SPIS TREŚCI
Wstęp.......................................................................................................3
Rozdział I Rola i funkcje kredytu w finansowaniu działalności gospodarczej............................................................................................6
1. System bankowy w Polsce............................................................6
2. Istota kredytu bankowego oraz pojęcie i forma umowy kredytowej??????????????????????.14
3. Podział kredytów na działalność gospodarczą i ich rodzaje uwzględniając kredyt hipoteczny oraz zabezpieczenia kredytów?..18
Rozdział II Analiza porównawcza organizacji Banku Przemysłowo- Handlowego????????????????????............28
1. Analiza rozwoju i zakres działalności Banku BPHi PBK S.A.28
2. Analiza struktur organizacyjnych banków????????.33
3. Analiza i przedmiot działalności????????????.34
Rozdział III. Analiza działalności kredytowej Banku Przemysłowo
-Handlowego, Oddział w Busku-Zdroju.............................................37
1. Analiza i rodzaj udzielanych kredytów?????????.37
2 Oprocentowanie kredytów.........................................................
3. Analiza wyników działalności????????????..
Zakończenie?????????????????????.?..59
Wykaz literatury ????????????????????..60
Wykaz aktów prawnych?????????????????...61
Inne źródła??????????????????????.?61
Wstęp
Podstawową formą działalności bankowej jest udzielanie kredytów. W ostatnich latach wzrosła jego rola, co jest związane głównie z rozwojem prywatnej przedsiębiorczości. Napływ obcego kapitału spowodował, iż musiały ulec znacznej zmianie zasady kredytowania. Do niedawna podstawową grupę kredytobiorców stanowiły jednostki gospodarki uspołecznionej, drugą grupą była ludność. Zmiany w systemie sprawiły, że do grupy kredytobiorców doszły prywatne przedsiębiorstwa polskie i z kapitałem zagranicznym. Fakt ten spowodował zmiany w systemie kredytowym.
Instytucja pożyczek i kredytów przetrwała do czasów współczesnych. Udzielają ich głównie banki. System bankowy jest newralgiczną częścią systemu gospodarczego państwa. Jest on głównym mechanizmem przeprowadzanych rozliczeń i transakcji pieniężnych.
Umowne stosunki pomiędzy przedsiębiorstwami a bankami stworzyły możliwość partnerstwa tych podmiotów w realizowaniu polityki pieniężno-kredytowej. Banki na mocy ustawy stały się osobami prawnymi, działającymi w celu umocnienia pieniądza polskiego, a organizując kredytowanie, czy rozliczanie przedsiębiorstw mogły zawierać dowolne umowy, ograniczone jedynie założeniami polityki pieniężno-kredytowej, czy ustaleniami statutowymi.
Analizę kredytowania podmiotów gospodarczych dokonano na przykładzie jednej z największych instytucji finansowych w Polsce, Banku Przemysłowo ? Handlowego S.A.- PBK S.A. w Krakowie, Oddział w Busku ? Zdroju.
Praca ma charakter teoretyczno ? empiryczny. Oprócz prezentacji teoretycznego uzasadnienia przyczyn udzielania kredytów przedstawione są dane źródłowe omawiające realizację teoretycznych przesłanek przez BPH S.A.- PBK S.A.
Rozdział I poświecony jest omówieniu działalności kredytowej oddziału BPH SA i PBK SA. w Busku ? Zdroju. Wychodząc od przedstawienia proponowanych przez bank rodzajów i form kredytów prezentuje się procedury przyznawania kredytów oraz dane empiryczne przedstawiające strukturę portfela kredytowego oddziału i udział w nim kredytów dla podmiotów gospodarczych.
W pracy przyjęte Lata dziewięćdziesiąte w Polsce przyniosły ze sobą powstawanie i rozwój gospodarki rynkowej. Warunki tej gospodarki powodują, że silna konkurencja zmusza firmy do podejmowania przedsięwzięć rozwojowych. Przedsięwzięcia te przybierają formę różnego rodzaju inwestycji i wiążą się z podejmowaniem decyzji obciążonych dużym ryzykiem ekonomicznym. Szczególnie ryzykowne są decyzje inwestycyjne dotyczące nabycia środków trwałych, niezbędnych do działalności gospodarczej. Ryzyko to wzrasta, jeżeli na zakupy inwestycyjne brakuje własnych środków finansowych. Poszukiwanie najtańszych źródeł finansowania i najbardziej efektywnych możliwości inwestycyjnych to kluczowe decyzje finansowe w przedsiębiorstwie. Firmy pragnące rozpocząć, rozszerzyć lub unowocześnić działalności gospodarczą, a nie posiadające na to własnych pieniędzy rozważają różne realne możliwości realizacji swoich zamierzeń. Pojawia się zatem problem wyboru sposobu sfinansowania tego przedsięwzięcia inwestycyjnego. Powstaje zatem pytanie z jakiego źródła finansowania skorzystać.
Rozdział II poświecony został opisie rysu historycznego banku, została omówiona struktura i pole działalności BPH SA w Krakowie w ujęciu przestrzennym, organizacyjnym ,oraz przedmiotowym.
Rozdział III to omówienie działalności kredytowej wychodząc od przedstawienia proponowanych przez Bank rodzajów i form kredytów, prezentuje procedury przyznawania kredytów oraz dane empiryczne przedstawiające strukturę portfela kredytowego oddziału oraz udział w nim kredytów dla przedsiębiorstw gospodarczych.
Całą prace kończą wnioski i podsumowania zawarte w zakończeniu które zostały sformuowane w toku pisania analizy działalności i kredytowania przedsiębiorców gospodarczych w banku BPH SA i PBK SA w Busku Zdroju.
ROZDZIAŁ I
ROLA I FUNKCJE KREDYTU W FINANSOWANIU
PRZEDSIĘBIORSTWA
1. System bankowy w Polsce.
Pierwsze zmiany dostosowujące działalność systemu bankowego do potrzeb gospodarki rynkowej nastąpiły na mocy ustawy o prawie bankowym1. Ustawa ta doprowadziła do:
1) wyodrębnienia systemu bankowego z resortu finansów i stworzenia tym samym nowej struktury gospodarczej funkcjonującej na odmiennych warunkach i powiązania,
2) uchwalania przez Sejm corocznie planu kredytowego i założeń polityki pieniężno - kredytowej,
3) powołania Rady Banku,
4) wprowadzenia umownych stosunków pomiędzy bankami a przedsiębiorstwami.
Można stwierdzić, że wiodącą funkcję w nowym systemie otrzymał NBP, który był centralnym bankiem państwa i miał uprawnienia emisyjne, kredytowe, rozliczeniowe i dewizowe2. Nie występował jednak w roli monobanku czy pozycji nadrzędnej w stosunku do innych banków. Oprócz NBP funkcjonowały BGŻ ., BH SA., PKO SA. oraz banki spółdzielcze. Jednak były one powiązane ściśle z poszczególnymi sektorami gospodarki lub nastawione na wąską specjalizację.
BGŻ zajmował się finansowaniem i kredytowaniem rolnictwa, przemysłu rolno ? spożywczego i leśnictwa, BH SA. obsługą rozliczeń towarowych i usługowych z zagranicą, a PKO SA. obsługą dewizową ludności oraz finansowaniem i kredytowaniem obrotów kredytowych z zagranicą przedsiębiorstw eksportu wewnętrznego handlu zagranicznego.
___________________
1 Ustawa z dn.29.VIII.1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. 2005.Nr 1, poz.2
2 Ustawa z dn. 29.VIII.1997r. o NBP, Dz. U.2005.Nr 1, poz.2
W tej sytuacji nie mogło być mowy o konkurencyjności na rynku usług bankowych. Nowa ustawa dała jednak możliwość tworzenia nowych banków państwowych, spółdzielczych czy w postaci spółek akcyjnych. Banki zagraniczne mogły rozpocząć działalność w oparciu o zezwolenie Ministra Finansów wydanego w porozumieniu z prezesem NBP. Nowa ustawa stworzyła strukturę gospodarczą , która była niezależna i podporządkowana w głównej mierze Sejmowi i Radzie Ministrów. Sejm powołuje prezesa NBP na wniosek Prezydenta Rzeczpospolitej Polskiej, który odpowiada przed nim za działalność banku. Prezes NBP nie uczestniczy w posiedzeniach Rady Ministrów.
Plany kredytowe czy założenia polityki pieniężno-kredytowej uchwalone przez Sejm przyczyniły się do podniesienia ich rangi. Banki miały obowiązek uczestniczyć aktywnie w realizacji tych planów. Uzależniały one skalę kredytowania przedsiębiorstw od swych możliwości do gromadzenia środków finansowych i uzależniły wiele decyzji gospodarczych od posiadania przez przedsiębiorstwo odpowiednich środków pieniężnych. Szybko zauważono , że realizacja tych wszystkich planów i założeń wymaga skuteczniej działającego i bardziej wydajnego systemu bankowego co było przyczyną dalszych reform w oparciu o dalsze ustawy.
Powołana Rada Banku jako organ koordynujący i konsultacyjny wszystkich banków miała za zadanie usprawnić prowadzenie jednolitej polityki pieniężno-kredytowej przez aparat bankowy. W jej skład wchodzili Prezes NBP i jego pierwszy zastępca, prezesi banków o zasięgu ogólnokrajowym i przedstawiciele banków spółdzielczych.
Umowne stosunki pomiędzy przedsiębiorstwami a bankami stworzyły możliwość partnerstwa tych podmiotów w realizowaniu polityki pieniężno-kredytowej. Banki na mocy ustawy stały się osobami prawnymi działającymi w celu umocnienia pieniądza polskiego, a organizując kredytowanie czy rozliczanie przedsiębiorstw mogły zawierać dowolne umowy, ograniczone jedynie założeniami polityki pieniężno-kredytowej czy ustaleniami statutowymi.
Wszelkie kolejne zmiany w systemie bankowym przeprowadzone zostały na mocy przepisu którego celem było3:
1) stworzenie warunków do prowadzenia przez NBP aktywnej polityki emisyjnej ,
2) zwiększenie samodzielności i przedsiębiorczości banków jak również ich odpowiedzialności w sferze ich uprawnień za realizowaną politykę pieniężno-kredytową,
3) wprowadzenie autentycznego partnerstwa w stosunkach między bankami i ich klientami ,
4) oparcie działalności banków na rozrachunku ekonomicznym,
5) wprowadzenie zasady konkurencyjności.
Powyższa ustawa była punktem przełomowym w procesie jakościowych przeobrażeń systemu bankowego. Jeszcze w zasadzie przed jej uchwaleniem wyodrębniono z NBP powszechne kasy oszczędności i utworzono odrębny bank państwowy- PKO BP (1 I 1988r.). W oparciu o następne akty prawne4
rozpoczęła działalność 9-ka banków komercyjnych, która przejęła oddziały z
sieci NBP. Banki te są samodzielnymi i samo finansującymi się jednostkami organizacyjnymi. Mogą prowadzić tradycyjną działalność bankową jak również tworzyć spółki prawa handlowego i cywilnego; mogą tworzyć przedsięwzięcia gospodarcze czy świadczyć usługi konsultacyjno - doradcze w sprawach finansowych mogą podejmować każdą działalność gospodarczą nie przewidzianą ustawą, a określoną statutem; tworzyć i likwidować za granicą oddziały i inne placówki oraz być akcjonariuszem zagranicznych banków i osób prawnych działających w kraju. Na czele takiego systemu bankowego, mogącego działać w tak wielu dziedzinach stoi NBP jako bank banków.
Wprowadzenie partnerstwa w stosunkach między bankami i ich klientami polegało na swobodnym nawiązywaniu stosunków kredytowych pomiędzy zainteresowanymi stronami. Wszystkie osoby fizyczne i prawne przy otwieraniu rachunku, zaciąganiu kredytu czy korzystaniu z innych usług bankowych mają prawo wyboru banku.
Działalność banku opierająca się na rachunku ekonomicznym polega na pokrywaniu z uzyskanych przychodów kosztów działalności, zobowiązań wobec budżetu państwa, zobowiązań z tytułu zawieranych umów czy wydatków na rozwój.
____________________
3 Ustawa z dn.29.VIII.1997 r. Prawo bankowe, Dz. U. 2005, Nr 1,poz.2.
4 Rozporządzenie Rady Ministrów z dn. 11 IV 1988 roku. w sprawie banków komercyjnych.
Przyczyniło się to do ustanowienia nadzoru bankowego. Banki zostały zobowiązane do utrzymywania płynności płatniczej polegającej na prowadzeniu obsługi zobowiązań zgodnie z terminami ich płatności. Nadzór nad działalnością banków sprawuje Komisja Nadzoru Bankowego, zwana dalej ?Komisją?. Decyzje i określone przez Komisję zadania wykonuje i koordynuje wydzielony organizacyjnie w strukturze NBP-Generalny Inspektorat Nadzoru Bankowego, a dokonuje go na podstawie rocznych bilansów, miesięcznych sprawozdań i bieżących meldunków. W ramach sprawowania nadzoru bankowego prezes NBP z własnej inicjatywy lub Ministra Finansów może przekazać bankowi określone zalecenia, a przypadku trudnej sytuacji finansowej cofnąć zgodę na prowadzenie dalszej działalności.
Konkurencyjność w bankowości ? w myśl tej ustawy ? polega na tym, iż poszczególne banki wydzielone z NBP rozpoczęły działalność na własny rachunek stawiając na wprost stopy i masy zysku przy dopuszczalnym rynku. Chodziło o to by w oparciu o fundusze własne opanować jak największy segment rynku. Banki rozpoczęły w pierwszej fazie walki konkurencyjnej rozszerzenie swej działalności na obszary w których wcześniej nie działały.
Obecnie dominuje tendencja do modernizacji posiadanych oddziałów, komputeryzacja, dywersyfikacja produktu czy szkolenie pracowników.
Działalność NBP koncentruje się w oparciu o ustawę5 na wielu dziedzinach, począwszy od funkcji konsultacyjnych (np. odnośnie koncepcji
społeczno-gospodarczego rozwoju kraju) poprzez funkcje czysto techniczne (np. obsługę pewnych rozliczeń) po kształtowanie polityki finansowej państwa za pomocą kredytu dla systemu bankowego (oddziaływanie dla niego za pomocą limitu kredytowego, stopy rezerwy obowiązkowej, oprocentowania kredytu refinansowego czy operacji otwartego rynku).
Oprócz tych instrumentów oddziaływania banku centralnego na cały system bankowy w sferze wpływów NBP znajdują się decyzje o emisji i obrocie papierami wartościowymi,
a także obsłudze pożyczek państwowych, które otrzymał na mocy obowiązujących,
____________________
5Ustawa z dn. 3 II 1989 r. o NBP, Dz. U. 1989, nr 4, poz. 22.
przepisów6 . W oparciu o dalsze rozporządzenia7 NBP ma obowiązek a zarazem funkcje polegające na zapewnieniu zgodnego z przepisami i obowiązującymi zasadami działania banku w sprawach dewizowych. Powyższa ustawa dała możliwość zachowania nowo powstałym bankom państwowym uprawnień dewizowych. Odtąd takie uprawnienia w odniesieniu do banków nowo utworzonych miał nadawać prezes NBP, który ponadto posiadał uprawnienia nadzoru nad obrotem dewizowym. Obsługę dewizową oraz walutową ludności powierzono podmiotom bez osobowości prawnej (jak przedsiębiorstwa turystyczne, hotele). Wprowadzono też nowe uregulowania8 odnośnie gromadzenia rezerw obowiązkowych. Na ich podstawie rezerwą obowiązkową objęto wszystkie środki pieniężne zgromadzone w banku, ale stopa rezerwy nie mogła przewyższać 30% sumy tych środków.
Było to w pewnym stopniu zachętą dla banków do gromadzenia oszczędności w postaci lokat terminowych. Ustawa nie przewidywała oprocentowania środków na rachunku rezerw obowiązkowych w NBP. Naruszenie przez bank obowiązku utrzymywania rezerw na odpowiednim poziomie prowadziło do stosownych sankcji.
Dalsze zmiany przystosowujące system bankowy do warunków gospodarki rynkowej miały miejsce poprzez pewne zmiany w Prawie bankowym9 . Polegały
one głównie na przekształceniu banków państwowych w banki w formie spółek
akcyjnych, określeniu szczegółowych sposobów na udzielenie zezwoleń na otwarcie nowych banków, sprecyzowaniu zasad działania nadzoru bankowego.
Poruszały one kwestie możliwości zadłużania się budżetu państwa w NBP oraz zakresu działania instrumentów Banku Centralnego na system bankowy. Doprowadziły one też do likwidacji Rady Banków.
____________________
6Ustawa z dn.22 III 1991 r. ? Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, Dz. U. nr 35, poz. 155, art. 3 pkt. 1.
7 Ustawa z dn. 27.VII.2002 r. ? Prawo dewizowe, Dz. U. Nr 141, poz.1178
8 Ustawa o NBP z dn. 31 I 1989 r., Dz. U. z 1992 r., nr 72 poz. 360.
9 Ustawa z dn. 18 XII 1989 r. o zmianie ustaw Prawo bankowe i o NBP, Dz. U. 1989 r., nr 74, poz. 439; Ustawa z dn.14 II 1992 r. o zmianie ustawy Prawo bankowe i niektórych innych ustaw, Dz. U. 1992 r., nr 20, poz. 78
.
Dla całego systemu bankowego istotne znaczenie miały dwa akty prawne:
1) o restrukturyzacji banków spółdzielczych BGŻ10,
2) o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym11 ,
Banki spółdzielcze najgorzej wypadły z konfrontacji z nowymi realiami gospodarczymi . Działając w czasie kryzysu szczególnie silnie odczuwanym w rolnictwie i dysponując ludźmi o niskich kwalifikacjach popełniły wiele błędów i nie były w stanie spełnić wymagań NBP na wielu płaszczyznach (odnośnie wielkości kapitału, wskaźnika wypłacalności, funduszu ryzyka, obowiązkowej rezerwy).
Nowa ustawa miała doprowadzić do lepszej sytuacji banków spółdzielczych i dostosowaniu ich do wymagań stawianych przez Unię Europejską Wprowadziła ona trzystopniową strukturę banków, którą tworzyły banki spółdzielcze, regionalne i BGŻ; został ograniczony zakres usług tych banków i teren ich działania; wprowadziła rozwiązania gwarantujące ich wypłacalność i płynność; upoważniła struktury banków spółdzielczych do sprawowania nadzoru bankowego , określiła źródła finansowania bankowego, określiła źródła finansowania strat tego sektora , wprowadziła solidarną
odpowiedzialność wszystkich banków zrzeszonych w banku regionalnym za płynność i ryzyko pojedynczych banków spółdzielczych; ustanowiła obowiązek przekazywania nieodpłatnie części funduszu i depozytów banków spółdzielczych bankom regionalnym co prowadziło do tego , że np: zysk mógł pojawić się na szczeblu regionalnym.
Ustawa o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym poprawiła wizerunek systemu bankowego. Polepszyła sytuację banków ? zwłaszcza z kapitałem mieszanym . Objęła ona gwarancją depozyty osób fizycznych i prawnych. Jednak wprowadziła nierównomierność konkurencyjną na krajowym rynku finansowym, ponieważ utrzymano gwarancję państwa depozytów do pełnej
wysokości w PKO BP S.A, PKO S.A. i BGŻ. Do 3 tyś. EURO są gwarantowane depozyty w pozostałych bankach.
____________________
.
10 Ustawa z dn. 24 VI 1994 r., Dz. U. 1994, nr 20, poz. 78.
11 Ustawa z dn. 14 XII 1994 r., o BFG Dz. U. 1995, nr 4.
Kwota gwarancji jest więc niewielka ok. 9,5tyś.PLN. Środki na ten cel są gromadzone przez banki. Ponadto ustawa wprowadza regulacje odnośnie wykorzystania zgromadzonych środków funduszu w formie pożyczek dla banków, które tracą chwilowo płynność i które są w stanie realizować pewne programy naprawcze przywracające im wiarygodność i zaufanie.
W ciągu kilku lat reform bankowości powstał dwupoziomowy system bankowy składający się z Banku Centralnego i banków komercyjnych, wprowadzono mechanizmy wielkości pieniądza i kredytu w gospodarce za pomocą instrumentów finansowych opartych na współdziałaniu NBP i pozostałych banków, stosunki ekonomiczne oparto na konkurencyjności, rachunku ekonomicznym oraz dwustronnym partnerstwie. Wprowadzono szeroką niezależność prezesa NBP od Ministra Finansów i rządu powiązując go ściśle z Sejmem. W zasadzie obecnie istnieją powiązania pomiędzy NBP a Ministrem Finansów i rządem w sferze stosowania instrumentów ekonomicznych w postaci stopy procentowej i podatkowej. Bank kreuje politykę kredytową za pomocą stopy procentowej, a budżet oraz polityka preferencji i ulg kredytowych znajduje się w sferze kompetencji rządu. Nie powinna się więc zdarzyć sytuacja w której podmioty gospodarcze nie korzystałyby z kredytu na inwestycje, ponieważ brak im środków na spłatę ze względu na nadmiernie wysokie płatności do budżetu państwa.
Tak więc potrzebna jest współpraca pomiędzy prezesem NBP a Ministrem Finansów i rządem na zasadach współdziałania, gdyż pozycja tych dwóch podmiotów jest równorzędna i nie ma między nimi stosunku podległości. W praktyce często występują naciski nieformalne podczas współpracy, o czym mogliśmy się przekonać w ubiegłym roku , kiedy Minister Finansów krytycznie wypowiadał się o polityce prezesa NBP odnośnie ustalania stóp procentowych.
Polski system bankowy powinien być dalej reformowany w kilku strefach12 :
1) powinno powstać kolegialne kierownictwo NBP powoływane przez parlament na wniosek prezydenta czy rządu i Rada Banków co uniemożliwiłoby podejmowanie decyzji w oparciu o preferowanie jednej opcji ekonomicznej lub politycznej,
2) wydaje się być celowe wprowadzenie nadzoru bankowego usytuowanego poza strukturą Banku Centralnego i wprowadzającego niezależność tej instytucji w stosunku do doraźnych interesów Banku Centralnego,
3) należy przyspieszyć konsolidację banków z priorytetem łączenia dużych
banków i ich prywatyzację z udziałem banku zagranicznego, który być ustawowo ograniczony do 10-12%.
Dopiero po tych reformach polski system bankowy będzie mógł spełnić podstawowe wymagania Unii Europejskiej (wymogi ostrożnościowe, likwidowanie dotacji i preferencji ze strony państwa, tworzenie nowych instytucji finansowych czy stworzenie infrastruktury instytucjonalnej systemu bankowego) i stawić czoła zagranicznej konkurencji międzynarodowych instytucji bankowych, które są silne, efektywne i cieszą się dużym zaufaniem na całym świecie.
____________________
12 W. L. Jaworski ? Bankowość ? Podstawowe założenia, SGH, Warszawa 2001r., str. 37
2. Istota kredytu bankowego oraz pojęcie i forma umowy kredytowej
Kredyt pochodzi od łacińskiego słowa "credere" co znaczy wierzyć lub ufać odnoszącego się do zaufania jakim cieszy się osoba, która reguluje swe zobowiązania Zdefiniował to po raz pierwszy w 1910r.J.Conrad.Dla niego mieć kredyt oznaczało możliwość otrzymania, na podstawie tego zaufania, od kogoś dobrowolnie w użytkowanie składników majątku lub usług w zamian za ekwiwalent .J.Conarad uważał kredyt za czasowe nabycie siły nabywczej przez kredytobiorcę, który po ustalonym terminie ma obowiązek zwrócić go w uzgodnionej formie pieniądza i wysokości wraz z odsetkami za jego gospodarcze użytkowanie.
Udzielanie kredytów jednostkom gospodarczym i ludności jest podstawową czynną operacją bankową. Kredyt bankowy jest stosunkiem ekonomicznym między bankiem a kredytobiorcą. Banki pełnią więc w gospodarce rynkowej rolę wyspecjalizowanego pośrednika finansowego, który zapewnia bezpieczeństwo zwrotu lokowanych środków finansowych i alokację tych środków zgodną z zasadami dobrego gospodarowania.
Zgodnie z definicją podawaną przez "Słownik ekonomiczny i finansowy", kredyt to akt zaufania polegający na wymianie dwóch świadczeń rozdzielonych w czasie: dóbr lub środków płatniczych w zamian za obietnice lub perspektywę spłaty lub zwrotu13 .Polega on na czasowym udostępnieniu kredytobiorcy przez bank określonej kwoty środków pieniężnych, w zamian za co podmiot kredytowany zobowiązuje się do zwrócenia bankowi udostępnionej kwoty w określonym terminie wraz z ustalonymi odsetkami, uzgodnione świadczenie zwrotne strony przeciwnej następuje dopiero w późniejszym terminie14.
Kredyt jest stosunkiem pomiędzy bankiem a jego klientem, w którym bank pożycza pieniądze lub we własnym imieniu zawiera finansowe
"Leksykon bankowy" definiuje kredyt, jako stosunek który powstaje w sytuacji,
______________
13 Bernard & Colli, Słownik ekonomiczny i finansowy, Warszawa 1999 s. 92
14 Leksykon Bankowy, Zespół Redakcji Wydawnictw Bankowych, Warszawa ? Katowice 1999r., s. 104
w której jedna strona wypełnia określone świadczenia, podczas gdy zobowiązania na rachunek i ryzyko klienta, jak np.: udzielanie gwarancji bankowej. Jest to główna forma dostosowująca kapitały i środki płatnicze do potrzeb, prognoz i decyzji podmiotów prowadzących działalność gospodarczą.
Czynności kredytowe mogą przybierać różne formy. Przyznanie kredytu może w rzeczywistości oznaczać15.
? odroczenie terminu płatności dokonanego świadczenia; kredyt jest wtedy udzielany przez sprzedawcę, który może starać się o mobilizację posiadanej wierzytelności odstępując ją jakiemuś pożyczkodawcy (kredyt handlowy lub kredyt dla dostawców, kredyt konsumpcyjny),
?. pożyczenie funduszy temu kto ich potrzebuje na dokonanie gotówkowej zapłaty za świadczenia; kredyt przyznawany jest wtedy przez osobę prywatną, ale częściej się zdarza, że jest to wyspecjalizowana instytucja,
?. pożyczenie funduszy temu kto ich potrzebuje na dokonanie gotówkowej zapłaty za świadczenia; kredyt przyznawany jest wtedy przez osobę prywatną, ale częściej się zdarza, że jest to wyspecjalizowana instytucja,
? obietnicę realizacji pożyczki w chwili, gdy pożyczkobiorca będzie się dopominać o dopełnienie tego zobowiązania (otwarcie kredytu),
? zastąpienie własnym kredytem kredytu, którego wierzytelność przechodzi z jednego pożyczkodawcy na drugiego, tworząc obieg skryptów dłużnych;
jest to kredyt otwarty podpisem - zobowiązanie wymagalne jedynie w przypadku niedopełnienia terminowej spłaty przez pożyczkobiorcę.
Kredyt zdefiniowany w ten sposób wymaga wynagrodzenia, które stanowi rekompensatę za dwa główne czynniki; czas i ryzyko. Wynagrodzeniem tym są
odsetki, będące ekwiwalentem za nie dyspozycyjność środków należących do pożyczkodawcy i zależą od terminu ich spłaty. Ryzyko niewypłacalności
kredytobiorcy, które rośnie wraz z oddalaniem się terminu spłaty pożyczki, uzasadnia zastosowanie premii uzupełniającej odsetki. Zależy ona od kategorii kredytobiorcy i gwarancji jakimi kredyt został opatrzony.
______________
15 Bernard & Colli, Słownik ekonomiczny i finansowy. Warszawa 1999 s. 93
?Kredytem" nazywa się również potencjał instytucji publicznej lub prywatnej, a także osoby prywatnej, oznaczający ilość kredytów, które mogłaby ona uzyskać od innych; mierzy on możliwość zaciągnięcia kredytów lub terminów ich spłat; jest wyrazem zaufania, którym pożyczkobiorca cieszy się zależnie od swego majątku, dochodów, a także umiejętności zawodowych, form stosowanego zarządzania i walorów moralnych. Udzielanie kredytów umożliwia bankom uzyskanie depozytów od klientów i zachowanie pewnej części z tych, które same tworzą 16 Działalność kredytowa należy do najważniejszych rodzajów działalności prowadzonej przez banki. Stanowi poważne źródło dochodów. O wadze tej działalności świadczy wysoki udział kredytów w bilansach banków komercyjnych (w aktywach). Wynosi on zwykle od 25% do 50% wszystkich aktywów, czasem więcej. Tak więc sukcesy (lub porażki) w działalności kredytowej decydują o wynikach (zyskach) wielu banków, ich sytuacji finansowej, a także - co Jest ważne dla pracowników - o zarobkach osób zatrudnionych w bankach.
Duże zainteresowanie działalnością kredytową, realizowaną w różnych formach, wynika z możliwości uzyskania znacznych korzyści finansowych, jakie stwarza. Dzięki udzielaniu kredytów bank uzyskuje bowiem przychody z tytułu prowizji i odsetek. Prowizje są to opłaty za czynności związane z udzieleniem
kredytu. Wynoszą zwykle od l do 2% kwoty udzielonego kredytu, pobieranej w momencie podpisania umowy o kredyt. Dochody odsetkowe są podstawową korzyścią finansową banku bowiem przez cały okres kredytowania kredytobiorca jest zobowiązany wpłacać na rachunek banku ustalone umową kwoty odsetkowe. Łączna ich suma pozwala bankowi na pokrycie wszystkich wydatków związanych z pozyskaniem środków (inaczej mówiąc pożyczeniem ich od osób lokujących swoje oszczędności w banku) oraz kosztami obsługi kredytu. Nadwyżka przychodów nad kosztami, uwzględniając także inne wydatki, może być znacząca. Ta okoliczność jest powodem zainteresowania banku udzielaniem kredytów.
_______________
16 Bernard & Colli, Słownik ekonomiczny i finansowy. Warszawa 1999r s. 93
Jednak w ostatnich latach niektóre banki w działalności kredytowej ponosiły straty, a nawet przez złe kredytowanie powodowały swoją upadłość. Jest to związane z tym, że prowadzenie działalności kredytowej stwarza możliwość, daje szansę, ale nie daje pewności uzyskania nie tylko dużych korzyści, ale korzyści w ogóle. Powodem tego jest ryzyko kredytowe banku, które występuje przy każdym pożyczaniu pieniędzy i to zarówno przez bank, jak i przez dowolne osoby prawne i fizyczne. Ryzyko to wynika z zagrożenia czy kredytobiorca wywiąże się ze swoich zobowiązań, dokona zwrotu kredytu i zapłaci odsetki w wysokości i terminach określonych w umowie kredytowej. Ryzyko może być małe i wtedy z reguły klient spłaca bankowi należne kwoty. Jeśli jednak jest duże, wówczas przy niewielkich nawet trudnościach powstałych w działalności kredytobiorców, często nie są oni w stanie wywiązać się z obowiązku spłaty określonej w umowie. W takim przypadku zamiast dochodów, bank może odnotować stratę.17
W Prawie bankowym istnieją regulacje, które z punktu widzenia działalności kredytowej zawierają dwa istotne elementy: Są nimi:
?samodzielność" banku ?działającego na podstawie ustawy i statutu" oraz fakultatywność współpracy banku z klientem zapisana w ustawie Prawa bankowego ?Banki mogą udzielać kredytów".18 Wśród wewnętrznych regulacji i bankowych najważniejsze umocowanie posiadają regulaminy bankowe. Zgodnie z ustawą Prawo bankowe, banki mogą wydawać regulaminy określające czynności bankowe,
w tym rodzaje udzielanych kredytów oraz warunki umów kredytowych i umowy pożyczki. W konsekwencji, regulamin bankowy może być traktowany jako oferta banku o specjalnym znaczeniu. Staje się ona częścią umowy kredytowej w chwili podjęcia przez bank decyzji o udzieleniu kredytu i uzgodnieniu pozostałych szczegółowych warunków umowy.19
_______________
17 M. Wysocki, Poradnik inspektora kredytowego, Warszawa 1999r
18 M. Wysocki, Poradnik inspektora kredytowego, Warszawa 1999r s.13
19A. Rymek, Kredyty. Poradnik dla praktyków, Twigger S.A., Warszawa 1999, s.10
3. Podział kredytów na działalność gospodarczą i ich rodzaje uwzględniając kredyt hipoteczny oraz zabezpieczenia kredytów.
Polskie banki stosują różne podziały kredytów, zależnie od przyjętych kryteriów. Warto zauważyć, że nazewnictwo stosowane w tej dziedzinie przez
banki jest zróżnicowane. Niekiedy ten sam typ kredytu ma w bankach różne nazwy. Jest to w pełni legalne i zrozumiałe. Ani nadzór bankowy ani
Ministerstwo Finansów nie pokusiły się dotychczas o uporządkowanie nazewnictwa bankowego. Od wybranego typu kredytu w znacznej mierze zależą możliwości jego spłaty.
Banki komercyjne przeprowadzają różne operacje kredytowe przystosowane do potrzeb klientów. Przebieg tych operacji, czyli tryb udzielania, wykorzystania i spłaty kredytów związany jest z rodzajem kredytu. Szczegółowe rozwiązania mogą się nieco różnić w poszczególnych bankach, co znajduje odbicie w ich regulaminach kredytowania.
Pod ogólnym pojęciem działalności kredytowej kryje się wiele produktów banku komercyjnego. Należy tu wyróżnić trzy grupy produktów działalności kredytowej 20:
? kredyty w ścisłym rozumieniu,
? pożyczki pieniężne,
? awale kredytowe.
Kredyty w ścisłym rozumieniu służą finansowaniu celów, które poddane są we wniosku kredytowym.. Powinny być wykorzystane zgodnie z przedstawionymi wcześniej deklaracjami i harmonogramem. Jest to ważne dla banku, ponieważ opiera on zabezpieczenie kredytu na majątku finansowym z kredytu bankowego Bank finansuje kredytem dane przedsięwzięcie i interesuje się jego wykorzystaniem.
_______________
20 Rajczyk M. ? Banki komercyjne, FEE, Katowice 2000 r, str. 70-71.
Pożyczki pieniężne polegają na tym , że bank pożycza pieniądze i dba o dobre zabezpieczenie pożyczki, ale nie dba, na co te pieniądze zostaną wydane. Zabezpieczenie pożyczki jest tu oderwane od przeznaczenia środków pieniężnych.
Awal kredytowy oznacza udzielenie poręczenia i gwarancji dla innego podmiotu. Bank nie angażuje tu środków pieniężnych , lecz swoją zdolność kredytową. Pieniądze są potrzebne, gdyż klient nie wywiązuje się ze swego zobowiązania.
Z punktu widzenia potrzeb banku komercyjnego za najważniejszy trzeba uznać podział kredytów według kryterium czasowego . Wyróżnia się następujące kredyty :
? krótkoterminowe ? udzielane do 1 roku,
? średnioterminowe ? na okres od 1 do 5 lat,
? długoterminowe ? z terminem spłaty powyżej 5 lat.
Kredyty mogą być udzielane dwiema metodami, w rachunkach21
? bieżącym ( otwartym),
? kredytowym ( pożyczkowym ).
Kredyt w rachunku bieżącym jest uprawnieniem klienta do zadłużenia się w tym rachunku na zasadach określonych w umowie kredytowej. W tym trybie udziela się kredyty płatniczego lub otwartego. Kredyt płatniczy zwany kasowym lub przejściowym jest udzielany w związku z przejściowym brakiem na rachunku środków dla pokrycia bieżących płatności. Powoduje on powstanie na rachunku bieżącym salda debetowego, które powinno być zlikwidowane w najbliższych dniach z bieżących wpływów. Przejściowe zadłużenie się umożliwia przedsiębiorstwu utrzymywanie płynności i terminowego regulowania zobowiązań. Kredyt kasowy łagodzi skutki nierównomiernego wpływu należności bez potrzeby ubiegania się każdorazowo o przyznanie kredytu.
_______________
21 Z. Krzyżkiewicz ? Banki-rynek, operacje, polityka; Poltext, Warszawa 2001 r, str. 83-87
. W umowie o ten kredyt bank ustala górny pułap zadłużenia, a często też maksymalny okres ciągłego występowania zadłużenia w takiej formie. Bank udzielając kredytu kasowego jest narażony na wyższe ryzyko, gdyż kredyt ten może być użyty na pokrycie strat co zagraża jego zwrotowi. Drugą podstawową formą kredytu w rachunku bieżącym jest kredyt otwarty, zawierany na okres od kilku miesięcy do 1 roku. Upoważnia on klienta do wystawienia dyspozycji płatniczych i zobowiązuje bank do zapłaty dokumentów płatniczych, których płatnikiem jest kredytobiorca. Jest to kredyt krótkoterminowy odnawialny, wywołujący powstanie salda debetowego rachunku bieżącego, co oznacza zadłużenie przedsiębiorstwa wobec bank. Kredyty te mogą być udzielane na określone cele.
W rachunku kredytowym udziela się zwykle długoterminowych kredytów inwestycyjnych na określone zamierzenia inwestycyjne, natomiast w rachunku bieżącym kredytuje się działalność eksploatacyjną (obrotową) przedsiębiorstw. Kredyty celowe (eksportowe) mogą być udzielane zarówno w rachunku pożyczkowym jak i bieżącym.
Jednym z bardziej popularnych rodzajów kredytów jest kredyt dyskontowy, którego udział w Polsce systematycznie wzrasta. Jest to możliwe dzięki wekslom, które są dokumentami zobowiązującymi wystawcę lub wskazaną przez niego osobę do bezwarunkowego zapłacenia określonej kwoty pieniężnej w określonym terminie. Rozróżnia się przy tym weksle:
1) własny (sola) ? w którym wystawca zobowiązuje się do zapłaty,
2) ciągniony (trasowany) ? w którym wystawca (trasant) zleca wskazanej w wekslu osobie (trasatowi) zapłatę remitentowi (beneficjentowi) kwotę wymienioną w wekslu. Zobowiązanie trasata powstaje po wyrażeniu przez niego akceptu polecenia zapłaty.
Cechą weksla jest możność przenoszenia płynących z niego praw w drodze indosu.
Kredyt lombardowy jest udzielany pod zastaw papierów wartościowych, towarów i przedmiotów wartościowych. Charakterystyczną cechą tego kredytu jest posiadanie przez bank przedmiotu zastawu. Mimo, że banki nie dysponują magazynami do przechowywania zastawionych towarów, mogą one udzielać kredytu lombardowego pod ich zastaw reprezentowany warrantem, będącym szczególnym dowodem składowym. W drodze indosowania warrantu jest możliwe przeniesienie własności tych towarów.
W Polsce kredyt lombardowy nie odgrywał dotychczas większej roli, ale przewiduje się szersze wykorzystanie tej formy kredytu. Obecnie przedmiotem zastawu są przede wszystkim papiery wartościowe. Banki oferują pożyczki lombardowe udzielane na okres od 7 dni do 3 miesięcy. Zabezpieczeniem tych pożyczek mogą być bony i książeczki PKO lub blokada środków pieniężnych na rachunkach złotowych i walutowych, a także wymienialne waluty obce. Bank przyjmuje jako zastaw również kosztowności w postaci wyrobów ze złota i platyny, sztabek złota i złotych monet.
Kredyty hipoteczne są zazwyczaj średnio i długoterminowe. Udzielane są zazwyczaj na cele inwestycyjne, a ich charakterystyczną cechą jest zabezpieczenie hipoteczne. Przy udzielaniu tego rodzaju kredytów na inwestycje banki analizują wstępne inwestycje zamierzone przez kredytobiorcę pod kątem realności przewidywanych efektów ekonomicznych. Najczęściej warunkiem udzielenia kredytu jest określony udział własnych środków inwestora ? co wymaga analizy kosztów zamierzonej inwestycji oraz sytuacji materialnej inwestora. Zabezpieczeniem materialnym kredytów inwestycyjnych są zyski i amortyzacja przedsiębiorstwa podejmującego rozbudowę, a w polskich warunkach także restrukturyzację. Zabezpieczeniem prawnym zwrotności kredytu jest zabezpieczenie hipoteczne nadające mu charakter kredytu hipotecznego. Hipoteczne zabezpieczenie zwrotności kredytu wiąże jego spłatę z określoną nieruchomością. Pozwala ono bankom na zaspokojenie roszczeń z tej nieruchomości także wtedy, gdy zmieni ona właściciela, zapewniając im równocześnie pierwszeństwo przed wierzycielami kolejnych właścicieli nieruchomości. Właściciel nieruchomości może ją zbywać i dodatkowo obciążać długami, co jednak nie pozbawi banku pierwszeństwa w zaspokojeniu jego roszczeń. Stosownie do norm polskiego prawa cywilnego, hipoteka powstaje przez wpis do księgi wieczystej nieruchomości, prowadzonej przez sądy rejonowe. Wniosek do sądu o dokonanie wpisu może być złożony przez właściciela nieruchomości lub bank udzielający kredytu. Wpis musi być dokonany w określonej sumie pieniężnej wyrażonej w złotych polskich. Przed ustanowieniem zabezpieczenia hipotecznego bank powinien zbadać w księgach wieczystych, czy przyszły kredytobiorca jest właścicielem danej nieruchomości, a jej hipoteka nie jest obciążona wcześniejszymi zapisami na rzecz innych wierzycieli.
Banki mogą żądać ustanowienia hipoteki:
1) zwykłej,
2) kaucyjnej,
3) przymusowej.
Hipoteka zwykła znajduje zastosowanie do już udzielonych kredytów, a wniosek o wpis do tej hipoteki powinien udokumentować wysokość udzielonego kredytu i oprocentowania a także warunków spłaty.
Hipoteka kaucyjna może zabezpieczyć spłatę określonych kredytów, ale o nie ustalonej wysokości, a także kredytów, które będą udzielone przez bank w przyszłości. Hipoteki kaucyjnej nie można użyć jako zabezpieczenia już udzielonego, o znanej wysokości kredytu. Granicę odpowiedzialności określa kwota hipoteki kaucyjnej, dlatego bank powinien we własnym interesie uwzględnić wszelkie okoliczności przy ustalaniu kwoty hipoteki kaucyjnej.
Hipoteki przymusowej bank może żądać od kredytobiorcy, będącego właścicielem danej nieruchomości, gdy ten nie spłacił kredytu w terminie. Gdy kredytobiorca nie wywiąże się z zobowiązań, ostatecznym krokiem jest zaspokojenie pretensji banku z nieruchomości obciążonej hipoteką w trybie sądowego postępowania egzekucyjnego. Nieruchomość zostaje wystawiona na licytację, ale może być także przejęta przez wierzyciela, którym jest bank.
Leasing jest formą kredytu używaną głównie przy finansowaniu inwestycji. Polega on na dostarczeniu przez leasingodawcę leasingobiorcy ustalonego umownie wyposażenia, urządzeń czy budynków. Leasingobiorca zobowiązuje się do płacenia określonej opłaty leasingowej rozłożonej na raty. Właścicielem przedmiotu umowy leasingowej jest leasingodawca, ale strony mogą przewidzieć w umowie przeniesienie własności na leasingobiorcę. Wtedy raty leasingowe, obok raty leasingowej, powinny obejmować część zapłaty za nabywany obiekt.
Transakcje leasingowe mogą występować w różnych formach i przy różnym zaangażowaniu banku. Z tego powodu wyróżnia się leasing:
1) bezpośredni,
2) pośredni.
W leasingu bezpośrednim producent bezpośrednio oddaje swoje wyroby w użytkowanie przedsiębiorstwom. Leasing pośredni polega na tym, że pojawia się pośrednik w postaci przedsiębiorstwa leasingowego między producentem a użytkownikiem. Przedsiębiorstwo to finansuje przekazanie użytkownikowi przedmiotu leasingu, a więc zakupuje przedmiot leasingu u producenta, aby przekazać go użytkownikowi na podstawie tzw. umowy leasingowej. Bank może być właścicielem tego przedsiębiorstwa, może występować bezpośrednio jako leasingodawca bądź może refinansować przedsiębiorstwo leasingowe.
Leasing jest korzystny dla leasingobiorcy, dlatego, że kredyt spłaca się z przyszłych zysków, a opłaty leasingowe obciążają koszty. Przedmioty wydzierżawione w ten sposób nie stanowią bowiem własności leasingobiorcy i nie są obciążone podatkiem. Zależnie od treści umowy leasingowej rozróżnia się:
1) leasing operacyjny,
2) leasing finansowy,
Umowy leasingu operacyjnego zawierane są na okresy krótkie, a przedmiot leasingu nie przechodzi po upływie umownego okresu na własność leasingobiorcy. Tę formę leasingu stosuje się w stosunku do urządzeń, które mogą być przekazane przez leasingodawcę następnemu użytkownikowi.
Umowy leasingu finansowego są zawierane na okresy dłuższe, kilkuletnie, a po jego upływie przedmiot leasingu przechodzi na własność leasingobiorcy. Znajdują zastosowanie w stosunku do przedmiotów, które ze względu na ich charakter byłoby trudno przekazać kolejnemu leasingobiorcy.
Kredyt mieszkaniowy udzielany jest przez kasy budowlano ? oszczędnościowe. Przed udzieleniem tego kredytu kredytobiorca jest zobowiązany do podpisania umowy oszczędnościowej na konkretną docelową sumę i oszczędzanie na ogół przez 2-3 lata, zanim powstanie możliwość otrzymania kredytu. Kredytobiorca może otrzymać kredyt mieszkaniowy, jeżeli
środki przez niego zgromadzone będą nie mniejsze niż określony procent sumy docelowej, a więc około 30-50%. Kredyt jest udzielany na różnicę między sumą zaoszczędzoną i sumą docelową. Kredytobiorca ma więc do dyspozycji po okresie oszczędzania swój wkład oszczędnościowy i otrzymany kredyt bankowy. Depozyt oszczędnościowy jest oprocentowany na ogół jednolicie stałą stopą procentową niższą od porównywalnych wkładów terminowych. Oprocentowanie kredytu mieszkaniowego jest niższe od oprocentowania innych kredytów inwestycyjnych. Kredyt ten oprócz wpisu do hipoteki może być zabezpieczony w innych formach. Przed przyznaniem kredytu mieszkaniowego kredytobiorca może otrzymać tzw. kredyt mostowy, zwracany potem z przyznanego kredytu mieszkaniowego.
Kolejną grupę produktów kredytowych banku komercyjnego tworzą pożyczki pieniężne. Można do nich zaliczyć :
? kredyty konsumpcyjne zwane ratalnymi,
? kredyty kart konsumpcyjnych.
?
Kredyt konsumpcyjny zwany ratalnym jest udzielany osobom fizycznym które mają stałe dochody w postaci płacy. Wielkość kredytu, rat, spłat oraz termin zwrotu są odpowiednio dostosowane do dochodów i nie stanowią przedmiotu negocjacji/ mały kredyt jest udzielany zwykle do wysokości 10 płac, a kredyt długoterminowy do wysokości 10 płac i może być spłacany w ciągu 3 lat. Występuje kilka odmian kredytu konsumpcyjnego, a do najczęściej stosowanych można zaliczyć:
? kredyt udzielany kredytobiorcy bezpośrednio przez bank,
? kredyt udzielany na podstawie umowy z firmą sprzedająca dany towar do wysokości określonej procentowo,
? kredyt w formie dyskonta weksla, który sprzedawca ciągnie na kupującego, a po zaakceptowaniu sprzedaje w banku.
Na cenę kredytu ratalnego składa się oprocentowanie i prowizja. Spłata oprocentowania i prowizji może nastąpić wraz ze spłatą kwoty kredytu. Zabezpieczeniem tego rodzaju kredytu mogą być:
? cesja należności z tytułu wynagrodzenia,
? przywłaszczenie na zabezpieczenie dóbr trwałego użytku zakupionych na kredyt,
? poręczenie ze strony innych osób.
Kredyt konsumpcyjny został uregulowany ustaleniami Unii Europejskiej, które
dotyczyły przede wszystkim: obowiązku informacji, prawa do odwołania oraz następstwa zwłoki w spłacie.
Kredyt kart kredytowych jest kredytem udzielanym do pewnej wysokości posiadaczom kart, którzy mogą nabywać towary, usługi lub otrzymywać gotówkę. W ten sposób posiadacz karty otrzymuje krótkoterminowy kredyt, którego zwrot następuje przy wyrównaniu rachunku przedstawionego mu przez bank na koniec miesiąca. Banki oferują swoim klientom zróżnicowane karty kredytowe co w decydującej mierze warunkowane jest zamożnością kredytobiorców.
Do grupy awali kredytowych, które nie są kredytami na ścisłym tego znaczeniu lecz jedynie przyrzeczeniem udzielenia kredytu możemy zaliczyć następujące produkty:
? kredyt akceptacyjny,
? analizowanie weksla.
? gwarancję bankową.
Kredyt akceptacyjny wiąże się z operacjami wekslowymi. Udziela się go na podstawie umowy, w której klient zleca bankowi akceptowanie weksli a bank przyjmuje zlecenie. Bank zobowiązuje się przy tym, że w przypadku niedostarczenia przez klienta środków na wykup weksla, udzieli mu kredytu akceptacyjnego. Banki akceptują weksle złożone przez wystawcę będącego stałym klientem, których termin płatności nie przekracza 6 miesięcy, a kwota nie przewyższa sumy wymienionej w umowie o kredyt akceptacyjny. Kredyt akceptacyjny występuje w doraźnych transakcjach lub w postaci linii kredytu akceptacyjnego. Linia kredytu akceptacyjnego jest limitem kredytowym przyznanym kredytobiorcy. Może on być udzielony jako kredyt odnawialny, gdy po każdym wykupieniu weksla kredyt odnawia się do pierwotnej wysokości, więc może być wykorzystywany wielokrotnie. Przy kredycie nieodnawialnym każdy wykupiony weksel zmniejsza wysokość przyznanego kredytu.
Analizowanie weksli jest też operacja związaną z użyciem weksla. Jest to poręczenie i gwarancja udzielona innemu podmiotowi zobowiązanemu wekslowo. Awal jest udzielany na zlecenie przedsiębiorstwa, które równocześnie powinno zawierać dyspozycję zapłaty za weksel w terminie jego płatności. Zlecenie udzielenia awalu zawiera też upoważnienie banku do obciążenia rachunku zleceniodawcy.
Zapłaty analizowanego weksla dokonuje się w terminie jego płatności, co w odniesieniu do weksla domicylowanego w banku zagranicznym oznacza, iż w terminie płatności weksla przekazana kwota powinna znaleźć się w tym banku. Dokonując zapłaty za weksel domicylowany za granicą należy żądać niezwłocznego zwrotu opłaconego weksla wraz z zamieszczeniem na wekslu pokwitowania z odbioru należności.
Kolejną operacją bankową w odniesieniu do przedsiębiorstw jest factoring czyli gwarancja bankowa. Definiuje się ją jako przeniesienie wierzytelności handlowych z wierzyciela na faktora (bank), który równocześnie zobowiązuje się do ściągnięcia tych wierzytelności nawet w przypadku trudności płatniczych występujących u dłużników; faktor może przy tym z wyprzedzeniem uregulować należności wierzyciela. Faktoring jest więc równocześnie formą kredytowania należności, gwarancją zabezpieczającą przedsiębiorstwo przed ryzykiem ich ściągnięcia, a także operacją rozliczeniową polegającą na inkasowaniu należności. Umowa pomiędzy przedsiębiorstwem a faktorem jest zawierana na dłuższy, a nawet nie oznaczony okres trwania, z obustronną możliwością jej rozwiązania za wypowiedzeniem. Banki pobierają od fakturowania stosunkowo dużą prowizję, której wysokość zależy od stopnia ryzyka.
Struktura kapitału jest kształtowana pod wpływem wielu czynników- najważniejsze z nich to forma organizacyjno-prawna przedsiębiorstwa, sytuacja finansowa przedsiębiorstwa , stan gospodarczy rynku finansowego i jego segmentów.
Dźwignia finansowa to korzystanie z zadłużenia jako składnika struktury kapitału w celu sfinansowania aktywów przedsiębiorstwa. Efekt dźwigni finansowej wiąże się z uzyskiwaniem wysokiej rentowności majątku własnego przedsiębiorstwa. Korzyści wystąpią, gdy rentowność majątku jest wyższa od wysokości przeciętnego oprocentowania kredytów na rynku. Uzyskanie dodatniego efektu dźwigni finansowej jest obciążone ryzykiem zbyt dużego zadłużenia przedsiębiorstwa, co może doprowadzić nawet do jego upadłości. Korzystanie z dźwigni finansowej wymaga ustalenia takiego poziomu zadłużenia, przy którym relacja zysku i ryzyka będzie optymalna.
Kapitał własny- *stabilne źródło finansowania działalności przedsiębiorstwa ,
*baza gwarancyjna dla wierzycieli, wpływa na zwiększenie płynności finansowej przedsiębiorstwa ,
*angażowany na czas nieokreślony stanowi podstawę do powstania stosunków własnościowych,
*ze stosunków własnościowych wynika prawo do udziału w podziale zysku,
wada kapitału własnego jest to ze nie zawsze przynosi on oczekiwane korzyści zwłaszcza w sytuacji występowania w przedsiębiorstwie strat.
Kapitał obcy stanowi elastyczne źródło finansowania,
*umożliwia podjecie i realizacje przedsięwzięć przekraczających własne możliwości finansowe przedsiębiorstwa ,
*umożliwia kształtowanie optymalnej struktury kapitału,
*wierzyciel z reguły nie ma prawa głosu przy podejmowaniu decyzji w przedsiębiorstwa ,
Wady kapitału obcego:
* wierzyciele maja prawo do odsetek,
* oddawany do dyspozycji danego przedsiębiorstwa na czas określony, po którym podlega zwrotowi,
*uzyskanie często wymaga gwarancji lub zabezpieczenia
Kapitałowi własnemu przypisuje się pełnienie funkcji gwarancyjnej i roboczej a obcemu tylko funkcje robocza.
ROZDZIAŁ II
ANALIZA PORÓWNAWCZA ORGANIZACJI BANKU PRZEMYSŁOWO ? HANDLOWEGO
1. Analiza rozwoju i zakres działalności Banku BPH i PBK S.A
Bank BPH powstał w wyniku połączenia Banku Przemysłowo ? Handlowego Spółka Akcyjna z siedzibą w Krakowie z Powszechnym Bankiem Kredytowym Spółka Akcyjna w Warszawie( PBK).W rezultacie powstał trzeci co do wielkości, cechujący się wysokim potencjałem wzrostu, bank w Polsce.
Według stanu na dzień 30.09.2006, wartość jego aktywów oraz kapitałów własnych wyniosła odpowiednio 65,4 miliarda zł oraz 6,4 miliarda zł.
Bank rozpoczął swoją działalność jako komercyjny bank państwowy z dniem 1 lutego 1989 roku . Stało się to w chwili wyodrębnienia działalności komercyjnej i przekazaniu jej dziewięciu utworzonym bankom komercyjnym ( obok Banku Przemysłowo ? Handlowego w Krakowie funkcjonuje Bank Śląski w Katowicach, Bank Zachodni we Wrocławiu, WBK w Poznaniu, Bank Gdański w Gdańsku, Pomorski Bank Kredytowy w Szczecinie, Powszechny Bank Gospodarczy w Łodzi, Powszechny Bank Kredytowy w Warszawie, Bank Depozytowo- Kredytowy w Lublinie).
Obecnie bank posiada 112 jednostek i komórek organizacyjnych, w tym:
? Centralę Banku
? Biuro Maklerskie
? 58 oddziałów
? 33 filie
? 21 kas zewnętrznych
Bank BPH jest uniwersalnym , ogólnopolskim bankiem obsługującym 2,6 miliona klientów, posiadającym około 500 placówek zlokalizowanych we wszystkich województwach. Świadczy usługi kredytowe, depozytowe i rozliczeniowe dla klientów detalicznych i instytucjonalnych. Obsługuje zarówno duże przedsiębiorstwa, powiązane z rynkiem międzynarodowym, jak i małe i średnie firmy a także jednostki sektora publicznego. Obsługa klientów prowadzona jest w placówkach bankowych oraz przez alternatywne kanały dystrybucji. Coraz większe znaczenie w świadczeniu usług odgrywają kanały elektroniczne. Banki tworzą grupę kapitałową, której podmioty uzupełniają ofertę produktów Banku o m.in. bankowości hipoteczną, usługi ubezpieczeniowe, leasingowe oraz zarządzanie aktywami. Spółka zależna HypoVereinsbank Bank Hipoteczny SA jako pierwsza w Polsce uzyskała licencję NBP na prowadzenie działalności hipotecznej.
Bank BPH jest spółką publiczna notowana na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie oraz w Londynie ( Globalne Kwity depozytowe notowane na the London Stock Exchange, depozytariusz ? tche Bank of New York ) z łączną kapitalizacją rynkową 24,6 miliarda zł ( 20.11.2006). Bank BPH ze spółkami zależnymi tworzy Grupę Kapitałową. Grupa nie prowadzi działalności za granica. Bank BPH posiada 485 własnych placówek oraz rozwija sieć na zasadzie franszyzy , która obejmuje już 445 jednostek na terenie całego kraju. Bank BPH zatrudnia 9812 pracowników, w tym 5 % stanowi kadra kierownicza ( stan na 30.09.2006 r) Udział Banku w rynku podstawowych produktów bankowych kształtuje się na poziomie 10% jednakże w rynku detalicznych kredytów mieszkaniowych wynosi on 17.1% ( 30.09.2006 r.)
Bank BPH cieszy się wizerunkiem instytucji społecznie odpowiedzialnej. Jest mecenasem kultury, wspomaga finansowo edukację, profilaktykę zdrowotną, jak również angażuje się w akcje charytatywne.
Zamiarem Banku BPH jest, by był on:
? "bankiem pierwszego wyboru" dla zamożnych i średniozamożnych klientów indywidualnych oraz małych przedsiębiorstw;
? "preferowanym partnerem" dla średnich i dużych przedsiębiorstw krajowych, jak i międzynarodowych, w tym klientów grupy HVB;
? wiodącym bankiem w zakresie finansowania nieruchomości na rynku detalicznym i komercyjnym;
? aktywną i innowacyjną instytucją na rynkach międzynarodowych i w zakresie operacji skarbowych;
? liderem w zakresie działalności maklerskiej i zarządzania aktywami;
? ukierunkowany na wzrost wartości dla akcjonariuszy;
? a także, by charakteryzował się wysoką innowacyjnością i efektywnością obszarów zaplecza, w tym w szczególności: operacji, zarządzania finansowego oraz zarządzania zasobami kadrowymi, stymulującymi wzrost rentowności.
Rysunek 1. Placówki Banku BPH S.A.
Bank BPH zarządza trzecią pod względem wielkości siecią placówek w Polsce.
Ilość placówek:
482 placówki własne
476 placówek partnerskich
źródło: Rzeczpospolita, 29 stycznia 2006 r wg stanu na 31 lipca 2006 r.
Strategia zakłada, iż przewaga konkurencyjna Banku BPH wynikać ma z:
? silnej orientacji na klienta: tworzenia długoterminowej lojalności oraz trwałych relacji z klientami docelowych segmentów rynku;
? konkurencyjnej oferty: komplementarnej i dopasowanej do specyfiki docelowych segmentów rynku, cechującej się wysokim poziomem jakości i efektywności procesu świadczenia usług;
? nowoczesnego systemu dystrybucji, ukierunkowanego na wzrost efektywności sprzedaży i zakładającego:
o ogólnopolski zasięg działania,
o wykorzystanie głębokiej znajomości rynków lokalnych i zastosowania modelu "multichannel management", łączącego funkcjonalnie sieć placówek z kanałami alternatywnymi w ramach poszczególnych strategii konkurencyjnych;
? systemu zarządzania i procesów zorientowanych na podniesienie efektywności operacyjnej i rentowności, wykorzystujących:
o zorientowaną na klienta i regionalną strukturę organizacyjną,
o zmiany organizacyjne, służące skróceniu procesów decyzyjnych,
o innowacyjne rozwiązania technologiczne w zakresie funkcji zaplecza,
o scentralizowane systemy informatyczne, umożliwiające dokonywanie operacji w czasie rzeczywistym, a także będące bazą dla ulepszania systemu informacji zarządczej oraz nowoczesnych narzędzi zarządzania ryzykiem finansowym;
? modelu zarządzania zasobami kadrowymi, wspierającego realizację celów strategicznych i ukierunkowanego na:
o rozwój kultury sprzedaży,
o stabilizację i rozwój kadry,
o wdrożenie nowego systemu oceny pracowników i sposobu ich wynagradzania,
o redukcję kosztów zatrudnienia w związku z procesem połączenia Banków i centralizacji wybranych funkcji.
zakres działalności
Do podstawowej działalności Banku należy gromadzenie środków pieniężnych, udzielanie kredytów i pożyczek pieniężnych, przeprowadzanie rozliczeń pieniężnych oraz wykonywanie czynności bankowych na podstawie ustawy Prawo bankowe
Przedmiot działalności banku obejmuje w szczególności:
1) otwieranie i prowadzenie rachunków bankowych,
2) przyjmowanie wkładów oszczędnościowych i lokat terminowych,
3) emitowanie własnych papierów wartościowych oraz dokonywanie obrotu tymi papierami, dokonywanie czynności zleconych związanych z emisją lub obsługą finansową papierów wartościowych oraz dokonywanie operacji kupna i sprzedaży papierów wartościowych w imieniu własnym i na rachunek własny lub na rachunek zleceniodawcy,
4) udzielanie i zaciąganie kredytów i pożyczek, pośredniczenie i współdziałanie w uzyskiwaniu kredytów,
5) dokonywanie obrotu wartościami dewizowymi, w tym skup i sprzedaż walut obcych i czeków papierów wartościowych, poleceń wypłat złota, platyny i monet,
6) prowadzenie obsługi finansowej obrotu towarowego i usługowego z zagranicą, w tym dokonywanie rozrachunków i płatności w formach przyjętych w krajowych i międzynarodowych stosunkach bankowych,
7) prowadzenie rozliczeń pieniężnych, operacji wekslowych i czekowych oraz przyjmowanie i udzielanie poręczeń gwarancji bankowych, jak również zaciąganie innego rodzaju zobowiązań,
8) dokonywanie czynności inkasowych obejmujących dokumenty finansowe oraz dokumenty stwierdzające istnienie wierzytelności pieniężnej,
9) zawieranie i wykonywanie umów z przedsiębiorstwami o akwizycję wpłat na rachunki bankowe oraz na zakup towarów i usług,
10) dokonywanie płatności w ramach umów i porozumień międzybankowych,
11) uczestniczenie finansowe i operacyjne w projektach i przedsięwzięciach międzynarodowych,
12) przyjmowanie i dokonywanie lokat terminowych w bankach krajowych i zagranicznych,
13) przyjmowanie do depozytu przedmiotów , dokumentów i papierów wartościowych oraz udostępnianie skrytek sejfowych,
14) wykonywanie czynności powierniczych,
15) wykonywanie na zlecenie innych banków określonych czynności bankowych należących do zakresu działania banków zlecających,
16) inna współpraca z krajowymi, zagranicznymi i międzynarodowymi bankami i instytucjami finansowymi w zakresie zadań banku,
17) prowadzenie na zlecenie Ministra Przekształceń Własnościowych czynności związanych z prywatyzacją przedsiębiorstw państwowych,
18) przyjmowanie w zarząd akcji Skarbu Państwa niesprzedanych w terminie przewidzianym w Ustawie o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych,
19) świadczenie usług leasingowych, factoringowych oraz innych usług finansowych dla osób fizycznych i prawnych,
20) świadczenie usług w zakresie doradztwa ekonomicznego, organizacyjnego i finansowego,
21) wykonywanie innych zadań do których uprawnione są inne banki na
podstawie odrębnych ustaw.
2.Analiza struktur organizacyjnych banków
Struktura organizacyjna i zasady działania jednostek organizacyjnych Banku określa Regulamin Organizacyjny Banku. Realizacja statutowych zadań instytucji odbywa się poprzez Centralę, Odziały oraz inne jednostki organizacyjne (Biuro Maklerskie BPH). Centrala pełni rolę koordynującą i kontrolną dla całego Banku. W strukturze organizacyjnej centrali wyodrębnione są piony, realizujące następujące funkcje
? Pion Sieci Oddziałów - koordynuje pracę oddziałów,
? Pion Finansowy ? odpowiedzialny jest za przygotowanie planu finansowego i budżetu, za zarządzanie środkami finansowymi oraz za sporządzenie sprawozdań finansowych zarówno na potrzeby wewnętrzne jak i zewnętrzne,
? Pion Kredytowy ? nadzoruje i kieruje działalnością kredytową,
? Pion Trudnych Kredytów ? nadzoruje portfel kredytowy zaliczony do 3 i 4 grupy ryzyka, a także podejmuje działania restrukturyzacyjne wobec dłużników ,
? Pion Bankowości Inwestycyjnej ? zarządza portfelem inwestycyjnym oraz prowadzi analizy rynku kapitałowego. Osoba zarządzająca tym pionem nadzoruje działalność Biura Maklerskiego.
? Pion Operacji i Technik ? prowadzi operacje krajowe i zagraniczne, a także nadzoruje eksploatację systemów informatycznych i telekomunikacyjnych,
? Pion Komercji ? koordynuje działalność marketingową i promocyjną, a także zajmuje się pracami nad rozwojem nowych usług bankowych,
? Pion Usługowy ? zajmuje się pracami administracyjnymi oraz organizuje posiedzenia i prowadzi obsługę zarządu i Rady banku,
? Pion Zarządzania Zasobami Ludzkimi i Organizacji ? odpowiedzialny jest za działalność kadrową, płacowa, socjalną i szkoleniową oraz za budowę struktur organizacyjnych.
Rysunek 2. Schemat struktury organizacyjnej Banku Przemysłowo ? Handlowego S.A.
Źródło: Prospekt emisyjny Banku Przemysłowo ? Handlowego S.A.
W strukturze Centrali wyodrębnione są trzy departamenty podlegające bezpośrednio Prezesowi Zarządu. Do głównych zadań tych departamentów należy:
? Departament Prawny ? opracowanie wewnętrznych aktów prawnych, zapewnienie obsługi prawnej Centrali, nadzór nad obsługą prawną oddziałów, a także reprezentowanie Banku w sprawach sądowych , administracyjnych i przed innymi organami orzekającymi,
? Departament Rewizji ? prowadzenie działalności kontrolnej wewnątrz Banku,
? Departament Zagraniczny - współpraca z zagranicznymi instytucjami finansowymi oraz bankowa obsługa handlu zagranicznego.
Rysunek 3. Struktura organizacyjna Centrali, źródło ? opracowanie własne.
Ponadto w strukturze organizacyjnej funkcjonują trzy komórki o charakterze opiniodawczo-doradczo-decyzyjnym: Komitet zarządzania aktywami Pasywami ALCO, Komitet Kredytowy oraz Komitet Rozwoju Kadr Zarządzających.
Podstawową troską zarządu Banku jest dbałość o poziom kwalifikacji pracowników banku będących jego największym kapitałem. Obecnie BPH S.A.-PBK S.A. zatrudnia około 5,5 tys. pracowników o wysokich kwalifikacjach zawodowych, którzy uczestniczą we wszelkiego rodzaju szkoleniach w kraju i za granicą. Zarząd ma nadzieję, że efekty tych szkoleń widoczne będą w codziennej pracy banku, przede wszystkim w jego trosce o wysoki poziom i kulturę obsługi klientów
ROZDZIAŁ III
ANALIZA DZIAŁALNOŚCI KREDYTOWEJ BANKU PRZEMYSŁOWO HANDLOWEGO , ODDZIAŁ BUSKO ZDRÓJ
1. Analiza i rodzaje udzielanych kredytów.
Na podstawie materiałów informacyjnych banku można wyróżnić takie rodzaje kredytów udzielanych przez BPH?PBK S.A. Oddział w Busku ? Zdroju jak kredyty dla podmiotów krajowych i zagranicznych. Różnią się między sobą przede wszystkim przeznaczeniem i formami kredytowania, długością okresu kredytowania, rodzajami zabezpieczenia i oprocentowania.
W działalności banku rozróżnia się następujące rodzaje kredytów:
- kredyt na bieżące potrzeby,
- kredyt inwestycyjny,
- kredyt lombardowy,
- kredyt dyskontowy,
- kredyt na inkaso czeku potwierdzonego,
- kredyt otwarty,
- kredyt kasowy,
- kredyt w rachunku pożyczkowym,
- kredyt na własny dom,
- kredyt na zakup samochodów,
Kredyt na bieżące potrzeby - jest kredytem krótko- i średnio terminowym. Jest on udzielany z przeznaczeniem na finansowanie:
1) prawidłowych aktywów nie znajdujących pokrycia w środkach własnych,
2) potrzeb wynikających z braku synchronizacji między wpływami
i wydatkami.
Kredyt na bieżące potrzeby funkcjonuje w postaci:
? rachunku kredytowego ? jego uruchomienie następuje przez otwarcie kredytobiorcy rachunku kredytowego, na którym ewidencjonuje się wykorzystanie kredytu i jego spłatę;
? rachunku otwartego tzw. bieżącego ? związany on jest z upoważnieniem kredytobiorcy do spowodowania salda debetowego na swoim rachunku bieżącym w granicach przyznanego limitu. Należy podkreślić, że jest to kredyt tylko dla podmiotów o wysokiej efektywności gospodarowania i płynności finansowej.
Wykorzystanie kredytu następuje przez realizację dyspozycji płatniczych lub w formie wypłaty gotówkowej. Występują dwa okresy kredytowania:
? krótkoterminowy ? do 1 roku,
? średnioterminowy ? do 3 lat.
Jest możliwość wcześniejszej spłaty kredytu, ale może to nastąpić po uprzednim powiadomieniu banku. Zabezpieczeniem kredytu są wszelkie formy prawnego zabezpieczenia przyjmowane przez BPH S.A. wynikające z regulacji wewnętrznych32 , a oprocentowanie jest stałe lub zmienne i jest ustalane w
drodze negocjacji z klientem.
Kredyt inwestycyjny - kredyt udzielany na sfinansowanie nakładów inwestycyjnych kredytobiorcy związanych z zakupem nowych środków trwałych bądź z modernizacją środków posiadanych. Nakłady inwestycyjne mogą obejmować koszt maszyn i urządzeń, linii technologicznych sporządzenia
dokumentacji, przeprowadzenia robót budowlanych i inne. Banki kredytują tylko pewien procent inwestycji (z reguły 60-65%), ponieważ udział własny kredytobiorcy zwiększa jego zainteresowanie powodzeniem projektu, co wpływa na obniżenie ryzyka kredytowego banku. Kredyty inwestycyjne są z reguły kredytami długoterminowymi, a okres kredytowania zależny jest od okresu realizacji finansowanej inwestycji.
Kredyty te mogą finansować inwestycje:
? materialne, np. zakup sprzętu, armatury, maszyn, nieruchomości, środków transportu
? niematerialne, np. zakup papierów wartościowych, patentów, finansowanie działalności naukowo-badawczej.
Kredyty inwestycyjne można też podzielić ze względu na ich przeznaczenie na:
? kredyty na nabycie maszyn i urządzeń ( przeważnie krótko- lub średnioterminowe )
? kredyty na zakup lub budowę całych obiektów ( średnio- lub długoterminowe )
? kredyt na restrukturyzację, przeznaczone na przebudowę struktury gospodarczej kredytobiorcy w celu odzyskania równowagi finansowej ( średnio- lub długoterminowe ).
Ze względu na okres kredytowania, kredyt inwestycyjny może być:
o krótkoterminowy- udzielane na okres do 1 roku
o średnioterminowy- udzielane na okres do 3 lat,
o długoterminowe- udzielane na okres powyżej 3 lat.
Czas kredytowania zależy od realizowanego projektu.
Minimalny udział środków własnych kredytobiorcy powinien wynosić 40 %- uzależniony jest od rodzaju przedsięwzięcia. Kredyt może być wykorzystywany w transzach, tj. w określonych w umowie kredytu kwotach i terminach.
Wykorzystanie kredytu może nastąpić w formie bezgotówkowej, poprzez realizację dyspozycji kredytobiorcy na pokrycie płatności w ramach udzielonego kredytu lub w wyjątkowych przypadkach uzasadnionych charakterem płatności, wynikającym z przedmiotu działania kredytobiorcy, wykorzystanie kredytu w części może nastąpić w formie gotówkowej lub w formie przelewu na rachunek bieżący.
Stosowane są następujące formy zabezpieczenia spłaty kredytu: poręczenie, weksel i poręczenie wekslowe, gwarancje, przelew (cesja) wierzytelności na zabezpieczenie, przejęcie długu, przystąpienie do długu, złożenie kaucji, blokada rachunków bankowych i depozytów, przewłaszczenie na zabezpieczenie, zastaw umowy na zasadach ogólnych, bankowy zastaw rejestrowy, zastaw na prawach, zastaw ustawowy, zastaw na statkach morskich, hipoteka, ubezpieczenie kredytu, inne dodatkowe sposoby zabezpieczenia kredytu.
Kredyt lombardowy - którego charakterystyczną cechą jest to, że przy jego udzielaniu nie ma wymogu określania jego przeznaczenia jest kolejną formą kredytu udzielanego przez BPH-PBK S.A. Oddział w Busku-Zdroju. Jest on udzielany pod zastaw:
1) środków na rachunku terminowych zarówno złotowych jak i dewizowych,
2) bonów oszczędnościowych imiennych i na okaziciela BPH S.A.,
3) wymienialnych walut obcych,
4) przedmiotów wartościowych takich jak: biżuteria, wyroby ze złota, platyny lub dzieła sztuki.
Wysokość tego kredytu jest ustalana na minimalną wartość 100 zł., a jego górna granica zależy od oferowanego zastawu. Przy czym kwota kredytu wraz z odsetkami nie może przekraczać:
1) od 50% do 90% wartości papierów wartościowych,
2) 90% wartości wymienialnych walut obcych,
3) 60% wartości kosztowności,
4) wartości środków na rachunkach terminowych zablokowanych jako zastaw.
Przedmioty przyjmowane jako zastaw powinny być wycenione przez uprawniony do tego urząd lub osobę, według cen obowiązujących w dniu zawarcia umowy kredytowej. Kredyt ten jest udzielany na okres od 7 dni do 3 miesięcy, a jego spłata powinna nastąpić jednorazowo łącznie z należnymi odsetkami w terminie określonym w ustawie. Oprocentowanie jest stałe, według stopy obowiązującej w dniu zawarcia umowy.
Kredyt dyskontowy - jest udzielany w formie wykupu ( dyskonta ) weksli przez bank przed terminem ich płatności. Bank przyjmując weksel do dyskonta udziela kredytobiorcy kredytu, który jest spłacany nie przez kredytobiorcę, ale przez głównego dłużnika wekslowego. Dopiero jeżeli główny dłużnik wekslowy weksli nie wykupi, bank domaga się spłaty kredytu przez osobę, która złożyła weksel do dyskonta ( kredytobiorcę ). Zgodnie z umową, bank może udzielić kredytu dyskontowego w odniesieniu do każdego złożonego do dyskonta weksla lub w postaci linii dyskontowej, określając górną granicę linii dyskontowej, do wysokości którego będą przyjmowane w określonym w umowie okresie weksla do dyskonta. Linia dyskontowa stanowi limit kredytowy, przyznawany przez niektóre banki stałym klientom, do wysokości którego bank przyjmuje od nich weksle do dyskonta w okresie obowiązywania umowy. Umowy o linię dyskontową zawierane są zazwyczaj na okres od 3 do 6 miesięcy.
Do dyskonta przyjmowane są weksle od podawców o dobrym standingu finansowym, których weksle spełniają następujące warunki:
? odpowiadają wymaganiom Prawa wekslowego,
? złożone są przez podawcę wykazującego prawo do weksla nieprzerwanym ciągiem indosów,
? od których uiszczono opłatę skarbową,
? pochodzą z obrotu gospodarczego,
? podpisane są przez wystawców i akceptantów budzących zaufanie,
? mają termin płatności w oznaczonym dniu,
? płatne są w oddziałach banku, w których główni dłużnicy mają rachunki bieżące,
? opatrzone są bezwarunkowym akceptem trasata obejmującym całą sumę wekslową w przypadku weksli trasowanych,
? opatrzone są indosem in blanco przez podawcę,
? nie mają klauzuli lub indosów ograniczających prawo zwrotnego poszukiwania,
? podpisane są w sposób umożliwiający bezsporną identyfikację podmiotów, które je podpisały,
? kredyt dyskontowy funkcjonuje w dwóch formach:
? linii kredytowej o charakterze odnawialnym i nieodnawialnym,
? kredytu finansującego doraźną transakcję sprzedaży weksla.
Zabezpieczeniem kredytu jest weksel, a bank nie stosuje dodatkowego prawnego zabezpieczenia. Stosowane zabezpieczenie jest zmienne i zróżnicowane. Dostosowane jest do terminu płatności weksla.
Specyficzną formą kredytu jest gwarancja lub tzw. gwarancja bankowa - jest to pisemne zobowiązanie gwaranta (banku) do zapłaty określonej kwoty na rzecz beneficjenta gwarancji, w przypadku niewywiązania się przez zleceniodawcę gwarancji w stosunku do beneficjenta z zobowiązań umownych określonych w treści gwarancji. Aby gwarancja była dla beneficjenta wiarygodna powinna posiadać charakter nieodwołalny i bezwarunkowy. Gwarancja jest zobowiązaniem abstrakcyjnym tzn. niezależnym od umowy o dokonanie wzajemnych świadczeń między zleceniodawcą a beneficjentem gwarancji. W związku z ryzykiem związanym z wystawieniem gwarancji banki przed jej udzieleniem badają wiarygodność zleceniodawcy oraz dodatkowo żądają zabezpieczenia gwarancji. Gwarancja, w której gwarantem jest solidny bank stanowi dla beneficjenta jeden z najpewniejszych sposobów zabezpieczenia się przed ryzykiem niewypłacalności dłużnika. Bank gwarant nie wykazuje udzielonej gwarancji w swoim bilansie (ponieważ samo udzielenie gwarancji nie powoduje wypływu środków z banku), lecz w pozycjach pozabilansowych. W niektórych krajach (np. USA), gdzie pojęcie gwarancji bankowej w rozumieniu banków europejskich nie istnieje, rolę gwarancji spełniają akredytywy gwarancyjne.
Gwarancje wystawia się w formie listu gwarancyjnego i przekazuje bezpośrednio beneficjentowi, a jej treść jest ustalona indywidualnie dla każdego przypadku. Kopię gwarancji powinien otrzymać również zleceniodawca. Termin ważności takiej umowy kredytowej w zależności od potrzeb może być określony konkretną datą kalendarzową lub okresem ważności liczonym w dniach lub miesiącach od zaistniałego faktu. Zabezpieczeniem są wszelkie formy prawnego zabezpieczenia akceptowane przez BPH S.A-PBK S.A.
Kredyt na inkaso czeku potwierdzonego - jest kredytem na należność regulowaną czekiem potwierdzonym przez wybrane banki. Udzielany jest w wysokości kwoty czeku. BPH-PBK S.A. Oddział w Busku-Zdroju respektuje potwierdzenia czeków następujących banków: Banku Handlowego, PeKaO S.A., PKO B.P., Banku Śląskiego, Powszechnego Banku Kredytowego, Powszechnego Banku Gospodarczego, Banku Zachodniego, Banku Gdańskiego,
Górnośląskiego Banku Gospodarczego, Wielkopolskiego Banku Kredytowego, Banku Depozytowo-Kredytowego, Pomorskiego Banku Kredytowego i Banku
Rozwoju Eksportu. Kredyt na inkaso czeku potwierdzonego funkcjonuje zarówno w rachunku kredytowym jak i bieżącym. Bank ma obowiązek przelać środki z rachunku kredytowego na rachunek bieżący klienta bez jego dyspozycji, natomiast pobrać środki z jego rachunku bieżącego na spłatę kredytu może jedynie na podstawie upoważnienia kredytobiorcy. Okres kredytowania tym rodzajem kredytu jest krótki, występuje w zasadzie od dnia złożenia czeku do inkasa do dnia uznania rachunku podawcy kwotą czeku, ale nie dłużej niż do 10-go dnia od złożenia. Zabezpieczeniem kredytu są bieżące wpływy na rachunek bez dodatkowych form prawnego zabezpieczenia, a oprocentowanie jest zmienne, jak dla dyskonta weksli z 30-to dniowym terminem płatności.
Kredyt otwarty - jest udzielany na okres 1-1,5 roku, a bank uruchamiając go zobowiązuje się do zapłaty w ramach gotówki, czeków gotówkowych zwykłych, potwierdzonych, poleceń przelewu, akredytyw, w których bank jest wskazany do domicyliat, czyli osoba, u której dokument ma być płatny. W ramach kredytu otwartego, jeżeli jest to określone w umowie, banki mogą wykupywać również weksle trasowane, jeżeli bank jest wskazany na nich jako domicyliat. Za wszystkie wymienione dokumenty bank płaci do wysokości udzielonego w umowie limitu. Kredyt otwarty jest kredytem odnawialnym, tzn. po spłacie może być udzielony ponownie.
Kredyt kasowy - upoważnia kredytobiorcę do pobrania z rachunku bieżącego kwoty przekraczającej pokrycie na tym rachunku. Kredyt jest udzielany w razie chwilowego braku gotówki w kasie, na okres od kilku do kilkunastu dni, i spłacany z najbliższych wpływów na rachunek bieżący kredytobiorcy. Kredyt płatniczy jest nieodnawialny, gdyż jego spłata nie powoduje możliwości ponownego wykorzystania. Oprócz wymienionych kredytów w rachunku bieżącym realizacja pozostałych następuje przez rachunek kredytowy.
Kredyt w rachunku pożyczkowym - uruchamiane są przez otwarcie dla kredytobiorcy specjalnego rachunku, na którym bank ewidencjonuje każdą wpłatę i spłatę kredytu. Kredytobiorca może mieć kilka rachunków kredytowych w zależności od liczby kredytów, z których korzysta, ponieważ każda z nich jest ewidencjonowano na oddzielnym rachunku. Kredyty w rachunku kredytowym są krótko- lub średnioterminowe i mogą zostać udzielane jako:
? kredyt docelowy przeznaczone na finansowanie jednej określonej transakcji, będąc kredytem nieodnawialnym
? kredyt na pokrycie wymagalnych zobowiązań udzielany na okres kilku miesięcy w razie krótkotrwałych trudności płatniczych wywołanych przejściowym wzrostem stanu zobowiązań, zakłóceniami w sprzedaży itp. nie powinien być kredytem odnawialnym
? kredyt kasowy udzielany w związku z chwilowym brakiem gotówki w kasie
? kredyt sezonowy na finansowanie potrzeb z związku z przesunięciem wpływów i nakładów eksploatacyjnych spowodowanych specyfiką produktu lub świadczonych usług, np. kredyt na skup płodów rolnych, udzielany na okres do dwóch lat i nieodnawialny
? linie kredytowe stanowiące kredyt finansujący wiele transakcji, których przedmiotem są sukcesywne i powtarzalne dostawy towarów czy świadczone na rzecz kredytobiorcy usługi, do wysokości określonego w umowie limitu kredytowego. Linia kredytowa jest udzielana bez określenia w umowie obowiązujących terminów i kwot wykorzystania kredytu w postaci transz i może mieć ona charakter kredytu odnawialnego, bądź nieodnawialnego.
Kredyt na własny dom -jest udzielany z przeznaczeniem na finansowanie:
? budowy domów jednorodzinnych lub wielo-mieszkaniowych,
? zakupu domów jednorodzinnych lub wielo-mieszkaniowych oraz lokali w domach wielo-mieszkaniowych,
? adaptację lub modernizację domów jednorodzinnych i wielo mieszkaniowych w celu zaspokojenia własnych potrzeb, sprzedaży bądź wynajmu.
Kredyt jest udzielany osobom fizycznym:
? posiadającym obywatelstwo polskie na stałe zamieszkałym w Polsce,
? obywatelom państw obcych posiadających prawo stałego pobytu w Polsce.
Do wkładu własnego kredytobiorcy zalicza się:
? środki pieniężne kredytobiorcy zgromadzone lub przewidziane do zgromadzenia w okresie realizacji inwestycji,
? wartość rynkową działki budowlanej lub rekreacyjnej, w przypadku gdy stanowi ona własność lub współwłasność kredytobiorcy,
? pierwszą opłatę wniesioną z tytułu użytkowania wieczystego gruntu,
? wydatki poniesione na przygotowanie inwestycji do realizacji, w tym m.in. koszty badań geologicznych, koszty opracowania dokumentacji technicznej, koszty przygotowania terenu pod budowę,
? wartość wykonanych prac przy budowie oraz zgromadzonych materiałów,
? pozostałe koszty związane z inwestycją (w tym opłaty notarialne, skarbowe, sądowe, opłaty związane z ubezpieczeniem budowy, koszty zabezpieczenia kredytu, prowizje pośredników).
Kredyt może być udzielony na okres do 25 lat, z wyjątkiem kredytu na zakup działki budowlanej lub rekreacyjnej, którego okres spłaty nie powinien przekroczyć 10 lat.
kredyt na zakup samochodów36- jest udzielany z przeznaczeniem na zakup samochodów osobowych i dostawczych:
? nowych ? produkcji krajowej i zagranicznej,
? używanych ? produkcji renomowanych firm zachodnich, które były eksploatowane maksymalnie 2 lata.
Kredyt ten jest przekazywany na rachunek dealera czy firmy, w której kredytobiorca nabywa samochód. Jego wysokość jest uzależniona od sytuacji finansowej kredytobiorcy i oferowanego zabezpieczenia, przy czym kredyt może finansować maksymalnie:
? 80% wartości samochodu nowego,
? 50% wartości samochodu używanego.
Kredyt podlega spłacie w ratach miesięcznych oprocentowanych zmiennie, a stosowane okresy kredytowania to:
? do 36 miesięcy w przypadku samochodu nowego,
? do 18 miesięcy w przypadku samochodu używanego.
2. Pojęcie i forma umowy kredytowej
Zgodnie z art. 69 Prawa bankowego, przez umowę kredytową bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie określoną kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, do zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w umownym terminie spłaty oraz do zapłaty prowizji od przyznanego kredytu 37
Umowa kredytowa jest umową:
- konsensualną - oznacza to, że umowę kredytową uznaje się za zawartą w chwili, gdy obie strony złożą stosowne, zgodne oświadczenie woli.
- dwustronnie zobowiązującą - ze strony banku oznacza to, że bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych. Ze strony kredytobiorcy natomiast jest to jednoznaczne z zobowiązaniem się do korzystania z tej kwoty na warunkach określonych w umowie kredytowej, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.
- odpłatną - bank od udzielonego kredytu pobiera prowizję i odsetki od kredytu już wykorzystanego
- nienazwaną - jej treść nie jest uregulowana przez przepisy kodeksu cywilnego, jedynie pewne jej szczególne cechy zostały uregulowana prawie bankowym.
Niezależnie od kwoty udzielonego kredytu, umowa kredytowa powinna być, według art. 69 ust.2 prawa bankowego, zawarta na piśmie. Forma pisemna została w tym przypadku zastrzeżona jedynie ze skutkiem dla celów dowodowych. Oznacza to, że jej niezachowanie (a więc zawarcie umowy np. ustnie) nie powoduje nieważności umowy. Pociąga za sobą jedynie taki skutek, że strony nie mogą w ewentualnym postępowaniu przed sądem żądać przeprowadzenia dowodu z przesłuchań świadków bądź stron umowy, żeby udowodnić, że umowa faktycznie została zawarta. Taki dowód jest w postępowaniu sądowym niedopuszczalny.
Zasada ta zawiera jednak pewne wyjątki. Zgodnie z art. 74 2 kodeksu cywilnego, mimo niezachowania formy pisemnej przewidzianej dla celów dowodowych, dowód ze świadków lub dowód z przesłuchania stron jest dopuszczalny, jeżeli obie strony wyraziły na to zgodę albo jeżeli fakt dokonania czynności prawnej będzie uprawdopodobniony za pomocą pisma. Sąd może również dopuścić wymienione dowody, jeżeli ze względu na szczególne okoliczności sprawy uzna to za konieczne.
Do umowy kredytu będzie miał również zastosowanie art. 78 k.c., według którego do zawarcia umowy w formie pisemnej wystarcza
1) złożenie własnoręcznego podpisu na umowie przez obie strony lub
2) wymiana dokumentów, z których każdy obejmuje treść oświadczenia woli jednej ze stron i jest przez nią podpisany.
Dodatkowo większość banków przestrzega zasady, iż najpierw składa podpis kredytobiorca, a dopiero potem bank.
W odniesieniu do składania oświadczeń woli przez osoby nie umiejące czytać, zgodnie z art. 80 k.c., umowa kredytowa musi być zawarta w formie aktu notarialnego Natomiast według art.79 k.c., osoba nie mogąca pisać, lecz mogąca czytać może ?podpisać się" na umowie kredytu w ten sposób,
że uczyni na niej tuszowy odcisk palca, a obok tego odcisku inna osoba wpisze jej imię i nazwisko umieszczając swój podpis lub zamiast kredytobiorcy podpisze się inna osoba ,a jej podpis będzie potwierdzony przez notariusza lub przewodniczącego zarządu gminy z zaznaczeniem, że został złożony na życzenie nie mogącego pisać, lecz mogącego czytać.
W praktyce banki zachowują formę pisemną, stosując gotowe druki umów kredytowych. Dołączone są do nich regulaminy kredytowe banków, które stanowią integralną część umowy.
3. Oprocentowanie kredytów
Bank stosuje zmienne zróżnicowane oprocentowanie kredytów, które uzależnione jest od kosztów pozyskania środków na działalność kredytową oraz oceny ryzyka kredytowego według obowiązującej w Banku metodologii.
Oprocentowanie indywidualnego kredytu pozostaje w ścisłym związku z kształtowaniem się bankowej podstawowej stopy procentowej jako wielkości zmiennej marży banku jako wartości stałej. Bankowa stopa podstawowa uzależniona jest od średniego kosztu pozyskania środków, który jest z kolei związany z wysokością oprocentowania kredytu refinansowego i rezerwy obowiązkowej, ustalonych przez Prezesa NBP. Wysokość oprocentowania kredytów dla podmiotów gospodarczych jest ustalona w drodze negocjacji między bankiem a kredytobiorcą i stanowi jeden z podstawowych warunków umowy kredytowej.
4. Prawne zabezpieczenie kredytów w tym zabezpieczenie hipoteką
Prawne zabezpieczenie kredytu powinno zapewnić bankowi zwrot udzielanego kredytu wraz z odsetkami i ewentualnymi kosztami. Stosuje się je po to, by przynajmniej częściowo otrzymać zwrot przyznanych środków, gdyby kredytobiorca nie uregulował wszelkich należności w terminach ustalonych umową. Do form prawnego zabezpieczenia zwrotu udzielonego kredytu zaliczamy
1) gwarancję bankową,
2) blokadę środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych,
3) poręczenie według prawa cywilnego,
4) weksel in blanco,
5) poręczenie wekslowe,
6) przelew wierzytelności,
7) przywłaszczenie na zabezpieczenie,
8) kaucja,
9) zastaw na zasadach ogólnych,
10) zastaw bankowy,
11) zastaw na prawach,
12) przystąpienie do długu,
13) przejęcie długu,
14) hipoteka (zwykła, kaucyjna, przymusowa),
15) inne przewidziane prawem cywilnym lub wekslowym.
Zabezpieczenie kredytu winno być ustanowione przed uruchomieniem kredytu lub najpóźniej w dniu jego uruchomienia. Bank może żądać zabezpieczenia kredytu w przypadku zagrożenia jego spłaty lub zmiany zabezpieczenia. Wszelkie koszty ustanowienia zabezpieczenia kredytu ponosi kredytobiorca.
Zabezpieczenie to majątek, który został zarezerwowany z przeznaczeniem na określony cel, a mianowicie na nieprzewidziane wydatki czy zobowiązania, których wielkość nie jest znana.
Jednym z warunków uzyskania kredytu jest zapewnienie przez kredytobiorcę odpowiedniego zabezpieczenia jego spłaty. Dotyczy to każdego rodzaju kredytu. Ustanowienie zabezpieczenia spłaty kredytu daje bankowi gwarancję odzyskania całości lub części udzielonych środków kredytowych, w przypadku gdy kredytobiorca z różnych przyczyn sam ich nie zwraca.
Bank może żądać zabezpieczenia spłaty kredytu przewidzianego prawem cywilnym i wekslowym na podstawie art. 93 ust. l, art. 70 ust. 2 i art. 75 ust. l prawa bankowego zarówno
przed udzieleniem kredytu, jak też w czasie korzystania ze środków kredytowych przez kredytobiorcę. W tym drugim przypadku bank z reguły wymaga dodatkowego zabezpieczenia oprócz już ustanowionego w umowie z uwagi na zły lub pogarszający się stan majątkowy kredytobiorcy.
Rozróżnia się materialne i prawne zabezpieczenia zwrotności kredytu. Zabezpieczenia materialne stanowi posiadany przez kredytobiorcę majątek, którego łatwe upłynnienie zapewnia bankowi możliwość szybkiego wycofania udzielonego kredytu. Prawne zabezpieczenie zwrotności kredytu zapewnia bankom uprzywilejowaną pozycję w dochodzeniu ich wierzytelności od kredytobiorcy w przypadku jego niewypłacalności lub likwidacji.
Wśród prawnych form zabezpieczenia kredytu można wyróżnić:
? zabezpieczenia osobiste,
? zabezpieczenia rzeczowe.
Zabezpieczenia osobiste charakteryzują się własnym zaangażowaniem osoby dającej zabezpieczenie, której odpowiedzialność za spłatę kredytu rozciąga się na cały majątek. Przy zabezpieczeniu rzeczowym wierzyciel egzekwuje swoje roszczenia z zastawionych rzeczy lub praw majątkowych. W przypadku ustanowienia zabezpieczenia na rzeczach bank domaga się zazwyczaj cesji praw z polis ubezpieczeniowych dotyczących tych rzeczy. Banki mogą żądać od kredytobiorcy zabezpieczenia kredytu w jednej lub kilku formach prawnych zabezpieczeń. Zabezpieczenie może być ustanowione przed udzieleniem kredytu, a także w czasie jego wykorzystania.
Do zabezpieczeń osobistych zalicza się:
? gwarancję bankową,
? poręczenie,
? przelew wierzytelności,
? przystąpienie do długu,
? weksel,
? ubezpieczenie kredytu.
Do zabezpieczeń rzeczowych zalicza się :
? hipotekę,
? zastaw,
? przewłaszczenie na zabezpieczenie,
? kaucję,
? blokadę środków na rachunku bankowym.
Gwarancja bankowa jest szczególnym rodzajem operacji bankowych, nie będącym formą rozliczeń, lecz zapewniającą zapłatę lub wywiązanie się z zobowiązań.
Gwarancja jest pisemnym zobowiązaniem banku do spłaty kredytu wraz z odsetkami i innymi poniesionymi kosztami bankowi, który udzielił kredytu, jeśli kredytobiorca nie wywiąże się z umowy kredytowej. Istotne jest by gwarancja dotyczyła okresu dłuższego niż okres kredytowania, gdyż pozwoli to na realizację praw banku po ostatecznym terminie spłaty kredytu. O gwarancję można ubiegać się w tym banku, który prowadzi rachunek podmiotu ubiegającego się o nią. Jej dodatkowym walorem jest zwolnienie z tworzenia rezerwy celowej na kredyty w sytuacji nieregularnej.
Gwarancja jest jednostronnym zobowiązaniem banku i nie może być odwołana , chyba że przewidziano to w jej treści. Treść gwarancji powinna zawierać informacje o transakcji, w
związku z którą udziela się gwarancji oraz dokładne określenie przedmiotu gwarancji, wysokości zobowiązania banku gwarantującego, a także terminu ważności gwarancji.
Prawo bankowe (art. 40 ust.3) do gwarancji bankowej nakazuje stosować odpowiednie przepisy kodeksu cywilnego, nie precyzuje jednak, jakie to są przepisy. Należy przyjąć, że poza przepisami części ogólnej prawa cywilnego (art. 1-125) i części ogólnej zobowiązań (art. 353-534) będzie miał zastosowanie przepis art. 391 k.c., dotyczący tak zwanej umowy o świadczenie przez osobę trzecią, tylko w nim bowiem można znaleźć podstawę do ustalenia cech gwarancji.
Poręczenie może być ustanowione według prawa wekslowego lub według prawa cywilnego.
Istota poręczenia wekslowego polega na tym, że zapłatę wystawionego przez kredytobiorcę weksla własnego in blanco poręcza osoba trzecia. Poręczyciel wekslowy ponosi taką samą odpowiedzialność jak wystawca weksla i jest to odpowiedzialność solidarna (bank może dochodzić swoich roszczeń albo od wystawcy weksla, albo od poręczyciela lub też od obu łącznie, w zależności od swojego uznania) z innymi osobami zobowiązanymi z weksla. Poręczenie wekslowe musi mieć charakter bezwarunkowy, bowiem zastrzeżenie warunku powoduje nieważność samego poręczenia. Może być dokonane przez każdą osobę posiadającą pełną zdolność do czynności prawnych poprzez umieszczenie na blankiecie wekslowym słowa ?poręczam" wraz z podpisem poręczyciela. Poręczyciel powinien także, choć nie ma takiego obowiązku podobnie jak wystawca, podpisać deklarację wekslową, aby uniknąć wątpliwości, co do warunków uzupełnienia weksla gwarancyjnego.
Poręczenie według prawa cywilnego (art. 876-887 kodeksu cywilnego) polega na tym, że poręczyciel zobowiązuje się względem wierzyciela wykonać zobowiązanie na wypadek, gdyby
dłużnik zobowiązania tego nie wykonał w przewidzianym umową terminie. W każdym przypadku oświadczenie poręczyciela musi być złożone na piśmie. Niezachowanie tej formy powoduje nieważność samego poręczenia. Natomiast oświadczenie banku może być złożone w dowolny sposób. Samo przyjęcie przez bank oświadczenia poręczyciela uznaje się za złożenie oświadczenia przez bank.
Zobowiązanie poręczyciela powinno jasno wskazywać kredyt, którego spłatę bierze na siebie w sytuacji, gdy kredytobiorca tego nie uczyni oraz osobę kredytobiorcy. Nie jest natomiast konieczne określenie wysokości tego kredytu, czyli górnego limitu poręczenia.
Podobnie jak przy poręczeniu wekslowym, tak i przy poręczeniu według prawa cywilnego poręczyciel staje się dłużnikiem solidarnym banku obok kredytobiorcy. Jeżeli jest kilku poręczycieli, są oni również dłużnikami solidarnymi.
Jeżeli poręczyciel spłaci kredyt zamiast kredytobiorcy, może żądać od banku wszelkich dokumentów związanych z udzieleniem, w celu realizacji roszczenia regresowego (zwrotnego), jakie posiada wobec niesolidnego kredytobiorcy. To, że kredyt został spłacony, nie oznacza bowiem wcale, iż dług główny wygasa. Poręczyciel wstępuje z mocy prawa w prawa zaspokojonego banku i dlatego może żądać zwrotu kwoty zapłaconej bankowi od kredytobiorcy.
Gdyby bank nie wywiązał się z obowiązku przekazania dokumentów związanych z umową kredytową i zabezpieczeniem, ponosi odpowiedzialność odszkodowawczą wobec poręczyciela (obowiązek banku w tym zakresie wynika z art. 887 k.c.).
Przelew wierzytelności (cesja) jest umową między kredytobiorcą a kredytującym go bankiem.
W umowie kredytobiorca ceduje na bank swoją wierzytelność wobec osoby trzeciej na zabezpieczenie swojego zobowiązania wobec banku z tytułu udzielonego mu kredytu. Cesja może dotyczyć jednej wierzytelności lub kilku, co powinno być w umowie wyraźnie określone. Akt cesji wierzytelności powinien być dokonany w formie pisemnej, przy równoczesnym pisemnym powiadomieniu dłużnika przez kredytobiorcę o dokonanej cesji jego wierzytelności na rzecz banku. Bank jest zainteresowany tym, aby cedowane wierzytelności były realne i łatwo ściągalne bowiem kredytobiorca dokonujący cesji nie ponosi odpowiedzialności za wypłacalność dłużnika, a jedynie za faktyczne występowanie cedowanej wierzytelności.
Przedmiotem cesji może być każda wierzytelność (pieniężna i niepieniężna), chyba że zakazują tego przepisy ustawy, postanowienia umowy lub sprzeciwia się temu właściwość zobowiązania.
Przystąpienie do długu jest zabezpieczeniem polegającym na tym, że obok dotychczasowego kredytobiorcy dłużnikiem banku staje się osoba trzecia, która odpowiada solidarnie za spłatę kredytu na warunkach określonych umową. Wykorzystywane jest w sytuacjach, gdy następuje przeniesienie majątku (jego części) lub działalności kredytobiorcy na osoby trzecie. Wtedy stają się one współodpowiedzialne za wykonanie dotychczasowych zobowiązań kredytobiorcy.
Weksel własny in blanco to taki rodzaj weksla, który w momencie wystawienia nie spełnia wszystkich wymogów, stawianych w przepisach ustawy z dnia 28 kwietnia 1936 r. - Prawo wekslowe ( Dz.U. nr. 37, poz. 282).
Jest on bowiem opatrzony podpisem wystawcy ( kredytobiorcy), ale nie zawiera takich elementów jak suma wekslowa i data płatności. Z reguły weksle tego typu są wystawiane w chwili, gdy strony nie wiedzą jeszcze, jaka będzie wysokość roszczeń remitenta (banku kredytującego) oraz kiedy nastąpi ich realizacja. Z tego też względu wystawca podpisuje blankiet wekslowy, upoważniając jednocześnie remitenta do uzupełnienia pozostałych składników, w tym zwłaszcza sumy wekslowej i daty płatności. Uzupełnienie weksla powinno się odbyć w taki sposób, jaki strony uzgodniły w momencie wystawienia weksla. Do tego celu
służyć ma wystawiona deklaracja wekslowa ( porozumienie wekslowe), czyli umowa przewidująca warunki i sposób wypełnienia weksla przez jego posiadacza (bank). Wystawienie deklaracji wekslowej nie jest obowiązkowe, ale warto to uczynić ze względu na ewentualne spory, co do kwestii prawidłowości uzupełnienia weksla o brakujące składniki.
Na zabezpieczenie jednego kredytu może być wystawionych kilka weksli gwarancyjnych. Ma to dla banku duże znaczenie szczególnie w sytuacji, gdy na każdym z nich podpisze się inny poręczyciel lub też gdy każdy weksel ma innego wystawcę.
Ubezpieczenie kredytu jest dosyć nową formą zabezpieczenia kredytów. W celu ubezpieczenia ryzyka nie wywiązania się kredytobiorcy z umowy, kredytobiorca lub bank podpisują stosowną umowę z wybranym zakładem ubezpieczeń. W przypadku podpisania umowy przez kredytobiorcę, niezbędne jest sporządzenie umowy - cesji kwoty ubezpieczenia na rzecz banku w przypadku zaistnienia wypłaty odszkodowania.
Hipoteka polega na tym, że w celu zabezpieczenia wierzytelności z tytułu udzielonego kredytu można nieruchomość obciążyć prawem, na mocy którego wierzyciel (bank) będzie mógł dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń (nie spłaconego kredytu) z tej nieruchomości bez względu na to, czyją stała się własnością i z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Hipoteka może zabezpieczać tylko wierzytelności
pieniężne i dlatego powinna być wyrażona w oznaczonej sumie pieniężnej. Zabezpiecza ona
obok wierzytelności głównej także świadczenia uboczne, np. nie przedawnione odsetki oraz przyznane koszty postępowania. Przedmiotem hipoteki może być:
? cała nieruchomość, stanowiąca własność kredytobiorcy lub osoby trzeciej,
? ułamkowa część nieruchomości, jeśli stanowi ona udział we współwłasności,
? użytkowanie wieczyste ~ wraz z wygaśnięciem użytkowania wieczystego wygasa również hipoteka,
? spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego lub użytkowego,
? prawo do domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej,
? wierzytelność zabezpieczona hipoteką.
Hipoteką można też obciążyć kilka nieruchomości jednocześnie w formie odrębnych hipotek dla każdej z tych nieruchomości. W takim przypadku dzieli się udzielony kredyt proporcjonalnie na każdą z nieruchomości w zależności od jej wartości.
Hipoteka nie ulega przedawnieniu, tzn. utrzymuje się na nieruchomości aż do całkowitego wygaśnięcia zabezpieczonej nią wierzytelności banku. Właściciel nieruchomości ma jednak możliwość dalszego obciążania, sprzedaży lub rozporządzania w inny sposób tą nieruchomością. Powstaje wskutek zawarcia umowy między bankiem udzielającym kredytu a właścicielem nieruchomości lub też w wyniku orzeczenia sądowego (hipoteka przymusowa)
albo z mocy samego prawa (hipoteka ustawowa). Do jej powstania wymagany jest również wpis w księdze wieczystej, który ma charakter konstytutywny, co oznacza, że dopiero z chwilą jego dokonania hipoteka powstaje. Z wnioskiem o dokonanie wpisu może wystąpić zarówno bank, jak i właściciel nieruchomości. Jeżeli czyni to właściciel, musi dołączyć do wniosku swoje oświadczenie dokonane w formie aktu notarialnego o obciążeniu nieruchomości hipoteką. Natomiast, jeżeli z wnioskiem występuje bank, dołącza do niego wystawione przez siebie zaświadczenie stwierdzające fakt udzielenia kredytu, jego wysokość, oprocentowanie, warunki spłaty.
Zaspokojenie roszczeń banku z nieruchomości obciążonej hipoteką następuje
najczęściej w drodze postępowania egzekucyjnego, określonego w przepisach kodeksu
postępowania cywilnego. Podstawą prowadzenia egzekucji jest bankowy tytuł
wykonawczy, opatrzony sądową klauzulą wykonalności. Zgodnie z art. 96 prawa
bankowego, bankowe tytuły wykonawcze są wystawione na podstawie ksiąg banków
lub innych dokumentów związanych z dokonywaniem czynności bankowych.
Najczęściej hipoteka wygasa z mocy prawa wraz z wygaśnięciem wierzytelności, czyli spłaceniem kredytu z należnymi odsetkami. Po wygaśnięciu hipoteki bank jest zobowiązany wydać właścicielowi nieruchomości odpowiednie oświadczenie , które będzie podstawą do dokonania wpisu o wykreśleniu hipoteki z księgi wieczystej.
Zastaw może występować w różnej formie i może być ustanowiony na zbywalnych rzeczach ruchomych kredytobiorcy lub osoby trzeciej. Na jego mocy bank może dysponować rzeczami ruchomymi bez względu na to czyją są własnością, z pierwszeństwem przed osobistymi wierzycielami właściciela. Zastaw pozostaje w mocy bez względu na zmiany, którym przedmiot zastawu może ulec w toku przetwarzania. Także w razie połączenia rzeczy obciążonej zastawem z innymi rzeczami obejmuje on także te rzeczy. Wraz z umową zastawu bank wymaga ubezpieczenia i cesji z umowy ubezpieczenia. Zastaw może łączyć się z przeniesieniem na bank posiadania przedmiotu zastawu. Zaspokojenie banku z rzeczy obciążonej zastawem może nastąpić w postępowaniu egzekucyjnym lub pozasądowym. Ze względu na sposób powstania wyróżnia się następujące rodzaje zastawów:
? zastaw umowny - powstaje na podstawie umowy i łączy się z wydaniem rzeczy wierzycielowi,
? bankowy zastaw rejestrowy - jest ważny po sporządzeniu umowy w formie pisemnej, z zawarciem dokładnego spisu (opisu) podmiotów zastawu w sposób określający ich właściwości (cechy, numery i inne) i wpisania tej umowy do rejestru zastawów banku. Możliwe jest tu pozostawienie rzeczy ruchomych w posiadaniu kredytobiorcy,
? zastaw ustawowy - powstaje z mocy prawa.
Przewłaszczenie na zabezpieczenie to przeniesienie własności przedmiotu stanowiącego zabezpieczenie, który należy do kredytobiorcy lub osoby trzeciej, na rzecz banku udzielającego kredytu. Przedmiotem przewłaszczenia mogą być tylko rzeczy oznaczone co do tożsamości.
Zazwyczaj umowa przewiduje, że przewłaszczający zatrzymuje przewłaszczone rzeczy w swoim posiadaniu. Bank zezwala na używanie przewłaszczonej rzeczy do czasu całkowitej spłaty kredytu wraz z odsetkami. Bez zgody banku przewłaszczający nie może oddać danej rzeczy osobie trzeciej do używania. Bank prowadzi rejestr rzeczy przewłaszczonych, a każda jest określona w treści umowy w sposób umożliwiający jej identyfikację. Jest to najwygodniejsza dla banku forma zabezpieczenia kredytów.
Kaucja to złożone w banku przez kredytobiorcę lub inną osobę środki pieniężne, wkłady na książeczkach oszczędnościo0wych, bony oszczędnościowe i obligacje na okaziciela, które mogą być przyjęte przez bank w przypadku opóźnienia spłaty kredytu i odsetek. Poprzez przejęcie i sprzedaż kaucji wierzyciel może zaspokoić wierzytelność do pełnej jej wysokości.
Blokada środków na rachunku bankowym i depozytów następuje przez ustanowienie nieodwołalnej blokady środków pieniężnych na rachunkach bankowych. Może j ą ustanowić jedynie posiadacz rachunku . Dotyczyć może też depozytu rzeczowego lub zawartości skrytki sejfowej.
Gdy kredytobiorca spłaci w pełni swój dług, bank wydaje pisemną zgodę na odblokowanie rachunku i zwolnienie depozytu.
Znaczenie zabezpieczenia kredytu jest tym większe, im większe jest ryzyko kredytowe
związane z udzieleniem danego rodzaju kredytu. Ostateczne wymogi dotyczące
zabezpieczeń określane są dopiero po zbadaniu zdolności kredytowej podmiotu i ryzyka
kredytowego banku.
W praktyce kredytowej banki dokonują wyboru zabezpieczenia
analizując:
? rodzaj kredytu, jego wysokość i okres kredytowania,
? status prawny i sytuację ekonomiczno finansową kredytobiorcy,
? dotychczasowe zobowiązania kredytobiorcy,
? cechy danego zabezpieczenia,
? realną wysokość kwoty możliwej do uzyskania i koszty postępowania,
? sytuację finansową i majątkową poręczycieli z uwzględnieniem stanu ich zobowiązań.
W okresie kredytowania mogą występować zmiany w liczbie i zakresie zabezpieczeń. Zgodnie z prawem bankowym, jeśli podczas realizacji umowy kredytowej posiadane przez bank zabezpieczenia stracą na wartości lub pogorszy się sytuacja finansowa kredytobiorcy, bank może żądać wzmocnienia zabezpieczeń pod rygorem wypowiedzenia umowy.
Zakończenie
Działalność kredytowa należy do najważniejszych rodzajów działalności prowadzonej przez banki i jest podstawowym źródłem ich dochodów. Ma ogromny wpływ na rozwój prywatnych przedsiębiorstw i podejmowanie przez nie działalności inwestycyjnej. W ostatnich latach kredyt stał się jednym z podstawowych motorów napędzających wzrost gospodarczy. Podmioty gospodarcze mające środki własne, ale prowadzące aktywną politykę finansową często decydują się na uzyskanie kredytu do planowanych zamierzeń rozwojowych, kierując posiadane kapitały na inne cele. Wynika to z przeprowadzonego przez nie rachunku ekonomicznego i oszacowania kosztu kredytu. Pierwsze lata działalności banków w gospodarce rynkowej spowodowały pogorszenie sytuacji finansowej niektórych z nich a niektóre doprowadziły do bankructwa. Powodem była zła jakość zarządzania, zbyt liberalna polityka kredytowa, niewłaściwa kontrola wewnętrzna, niedostatecznie wykształcona i niekompetentna kadra pracownicza. Obecnie sytuacja jest dużo lepsza. Jest to wynikiem działania nadzoru bankowego i egzekwowania od banków stosowania się do regulacji ostrożnościowych. Przyczyniło się to do ochrony klientów banków i całego systemu bankowego przed błędami i niedoskonałościami rynku.
Instytucją udzielającą kredytu bankowego jest bank. Płaci on deponentom (zakładający lokaty i składający depozyty) odsetki mające wynagrodzić utracone korzyści wynikające z innego wykorzystania tychże środków, a jednocześnie udziela kredytów tym podmiotom, którym są one potrzebne i które spełniają warunki ekonomiczne stawiane przez bank. W zamian pobiera on odsetki, których wysokość uzależniona jest od kosztów pozyskania środków od deponentów, kosztów działalności banku i ryzyka związanego z możliwością niewypłacalności kredytobiorcy.
W pracy przedstawiona została istota i rodzaje kredytów, warunki na jakich mogą zostać udostępnione oraz sposoby ich zabezpieczenia .
Dlatego też w portfelu kredytów banku tak wiele miejsca zajmują kredyty dla ludności oraz dla małych przedsiębiorstw produkujących, handlowych i usługowych.
Mimo braku w okolicach Buska-Zdroju dużych przedsiębiorstw (zarówno państwowych jak i prywatnych) widoczna jest powolna odbudowa po gwałtownym i głębokim załamaniu w 1993-1994 roku akcji kredytowej przeznaczonej dla podmiotów gospodarczych. Kilkukrotny wzrost wartości udzielanych kredytów ( w cenach stałych ) związany był przede wszystkim z rozwojem sektora prywatnego. Zastanawiające jest, iż wzrost wartości akcji kredytowej był efektem nie zwiększania liczby przyznanych kredytów lecz wzrost ich średniej wartości. Świadczy to o powolnej lecz stałej poprawie sytuacji firm ( zwiększającej stopień wiarygodności) oraz o postępującym rozwoju firm i ich postępującej modernizacji, która tak jak na całym świecie finansowana jest przede wszystkim kredytem.
Ciągła zmiana struktury portfela kredytów oraz ustawiczny spadek udziału kredytów wątpliwych i straconych świadczy, że oddział w Busku-Zdroju jest organizacją dynamiczną, reagującą na bodźce z zewnątrz . W efekcie na rynku usług detalicznych ( obsługa ludności ) buski oddział BPH S.A. staje się coraz groźniejszym konkurentem dla PKO BP, przejmuje obsługę finansową związaną z rolnictwem od Banku Spółdzielczego i jest niekwestionowanym liderem w dziedzinie obsługi dużych podmiotów gospodarczych i instytucji państwowych..
Wykaz literatury:
1) Bernard & Colii ? ?Słownik ekonomiczny i finansowy?, Warszawa 1999r.
2) C.H Beck ? Twoje Prawo?Kodeks Cywilny? wyd .C.H. Beck 2005r.
3) Dobosiewicz Z.-? Bankowość? wyd.ekon. Warszawa 2003r.
4) Jaworski W.L- ? Bankowość? ,podręcznik akademicki, SGH, Warszawa 2000r.
5) Krzyzkiewicz Z.-?Banki- rynek, operacje, polityka?, Poltext, Warszawa 2000r.
6) Przybylska ? Kapuścińska W.- ?Kredyty i gwarancje bankowe? Poznań 2000r.
7) Rajczyk M.- ?Banki komercyjne?, FEE, Katowice 2000 r.
8) Rymek A.-? Kredyty?, poradnik dla praktyków, Twigger S.A Warszawa 1999r.
9) Talecka A.Niczyporuk P.- Bankowość- ?System bankowy i usług? Białystok 2004r.
10) Winiarski B.- ?Polityka finansowa? AE, Wrocław 1996r.
11) Wysocki M.- ?Poradnik inspektora kredytowego? Warszawa 1999r.
Wykaz aktów prawnych:
1) Ustawa z dnia 3.II 1989 r. o Narodowym Banku Polskim, Dz.U.1989, Nr 4, poz.22,
2) Ustawa z dnia 18 XII 1989 r. o zmianie ustaw Prawo bankowe i o Narodowym Banku Polskim, Dz. U. 1989 r., Nr 74, poz. 439,
3) Ustawa z dnia 22 III 1991 r. ? Prawo o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych, Dz. U. Nr 35, poz. 155,
4) Ustawa z dnia 14.II 1992r. o zmianie ustawy Prawo bankowe i niektórych innych ustaw, Dz. U. 1992, Nr 20, poz.78,
5) Ustawa z dnia 14.XII.1994r. o Bankowym Funduszu Gwarancyjnym Dz.U.1995 Nr 4, poz. 33,
6) Ustawa z dnia 29.VIII.1997r.- o Narodowym Banku Polskim, Dz.U.2005.Nr 1, poz. 2 z późniejszymi zmianami
7) Ustawa z dnia 29.VIII.1997r.- Prawo bankowe Dz. U. 2005. Nr 1, poz. 2 z późniejszymi zmianami,
8) Ustawa z dnia 27.VII.2002r.-Prawo dewizowe, Dz. U.2002 Nr 141, poz.1178 z późniejszymi zmianami,
9) Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 11.IV.1988r. w sprawie utworzenia Banku Przemysłowo ? Handlowe Dz. U. Nr 21, poz. 140
Inne źródła:
1) Bank BPH, kredyt inwestycyjny, broszura informacyjna, BPH S.A, Busko ? Zdrój 2007r.
2) Bank BPH, kredyt lombardowy, broszura informacyjna BPH S.A, Busko ? Zdrój 2007r.
3) Bank BPH, kredyt dyskontowy, broszura informacyjna BPH S.A, Busko ? Zdrój 2007r.
4) Bank BPH, kredyt na inkaso czeku potwierdzonego, broszura informacyjna, BPH S.A, Busko ? Zdrój 2007 r.
5) Bank BPH, kredyt na zakup samochodu, broszura informacyjna, BPH S.A, Busko ? Zdrój 2007r.
6) Bank BPH, kredyt na własny dom, broszura informacyjna, BPH S.A, Busko ? Zdrój 2007r.
7) http://www.bph.pl
8) http://www.bhp.pl- Misja Banku
9) http:// www.expander.pl-? słownik terminów finansowych?
Przeczytaj podobne teksty
Treść zweryfikowana i sprawdzona
Zgodnie z misją, Redakcja serwisu dokłada wszelkich starań, aby dostarczać rzetelne i sprawdzone treści edukacyjne.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.
Dodatkowe oznaczenie "Sprawdzona treść" wskazuje, że dany materiał został zweryfikowany przez Redakcję lub ekspertów współpracujących z serwisem.
Weryfikacja tekstu odbywa się na następujących poziomach:
1. Sprawdzenie tekstu pod kątem ewentualnych błędów ortograficznych, stylistycznych, interpunkcyjnych lub innych.
2. Weryfikacja tekstu pod kątem błędów rzeczowych.
3. Sprawdzenie materiału pod kątem ich aktualności.