Wychowanie równoległe w polskim systemie edukacyjnym

Na początku należy wyjaśnić, na czym polega wychowanie równoległe. Jest to szerszy krąg oddziaływań niż oddziaływania pozaszkolnych instytucji wychowawczych Pojęcie to wiążemy z całością wpływów oddziałujących na młodą generację poza szkołą, łącznie z kontaktami społecznymi i kulturowymi w środowisku oraz środkami masowego przekazu. Wychowanie równoległe jest to kształcenie, wychowanie, opieka w instytucjach wychowania pozaszkolnego, kulturalno- oświatowych, opiekuńczo-wychowawczych. Dotyczy tylko pewnej grupy dzieci i młodzieży. Te wpływy kończą się w pewnym okresie życia, gdy opuszczają instytucje. Organizacjami pozaszkolnymi mogą być np. domy kultury, świetlice, kluby.
Cechy wychowania równoległego obejmuje dzieci, młodzież, a także ludzi dorosłych jak zostało to już wcześniej wspomniane. Ma charakter intencjonalny-zamierzony, planowy, ale może mieć charakter okazjonalny, nie intencjonalny.

 Realizatorami edukacji równoległej zamierzonej są jednostkowe grupowe siły społeczne w środowisku

 Realizatorami edukacji równoległej niezamierzonej może być środowisko społeczne, kulturowe, przyrodnicze


 Otwartość na wpływy innych makro i mikro środowisk

 Zróżnicowanie oddziaływań środowiskowych


 W porównaniu z edukacją szkolną jest mniej sformalizowana, w większym stopniu nastawiona na zaspokajanie potrzeb indywidualnych dzieci, młodzieży i dorosłych bardziej atrakcyjna w swej treści, formach a także dobrowolna

 Podmiotowość edukacji równoległej wyraża się w przestrzeganiu zasad: oddanych inicjatyw środowiskowych, autonomii i zaufania: wolności i wyboru i w podejmowaniu decyzji, tolerancji, partnerstwa i dialogu.


 Efekty i skutki oddziałowywań wychowania równoległego dotyczą zmian jakie stwarzają oddziaływanie środowiskowe, a które dotyczą sfer życia człowieka i jego osobowości oddziaływania mogą prowadzić do wartościowych wychowawczo-rozwojowych zmian w życiu człowieka, ale i do niepożądanych, patologicznych

Ogniwa edukacji:

 Ośrodki wychowania naturalnego ( rodzina )

 Placówki opiekuńczo-wychowawcze dla dzieci i młodzieży np. domy dziecka


 Placówki wspomagające rozwój dzieci i młodzieży np. świetlice, czytelnie

 Instytucje bezpośredniego upowszechnienia kultury i sztuki np. kino, teatr


 Instytucje i środki masowego komunikowania np. radio, telewizja

 Instytucje społeczno-wychowawcze np. kościół


 Ośrodki organizujące działalność wychowania np. służba zdrowia


Pozaszkolne środowiska wychowawcze dostarczają bodźców, które umożliwiają zaspokojenie wrodzonych i nabytych potrzeb dziecka. Im więcej bodźców dostarcza środowisko, tym lepsze są możliwości rozwoju osobowości młodego człowieka. Ważnym czynnikiem wychowania jest zapobieganie patologii zachowań. Istotną rolę w tym względzie ma do spełnienia system wychowania pozaszkolnego. Dziecko w wieku rozwojowym mające kontakt np. ze środowiskiem demoralizującym z łatwością przyswaja sobie złe zwyczaje tego środowiska oraz jego normy i wartości. Do pozaszkolnych środowisk wychowawczych pedagodzy zaliczają: organizacje i stowarzyszenia, środowisko podwórkowe, ulicę oraz środki masowego upowszechniania kultury. Mówiąc o organizacjach i stowarzyszeniach ma się na myśli takie związki jak: komitet osiedlowy, komitet rodzicielski, rada parafialna, samorządy dziecięce i młodzieżowe itp. Podstawową funkcją jaką pełnią stowarzyszenia i organizacje jest opieka i wychowanie. Przez przynależność do środowisk o pozytywnym oddziaływaniu, młody człowiek wdraża się do pełnienia ról społecznych i zawodowych, upowszechniania wiedzy i kształtowania określonych postaw. Organizowanie czasu wolnego młodzieży w środowisku pozaszkolnym jest bardzo trudne, gdyż zainteresowania i potrzeby tej grupy są ogromne zróżnicowane, a tradycyjne formy opieki pozaszkolnej praktycznie już nie istnieją. Natomiast te które przetrwały, są dla nastolatków nieciekawe i mało atrakcyjne. Biblioteki osiedlowe, które miały ogromne znaczenie w wychowaniu pozaszkolnym ( organizowały konkursy czytelnicze, wystawy książek, przeglądy nowości wydawniczych, spotkania autorskie itd. ), przestały istnieć z braku środków finansowych. Domy kultury zamieniły się w hurtownie i prywatne sklepy, a w klubach osiedlowych funkcjonują wypożyczalnie kaset lub siłownie. Również place zabaw i boiska są częstokroć złomowiskiem nie konserwowanych urządzeń bądź zmieniono je w osiedlowe parkingi. Dorastająca młodzież w chwili obecnej nie ma żadnej możliwości spędzenia czasu wolnego po zajęciach szkolnych. Pozostaje jej więc podwórko, ulica, w najlepszym wypadku telewizor bądź komputer. Środowisko podwórkowe jest miejscem, gdzie dzieci i młodzież spędzają wiele czasu. Mówiąc o środowisku podwórkowym czyli podwórze zamknięte i otwarte, bramy wjazdowe, korytarze piwnic, klatki schodowe, ogrody zagospodarowane i zaniedbane. Gromadzi się tu młodzież w różnym wieku oraz ludzie dorośli, którzy reprezentują odmienny niż otoczenie poziom moralny i kulturalny. Częste przebywanie na podwórku dzieci i młodzieży o różnych porach dnia jest między innymi: spowodowane chęcią ucieczki z domu, w którym panują awantury, kłótnie alkoholizm któregoś z rodziców, nuda, nieobecność rodziców, A także chęcią wspólnych zabaw z rówieśnikami. Ta młodzież nudząc się wszczyna bójki, zakłóca spokój, niszczy mienie społeczne. Podwórko jest również miejscem, gdzie młodzi ludzie, nie mając nadzoru dorosłych, przechodzą inicjacje alkoholowa, nikotynowa bądź narkotykową. Liczne badania i informacje w mediach dowodzą że podwórko niezorganizowane ma niekorzystny wpływ na prawidłowy rozwój psychospołeczny dzieci. Może też być czynnikiem sprzyjającym powstawaniu niedostosowanych, społecznie nie aprobowanych zachowań. Natomiast tzw. Podwórko zorganizowane np. świetlica szkolna socjoterapeutyczna, gdzie dziecko przebywa pod stała umiejętną kontrolą osób dorosłych ma niewątpliwie pozytywny wpływ na jego prawidłową socjonizacje. Świetlice te są organizowane przez MOPS lub kościół parafialny. Korzystać z nich mogą dzieci młodsze, najczęściej dotkniętych różnymi rodzajami patologii. W placówkach tych otrzymają ciepły posiłek i pomoc w odrabianiu lekcji. Na zachowanie oraz kształtowanie norm i postaw społecznych ma również wpływ ulica i wydarzenia życia codziennego. Postawa osób z szerszego środowiska ma wpływ na zachowanie się dziecka w miejscach publicznych, w domu czy też w szkole. Młodzież mieszkająca w pobliżu barów, restauracji, nocnych klubów obserwuje przechodzących tam ludzi( ich kłótnie, sprzeczki, bójki, picie alkoholu itp. ) i próbuje naśladować ich negatywne zachowania. Do zachowań tych dochodzi na terenie szkoły, najczęściej w toaletach, w których uczniowie palą papierosy, piją alkohol, zażywają środki odurzające. Na kształtowanie się postaw młodzieży w wieku adolescencji mają także wpływ poglądu na świat ludzi z ich otoczenia, ich poziom kulturalny i zaangażowanie w sprawy środowiska. Niesprzyjająca atmosfera w pozaszkolnym środowisku dziecka powiększa trudności, jakie musi ono codziennie pokonać, wpływa na niewłaściwy proces jego uspołecznienia. Elektronika wkroczyła intensywnie w życie dziecka. We wszystkie niemal jego dziedziny. Dziecko podobnie jak człowiek dorosły zostało wmontowane w świat techniki i ciągle podawane jest jego wpływom. Problemy współczesnego życia, pogoń rodziców za pieniędzmi lub dobrze płatną pracą, rodziny niepełne, a często utrata pracy i źródła dochodów- to wszystko sprawia, że rodzice spędzają większość czasu poza domem, nie poświęcając go na wychowanie swoich dzieci. Nuda, brak pieniędzy na inne rozrywki niż telewizja, likwidacja placówek sportowo-kulturalnych powodują, że dzieci po szkole siedzą wiele godzin przed telewizorem. Telewizja stała się swoistym członkiem rodziny. Kontakt z bohaterem ekranowym nie naraża dziecka na przykre doznania, nie krytykuje, nie odrzuca przyjaźni i miłości. Ów ekranowy bohater jest zawsze lojalny, nieagresywny, bezpieczny co nie znaczy, że dziecko nie cierpi( nie ma z kim porozmawiać). Telewizja dostarcza wielu wartościowych wiadomości i treści. Jednak w oferowanej rozrywce promują agresje, zwycięstwo kosztem innych, spryt i oszustwo. Istnieje duże prawdopodobieństwo, że oglądanie usprawiedliwionej przemocy może być powielane przez widza, czyli to co będzie oglądane będzie naśladowane lub wpłynie na poglądy dziecka. Demokratyzacja mediów prasowych spowodowała rozszerzenie oferty na rynku prasowym. Pojawiło się wiele różnorodnych czasopism atakujących młodzież agresywną w formie i treści szatą graficzną. Praktycznie w każdym miejscu, począwszy od kiosku ruchu, sklepu spożywczego po stacje benzynowe można kupić czasopisma. Ich wybór jest ogromny, poczynając od ambitnych pism popularnonaukowych ( ,,Enter”) przez pisma adresowane do młodzieży ( ,,Claudia”, ,,Dziewczyna”) czy kobiet ( ,,Twój styl”) a skończywszy na pornograficznych (,,cats”). Gazety codzienne czy tygodniki społeczno-kulturalne cieszą się mniejszym zainteresowaniem. Radio przez dłuższy czas pełniło funkcję przekazania treści informacyjnych i kulturalnych. Obecnie jest środkiem towarzyszącym innym codziennym czynnościom. Jest domeną ludzi młodych, zwłaszcza nastolatków, dla których stało się niezastąpionym środkiem przekazywania muzyki wraz z informacjami o jej twórcach. Radio towarzyszy młodzieży w zasadzie przez cały czas ( w domu, Internecie, samochodzie, kawiarni). Najczęściej są słuchane audycje muzyczne, powieści radiowe, programy sportowe. Komputery coraz bardziej konkurują z książką, radiem i telewizja. Każdego dnia rzeczywistość wirtualna rozszerza swoje granice. W nowym wirtualnym świecie szczególne miejsce zajmują gry komputerowe. Gry komputerowe z socjologicznego punktu widzenia są przede wszystkim przeznaczone dla ludzi młodych. Młodzież zafascynowana grami zaniedbuje swoje obowiązki, opuszcza się w nauce szkolnej, wagaruje spędzając czas w salonach gier komputerowych. Powoduje to, zmianę właściwych postaw i zachowań młodego człowieka, częste przejawy zachowań negatywnych i właśnie ten aspekt niepokoi szczególnie wychowawców i pedagogów. Gry i programy komputerowe, dobrane w sposób uwzględniający możliwości psychiczne dziecka, są cennym źródłem jego motywacji, kształcą sprawności psychomotoryczne, ułatwiają rozwój zainteresowań i ogólny rozwój intelektualny. Internet postrzega się jako technologie burzącą tradycyjne bariery na skutek nowych form komunikowania się ludzi ze sobą poprzez właśnie Internet. Dzieci i młodzież uzależnione od komputera nie znają siebie, mają niski poziom akceptacji, nie potrafią wyrażać swoich uczuć, są rozkojarzone, a przy tym często zaniedbują swoje obowiązki. Zastępowanie człowieka maszyną powoduje, że świat staje się odhumanizowany, a relacje międzyludzkie ulegają zaburzeniu. Kontakty z innymi ludźmi są podstawowym problem w życiu każdego człowieka. Mogą być one źródłem radości lub rozpaczy i odosobnienia. Jest to jedna z ważnych kwestii współczesnego świata.
Rolą pozaszkolnego środowiska wychowawczego jest kreowanie pozytywnych, wartościowych zachowań młodzieży. Niemniej jednak zanikanie tych tradycyjnych form opieki pozaszkolnej i brak alternatywnych często wpływają na kształtowanie się u młodych ludzi negatywnych, nie aprobowanych społecznie zachowań.