:
sytuacje, w których osiągnięcie jest prezentowane
kategoria opanowania zdolności (wiedzy, reguł, pojęcia, postaw)
obiekt osiągnięcia
szczegółowe czynności, które uczeń ma wykonać
potrzebne instrumenta ? środki dydaktyczne, które umożliwiają realizację; ograniczenia i warunki w jakich ma przejawiać osiągnięcia ? dotyczy przestrzeni, w których ma być osiągnięcie i wyposażenie w środki dydaktyczne

Cel podpowiada w jaki sposób i kiedy sprawdzić, czy uczeń opanował program.

Cele powinny być sformułowane:
dokładnie ? komunikować cele kształcenia, oceniać nauczyciela
jasno,
precyzyjnie - precyzyjnie określony cel potrafi kontrolować i oceniać.

Od tego jak sformułuje cele zależy sprawdzenia; precyzyjne sformułowanie celów pozwala przygotować dobre narzędzia kontroli osiągnięć.

Literatura:
Roz. 7 Cele ogólne i szczegółowy ?Wprowadzenie do nauczania? Cohen, Momon i Mouson.
?Zasady projektowania dydaktyki? Gagne; roz. 7
Opracować implikację; konteksty rozwoju (Wygocki, Piaget)

Program i treści kształcenia

Cele kształcenia - po, co uczyć

Treści (zawarte) ? Program nauczania (obecne są) - podręczniki

Program i treści kształcenia (treści są zawarte w programie, a te są obecne w podręcznikach)
- istota treści kształcenia
-kryteria doboru
-układ

Czym jest program nauczania
Oferta to treści

Edukacja to przedsięwzięcie celowe jeśli mówimy o edukacji mamy na myśli czynności planowe, przemyślane. Edukacja jest zawsze zamierzonym działaniem edukacyjnym.
Jeśli chcesz podjąć program to patrzysz na treści danego działania

Program szkolny - jasno i rozwinięta deklaracja celów i sposobów oddziaływania szkoły na uczniów; w Polsce program szkolny przed reformą nazywał się szkolnym programem nauczania; w języku francuskim programme; w niemieckim Lehrplan ? akcentuje akceptowanie nauczającego, tego który planuje (wpływ Herbarta); w Anglii curriculum- przebieg w domyśle kształcenia, czyli spodziewane doświadczenie uczącego się

W latach 80 dokonywała się reforma szkolna. Zmiana powinna zacząć się od zmiany sposobu myślenia nauczycieli o programie nauczania ? (odtwórczy nauczyciel). Przed reformą programu nauczania był traktowany jako ministerialny dokument ? gotowy program i jego realizacja
Po reformie wymaga się od nauczyciela, żeby był interpretatorem, autorem programu, żeby umiał ramową strukturę tego programu przenieść na obszar działań edukacyjnych i na tym polegało przesunięcie.
W latach 80 były najlepsze programy i najlepiej myślano o programach edukacyjnych.
Przed reformą wszyscy uczyli tak samo po śladach, wszyscy nauczyciele dostawali takie same programy, podręczniki. Boja się zmieniać program i modyfikować go. Reforma miała przynieść poczucie mocy nauczyciela, że on jest autorem działań ucznia, że on ma prawo modyfikować.

(?Pedagogika? roz. 2 Kwieciński Śliwerski)
Zależność programu od doboru treści
(Bożena Chrząstowska ?Sens reformy? w Polonistyka 92 r. nr. 9)- przyrównuje przesunięcie działania i myślenia o nauczenie do krosna

Nauczanie jako krosno:
rama krosna ? ministerialne wytyczne podstawa programowa (podstawa programowa daje minimum)
osnowa, nitki ? wybrane przez nauczyciela podręcznik
obraz z krosna - zależny jest od tego, kto tka, jaki nauczyciel

Potrzebna była reforma Zaczyński: ?Nauczyciel nie ma prawa do wprowadzania znaczących zmian, musi dochować kolejności ustalonych tematów; jest zobowiązany do realizacji programu ?nauczanie musi zachować tempo nauczania??.
Reforma przyniosła nauczycielowi prawo do zmian, do tworzenia autorskich programów, klas

Nauczyciel musi wziąć odpowiedzialność za rozwój swoich uczniów - musi myśleć wdrażając. Zmian edukacyjnych nie należy tylko wdrażać, trzeba myśleć o tym wdrażaniu, trzeba je rozumieć.

Na pojęcie programu nauczania, które obecnie zakorzenia się w polskiej dydaktyce, program, który jest skierowany na myślenie o przebiegu procesu kształcenia i na to, z czym wyjdą uczniowie.
Na takie rozumienie składają się trzy rzeczy:
cel - po, co uczyć
droga do celu - jak uczyć i jak oceniać (zawiera sugestie procesu nauczania)
środek realizacji tego celu - czego uczyć

I. Program nauczania:
1.typologie programów różnych ujęć ? inwentarz treści nauczania ? czego uczyć; zbiór haseł programowych, które są konieczne do realizacji
2.zestaw planowych czynności pedagogicznych (proceduralna) - jest bardziej proceduralne odpowiadać na pytanie: jak uczyć?; zawiera jakie środki, jakie materiały, ile godzin, jaki czas, jak uczyć
3.lista zamierzonych efektów pedagogicznych ? ma odpowiadać na pytanie: jakie efekty uzyska uczeń po zakończeniu kursu?; uczeń wie, uczeń umie
4.zestaw pojęć i zadań do wykonywania ? stosowane rzadko, głównie stosowane w kształceniu zawodowym, medycznym
5.rejestr doświadczeń ? program jest ukierunkowany na rozwój ucznia i koncentruje się na to, czego uczeń się uczy

II. Podział ze względu na filozofię edukacji:

III. Podział programów nauczania za względu na dobór i sposób łączenia treści:

Funkcje programu (Konarzewski):
nadaje edukacji spójność (myśli, intencje, plan, zamiar edukacji)
standaryzuje edukacje, proces kształcenia
umożliwia kontrolę

Odzwierciedleniem programu jest podręcznik (ale podręcznik może być największą krzywdą dziecka). Treści muszą mieć odniesienie do podręcznika

Fiszki Freineta były do kształtowania pojęć: ?Jedną z krzywd dziecka jest podręcznik; w koncepcji tej nie podręczników, a dzieci uczyły się ze swobodnych tekstów, a książki były i je czytały.
To jaki podręcznik jest dobry?

Ukryty program (hidden currialum)
Czego powinno uczyć się dziecko w kl. 1-3, a czego w 4 kl.- musi istnieć źródło doboru treści

Kryteria doboru treści ? każda koncepcja kształcenia zawiera w sobie kryteria doboru treści to było u Dewey?a, Herbarta, w szkołach alternatywnych; pytanie tylko jakie treści powinny być przedmiotem nauczania.

Kryteria doboru treści (Okoń) kształcenie:
rozwijający się człowiek ? psychologia rozwojowa pokazuje, że istnieją pewne fazy w rozwoju i każda z tych faz charakteryzuje jednostkę; dziecko w określonej fazie rozwoju jest zdolne do określonego myślenia (poprzez działanie dziecko się uczy, zabawę); do 3 klasy dziecko ma myślenie konkretno ? obrazowe - żeby dziecko znało liczbę 5 musi znać ? w aspekcie kardynalnym, ordynarnym i porządkowym
zmieniający się świat ? przynosi zapotrzebowanie na inny typ wykształcenia i typ uczenia się oraz rozwój kultury i nauki; nowe odkrycia przynoszą nową wiedzę i trzeba zmodyfikować programy
rozwój, nauki i kultury- osiągnięcia

Kupusiewicz ?Teoria doboru treści kształcenia?.
Konarzewski ?Sztuka nauczania? cz. 2 Szkoła, program nauczania; system Dewey?a, pytanie Spencera

Teoria doboru treści; pytanie Deweya i Spensera. Czynniki, które wpłynęły na dobór treści kształcenia (inaczej podchodzą pedagodzy amerykańscy, a inaczej europejscy). Myślenie amerykańskie:
standardy stowarzyszeń naukowych ? owe stowarzyszenie poprzez badania ustanawiają pewne standardy, które są uwzględniane w dobre treści kształcenia (na Zachodzie jest bardzo ważne np. stowarzyszenie terapeutyczne i one uwzględniają pewne standardy: co jest możliwe, co uwzględniać w procesie kształcenia)
stanowe podstawy programu i sylabusy: stany w USA są autonomiczną jednostką
lokalne podstawy programowe
uzgodnienia wewnątrzszkolne
życzenia społeczności lokalnej

W zależności od tego w jakim kraju mówi się o realizacji jakiegoś programu, to trzeba uwzględnić jego kontekst inaczej w Europie inaczej w USA.

Zakres realizacji treści:

Programowe priorytety:
1 ? przyswoić na zawsze ? minimum programowe, podstawowe rzeczy, umiejętności, wiedza, wszelkie rzeczy, które powinien osiągnąć uczeń na danym etapie (ustalić zakres realizacji kształcenia i przyswoić na
zawsze)
2 ? ważne, aby wiedzieć i umieć
3 ? warto znać

Podejście do programu jest dwojakie:
scentralizowane ? obowiązuje jeden program nauczania i szczegółowy
zdecentralizowane

Zasady selekcji treści kształcenia (dwa podejścia):
pytanie Deweya
pytanie Spensera
(Program szkolny, Konarzewski roz. VI, ?Sztuka nauczania?, cz. 2 Szkoła)

Pytanie Deweya: Co jest ważniejsze, czy dziecko czy wiedza?
Zarówno dziecko jak i wiedza, gdybyśmy odpowiedzieli, że dziecko możemy popaść w pajdocentryzm; należy rozgraniczyć między dzieckiem a wiedzą, musimy zważać jaką wiedzę dziecko napotyka ; jest to wiedza publiczna i wiedza prywatna;
wiedza prywatna ? łączy się z doświadczeniem indywidualnym, wiedza subiektywna każdego z nas;
wiedza publiczna ? jest uznana przez otoczenie społeczne, w którym dziecko funkcjonuje, ta wiedza powstaje i udoskonala się pod wpływem danej kultury, w danym społeczeństwie, w danym czasie.
I. Piaget ? przestrzega, że jeśli zaczniemy od wiedzy publicznej dziecko nie zasymiluje jej do wiedzy prywatnej lecz nauczy się na pamięć bez zrozumienia, a przy wiedzy prywatnej to sami odkrywamy wiedzę; w kontakcie z małym dzieckiem powinniśmy odkrywać w dziecku wiedzę jego własną i wykorzystywać ją;
Konarzewski ? mniej wiedzy, więc więcej rozumienia świata; punktem odniesienia jest dziecko, młody człowiek;
ważniejsze było samo pytanie niż odpowiedz (odpowiedz: i dziecko i wiedza), ale jako dydaktyków nas interesuje problem ? jeżeli dziecko to jest to pajdocentryzm, a jeśli wiedza to jest to wiedza publiczna (wynik danej kultury, społeczności) i prywatna (każdy z nas ma taką wiedzę doświadczalną, nasza aktywność)

Pytanie Spensera: Jaka wiedza ma największą wartość? Wiedza uznana lub wiedza użyteczna?
wiedza uznana ? to ta, która przekazywana przez pokolenia, które jest efektem prowadzenia badań i to ma odzwierciedlenie w encyklopedyzmie;
wiedza użyteczna ? wiedza, która ma zastosowanie w życiu, to ta która pomagała w zrozumieniu otaczającego świata
Największą wartość ma wiedza uznana (przekazywana przez pokolenie, efekt badań) lub wiedza użyteczna (zastosowanie w życiu)

Pytania te wpłynęły na selekcję treści w różnych systemach i podejściach do tego czego należy się uczyć, jaka wiedza jest ważna (wiedza prywatna, publiczna, utylitarna, uznana)

Teorie doboru treści kształcenia; Kupusiewicz ?Dydaktyka?, ?Słownik pedagogiczny? Okoń (4-5 teorii i podstawowe myśli)

Teorie doboru treści kształcenia:
Materializm dydaktyczny (encyklopedyzm)? twórcą tej teorii był Doerpfeld;
zasadniczym celem szkoły jest przekazywanie uczniom jak największy zasób ?Materializm dydaktyczny?; zwolennicy uważali, że należy przekazać jak największy zasób wiedzy z możliwie różnych dyscyplin wiedzy; (J. A. Komeński, Milton ?Traktat o wychowaniu? ? promowano idee encyklopedyzmu; treści zawarte w podręcznikach a podręczniki są odzwierciedleniem programu);
zmuszał nauczyciela do pośpiechu i powierzchowności ? temat i zagadnienia musieli nauczać na lekcjach dodatkowych, pozalekcyjnych;
wiele materiału skupiało się wobec materiału, który musiał być zrealizowany w odrębie przedmiotu;
praca ucznia jest mało efektywna, uczeń jest biernym odbiorcą lawinowo przekazywanych informacji;
wówczas uczniowie nie są przygotowani do pracy samodzielnej

Formalizm dydaktyczny ? przeciwieństwo encyklopedyzmu;
treść kształcenia jest środkiem służącym rozwijaniu uzdolnień i zainteresowań poznawczych uczniów; zadaniem szkoły jest pogłębianie, rozszerzanie zdolności i zainteresowań
celem szkoły jest pogłębianie, rozszerzanie zdolności i zainteresowań
zwolennicy: Heraklit z Efezu ?Wielowiedza nie kształci umysłu?
(Tabelka ? nazwa koncepcji; ogólne założenia, przedstawiciele)

Utylitaryzm dydaktyczny ? XIX ? XX wiek USA, Kernschensteiner niemiecki pedagog pod
wpływem Deweya (metoda projektu);
kształcenie należy pojmować jako ciągłą rekonstrukcje doświadczenia indywidualnego;
istotnym czynnikiem w doborze treści kształcenia jest indywidualna i społeczna działalność ucznia ? dobór treści;
zasady budowy programu nauczania:
zasada problemowego podejścia dotycząca kształcenia ? grupowanie treści wokół jakiegoś problemu; rozwiązują problemy
zasada kształtowania umiejętności praktycznych w toku rozwiązywania konkretnych problemów
zasada łączenia pracy z zabawą
zasada aktywizowania uczniów (myślące, uczące się dziecko jest aktywne)
zasada włączania dziecka i młodzieży w nurt życia środowiska lokalnego

Teoria problemowo ? kompleksowa (Suchodolski )- podłoże do nauczania zintegrowanego
Strukturalizm (Sośnicki)
Egzemplaryzm
Materializm funkcjonalny
Teoria programowania dydaktycznego
Encyklopedyzm i materializm

IX. Zasady kształcenia (27.02.2008r)

Zasady kształcenia ? pewna reguła, filozofia życia; zasada tkwi w filozofii edukacji; są w mowie potocznej i często są niejednoznaczne

wg. Nawroczyńskiego:
Zasady kształcenia ? z jednej strony niepełna teoria nauczania, z drugiej norma wytyczająca
nauczycielowi metodę pracy dydaktycznej (czyli sposób postępowania pracy z dzieckiem)

Ku jednostce ? jest niepełną formą (indywidualizm w edukacji)

Ucz, aby rozwijać indywidualne zainteresowania.

wg. Sośnickiego:
Zasady kształcenia ? najogólniejsze prawidła, których nauczyciel powinien przestrzegać we wszystkich swoich prawidłach, zabiegach dydaktycznych

W różnych systemach dydaktycznych obowiązywały różne zasady nauczania, ale niektóre z tych zasad są ponadczasowe i wspólne dla wielu systemów.

Przyjęta zasada jest normą wytyczającą postępowanie w nauczaniu.

Sośnicki mówi: ?mogą być zasady odnoszące się do celów nauczania (wszechstronny rozwój ucznia)?; zasady:
do celów (wszechstronny rozwój ucznia)
do treści (zasada materializmu dydaktycznego)
do środków dydaktycznych (zasada poglądowości)
organizacja procesu dydaktycznego (zasada urozmaicania nauki)
Zasady odnoszą się do ogólnego planowania procesu kształtowania, a proces kształcenia składa się z różnych elemantów

Za Sośnickim:
Zasada nauczania ? to ogół norm postępowania dydaktycznego; ogólne wytyczne dotyczące
planowania, realizacji, analizy procesu nauczania; te zasady są
formułowane na podstawie naukowego poznania i praktyki
dydaktyczno ? wychowawczej

W dydaktyce zasady mają trzy znaczenia (Okoń):
zasada jest twierdzeniem opartym na prawie naukowym (są to zasady wyprowadzane z analiz, modeli, teorii Piageta, Brunera itp.? one implikują do funkcjonowania pewnych tez, zasad, jak funkcjonować w procesie kształcenia)
norma postępowania uznanego za obowiązujące (na skutek funkcjonowania pewnych obserwowanych prawidłowości bycia aktywności życia w określonym okresie uznane za normę, obserwacja, działanie)
teza wywieziona z jakiejś dziedziny

Okoń ?Dydaktyka? ? czy lista zasad jest skończona ?
nie, bo nauka cały czas się rozwija; nasze poznanie jest nieograniczone, a prawa nieskończone

Szewczuk ? zasady wychowania (łączność nauczania z wychowaniem)
twierdził, że lista jest skończona

Zasady organizacji pracy wg. K.Lecha:
zasady humanizacji pracy ? każda praca ucznia powinna stawać się jego osobistym zadaniem, budzić jego zainteresowanie i aktywność intelektualną oraz stwarzać perspektywę sukcesu
zasady kooperacji i harmonii w pacy ? zespołowe wykonywanie zadań, racjonalnej organizacji pracy w zespole, uznawania zadań wspólnych za własne i odpowiedzialność każdego za całość pracy
zasady ekonomii w pracy ? celowości pracy, jej wydajność (optymalnego stosunku wyników do nakładów) i oszczędność (tj. właściwego i pełnego wykorzystania zasobów, czasu, sił i możliwości)
zasady karności oraz ładu i porządku w pacy ? rzetelności i dokładności w pracy, dotrzymywania zobowiązań i terminów, właściwego podziału na pracę i odpoczynek oraz działanie w sposób zorganizowany
zasady racjonalizacji pracy ? sprawdzanie doświadczalne o przyjętej organizacji pracy i na tej podstawie dalszego jego doskonalenia

I periodyzację zasad wprowadził Mysłakowski

Zasady nauczania wg. Mysłakowskiego:
1.Zasada poglądowości (w szkolnictwie specjalnym również)
2.Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania ? uczenia się
3.Zasada trwałości zdobytych przez uczniów wiadomości
4.Zasada systematyczności i logicznej kolejności w nauczaniu
5.Zasada dostępności, czyli dostosowanie do nauki, do sił i możliwości uczniów

Nauczyciel powinien dobrze interpretować te zasady w procesie nauczania

Zasady nauczania wg. Kupisiewicza:
1.Zasada poglądowości
2.Zasada przystępności
3.Zasada świadomego i aktywnego udziału uczniów w procesie nauczania ? uczenia się
4.Zasada systematyczności
5.Zasada trwałości zdobytej wiedzy
6.Zasada operatywności
7.Zasada wiązania teorii z praktyką

Zasady wychowania wg. Szewczuka:
1.Zasada aktywności
2.Zasada bezpośredniości

Zasady wychowania wg. Okonia:
1.Zasada systematyczności ? o porządkowaniu wiedzy w głowie uczniów
2.Zasada poglądowości ? respektowanie drogi między konkretem a abstrakcją
3.Zasada samodzielności ? ograniczonej zależności ucznia od nauczyciela
4.Zasada związku teorii z praktyką
5.Zasada efektywności ? związku między celami a wynikami kształcenia
6.Zasada przystępności ? pokonywanie trudności uczniów w poznawaniu i przekształcaniu rzeczywistości
7.Zasada indywidualizmu i uspołecznienia, czyli związku interesów jednostki i zbiorowości

Z dydaktyki wg Kruszewskiego zasady dotyczą:
1.Doboru i układu wiadomości stanowiących materiał nauczania
2.Motywacji uczniów
3.Czynności uczenia się
4.Zharmonizowanych systemów pedagogicznych
5.Stosunków społecznych w klasie
6.Czynności nauczania
7.Warunków zewnętrznych

Opracować:
Zasady edukacji zintegrowanej
Wolczyna
Ellen Key
Jeleńska ?Metodyka nauczania?

Zasady nauczania ? edukacja zintegrowana, holistyczna
-Jeleńska
-Walczyna
-Muszyńska

X. Metody, techniki i strategie nauczania. (02.04.2008)

W jaki sposób uczyć?

Zasady nauczania stanowią odpowiedz na pytanie: ?dlaczego?? A metody: ?jak?/ w jaki sposób?? (dla specyficznych przedmiotów jest różnorodna terminologia)

Metoda / Technika / Strategia

Freinet ? technika to strategia

Metoda ? wypróbowany i systematyczny stosowany układ czynności nauczycieli i uczniów,
realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości
ucznia

O wartości metody decyduje czynność nauczyciela. Każda metoda jest dobra, która przynosi efekt pracy.

Najstarszy podział to metody słowne:
I ? erotematyczne ? (eroma ? pytanie ? pytające)
katechetyczna
heurystyczna metoda
? II ? akromatyczne ? (akroma ? wykład); metody wykładowe: opis, opowiadanie,
wykład)
I ? metody poszukujące (wymagały aktywności ucznia?
II metody podające?

XIX ? XX wiek ? odmiany metod słownych na poszukujące. Szukano nowych metod nauczania. Wyodrębniono grupy metod pod wpływem Komeńskiego ? poglądowe (rzeczowe).

Wkład myśli pedagogiki Deweya ? koncepcja uczenia się przez działanie, rozwiązywanie problemów spowodowało powstanie nowej metody problemowej, a z drugiej metoda działań praktycznych.

Typologia metod kształcenia wg. Okonia.

Metoda / strategia
Droga uczenia
Czynności nauczyciela
Czynności ucznia
Przykład
*asymilacja wiedzy (m: podające; s: A ? asocjacyjna); Herbart
uczenie przez przyswajanie wiedzy (aktywność poznawcza o charakterze reprodukcyjnym)
istotny jest dobór wiedzy, źródło i sposób przekazywania wiedzy (właściwy dobór)
przyswajanie gotowej wiedzy
pogadanka, dyskusja, praca z książką, wykład
*m: samodzielnego dochodzenia do wiedzy (poszukujące, problemowe); s: P; Dewey
twórcza aktywność poznawcza polegająca na rozwiązywaniu problemów; uczenie przez odkrywanie nowej wiedzy
kierowanie procesem rozwiązywania zagadnień
rozwiązywanie zagadnień, dokonywanie odkryć, samodzielne zdobywanie wiedzy
metoda problemowa, metoda przypadków; burza mózgów, gry dydaktyczne
*m: waloryzacyjne (eksponujące); s: E (emocjonalno ? artystyczne); m: impresyjne, m: ekspresyjne
uczenie oparte na przeżyciach: m: impresyjne ? eksponowanie wartości, m: ekspresyjne ? sami uczestnicy odtwarzają wartości (muzyka, plastyka)
eksponowanie wartości moralnych, estetycznych
uczenie przez przeżywanie

m: praktyczne (m: ćwiczebne); s: O (operacyjna)
uczenie przez działanie (aktywność praktyczno ? techniczna)

Kupusiewicz ?Pedagogika cz. 2? (wzory uczenia się)
XI. Modele nauczania ? uczenia się (w jaki sposób organizować nauczanie ? uczenie) 09.04.2008

Modele nauczania ? uczenia wyodrębnione przez Arensa:
istota
nazwy (inne też)
teoria w tle
syntaksa
kategorie związane z tym modelem

1. Modele nauczania podającego ? ma korzenie w Herbartyźmie; (w wyższych klasach,
podstawówce ? od 4 klasy i liceum); problem
strukturyzacji wiedzy rodzaje wiedzy
2. Model nauczania pojęć (proces kształcenia pojęć)
3. Model nauczania bezpośredniego ? kształtowanie umiejętności (algorytmy); ważna jest
obserwacja, informacja zwrotna ? język instrukcji
nauczyciela
4. Model uczenia się we współpracy (kształtowanie kompetencji społecznych dzieci) ?
uczenie się w małych grupach szkolnych (jak dobierać
dzieci do zespołu ? trzeba zmieniać skład i jego liczbę)
5. Model nauczania poszukującego i dyskusja (Dewey)

Model kształtowania pojęć

Pojęcie ? podstawowa jednostka organizująca myślenie i porozumiewanie się ludzi; słowa
które posiadają sens; (w jaki sposób dziecko uczy się pojęć; klasyczny sposób
kształtowania pojęć)

Kiedy badamy poziom myślenia to sprawdzamy rozumienie pojęć (Dawid, Okoniowa) ? pojęć uczymy się przez całe życie; uczymy się w kontekście

Neologizmy ? słowa pozbawione sensu

Rodzaje pojęć:
koniungcyjne ? wszystkie cechy przedmiotów są takie same, stała reguła
strukturyzująca np. trójkąt
dysjungcyjne ? alternatywne zastawy cech, zmiennych zestawów atrybutów
(rzeczownik ?nazwy ludzi, rzeczy, zwierząt, roślin, zjawisk ?
strukturyzowanie drogi myślenia
stosunkowe ? reguła strukturyzująca, która zależy od relacji z innymi pojęciami (np.
pokazują związek z innymi pojęciem np. wyżej, niżej, tydzień)

Pojęć nigdy nie poznajemy do końca; mapa pojęć zmienia się wraz z Twoją wiedzą

Uczenie pojęć to włączanie rzeczy do klasy. Pojęć uczymy się przez przykłady i nie przykłady (cechy istotne i cech nieistotne; cech typowe i cech nietypowe)

Dorośli mogą pomagać dziecku w kształtowaniu pojęć.

XII. Formy organizacyjne procesu kształcenia 23.04.2008

I.
System klasowo ? lekcyjny ? nauczanie zbiorowe, gdzie kieruje pewne treści do pewnej grupy

Indywidualne podejście do ucznia:
praca z uczniem wybitnie zdolnym
praca z uczniem sprawiającym problemy
praca z uczniem z dysfunkcjami
Dostosowanie tu jest stopień dydaktyczny nauczania

Grupowe podejście do ucznia ? forma pracy; uczenie się w małych grupach
?Uczenie w małych grupach w klasie?

II.
Każda lekcja prowadzona jest według określonych modeli (np. problemowa itp.), mają swoje struktury. Każda lekcja rządzi się określonym konspektem i modelem

Świetlica ? zajęcia świetlicowe ? każdy nauczyciel powinien umieć prowadzić zajęcia świetlicowe; ma określone zadania

Funkcja pozalekcyjne ? koła zainteresowań, zajęcia wyrównawcze; to także świetlica

Funkcja szkolna ? w obrębie przestrzeni organu szkoły

Funkcja pozaszkolna ? tworzą się poza szkołą, a są związane z realizacją szkolną np:
praca domowa (bardzo ważna ? to powtórka i przygotowanie do nowej lekcji, wprowadzenie; musi być sprawdzane, bo uczniowie nie będą odrabiać zadań; zadanie domowe musi być ciekawe i urozmaicone)
wycieczka (musi być przemyślana i przygotowana; lekcja toczy się poza szkołą)
lekcja muzealna, teatralna ? lekcja toczy się w innej przestrzeni; edukacja nie może być taka sama dla wszystkich dzieci)
zielone szkoły
zajęci w zakładach produkcyjnych
Okoń ?Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej?

III.
Systemy organizacyjne procesu kształcenia ? system klasowo ? lekcyjny (J. A. Komeński, inicjatorem powstanie był I. Cele, a później Sturm); pierwsza organizacja kształcenia
Podstawa tego systemu (D. Gołębniak):
uczniowie w tym samym lub zbliżonym wieku tworzą odrębne klasy
każda klasa pracuje zgodnie z rocznym planem nauczania ? przyjęty dla danej klasy (jest plan godzinny)
wytyczony przez zewnętrzne grono (dla każdego przedmiotu)
podstawą organizacyjna jest lekcja ? z wyjątkiem najmłodszych;
system klasowo ? lekcyjny = przedmiot
praca uczniów kieruje nauczyciel, ocenia postępy, decyduje o promocji bądź nie do następnej klasy

System klasowo ? lekcyjny wytrzymał lata i próbę czasu;
Zalety:
prosta struktura organizacyjna
nauczyciel zostaje przydzielony do danej klasy bądź dwóch
ekonomiczność
łatwość administrowania ? nie ma potrzeby różnicowania testów, porównywania statystyczne osiągnięć
Wady:
nie wystarczające respektowanie różnic indywidualnych
nadmierna sztywność organizacyjna
brak więzi szkoły z życiem
nacisk na wydawanie dyplomów, a nie wszechstronny rozwój ucznia ? bardziej liczą się wyniki, a nie jest ważne co umieją i jakim jest dzieckiem

Inne systemy (Okoń, 10 szkół alternatywnych):
system mannheimski ? dobór dzieci (brak dostosowania nauki do uczniów) - nie wiek, ale różnica poziomu rozwoju umysłowego stanowił dobór: klasa przeciętna, klasa mało zdolna, klasa opóźniona w rozwoju i klasa wybitnie zdolnych (w Niemczech popularna); selekcjonowanie dzieci już w młodym wieku i nie miały odkrytych już zdolności, a już zostały zaszufladkowane
progresywizm i nowe wychowanie ? system organizacyjny:
a)szkoła eksperymentalna Dewey?a:
- nie było lekcji, a warsztaty, laboratorium
- dzieci pracowały nad projektem
- metoda Winietki
- metoda projektów Cillpatrika
- plan daltoński Parchusta ? praca indywidualna i później przychodzi do szkoły
b) metoda ośrodków zainteresowania Decrolego
- Maria Grzegorzewska ? koncepcja ośrodków pracy
- nauczanie łączne K. Linke, Maćkowiakowie
- system Freineta

Okoń ?Wprowadzenie do dydaktyki ogólnej?
Bereziński Franciszek
Kupusiewicz

XIII. Sprawdzanie i ocenianie wyników procesu kształcenia 30.04.2008

I.
Ocenianie jest potrzebne; reforma edukacyjna wprowadziła ocenę opisową:
problem dla ucznia, nauczyciela i rodziców (co wie, co umie, rozumie, ale na ile na 4 czy na 5; jest uczniem 4 czy 5?)
rodzic nie pyta się czego się nauczyło dziecko tylko jaki stopień dostał, ile dostał, a później porównuje z innymi dziećmi (porównuje społecznie)
Z czasem zaczęto przekładać ocenę na punkty; szkoła jest zorientowana na uczenie dla oceny

II.
Ocena jest potrzebna; wprowadzenie oceny opisowej wprowadziło zamęt i nauczyciele zaprzestali sprawdzianów ? bo jak je ocenić

Funkcje oceny:
diagnostyczna ? ustala stopień opanowania wiadomości, umiejętności w stosunku do programu nauczania
profilaktyczna ? eliminowanie czynników negatywnie wpływających na efekty nauczania (dobra ocena)
prognostyczna ? przewidywanie dalszych osiągnięć ucznia
dydaktyczna ? porządkowanie wiedzy posiadanej przez uczącego się, korygowanie błędnych wiadomości, umiejętności
selektywna ? poprzez narzędzia dokonujemy selekcji
poznawcza ? jasne gromadzenie informacji o programie kształcenia i wynikach
kształcąca ? sprawdzian powinien uczyć, a ocena dostarcza wyników
wychowawcza ? postawa wobec uczenia

Rodzaje oceniania:
ocenianie wewnętrzne
- formatywne ? wspomagające uczenie się (jak rozwijać zainteresowania i kompetencje)
- sumujące ? pomiar efektów uczenia się
ocenianie zewnętrzna
- sumujące ? końcowo ? roczne
ocenianie ciągłe wewnętrzne - nauczyciel w sposób systematyczny monitoruje postępy uczniów; obserwuje rezultaty i poziom pracy uczniów (towarzyszy cały czas nauczycielowi)
oceniane jednorazowe zewnętrzne ? egzamin lub konkurs; służy ustaleniu bilansu na zakończenie cyklu kształcenia (ujednolicenie poziomu kształcenia; egzaminy gimnazjalne, matura itp.)
ocenianie indywidualne ? dotyczące pojedynczego ucznia (profilaktyka i ocena indywidualna)
oceniane systemowe ? dotyczące oceny systemu edukacyjnego bądź jego elementów
ocenianie diagnostyczne ? gromadzenie konkretnych informacji ? mocnych i słabych stron ucznia
ocenianie kształtujące ? dostarczanie uczniom i nauczycielom informacji zwrotnych na temat obecnej pracy, wskazówek co zrobić żeby doskonalić uczenie
ocenianie sumujące ? ocenianie końcowe, które zamyka cykl realizacji programu
ocenianie kryterialne ? osiągnięcia uczniów są oceniane w stosunku do wcześniej przyjętych kryteriów (np. dojrzałość szkolna)
ocenianie różnicujące ? pomiar osiągnięć uczniów w porównaniu z innymi uczniami
ocenianie ipsatywne ? uczniowie sami określają punkty wyjścia w momencie opracowywania planu działania
ocenianie dydaktyczne ? oparte na kryteriach programowych
ocenianie społeczne (wychowawcze) ? oparte na wielu kryteriach

Podejścia do oceniania i uczenia się:
behawiorystyczne
konstruktywistyczne

Techniki oceniania:
konwencjonalne
niekonwencjonalne

Ocena opisowa (Brzezińska i Misiorna)

Samoocena (samokontrola) ? brak wdrażania uczniów do samooceny

Autoregulacja

Jak konstruować dobre testy i narzędzia kontroli?
W jaki sposób prowadzić dokumentację wartościowania wysiłku edukacyjnego dziecka (portfolio)?

D. Gołębniak
Kwieciński, Śliwerski ?Pedagogika 2?
Bereziński ?Dydaktyka kształcenia ogólnego? (sprawdzanie i ocenianie wyników)
Niemierko ?Ocenianie szkolne bez tajemnic?
Kruszewski ? artykuł Niemierka
Davis Yres ?Stawanie refleksyjnym uczniem i nauczycielem?

XIV. Techniki oceniania (07.05.2008 r)

Są różne sposoby oceniania postępów uczniów ? często nauczyciele oceniają niesprawiedliwe.

Problem oceniania jest ważny i jest ewaluacja, wartościowanie procesu nauczania ? musimy oceniać ucznia za całokształt. (Freinet: oceny i lokaty są niesprawiedliwe)

Techniki oceniania

Techniki konwencjonalne
Techniki niekonwencjonalne
Testy (239 Gołębniak ? mocne i słabe strony):
rzetelne
porównywalne
wysoka trafność
potrafią wyliczyć średnią (najlepszy i najgorszy)
pokazują poziom
stare techniki sprawdzania
powinien uczyć ? bogatszy o pewne doświadczenia
Portfolio (wytwory dziecka; aby sformułować dobry dobrą ocenę opisową trzeba mieć dobry obraz dziecka dzięki obserwacji)
dokument pokazujący konstruowanie własnej wiedzy na dany temat (Paris Airis)
trzeba ocenić umiejętności, wiedzę i postawę
Wypracowania (np. ma maturze ? trudno jest ocenić wypracowanie, choć mają klucz):
swobodna wypowiedź
pokazuje mocne i słabe strony
Fiszka autokorektywna (Freinet):
karta polecenia i karta wykonania
dziecko samodzielnie ocenia swoje wykonane prace ? samoocena (karta pracy)
dzieci ćwiczą umiejętności, samoocenę i samokontrolę
Posługiwanie się książką (nie wykorzystujemy jej, źle uczy się korzystać z tekstu i informacji):
czytanie ze zrozumieniem
sprawdza umiejętności i kompetencje uczniów
Rozmowy i narady (inaczej Okoń i inaczej Gołębniak dokonują samooceny):
* na koniec dnia jest podsumowanie i narada ? kto wywiązał się najlepiej (struktura samowzmacniająca i samoocena)
Prace i wytwory uczniów (tworzenie portfolio, ważne, by na każdej pracy dziecka była data; przedszkole wywiesza pracę dziecka na tle innych):
tworzy skalę porównawczą
Nagrania audio i wideo (rodzice powinni być poinformowani):
rejestrujemy pewne zachowania, wykonania, które analizujemy i oceniamy
można dokonać ocen przez wielokrotną obserwację audio i wideo (badania Konarzewskiego)
Odpytywanie (tradycyjne podejście; nauczyciel, który pyta regularnie wzmaga u uczniów poczucie przygotowania się do lekcji)
Prezentacja:
uczniowie kończąc projekt dokonują prezentacji i na forum
trzeba mieć dobre kryteria oceny
Obserwacja (obserwacja uczestnicząca)
monitorowanie dziecka w różnych sytuacjach
musi być karta obserwacyjne
Drama:
interesująca technika ułatwia ocenianie i poznanie uczniów w różnych aspektach

Rozmowa (Okoń):
umiejętny dialog z uczniem

Trudno jest nauczyć i zmienić myślenie nauczyciela ? uczeń od początku musi być wdrażany do samooceny ? z tego, co wiem, czego nie wiem, z czym mam problemy (rozwija swoje kompetencje dzięki samoocenie ? wiem, że nie wiem)
Fischer: ?Uczymy się uczyć?

Literatura:

Prowadzenie dokumentacji i karty osiągnięć ucznia (Moris, Coen, Manien ?Wprowadzenie do nauczania? roz. 17-18: w jaki sposób prowadzić dokumentację, wprowadzić dane do dokumentów, założyć każde osiągnięcie ucznia)

Dembo ?Stosowana psychologia wychowawcza?: pomiar w klasie (testy) ? jak konstruować testy, cechy dobrego testu roz. 12 (469)

Ciekawostka: ?Psychologia w szkole? ? trudności w uczeniu się, dyscypliny, czasopismo

Kwieciński, Śliwerski ?Pedagogika?

B. Niemierko ?ABC testów szkolnych?

Alkhamid ?Zestaw do obserwacji dziecka?

Wragoo ?Co i jak obserwować?

XV. Kultura organizacyjna szkoły ? szkolne środowisko uczenia się. (Podanie celu i zbudzenie motywacji) 14.05.2008 r.

Wytłumaczyć pojęcia:
- kultura szkoły
- szkolne środowisko

Bruner: ?Edukacja nie dzieje się w próżni, bo ma swój kulturowy kontekst?

Myślące dziecko jest aktywne, wtedy kiedy ma poczucie bezpieczeństwa.

Szkolne środowisko:
zasoby materialne: systemy alternatywne: budowle wyróżniają się, a przedmioty są wykonane z tworzyw naturalnych; architektura, wyposażenie w pomoce naukowe; metafora szkoły ? dlaczego nasza edukacja różni się od zachodniej: my skupiamy się na efektach, a nie kontekstach
Montessori: wyposażenie w pomoce naukowe; Freinet usytuowanie szkoły w naturalnych warunkach: park, ogród itp.
We współczesnej szkole, kiedy rodzic wybiera szkołę patrzy na warunki lokalne i wyposażenie w pomoce dydaktyczne
ludzie, członkowie szkolnej społeczności ? (mundurki giertychowskie były narzucane przez przymus
Pojawił się nurt nad edukacją i pytanie o kulturę szkoły

Do czego można by porównać szkołę (były pozytywne i negatywne); wzorujemy się na założeniach Freineta ? metafora: ?szkoła świątynia czy plan budowy?; czy szkoła ma być:
do niedawna była świątynią ? obowiązywało chodzenie na palcach, nauczyciel jako mistrz posiada głębokie stygmaty, wykładana była wiedza teoretyczna; przerost inteligencji; wchodzi się tylko z nabożnym szacunkiem, a nie ma działania
placem budowy ? wiążę się z tym trud, cierpienie; uczniowie organizują sobie plan budowy (plan budowy czy koszary)
cieplarnią ? nie ufajcie wychowaniu cieplarnianemu, możecie zostać zdmuchnięci przez wiatr; uczcie się w słońcu, ale i w deszczu, na chodzie i w gorące

Szkoła powinna być miejscem, w którym coś się dzieje, a nie jak do fabryki, gdzie idziemy odbębnić swoje godziny i jestem anonimowy

Trzy klasyczne metafory szkoły:
ogród ? dojrzewanie, kultywacja, rozwój (uczeń jako rośliny; nauczyciel jako ogrodnik)
orkiestra ? (muzycy); partytura, orkiestra musi być zgrana i współpracować razem
fabryka ? przychodzimy do szkoły jako do pracy odrobić swoje godziny i nic poza tym
Gawęda Mateusza ? uczeń jako bezwolne owce podążające za pasterzem; pokazał, aby owce nie szły za pasterzem, ale same decydowały i podążały właściwą wyznaczoną drogą

Badania nad kulturą szkoły ? szkoła stanowi system idei, znaczeń, rytuałów, wartości, postaw, symboli, zachowań.

Do poznania kultury szkoły potrzeba znajomość:
założenia
wartości ? preferowane przez daną szkołę
wytwory; żeby poznać wytwory, to trzeba poznać:
- poznać rytuały ? związane z harmonogramem zajęć; sposób zwracania się nauczycieli i uczniów; zwyczaje celebrowania sukcesów, świąt i uroczystości (praca studentki: rok z życia dziecka ? rodzice często przychodzą do szkoły, żeby oglądać razem z dziećmi bajki, stymulować czytanie; rodzice przychodzą do szkoły i czytają bajki)
- role ? określają prawa i obowiązki ludzi, którzy tworzą społeczność szkolną; tradycyjne szkoły zatrzymują się na klasycznej roli: rola dyrektora, rola nauczyciela, rola ucznia; my pełnimy rolę skarbnika, rolę kronikarza, rolę przewodniczącego klasy itp.; w I klasie przewodniczący jest wpisany tylko w dziennik i praktycznie nie ma żadnego znaczenia (szkoła to nie tylko nauczanie, ale także wychowanie poprzez aktywność np. pełnienie ról społecznych)
- normy ? stanowią nakazy moralne nakładane na członków społeczności szkolnej (modne stały się zakładanie kontraktów w grupie szkolnej pomiędzy uczniami, a nauczycielem ? mamy obowiązki i prawa, kodeks klasy, szkoły; można stworzyć kodeks norm postępowania dla danej grupy stworzony przez grupę wspólnie)

Kontekst organizowanego procesu nauczania nie ma społecznej próżni; uczenie się wiąże z aktywnością i sprzyjającym otoczeniu społecznemu środowisku; należy poznać uczniów

Literatura:
Kwieciński, Śliwerski ?Szkolne środowisko uczenia się? w: ?Pedagogika? cz. 2 rozdz. V

XVI. Język i wzorce porozumiewanie się w klasie szkolnej 21.05.2008 r.

Bans: ?Nie możemy myśleć o języku tylko w kategoriach porozumiewania się; najważniejsze jest: mówienie i pisanie; uczenie się komunikowania leży u podstaw uczenia się, kształcenia?

Ludzie niestety dla ułatwienia wszystko sobie skracają i dzieci także od początku skracają sobie słowa, zdania i nie potrafią interpretować.

Język w edukacji; funkcje języka:

Funkcję języka (Jacobson) ? w schemacie komunikacji językowej

Kontekst
Komunikat
Nadawca-------------------------------------Odbiorca
Kontakt
Kod
(porozumiewamy się za pomocą specjalnego kodu)

Dla dziecka podstawowym problemem w nauce czytania i pisania:
problem podwójnej abstrakcji (kiedy dziecko rozmawia ? widzi drugą osobę, kontakt wzrokowy; kiedy dziecko czyta ? nie ma drugiej osoby i jest niema abstrakcja)

Funkcje języka:
emotywna
konatywna
poznawcza
poetycka
fatyczna
metajęzykowa

Jacobson

Poznawcza
Poetycka
Emotywna Konatywna
Fatyczna
Metajęzykowa

Trzy podstawowe funkcję językowe:
komunikacyjno ? językowa ? służy jako narzędzi porozumiewania się z ludźmi (ludzie często mają zaburzenie porozumiewania się/komunikowania)
ekspresyjna ? wyrażanie własnych myśli, uczuć, osobowości
ideacyjna ? wpływa na sposób spostrzegania rzeczywistości i sposób myślenia

U ? ŚW uczenie ? umysł uczący się, a świat (język narzędzie myślenia)
I ? NM

Język w klasie szkolnej; występuje dualistycznie:
narzędzie komunikacji
narzędzie uczenia

J
N N
K U
(środek)

Tryby korzystania z języka

Trzeba nauczyć się aktywnego słuchania (zawsze zwracamy uwagę na to, co mówi do nas dziecko)
W szkole przede wszystkim się mówi ? aż 2/3 i to raczej nauczyciel

Alternatywne koncepcję (opracować):
dopuścić dziecko go głosu (Freinet: co myśli dziecko na dany temat; swobodny tekst punktem wyjścia jest ekspresja dziecka; jak budzić tą ekspresję)
Montessori

Rewolucje w uczeniu się: ?wy którzy umiecie uczyć uczcie, jeśli nie umiecie wykładajcie?.

Anna Brzezińska ?Czytanie i pisanie, nowy język dziecka?

Mowa wewnętrzna ? jako brudnopis myśli; czasem może się ją uzewnętrznić (dziecko w myślach mówi: jak to robić?, szeptem mówi co robić? itp.)

Język w szkole:

Język ucznia ? określony kod językowy, którym się porozumiewamy (rozwinięty i ograniczony); styl komunikacji (kod ? kod); kiedy dziecko przychodzi z ubogiego środowiska, a nauczyciel posługuje się rozwiniętym kodem uczeń po prostu nie rozumie, co mówi do niego nauczyciel (np. Kaszubi ? mają swój język, ale w szkole uczy się i mówi językiem ogólnopolskim); nauczyciel musi znać kod, którym posługuje się dziecko
Język nauczyciela ? styl komunikacji: dyrektywna, nie dyrektywna (Gołębniak, Brzeziński); styl orientacji na dziecko; styl orientacji na program; kod ? rozmawianie z dzieckiem i słuchanie, mówienie, orientacja zwrotna; przekaz znaczeń, mówienie do dziecka; (język instrukcji ? kategoria Wysockiego; wrażliwe nauczanie, aby dawać konkretne instrukcje słowne dziecku: rób tak, a tak

Nauczyciel jest modelem kompetencyjnym w zakresie języka; nie może uczyć nauczyciel, który ma:
wadę wymowy
niepoprawne słownictwo

Język nauczyciela to język, którym się posługuje.

Zarzucamy dzieci mnóstwem bezsensownych pytań i od razu żądamy odpowiedzi na nie ? dajmy dziecku szansę na myślenie

Język podręcznika ? wiele podręczników dopuszczonych do nauczania mają błędy (wybierając podręcznik musimy mieć pełną odpowiedzialność); ewenementem był elementarz Falskiego ? tworzył przysłuchując się rozmową dziecka w parku; współczesne elementarze są ubogie
Nauczyciel i uczeń jako uczestnicy procesu dydaktycznego 04.06.2008

Nauczyciel:
kompetencje
refleksyjny nauczyciel
wyjątkowość zawodu nauczyciela
zdarzenie krytyczne

Wyjątkowość zawodu nauczyciela (Robert Kwaśnica):
nauczyciel uczestniczy w sytuacjach niepowtarzalnych ? pracuje z ludźmi, dziećmi, każdy jest indywidualny
każda lekcja jest inna , nie może przewidzieć jakie pytania, jaki problem postawi uczeń; uczeń odkrywa coś nowego
nauczyciel nie jest osobą wszechwiedzącą i nie może odpowiedzieć na każde pytanie
nauczyciel powinien zdawać sobie sprawę z tego, że nie jest jedynym źródłem wiedzy, bo uczniowie też mogą zaskoczyć nauczyciela
komunikacyjny charakter pracy nauczyciela ? używa głos; dwa kanały werbalne (to co mówi) i niewerbalny (język jego ciała)
ważna jest sychronizacja i tolerancja w tym, co mówi i w języku ciała

Rozwój nauczyciela powinien być (Robert Kwaśnica):
całościowy ? kiedy kształci się powinien dbać nie tylko o doskonalenie, ale sferę emocjonalną i społeczną; wchodzenie w interakcję, zrozumienie, dostosowanie języka nauczyciela do ucznia, umiejętność określenia odbiorców, dbanie o całą osobowość
procesualność ? rozwój nie jest aktem jedorazowym, ale trwa przez całe życie, doskonalimy się przez całe życie; nauczyciel powinien mieć kompetencje

Kompetencja (M. Czerepaniak - Walczak) ? swoista umiejętność, właściwość jednostki, która wyraża się do w adekwatnym do danej sytuacji zachowaniu; w świadomości, że właśnie tak należy się zachować; w świadomości konsekwencji jakie niesie dane zachowanie i odpowiedzialność za takie zachowanie oraz skutki jakie niesie to zachowanie

Klasyfikacja kompetencji nauczyciela wg. R. Kwaśnicy:
I.Kompetencje praktyczno ? moralne, do których należą:
1.Kompetencje interpretacyjne
2.Kompetencje moralne
3.Kompetencje komunikacyjne
II.Kompetencje techniczne, do których należą:
1.Kompetencje postulacyjne (normatywne)
2.Kompetencje metodyczne
3.Kompetencje realizacyjne

Kompetencje interpretacyjne ? umiejętność zatrzymywanie się, przyglądania się światu, otoczeniu i uczniom, samemu sobie, zastanawianie się; zdolność do czynienia namysłu, danie sobie prawa do zatrzymania, próba zrozumienia, czynią nas bogatszymi

Kompetencje moralne ? umiejętność i zdolność do zadawania pytania: jaka powinnam postąpić/co zrobić?: by być w zgodzie z samym sobą; nie krzywdzić innych ? prawo drugiego człowieka

Kompetencje komunikacyjne ? zdolność bycia w dialogu ? forma egzystencji i bycia z drugim człowiekiem; każdy może przedstawić swoje stanowisko, a ja mogę to akceptować; poszukujemy wspólnej płaszczyzny ? co nas łączy, porozumienie

Kompetencje postulacyjne ? umiejętność postępowania i dążenia do własnych celów, albo przyjmuje cele innych ? przejmuje, które wynikają z profesji nauczyciela, które wyznacza sobie sam

Kompetencje metodyczne ? umiejętność wybrania odpowiedniego sposobu, który pomaga dojść do celu, poznawanie; wybór sposobu, ale uczniów; czynienie kolejnych kroków ? muszą ją bobrze znać

Kompetencje realizacyjne ? umiejętność organizowania procesu dydaktycznego; umiejętność doboru metod do uczestników; umiejętność zorganizowania środowiska, przestrzeni organizacja przestrzeni edukacyjnej

Nauczyciel refleksyjny ? potrafi przyglądać się sobie, uczniom; tego, co się dzieje, daje sobie do tego prawo, potrafi odnaleźć moment zatrzymania ? nad tym muszą się zastanowić

Nauczyciel:
nadawanie zdarzenia krytycznego ? może korzystać refleksyjny nauczyciel; zastanowić się nad tym , co robić i jak działać
potrafi ciekawie zorganizować proces dydaktyczny, proces dydaktyczne staje się wyzwaniem, szukaniem odpowiedzi; daje osobą prawo do tego, ale nie może wszystkiego wszędzie zgłębić ? rozwój jego trwa całe życie, bada, zapoznaje się i poszukuje wsparcia w literaturze, może się zwrócić o pomoc
jest otwarty na informacje zwrotne, nie uraza się na słowa krytyki, daje prawo zastanowienia

Cechy refleksyjnego nauczyciela:
doskonalenie samooceny
wytrwałość
dbałość o własny rozwój zawodowy
roztropne postępowanie
chęć współpracy
optymizm

Umiejętność doskonalenia samooceny ? zdolność przyglądanie się sobie; trudno jest ocenić samego siebie; zastanowić się nad sobą jako i nauczyciel jako i człowiek, bo to jest jedność; pracuje nad samym sobą

Wytrwałość ? jest to niezbędna cecha; nie poddawanie się, wytrwałe dążyć do celu; umiejętność do doskonalenia siebie, nie rezygnować z wytyczonych celów

Dbałość o własny rozwój zawodowy ? rozwój intelektualny, ale i społeczny, psychiczny;
spojrzenie na człowieka jako na całość

Roztropne postępowanie ? nie podejmują decyzji pod wpływem impulsu; trzeba działać szybko, ale i w niektórych sprawach trzeba się zastanowić np. wybór metod, technik ? czy czuje, rozumie te metody, refleksyjnie się zastanowić, czy to będzie dobre
Chęć współpracy ? praca z koleżankami i kolegami, współpraca z drugim człowiekiem, z uczniami; kiedy podejmuje się współpracę nie zawsze moje pomysły są najlepsze; gotowość do współdziałania z innymi

Optymizm ? ważna cecha u każdego człowieka; dostrzeganie radość, drugiej osoby

Pomoc nauczyciela w stawaniu się refleksyjnym (dążenie do mistrzostwa)

Zdarzenie krytyczne


praca nad sobą nauczyciela, przygląda się sobie jak nauczyciel uczniom
jest autorem i obserwatorem zdarzenia
odtwarza sobie to, co miało miejsce, wybiera zdarzenie i czyni nad nim namysł
zapisuje zdarzenie, żeby powrócić do niego po paru latach

Autobiografia:
uświadomiona ? nie ma problemu z przypomnieniem, bo było to bardzo ważne zdarzenia dla nauczyciela, albo było to zdarzenie o silnym ładunku emocjonalnym
nieuświadomiona ? ma problem z przypomnieniem; uznał zdarzenie za nieistotne, albo tak emocjonalne, że pamiętanie tego było zbyt bolesne ? wyparł z pamięci;

Jak poddać je analizie , dotrzeć do struktur poznawczych, otwartość; danie prawo sobie do błędu; dać prawo dotrzeć do świadomości

Stosowanie zdarzenia krytycznego pozwala nauczycielowi:
zrozumieć jego postępowanie
zadbać, czy określona reakcja była stworzona przez nauczyciela w oparciu o naukowe przekonania i poglądy czy też przyjęta od innych osób
uzyskać kontrolę nad swoim zachowaniem i wprowadzić w nim zmiany
coraz lepiej poznać samego siebie oraz swój warsztat pracy
coraz lepiej poznawać partnerów procesu nauczania ? uczenia się
Podsumowanie 11.06.2008

Materiał do zaliczenia:
usytuować dydaktykę jako naukę
znaczenie słowa ?dydaktyka?
czy jest, funkcje, metody badań
najważniejsze pojęcia dydaktyczne
czym jest studiowanie (przedsięwzięcie na całe życie
Okoń ?Dydaktyka?, Bauman ?uczenie jako proces dydaktyczny?
kształtowanie idei dydaktycznych
elementy systemu dydaktycznego
porównywać systemy
Herbartm, Dewey
przesunięcie progresywistyczne ? pojawienie się różnych modeli i szkół
szkoły Nowego Wychowania (wymienić: Freinet, Montessori, Declore, Cillpatric, Parchust) w Gołebniak
koncepcje psychologiczne (Piaget, Wygocki, Bandura)
implikacje dla edukacji ? co wnieśli do nauczania
Artykuł Melosika, model, podmiotowość dziecka; książka Filipiak
uczenie się i jego przebieg (filar edukacji współczesnej)
uczyć się, aby wiedzieć, być...
czym jest uczenie
etapy procesu uczenia się
uczenie jako proces rozwijania myślenia i poznawania
uczenia ? wspólna aktywność nauczyciela i ucznia
akt uczenia się Ganie (co się składa: pozyskać uwagę, ogniwa procesu nauczania ? uczenia się)
Fisher ?Instrumentalne wsparcie myślenia?
wartości i cele w edukacji
związek pomiędzy wartościami i celami
cele operacyjne i nieoprecyjne
taksonomia celów kształcenia
treści kształcenia
program szkolny
kryteria i czynniki doboru treści (pytanie Deweya i Spensera)
pedagogiczne teorie doboru treści
rola nauczyciela jako twórca programu (Pestalozzi, Komeński ? jakie etapy, ogniwa lekcji
Kuszewski ?Sztuka nauczania. Szkoła cz. II?
roz. D. Gołęnbniak Treści kształcenia ? program szkolny (inne podejścia behawiorystyczne/kognitywistyczne)
modele nauczania
pojęcia
nauczyć się o każdej metodzie
jaka teoria w tle
style nauczania D. Gołębniak
proces samo0kształcenia (proces uczenia musi oderwać się od procesu nauczania, aby doszło do samokształcenia)
uczenie się samodzielności, uczenie się autoregulacji (od kompetencji do procesu kompetencji ? Wygocki)
Paris, Ayres ?Stawanie się refleksyjnym uczniem i nauczycielem?
zasady projektowania dydaktycznego
znaczenie zasad w projektowaniu dydaktycznego
zinterpretować zasady
język przekazu
organizacyjne formy kształcenia
założenia dla edukacji i rozwoju ? artykuł Filipiak
system klasowo ? lekcyjny i inne alternatywy (cechy)
nauczanie
motywacja do uczenia się (organizacja pracy domowej ucznia ? przedłużenie lub przygotowanie do racy z uczniem)
wyniki kształcenia
samoocena
szkolne środowisko uczenia się (Gołębniak)
kultura szkoły, metafora szkoły wątek porozumiewania się
uczeń i nauczyciel ? uczestnicy proces nauczania
kim jest współczesny nauczyciel
zdarzenie krytyczne
uczeń ? nietypowe dzieci (inne, o odmiennym rozwoju, trudności, fazy, przyczyny)
planowanie pracy szkolnej (Gołębniak)