Ziemie polskie w starożytności
Najstarsze ślady pobytu istot ludzkich na ziemiach dzisiejszej Polski pochodzą z epoki lodowcowej. Zaczęła się ona ok 800 tys. lat temu, a zakończyła ok 10 tys. lat p.n.e. W tym czasie czterokrotnie nasuwał się na nasze ziemie od Gór Skandynawskich lodowiec. Zlodowacenia trwały mniej więcej 300 tys. lat, a towarzyszył im klimat polarny z roślinnością i zwierzostanem tundry. Ziemię porastały mchy i karłowate brzózki, a świat zwierzęcy stanowiły częściowo wymarłe już gatunki, jak mamut, nosorożec włochaty, niedźwiedź jaskiniowy, zając bielak, lis polarny. W okresie częściowego cofania się lodowca następowało ocieplenie, a tundrę wypierał step. Okresy międzylodowcowe charakteryzowały się trwałym ociepleniem.
W trzecim okresie lodowcowym, kiedy lodowiec sięgał po Góry Świętokrzyskie, ok.200 tys lat przed n.e, pojawiły się na naszych ziemiach gromady pierwotnych ludzi, zajmujących się łowiectwem i zbieractwem. Śladem ich życia i działalności są jedynie prymitywne narzędzia kamienne. Początki istot ludzkich na ziemiach polskich wiążą się ze starszym paleolitem ( starsza epoka kamienna - od greckego palaios = dawny i litos = kamień).
Najwcześniejsze ślady paleolitycznego człowieka zachowały się u nas na terenie Górnego Śląska w Raciborzu- Studziennej i w Bieńkowicach koło Raciborza, a także w Piekarach koło Krakowa i w jaskiniach ojcowskich.
W młodszym paleolicie, przypadającym na czwarte zlodowacenie, które zaczęło się ok. 60 tys. lat przed n.e., wybijają się na naszych ziemiach przemysły : oryniacki, magdaleński, szelecki, jarzmanowicki in. (nazwy pochodzą od miejsc w których znaleziono ślady.). Charakterystyczne dla młodszego paleolitu na ziemiach polskich jest pojawienie się ludzi o wyższym stopniu inteligencji.
Na lata 8000 do 4500 przed n.e. przypada mezolit (od greckiego mesos = środkowy i litos = kamień). Znamionował się on daleko idącą zmianą egzystencji ludzkiej, spowodowaną ustąpieniem lodowca i zniknięciem renifera, który był w poprzedzających kilkunastu tysiącleciach główną zwierzyną łowną. Polodowcowy krajobraz charakteryzował sie dużą liczbą rzek, jezior i lasów co sprzyjało rozwojowi rybołóstwa, łowiectwa leśnego i bardziej osiadłemu bytowaniu.
Następująca po mezolicie epoka neolityczna (neos = młody i litos = kamień) miała doniosłe znaczenie. Nowe fale osadników przyczyniły się zarówno do wzrostu zaludnienia jak i do stabilizacji osadnictwa. Dokonała się w tym czasie wielka rewolucja gospodarcza polegająca na upowszechnieniu się hodowli i uprawy rolniczej , która zaczynała spełniać ważniejszą rolę niż
łowiectwo i zbieractwo leśne.
Epokę neolitu datuje się w latach 4500 do 1800 przed n.e.
Następną epoką jest epoka brązu która przypada na lata 1800 do 70 przed n.e. Charakteryzuje się ona wytworzeniem się kilku kultur m.in unietyckiej, trzcinieckiej i przedłużyckiej na które na przełomie XIII i XII w.przed n.e. nałożyła się kultura łużycka, nazywana tak od od pierwszych znalezisk na terenie Łużyc. Kultura ta odznacza się dobrze rozwiniętym rolnictwem i hodowlą oraz znajomością metalurgii brązu, a w późniejszym okresie również żelaza.Z kulturą łużycką wiążemy zwykle problem prasłowian.
Na podstawie licznych wykopalisk, możemy się domyślać iż nasi prasłowiańscy przodkowie, byli przede wszystkim rolnikami i hodowcami. Uprawiali proso, pszenicę, jęczmień, soczewicę groch, bób, rzepę. Hodowali owce, świnie kozy, krowy. Ponadto łowili ryby, zwierzynę leśną, zbierali mid z barci,, rozwijali także niektóre umiejętności typu rzemieślniczego jak, ciesiołka, kołodziejstwo, tkactwo oraz garncarstwo. Na uwagę zasługuje ich metalurgia. Na początku stanął na wysokim poziomie wyrób sprzętu i ozdób z brązu, później kuźnictwo żelaza.
Pod względem organizacji społecznej podstawową komórką stała się rodzina (tzw. wielka rodzina skupiająca licznych krewnych). Budownictwo obronne kultury łużyckiej początkami sięgające IX wieku przed n.e., dobrze jest znane na podstawie wykopalisk w Biskupinie i Sobiejuchach w Wielkopolsce. Nie spostrzegamy w nich jednak miejsca, które mogłoby być siedzibą władcy. Prawdopodobnie faktyczną władzą był wiec dorosłych mieszkańców, czyli tzw. starszyzny, a jej wykonawcami powoływani wodzowie. Organizacja militarna była głównym celem tworzącego się zalążka ustroju państwowego. Z czasem ewolucja umożliwiła wykształcenie się zawodowych wojowników.
Charakterystycznym przejawem kultury łużyckiej był obrządek ciałopalny oraz kult słońca.
Słowianie
Od najdawniejszych czasów Słowianie zamieszkiwali ziemie położone na północ od Sudetów i Karpat.Zachodnią granicę terenów słowiańskich stanowiły rzeki : Odra i Nysa Łużycka. Na północy Słowianie osiągali wybrzeża Morza Bałtyckiego pomiędzy ujściem Odry i Wisły. Pierwotne puszcze wzdłuż jezior między dolnym biegiem Wisły i Niemna oddzielały Słowian od ich sąsiadów Prusów i Litwinów.Na wschodzie siedziby Słowian docierały do środkowego Dniepru. Kiedy w IV wieku sąsiadujący od zachodu za Słowianami Germanowie w poszukiwaniu nowych siedzib wyruszyli na południe i zachód, wówczas Słowianie zajęli tereny pomiędzy Odrą a Łabą i jej dopływem Salą. Następnie przekroczyli Sudety i Karpaty, zajmując ziemie położone na południe o tych gór - aż do Dunaju i jego dopływu Sawy. Nieco później opanowali znaczną część Półwyspu Bałkańskiego. Wreszcie na wschodzie Słowianie zajęli niemal całe dorzecze Dniepru oraz ziemie nad górną Wołgą i Oką, docierając na północy aż do jeziora Ładoga.
Wędrówki Słowian trwały do VII wieku. W wyniku tych wędrówek Słowianie nie tylko znacznie powiększyli obszar przez siebie zamieszkany, ale podbiwszy dawnych mieszkańców zmieszali się z nimi. To wszystko wpłynęło na wytworzenie się różnic pomiędzy dość jednolitymi przedtem plemionami słowiańskimi.Mimo tych różnic obecnie wszystkie narody słowiańskie łączy ze sobą bliskie pokrewieństwo językowe.
Wynikiem wędrówek był podział Słowian na : zachodnich, wschodnich i południowych.
Słowianie zachodni zamieszkiwali ziemie położone między Łabą a Bugiem na południe od Bałtyku aż po środkowy Dunaj. Byli oni narażeni na najazdy swych zachodnich sąsiadów, Germanów. Ponieważ Słowianie nie rozumieli ich mowy, nazwali ich Niemcami tzn. niemymi. W wyniku zaborów niemieckich część Słowian Zachodnich została później wytępiona, jak mieszkający pomiędzy dolną i środkową Łabą a Odrą Połabianie. Inni utworzyli narody zachodniosłowiańskie : polski, czeski, słowacki i oparli się zwycięsko zaborczości niemieckiej.Ludność która później utworzyła państwo polskie, zamieszkiwała dorzecze Odry i Wisły.
Słowianie wschodni,rozmieszczeni na terenach położonych na wschód od Bugu aż do dorzecza Wołgi, już w IX wieku zdołali utworzyć silne państwo ze stolicą w Kijowie nad Dniestrem, zwane Rusią Kijowską. Z czasem z grupy wschodniosłowiańskiej czyli ruskiej utworzyły się trzy narody : rosyjski, ukraiński i białoruski.
Słowianie południowi oddzieleni zostali od reszty Słowian przez Węgrów, którzy w początkach X wieku osiedlili się nad środkowym Dunajem i Cisą oraz mieszkających na północ od dolnego Dunaju Rumónów. Słowianie południowi dali początek czterem narodom : Słoweńcom, Chorwatom, Serbom i Bułgarom.
Od najdawniejszych czasów głównym zajęciem ludności słowiańskiej było rolnictwo. Uprawa roli stała jednak jeszcze bardzo nisko, wskutek czego ziemia dawała małe plony. Uprawę roli prowadzono nie tylko na terenach bezleśnych, ale także zajmowano pod uprawę zarośla i część obszarów leśnych. W czasach bardzo odległych w celu przygotowania pod uprawę terenów leśnych zarośla i mniejsze drzewa ścinano i palono, z większych drzew zrywano korę, a kiedy pozbawione jej drzewa usychały, wówczas palono je, a popiół służył jako nawóz. Uzyskiwano w ten sposób nowy użyźniony teren pod uprawę. Ziemię obsiewano tak długo, dopóki dawała plony. Kiedy po kilku latach ziemia została wyjałowiona, wówczas brano pod uprawę nowy skrawek lasu. Taką uprawę roli nazywano wypaleniskową. Narzędziami, którymi się ludzie pierwotnie posługiwali przy uprawie była początkowo rogowa motyka, a później sporządzone z rozwidlonej gałęzi radło. W czasach późniejszych radło zaopatrywano żelaznym ostrzem, zwanym radlicą, służącym do spulchniania ziemi. Do usprawnienia i ulepszenia orki przyczyniło się wykorzystanie wołów jako siły pociągowej. Dawało to możliwość uprawiania większego obszaru ziemi.
Z czasem żelazne radlice i sierpy rozpowszechniły się. Dzięki doskonalszym sposobom uprawy, plony stawały się znacznie większe. Zarzucano więc wypalanie lasów i branie pod uprawę coraz to nowych obszarów ziemi. Zaczęto gospodarować na jednym, stałym obszarze ziemi uprawnej. W VII i VIII wieku na naszych ziemiach, podobnie jak na terenach całej Słowiańszczyny, nastąpiło przejście do rolnictwa stałego. Miało to olbrzymie znaczenie dla dalszego rozwoju gospodarczego. Siano głównie proso pszenicę i jęczmień oraz w mniejszym stopniu owies i żyto. Oprócz zbóż uprawiano także: mak, len, konopie, bób oraz warzywa: ogórki, rzepę i czosnek.
Podobnie jak rolnictwo duże znaczenie miała również hodowla. Hodowano świnie, krowy i owce. Hodowla koni nie odgrywała wówczas większej roli, gdyż koni używano tylko do celów wojennych.
Hodowla dawała ludności pokarm mięsny uzupełniany przez zwierzynę leśną.
Narzędzia i broń wyrabiano z żelaza, naczynia zaś z gliny. Rudę żelaza wytapiano w małych piecach. W piecach tych zwanych dymarkami układano kolejno warstwy węgla drzewnego i rudy żelaza.Wyrabianiem narzędzi, broni i naczyń zajmowali się się rzemieślnicy hutnicy, kowale, garncarze. Są to najstarsze rzemiosła, jakie występują w dziejach ludzkości.
Z włókien lnianych i konopnych oraz z wełny owczej Słowianie sporządzali odzież. Znane też było budownictwo drewniane. Chaty budowano bez kominów, kurne. Dym z ogniska wydobywał się przez otwory w dachu.
Słowianie podobnie jak inne ludy na tym poziomie rozwoju produkowali żywność odzież narzędzia w obrębie własnych gospodarstw i tylko na własne potrzeby (gospodarka naturalna).
W czasach gdy zasadnicze znaczenie w gospodarce zajęły rolnictwo i hodowla, ludzie byli powiązani w rody. Rodem nazywano gromadę ludzi, pochodzącą od wspólnego przodka. W ten sposób członkowie rodu byli ze sobą w jakiś sposób spokrewnieni. Uprawa roli za pomocą bardzo prostych narzędzi wymagały wspólnego wysiłku większej gromady ludzkiej. Dlatego ludzie żyli i gospodarowali wspólnie, dzieląc pomiędzy siebie wysiłki wspólnej pracy. Obce im było pojęcie indywidualnej własności, gdyż wszystkie środki produkcji, tj. ziemia, bydło, narzędzia należały do wszystkich członków rodu. Każdy członek rodu niezależnie od płci i wieku, wykonywał pewne prace. Dorośli mężczyźni zajmowali się rolnictwem, hodowlą, myślistwem, rybołówstwem. Kobiety prowadziły gospodarstwo domowe, przygotowywały posiłki opiekowały się małymi dziećmi, tkały płótno i wełnę. Ludzie starsi służyli swym cennym doświadczeniem i radą, oni też przekazywali wiadomości o najważniejszych wydarzeniach z życia rodu, czuwali nad zachowaniem obyczajów i dokonywaniem obrzędów religijnych.
Na czele rodu stał jeden ze starszych, najbardziej doświadczonych mężczyzn. Kierował on pracami rodu, on też dowodził wszystkimi pełnoletnimi mężczyznami, gdy ród musiał bronić się przed napaścią, a także kiedy sam zamierzał atakować. Przy wydawaniu ważniejszych decyzji naczelnik rodu zasięgał rady u najstarszych członków rodu, lub zwoływał zebranie wszystkich dorosłych mężczyzn, aby usłyszeć ich zdanie.
W miarę rozwoju rolnictwa, co było wynikiem stałego ulepszania narzędzi i sposobu gospodarowania, plony stawały się obfitsze i współpraca całego rodu nie była już konieczna do zapewnienia każdemu z członków rodu podstawowego wyżywienia. Wtedy ziemię zaczęto dzielić pomiędzy rodziny, wchodzące w skład rodu. Podzielono również narzędzia i bydło Natomiast łąki, lasy, pastwiska i wody stanowiły nadal wspólną własność rodu. W ten sposób powstała własność rodzinna, a wraz z nią zaczęły się wytwarzać różnice majątkowe pomiędzy członkami rodu. Przy podziale ziemi bowiem naczelnicy rodu i ich najbliżsi krewni otrzymywali więcej ziemi, niż zwykli członkowie rodu. Tak tworzyły się zaczątki wielkiej własności ziemskiej.
W celu łatwiejszej obrony lub napaści, członkowie sąsiadujących ze sobą rodów łączyli się w tzw. opole, którego teren zajmował od kilkudziesięciu do kilkuset kilometrów kwadratowych powierzchni. Kilkanaście sąsiednich opoli tworzyło plemię. Dla zapewnienia lepszego bezpieczeństwa budowano w miejscach mało dostępnych, nad jeziorami, na wyspach i półwyspach jezior, miejsca obronne tzw. grody, gdzie chroniła się przed nieprzyjacielem miejscowa ludność.
Powstanie organizacji opolnych i plemiennych sprzyjało powiększaniu się wielkiej własności ziemskiej, gdyż ci co mieli dużo ziemii, otrzymywali większą część łupów jeńców wojennych. W ten sposób, powstała nieliczna, lecz potężna warstwa wielkich właścicieli ziemskich, zwanych możnymi. Możni sami nie uprawiali ziemii, lecz do tego celu posługiwali się ludnością niewolną, wywodzącą się od jeńców wojennych.
Wiadomości o wierzeniach i obyczajach plemion słowiańskich nad Odrą i Wisłą są bardzo skromne, gdyż nasi przodkowie nie posiadali znajomości pisma, a znaczne oddalenie od najbardziej rozwiniętych ośrodków kulturalnych, którymi były wówczas kraje nad Morzem Śródziemnym, sprawiało, że na ziemie polskie rzadko przybywali stamtąd ludzie. Byli to przeważnie kupcy. Obok nielicznych opisów przekazanych przez nich, ważnym dla nas źródłem są obrzędy i obyczaje.
Jak wszystkie ludy rolnicze nasi przodkowie czcili siły natury, a przede wszystkim oddawali cześć słońcu, wiedząc, że działanie promieni słonecznych powoduje wzrost roślin. Czczono też ogień i piorun. Bóstwem słońca był Swaróg, zwany też Swarożycem lub Dadźbogiem, czyli dawcą bogactwa. Wierzyli też w bóstwa opiekujące się źródłami, łąkami, polami, lasami. Nad domem i ogniskiem domowym czuwały specjalne bóstwa. Wielka liczba bóstw wynikała z tego, że człowiek pierwotny, nie umiejący wyjaśnić pewnych zjawisk przyrody przypisywał ich występowanie działalności wyższych istot. U naszych przodków nie wykształcił się silny stan kapłański. Ofiary bóstwom składali zwykle naczelnicy rodów lub ojcowie rodzin. Były to ofiary w żywności, składane pod drzewami na wzgórzach, przy źródłach. Najdłuższy dzień w roku czczono obrzędem zwanym sobótką , przetrwał on do naszych czasów, podobnie jak uroczystości związane z zakończeniem zbiorów, których ślady możemy oglądać w naszych dożynkach. Jeszcze do XIX wieku ludzie na wsi w początkach listopada, w Zaduszki pozostawiali na cmentarzach żywność dla zmarłych przodków. Obrzęd ten znany był pod nazwą dziady.
Obce źródła na ogół zgodnie podkreślają jako cechę dodatnią Słowian ich gościnność. Natomiast cechą ujemną, zaobserwowaną przez obcych, była kłótliwość i niechęć do zgodnego działania.
Państwo Polskie
Siedziby plemion słowiańskich, które tworzyły państewka plemienne, a z czasem utworzyły państwo polskie, były położone w dorzeczach Odry i Wisły i Warty (dopływem Odry). Mimo pewnych różnic plemiona zamieszkałe na tym obszarze były sobie bliskie. Ziemie położone nad środkową i dolną Wartą zamieszkiwało plemię Polan. Nazwa ich związana z polami świadczy o rozwoju rolnictwa na tych terenach. Spośród grodów Polan największymi były : Gniezno, Poznań i Kalisz. Plemię Polan stopniowo skupiało pod swą władzą inne plemiona polskie. Na wschód od Polan nad jeziorem Gopłem, górną Notecią i częścią środkowej Wisły znajdowało się terytorium plemienne z głównym grodem Kruszwicą, zwane później Kujawami. Od południa z Polanami mieszkający nad środkową Odrą i jej dopływem Ślężą - Ślężanie i nad górną Odrą Opolanie oraz kilka mniejszych plemion. Największym z plemion nadodrzańskich byli Ślężanie, toteż od nich nazwano cały kraj położony w dorzeczu górnej i środkowej Odry Śląskiem. Najważniejszym grodem Ślężan był Wrocław, a Opolan - Opole.
Północnymi sąsiadami Polan, oddzielonymi od nich rzeką Notecią, były plemiona pomorskie. Mieszkały one między dolnym biegiem Odry i Wisły. Nadmorskie położenie Pomorza sprawiało, że liczne tamtejsze grody jak Wolin, Kołobrzeg, Szczecin były, jak na owe czasy bardzo dobrze zaludnione.
Na południu, nad górną Wisłą i jej dopływami mieszkali Wiślanie, których najważniejszym grodem były Kraków i Wiślica. Na wschodzie zaś, nad środkową Wisłą i na ziemiach położonych przy ujściu od niej, Bugu i Narwii mieszkali Mazowszanie. Z grodów mazowieckich największe znaczenie miał Płock.
Niewiele wiadomo o organizacji państewek plemiennych. Można jednak powiedzieć że miały one swoich władców, których nazywano książętami. Książę rządził w oparciu o możnych. W sprawach ważniejszych wzywano wszystkich dorosłych mężczyzn, na zebranie które nazywano wiecem. Stałą siłę zbrojną księcia stanowiła drużyna. Utrzymywana przez księcia była podzielona na mniejsze oddziały rozmieszczone w ważniejszych grodach. W razie wojny walczyli nie tylko drużynnicy, ale również wszyscy dorośli mężczyźni należący do plemienia.
Ponieważ ziemie polskie były oddzielone terenami zamieszkałymi przez inne plemiona słowiańskie od ludów które posługiwały się pismem wzmianki u obych pisarzy, dotyczące powstania państwa polskiego, aż do połowy X wieku są bardzo skąpe. Dlatego głównym źródłem wiedzy poprzedzających połowę X wieku są wykopaliska. Są one bardzo obfite, a dzięki prowadzonym pracom wykopaliskowym (archeologicznym) ilość materiał wzrasta.
Na podstawie tego materiału można ustalić, iż państwa plemienne istniały na naszych ziemiach już w połowie IX wieku. Według spisanej później legendy założycielem rodziny panującej nad Polanami był Piast. Dlatego pierwszą dynastię panującą w Polsce (rodzinę panującą w danym państwie) nazywamy Piastami. Legenda ta podaje również imiona jego następców (Siemowit, Leszek, Siemomysł). Dopiero syn Siemomysła Mieszko I jest księciem, którego imię jest zapisane w wielu współczesnych mu źródłach historycznych. Jego też uważe się za pierwszego, historycznie znanego, władcę państwa polskiego. Już bowiem w początkach swego panowania (około połowy X wieku) w skład państwa polskiego wchodziły obok ziem Polan również Kujawy, Mazowsze oraz wschodnia część Pomorza (Małopolska z Krakowem prawdopodobnie została włączona do Polski dopiero pod panowaniem Bolesława Chrobrego). Zjednoczenie części plemion polskich pod władzą książąt Polan, dokonane między połową IX i X wieku stanowi początek państwa polskiego.
Słowianie zachodni sąsiadowali z Germanami. Plemiona germańskie zjednoczyły się wcześniej od plemion słowiańskich bo już w V, VI wieku powstało u nich silne państwo Franków, w skład którego wchodziły plemiona germańskie i nie tylko. Państwo to osiągnęło znaczną potęgę na przełomie VIII i IX wieku. W połowie IX wieku państwo Franków rozpadło się na kilka państw. W jego wschodniej części powstało państwo niemieckie. Władzę w nim sprawował król w oparciu o wielkich właścicieli ziemskich zwanych czyli feudałów. Ziemię feudałów uprawiała ludność im poddana, zwana chłopami. Feudałowie byli świeccy i nosili tytuły : książąt, margrabiów, hrabiów bądź też duchowni (arcybiskupi, biskupi, opaci). Feudałowie dążyli do rozszerzenia granic państwa. Szczególną zaborczość przejawiali margrabiowie, to jest feudałowie zarządzający wojskowymi terenami pogranicznymi, zwanymi marchiami. Już w początkach X wieku narzucili swoje zwierzchnictwo Serbom łużyckim i dążyli do opanowania ziemi Połabian.
W początkach drugiej połowy X wieku królowi niemieckiemu Ottonowi I udało się opanować część Włoch z miastem Rzymem, po czym przyjął on tytuł cesarza. Uważał się on za władcę całego świata chrześcijańskiego i chciał, aby inni władcy uznawali jego zwierzchnictwo. Żądania te wysunął cesarz
Otto I również wobec księcia polskiego Mieszka I ( 962 - 992)
Na początku swego panowania Miszko I starał się ustalić granice swojego państwa. Chciał objąć nimi również zachodnią część Pomorza. Przeciwko księciu polskiemu wystąpiła część Słowian Połabskich, których siedziby graniczyły wówczas z państwem Mieszka. Wspierali ich feudałowie niemieccy mający na zagrabionych ziemiach słowiańskich swoje marchie. Przez swą zaborczość stawali się groźnymi sąsiadami dla organizującego się państwa polskiego. W roku 963 Mieszko I dwukrotnie został pokonany przez Niemców i Połabian. Jednak już w roku 972 brat Mieszka I Czcibor pokonał pod Cedynią niemieckiego margrabiego Hodona, który usiłował przeszkodzić polskiemu włądcy w opanowaniu Pomorza Zachodniego. Walki te były uciążliwe, ponieważ rycerstwo niemieckie walczyło konno i było dobrze uzbrojone w tarcze, zbroje, miecze, włócznie, topory. Ze strony polskiej obok konnej drużyny książęcej walczyła również pieszo część ludości pospolitej. Dało to Polakom przewagę liczebną, dzięki czemu Mieszko odniósł zwycięstwo. Umożliwiło to księciu polskiemu podporządkowanie Pomorza.
Mieszko I był także zręcznym politykiem. Zdawał on sobie sprawę z potęgi państwa niemieckiemu i nie chciał narażać się na bezpośrednią z nim walkę. Toteż po klęsce w 963 roku Mieszko uznał zwierzchnictwo cesarza nad częścią Polski ( do rzeki Warty) i płacił mu z tego tytułu danine. Nie zmienił on także swego stosunku do cesarza po zwycięstwie pod Cedynią, gdyż rozumiał, że Polska jest jeszcze zbyt słaba, by zmierzyć się z jego siłami.
Zdawał sobie również sprawę z tego, że dla Polski groźniejsi są pograniczni margrabiowie, którzy chcieli zawładnąć ziemiami polskimi, niż ich zwierzchnik, cesarz, zajęty stale walką o umocnienie swej władzy w Niemczech i Włoszech. Dlatego, uznając zwierzchność od cesarzy, prowadził jednocześnie Mieszko walkę z feudałami niemieckimi.
Państwo czeskie powstało na początku X wieku. Położone bardziej na zachód niż Polska było bardziej narażone na ataki niemieckie.Dlatego książęta czescy uznawali zwierzchnictwo królów (później cesarzy) niemieckich. Już w początkach X wieku książęta i możni czescy przyjęli religie chrześcijańską. Mieszko I na początku panowania zawarł z księciem czeskim Bolesławem sojusz i dla wzmocnienia przyjaznych stosunków pomiędzy obydwoma państwami pojął za żonę córkę Bolesława Dobrawę (zwaną również Dąbrówką). Przybyła ona do Polski w 965 roku.
Mieszko I zdawał sobie sprawę, że religia chrześcijańska ma duże znaczenie dla umocnienia władzy książęcej, gdyż Kościół nakazywał posłuszeństwo wobec wszelkiej władzy. Ponadto, w przeciwieństwie do religii pogańskiej, która czciła wielu bogów, religia chrześcijańska przez uznawanie jednego Boga przyczyniała się do wzmocnienia jedności wewnętrznej państwa. Mieszko doceniał również rolę księży, posiadających znajość pisma (tylko duchowni potrafili wtedy czytać i pisać ). Brak ludzi wykształconych utrudniał bowiem prowadzenie kancelarii książęcej i utrzymywanie stosunków z innymi państwami.
Ponadto fakt, iż Polska była pogańska, dostarczał dogodnych pozorów niemieckim feudałom, którzy mogli maskować swoje zaborcze dążenia hasłem nawracania pogan. Z tych powodów Mieszko I zdecydował się w 966 roku na przyjęcie religii chrześcijańskiej, ale od Czechów, a nie od Niemców aby przy tej okazji nie wzmocnić wpływów niemieckich w Polsce. Wraz z Mieszkiem przyjęła chrzest jego rodzina oraz możni, którzy zdawali sobie sprawę z korzyści, jakie dawała im nowa religia. Lud natomiast przez długi czas pozostał niechętny nowej wierze, która była mu obca, której nabożeństwa odprawiane były w niezrozumiałym dla niego łacińskim języku i oddawał po kryjomu cześć dawnym bogom.
Wkrótce po zaprowadzeniu chrześcijaństwa zostało założone pierwsze biskupstwo w Polsce z siedzibą w Poznaniu. Przybywali do Polski księża z Czech, Włoch, Francji, Niemiec, przybywali również zakonnicy. Zaczęto budować klasztory i kościoły z kamienia nie używanego dotychczas w budownictwie na naszych ziemiach. Z tego materiału wybudowano również siedzibę książęcą której ruiny zachowały się na Ostrowiu Lednickim (koło Gniezna). Przyjęcie chrześcijaństwa oprócz wzmocnienia jedności Polski, władzy książęcej w włądzy możnych przyczyniło się także do rozwoju kultury zachodniej w Polsce.