Sejm walny

Sejm walny (tzw. wielki) - 1493r. - początek polskiego parlamentaryzmu; zgromadzenie decydujące o polityce całej Rzeczpospolitej. Sejm składał się z króla, senatu i izby poselskiej. Zbierał się co dwa lata i trwał sześć tygodni. Posłowie i senatorowie obradowali nad podatkami, bezpieczeństwem granic, reformami w państwie. Wyznaczenie miejsca i terminu obrad należało do króla. Posiedzeniom senatu przewodniczył król, a izby poselskiej prowadził marszałek. Senat i izba poselska obradowały oddzielnie. Przed zamknięciem sejmu obie izby zbierały się razem, aby zatwierdzić konstytucje sejmowe, czyli nowe. opracowane przez posłów prawa. Każdy poseł miał prawo do zerwania sejmu (krzyknięcie: Liberum veto). Z czasem zaczęto wykorzystywać dla załatwiania prywatnych interesów, na czym traciła cała Polska. Król mianował najwyższych urzędników: kanclerza (polit. wew. i zagr.), podskarbiego (finanse), Hetmana (wojsko). Król wynagradzał urzędników królewszczyzną (ziemią nadawaną w dożywotnie użytkowanie).
Wielu magnatów (przedstawiciele najznamienitszych rodów szlacheckich) traktowało królewszczyznę po swoich przodkach jako dziedziczną własność. Takim sposobem potomkowie ważnych urzędników bogacili się gromadząc ogromne majątki, a z czasem organizowały nawet prywatne armie.

Senat - izba sejmu walnego w Rzeczpospolitej; w jej skład wchodzili dostojnicy duchowni (arcybiskupi i biskupi katoliccy) oraz świeccy: wojewodowie, kasztelanowie, ministrowie (marszałek wielki, kanclerz, podkanclerze, podskarbi).

Izba poselska - izba sejmu walnego w Polsce w jej skład wchodzili posłowie wybierani na sejmikach.

Liberum Veto (łac. nie pozwalam) - prawo każdego posła do sprzeciwu wobec uchwał i przerwania obrad sejmu, obowiązujące w Rzeczpospolitej od XVI w. do końca XVIII w.

W celu poskromienia ambicji magnaterii i zapewnienia całej szlachcie równości powstał ruch egzekucyjny, w skład którego wchodziła głównie średniozamożna szlachta. Jego skutki bardzo szybko stały się widoczne. Na sejmach w latach 1562-1565 uchwalono szereg ustaw, mających na celu odzyskanie zagarniętych przez nich królewszczyzn. Odtąd też czwartą część dochodów uzyskanych ze zwróconych majątków przeznaczano na opłacanie stałej armii, zwanej wojskiem kwarcianym.

Sejmiki - wybierano na nich kandydatów na urzędy ziemskie, uchwalano podatki lokalne i omawiano bieżące problemy. Pełniły one ważną rolę podczas wojen, gdy sejm się nie zbierał. Najważniejszą funkcją sejmików było wybieranie posłów na sejm.

Przed wyruszeniem na sejm posłowie otrzymywali instrukcje sejmikowe, czyli wykaz postulatów, które mieli przedstawić na sejmie, a także zobowiązywano ich do określonego sposobu głosowania.