Co to są mass media, które z nich twoim zdaniem spełnia rolę najbardziej kulturotwórczą? - Radio

Mass media, inaczej środki masowego przekazu lub komunikowania masowego są to urządzenia lub instytucje, za pomocą których kieruje się pewne treści do bardzo licznej i zróżnicowanej publiczności. Do środków masowego przekazu zalicza się przede wszystkim wysokonakładową prasę, radio, telewizję, fonografię (płyty, kasety), czasem plakat, szeroko dystrybuowane filmy kinowe i wideokasety oraz wydawane w wielkich nakładach książki.

Media, bo tak w skrócie bywają nazywane środki masowe, pełnią olbrzymią rolę społeczną, którą można scharakteryzować następująco:
- Są ważnym i nieustannie rozwijającym się sektorem życia zbiorowego, rodzajem działalności gospodarczej (niekiedy mówi się o „przemyśle informacyjnym”, „przemyśle rozrywkowym” lub show businessie). Dostarczają pracy różnym kategoriom specjalistów, wytwarzają poszukiwane produkty kulturalne. Są wielkimi instytucjami, które wykształciły swe wewnętrzne zasady działania, a zarazem są powiązane z wieloma innymi instytucjami.
- Media to jeden z instrumentów władzy społecznej, narzędzie kontroli, zarządzania społecznego, mobilizacji i pobudzania innowacyjności, która może być substytutem siły fizycznej lub zalet materialnych.
- Środki masowe stanowią forum, na którym sprawy powszechne – zarówno
narodowe, jak i międzynarodowe – mogą być publicznie prezentowane i roztrząsane.
- Stymulują rozwój kultury, zarówno w jej aspekcie symbolicznym, artystycznym jak obyczajowym i normatywnym, promują nowe tendencje, np. w sztuce, modzie i obyczajach.
- Media stały się dominującym źródłem kształtowania indywidualnej wyobraźni szerokich rzesz odbiorców, a to znaczy praktycznie całego społeczeństwa.

Mass media tworzą podstawę systemu komunikowania się w kulturze masowej i w wysokim stopniu określają jej charakter. Ich rozwój w Polsce z powodów politycznych i ustrojowych podlegał innym mechanizmom niż w krajach zachodnich. Chociaż początki polskich środków masowego przekazu sięgają okresu międzywojennego, zwłaszcza gdy chodzi o prasę, próg umasowienia np. radia został przekroczony dopiero po wojnie, a telewizji w połowie lat 60. W PRL media, także prasa stronnictw i ugrupowań politycznych, podlegały kontroli państwa. Od 1948 roku środki o zasięgu masowym były narzędziem polityki kulturalnej, określanej przez PZPR – owskie centrum władzy. Środki masowego przekazu spełniały jednocześnie funkcje informacyjne, propagandowe, rozrywkowe i edukacyjne. Pryncypia ideologiczne, wykluczając naturalną na Zachodzie walkę mediów o odbiorcę, umożliwiły przekazywanie treści trudniejszych, klasyki artystycznej, eksperymentów twórczych, ale ograniczały przy tym rozwój treści o charakterze popularnym oraz ściśle limitowały i selekcjonowały dopływ takich treści z zachodu. Z kolei embargo państw zachodnich na pewne technologie opóźniło rozwój mediów elektronicznych, szczególnie telewizji. Pod tym względem zmiana nastąpiła na początku lat 70. W latach 80 w powszechnym użytku pojawiły się magnetowidy oraz coraz większa liczba anten do odbioru telewizji satelitarnej. Rosły wpływy zachodniej kultury masowej. Dopiero jednak w 1989 roku zasadniczo zmieniły się zasady masowej komunikacji, od tego czasu buduje się w Polsce rynek mediów, ale też wzrasta ekspansja zachodnich firm wydawniczych, telewizyjnych sieci satelitarnych, agencji reklamowych oraz producentów nośników informacji. Inaczej niż w państwach zachodnich, bo w o wiele krótszym czasie, przebiegają procesy pozyskiwania odbiorcy, konkurencji między nadawcami oraz specjalizacji środków masowego przekazu. Niemal jednocześnie dokonuje się przejście do ładu komunikacyjnego, pozostającego pod kontrolą państwa, do sytuacji regulowanej przez rynek oraz od konkurencji chaotycznej, pozbawionej odpowiedniej regulacji prawnej, do uporządkowania zasad funkcjonowania mass mediów. Dokonuje się, swego rodzaju wtórna monopolizacja rynku (zwłaszcza prasowego) przez nadawców mocniejszych finansowo.

Decydującym wyróżnikiem środków masowego przekazu jest ich wielki zasięg. Treści przez nie przekazywane mają charakter publiczny i są masowo odbierane. Masowymi środkami stawały się kolejno: w XIX w. prasa (funkcjonowała w najwyżej rozwiniętych krajach Europy i w Ameryce Pn.), radio (lata 30) i telewizja (lata 50).

Termin mass media powstał w Stanach Zjednoczonych w latach 40 i zwracał uwagę na ich główne cechy: masowość produkcji i odbioru przekazów oraz schematyczność, prostotę i łatwą dostępność przekazywanych treści.
Najbardziej dostępnym środkiem masowego przekazu jest radio. Pełni najbardziej kulturotwórczą rolę w społeczeństwie. Z założenia jest medium elastycznym i tolerancyjnym.

Radio jest to środek masowego przekazu, który rozpowszechnia audycje adresowane do różnorodnego i nieograniczonego kręgu radiosłuchaczy. Odbierane jest przez odbiorniki radiowe. Techniczną strona przekazu radiowego zajmuje się radiofonia. Radio góruje nad prasą szybkością informowania, równoczesnością nadawania i odbioru, stosunkową taniością rozpowszechniania programu w różnych językach, także łatwością pokonywania granic państw, dużych odległości i przeszkód naturalnych (góry, pustynie, morza itp.). Radio jest narzędziem kształtowania opinii publicznej i postaw, a szczególnie ważną rolę może odgrywać w propagandzie międzynarodowej. Do jego zadań należy także podnoszenie poziomu kulturalnego odbiorców, dostarczanie przeżyć artystycznych i rozrywki (programy muzyczne, literackie, teatr radiowy), szerzenie oświaty szkolnej (programy dla szkół) i pozaszkolnej (uniwersytety radiowe). Jedną z funkcji radia jest także reklama.

Niezależnie od audycji adresowanych do mieszkańców własnego kraju, radio emituje programy w różnych językach dla słuchaczy za granicą. Zwykle wspierają one politykę zagraniczną rządu, informują o osiągnięciach danego kraju, a także komentują wydarzenia międzynarodowe. Zróżnicowanie funkcji radia, wzbogacanie form radiowych i udoskonalenia techniczne spowodowały istotny wzrost znaczenia radia i jego szybki rozwój.

Za ojców radia uważa się Aleksandra S. Popowa (1859-1906) i Gugliemo Marconiego (1874-1973), ale tylko temu drugiemu udało się opatentować swój wynalazek. Uczynił to w 1896 roku w Anglii.

Aż do końca I wojny światowej radio zachowało charakter wyłącznie instrumentalny, służąc komunikacji morskiej i celom militarnym. Jako wynalazek techniczny pojawiło się niemal równocześnie z filmem u progu XX wieku, kiedy to na skutek rozwoju prasy kultura przekracza tzw. drugi próg umasowienia.

Pierwsza stacja radiowa KDKA powstała dopiero w 1920 roku w Pittsburgu. Stało się to po ogłoszeniu przez tę stację wyników wyborów kampanii prezydenckiej Harding – Cox w 1920 roku. Od tego momentu rozwój amerykańskiego radia nabrał zaskakującego tempa. Radio nie pełniło jednak wówczas funkcji środka komunikacji. Było rodzajem kosztownego, choć coraz popularniejszego hobby, zarówno dla nadawców, jak i odbiorców. Radio, co więcej, zdemokratyzowało uczestnictwo w kulturze, umożliwiając kontakt z wytworami kultury wyższej wielu ludziom dotychczas takich możliwości pozbawionych. Jednocześnie zindywidualizowało odbiór tych wartości i wytworów. Poza krótkim okresem wspólnego słuchania odbiorniki tak staniały, że stały się dostępne dla przeciętnie sytuowanej rodziny.

W Europie wśród 9000 stacji radiowych można wyróżnić pięć ich typów:
- Ogólnokrajowe kanały programowe należące do radiofonii publicznych; większość tych radiofonii dysponuje 2–4 kanałami.
- Ogólnokrajowe sieci komercyjne typu Radio Zet, Classic FM czy
P-4 (Norwegia); uregulowania prawne umożliwiają powstawanie takich sieci.
- Prywatne sieci składające się z pewnej liczby stacji lokalnych (np. Sky Rock, Nostalgie, Energy); właściciele tego typu sieci tworzą zwykle własne agencje reklamowe obsługujące wszystkie stacje wchodzące w skład sieci
- Niezależne stacje radiowe o zasięgu regionalnym lub lokalnym, operujące zwykle w obszarze wielkich aglomeracji miejskich (ponad 600 w Hiszpanii) lub w społecznościach lokalnych (kraje skandynawskie), dzielące zwykle częstotliwości z innymi stacjami.
- Prywatne stacje lokalne istniejące w krajach, w których możliwości tworzenia prywatnych sieci ogólnokrajowych są ograniczone lub zabronione (np. w Niemczech), choć ich audytoria traktowane łącznie zagrażają organizacjom publicznym

Na świecie działały i działają międzynarodowe organizacje zrzeszające krajowe instytucje radiowe i telewizyjne. Do głównych należała OIRT (Międzynarodowa Organizacja Radia i Telewizji) i EBU (Europejska Unia Radiofoniczna).
Międzynarodowa współpraca radiowa polega na wymianie programów (m.in. informacyjnych i publicystycznych), organizowaniu wspólnych imprez lub konkursów (Prix Italia, Prix Japan – poświęcone twórczości oświatowej i in.)

Co najmniej raz dziennie 78% Polaków (1998) słuchało radia przez minimum 15 minut, a średni tygodniowy czas słuchania przypadający na jednego słuchacza wynosił 3 godziny 46 minut. Istniejący dziś ład medialny w Polsce został stworzony przez Ustawę o Radiofonii i Telewizji, uchwaloną przez sejm 29. XII 1992. Na straży medialnego ładu stoi powołana mocą tej samej ustawy Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji (KRRiT). Odtąd obecność w polski eterze warunkuje posiadanie koncesji na nadawanie programu radiowego.

Koncesji takich udziela KRRiT (odpowiedzialna też za wyznaczanie oraz przeprowadzanie procesów koncesyjnych. Do końca 1998 roku, po trzech procesach koncesyjnych KRRiT wydała 206 koncesji na nadawanie programu radiowego. W 1999 największą słuchalność miał Program 1 Polskiego Radia, następnie RMF FM, Radio Zet,
regionalne stacje Polskiego Radia (razem), Program 3 Polskiego Radia i Radio Maryja.
Od pierwszych programów nadawanych przez radio i obrazów emitowanych za pośrednictwem telewizji aż po przekazy satelitarne i telewizję kablową. To absolutna rewolucja audiowizualna. Dzięki magnetowidom i walkmanom stały się jeszcze bardziej dostępne.

Jesteśmy tak przyzwyczajeni do radia i telewizji, że trudno nam wyobrazić sobie szybkość tej ewolucji. W 1950 r. na przykład we Francji były zaledwie 1794 telewizory, w 1962 r. – 3,5 miliona a w 1986 r. 26 milionów. Obecnie jest ich na świecie prawdopodobnie około 500 milionów, czyli tyle samo, ile odbiorników radiowych znajduje się w USA. Radio, ze względu na niewielką cenę i łatwość w użyciu, jest najbardziej rozpowszechnionym i cenionym środkiem przekazu na naszej planecie.