Sprowadzenie Krzyżaków do Polski

Rozbicie dzielnicowe. Przyczyna wielu problemów, kłopotów i niepowodzeń państwa Piastów. Na mocy testamentu Krzywoustego z 1138 roku Polska została podzielona na dzielnice. Małe i nieporadne były zagrożone przez swoich sąsiadów lub też władcy tych dzielnic mieli wielkie plany podbicia nowych ziem. Oba te powody były przyczyną sprowadzenia Krzyżaków do Polski w 1226, które było początkiem 300-letniego utrapienia. Kim byli Krzyżacy? Po co przybyli do Polski? Kto ich sprowadził? Jaki miał w tym cel? CO takiego uczynili przez te 300 lat?

Historia tego zakonu (bo tym właśnie byli Krzyżacy) zaczęła się w X wieku kiedy to na ziemiach Jerozolimy powstawały królestwa tworzone przez przywódców krucjat. Obok joannitów, templariuszy powstali tam również krzyżacy czyli Zakon Szpitala Najświętszej Marii Panny Domu Niemieckiego. Nie był to zakon ani żebrzący, ani kontemplacyjny. Rekrutowali się z rycerstwa. Nosili więc miecze i zbroje, wyróżniali się czarnym krzyżem na białych płaszczach, jeździli konno i brali udział w walkach. Prowadzili rycerski tryb życia dlatego można nazwać ich zakonem rycerskim. Tego typu zgromadzenia powstawały w celu ochrony i zapewnienia bezpieczeństwa pielgrzymom. Byli niezależni gdyż podlegali bezpośrednio papieżowi. Dzięki licznym nadaniom szybko zdobyli bogactwa i znaczenie. Na czele stał wielki mistrz, a poszczególnymi domami (a raczej zamkami lub twierdzami) zarządzali komturowie. Gdy zmniejszyło się znaczenie chrześcijan na Bliskim Wschodzie, Krzyżacy przenieśli się najpierw do Wenecji, a stamtąd przez Węgry na pogranicze polsko-pruskie.

W czasie rozbicia jednym z książąt panującym na Mazowszu był Konrad. Nosił się on z zamiarem podbicia Prus. W tym celu sprowadził on w 1226 roku Krzyżaków. Zawarł on z nimi umowę, na mocy której nadał Krzyżakom ziemię chełmińską (jako lenno oczywiście), w zamian za co mieli oni podbić i schrystianizować Prusy. Zakon tymczasem w tajemnicy przed księciem mazowieckim sfałszował dokument i wystarał się o jego potwierdzenie u cesarza. W myśl sfałszowanej umowy podbite Prusy i ziemia chełmińska miały stać się samodzielnym księstwem pozostającym we władaniu Krzyżaków i podporządkowanym cesarzowi. Oczywiście monarcha się na to zgodził i tak w 1230 roku zakon z pomocą książąt polskich zaczął systematyczne zdobywanie ziem pruskich. Na ziemiach tych budowali warownie, zamki i twierdze. W ten sposób powstał Kwidzyń, Frombork, Elbląg. Po 19 latach w 1249 Prusacy poddali się i przyjęli chrzest. W 1823 roku powstało więc państwo zakonne, a jego stolicą został właśnie Malbork. W tym okresie Krzyżacy często korzystali z militarnej pomocy książąt polskich i ani razu nie wystąpili przeciwko nim. Jednak w momencie wzrostu ich znaczenia sytuacja się zmieniła. Był to już drugi sąsiad (pierwszym była Marchia Brandenburska), który w przyszłości miał zagrozić Polsce. Na dodatek w 1237 roku doszło do połączenia zakonu krzyżackiego z Zakonem Kawalerów Mieczowych, którzy zajmowali Inflanty.

Już w 1308 roku w Gdańsku kiedy to sędzia Bogusz broniąc się przed Brandenburczykami poprosił o ich pomoc. Krzyżacy po oswobodzeniu Gdańska sami na niego napadli i spalili całe miasto, następnie zajęli Pomorze Gdańskie. W 1320 roku odbył się w Inowrocławiu proces o zwrot Pomorza. Dyplomacja polska posłużyła się argumentem, że zabór Pomorza umniejsza wpływy skarbu rzymskiego, ponieważ Zakon nie płaci świętopietrza. Wyrok nakazywał Krzyżakom zwrot Pomorza oraz wypłacenie odszkodowania. Zakon nie wykonał go.

W 9 lat później w latach 1329-1333 doszło do wojny z Krzyżakami, którzy sprzymierzyli się z Janem Luksemburczykiem. Latem 1331 uderzyły na Polskę wojska zakonne i czeskie. Do ich spotkania miało dojść pod Kaliszem. Czesi jednak nie przybyli na czas, co zmusiło Krzyżaków do odwrotu. We wrześniu tegoż roku doszło do bitwy pod Płowcami, która nie została rozstrzygnięta. Król Władysław Łokietek starał się przeszkodzić oddziałom zakonnym, lecz nie uchronił Kujaw ani ziemi dobrzyńskiej przed przyłączeniem ich do państwa krzyżackiego. Wojna ta zakończyła się rozejmem. Polacy nie mogli się jednak pogodzić ze stratą kolejnych ziem. W 1335 roku (kiedy to na tronie polskim zasiadał już Kazimierz Wielki) doszło do zjazdu w Wyszehradzie gdzie został zawarty pokój z Czechami. Krzyżacy mieli zaś oddać Polsce Kujawy i ziemię dobrzyńską. Kazimierz był niezadowolony z tego wyroku czego skutkiem był sąd papieski w Warszawie w 1339. Wyrok jego głosił, że Krzyżacy mieli zwrócić wszystkie ziemie, które zajęli i zapłacić odszkodowanie. Oczywiście wywołało to sprzeciw Zakonu. Dopiero pokój w Kaliszu cztery lata później to znaczy w 1343 doprowadził do ostatecznego kompromisu w sprawie ziem. Polska odzyskała Kujawy i ziemię dobrzyńską, Krzyżacy zatrzymali Pomorze i ziemię chełmińską jako „jałmużnę”, a Kazimierz Wielki zachował tytuł „pana i dziedzica” Pomorza. Tytuł ten nie miał znaczenia w praktyce był tylko teoretyczną wartością.

Po upadku dynastii piastowskiej tron obieli Andegawenowie. Jednak ostatni władca z tej dynastii Ludwik nie miał syna. Dzięki przywilejom koszyckim nadanym szlachcie udało mu się wymóc na panach polskich aby władcą została jego córka. Tak też się stało królem (nie królową) została Jadwiga. Jednak sytuacja taka narażała państwo polskie. Kobieta (a tak naprawdę dziewczynka) jako głowa państwa nie była w stanie ochronić Polski.
W Polsce myśl o połączeniu z Litwą wynikała przede wszystkim z chęci zjednoczenia sił w walce przeciwko Krzyżakom, którzy również zagrażali Litwie. Litwa, ostatnie państwo pogańskie w Europie chciała przyjąć chrzest, ale nie z rąk krzyżackich gdyż doprowadziło by to do uzależnienia tego państwa od Krzyżaków. Doszło więc do unii polsko-litewskiej w Krewie w 1385 r. Polska zyskała władcę-mężczyznę, a Litwa mogła przyjąć chrzest od Polski. Wydarzenie to stanowiło klęskę polityczną dla Zakonu. Stawiało to pod znakiem zapytania ich dalsze istnienie nad Bałtykiem (nie było już państw, które mogliby chrystianizować). Byli jednak przebiegli. Oskarżyli Litwinów o pozorny chrzest i pod pretekstem dalszej chrystianizacji napadli na Żmudź. Podpisano jednak umowę mówiącą o tym, że Żmudź zostaje oddana Krzyżakom. Na terenach tych wybuchły liczne powstania co doprowadziło do napiętej sytuacji między Polską, Litwą, a Krzyżakami i wybuchem wojny – wielkiej wojny z zakonem. Działania wojenne zaczęły się wiosną 1410 roku. Po stronie polskiej walczyły wojska litewskie, ruskie i tatarskie. Zakon zaś ściągnął rycerzy z całej Europy Zachodniej pod pretekstem krucjaty przeciwko poganom na Litwie. Krzyżacy spodziewali się uderzenia na Pomorze Gdańskie. Jagiełło jednak ich zaskoczył gdyż wojska polskie ruszyły prosto na Malbork. Do spotkania doszło pod Grunwaldem 15 lipca 1410 roku. Siły polsko-litewskie liczyło około 40 tysięcy żołnierzy w połowie były to oddziały lekko zbrojne, natomiast Krzyżacy rozporządzali 30 tysięczna armią w której przeważało ciężkozbrojne rycerstwo. Klęska zakonu była ogromna jednak Polacy nie wykorzystali tego zwycięstwa. Pokój podpisano w 1411 roku w Toruniu (pierwszy pokój toruński). Jego warunki nie odwzorowują jednak ogromu zwycięstwa gdyż Polska dostał jedynie ziemię dobrzyńską.

W 1454 roku doszło do sekularyzacji Prus na ich własną prośbę – zostały one włączone do Polski. Wywołało to następną wojnę z Krzyżakami trwała ona aż trzynaście lat (wojna trzynastoletnia). Pokój podpisano w 1466 roku w Toruniu (drugi pokój toruński). Na jego mocy do Polski wróciło Pomorze Gdańskie, ziemia chełmińska, przyłączono do niej również Warmię, Malbork i Elbląg. Reszta ziem zakonnych ze stolicą w Królewcu stanowiła lenno Polski.

Jednak w 1519 roku wybuchła jeszcze jedna wojna. Krzyżacy dążyli do uniezależnienia się od Polski. Nie udało się im. Polacy odnieśli znaczące, a cała wojna zakończyła się rozejmem (1521 r.) na mocy którego Zakon krzyżacki stał się państwem świeckim i nastąpiła jego sekularyzacja (włączenie) do ziem polskich.

Walka i wszelkie spory z Zakonem zakończył pełny upadek państwa zakonnego w 1525 roku kiedy to na rynku w Krakowie Albreht Hohenzollren złozyl hołd królowi polskiemu Zygmuntowi Staremu. Prusy książęce zostały lennem Polski, miały wspierać finansowo i zbrojnie Koronę, a w razie wygaśnięcia dynastii Hohenzollernów miały zostać przyłączone do Polski. Hołd ten nie był bez znaczenia, wzrosła pozycja Polski w Europie i nad Bałtykiem. Był to koniec wojen i istnienia Zakonu Krzyżackiego. Jednak znaleźć można również ujemne strony tego faktu. Powstało świeckie państwo pruskie, które w przyszłości zagrozi Polsce. Rozwiązano również kwestię Zakonu w Inflantach. Mianowicie na mocy układu w Wilnie w 1561 roku Inflanty włączono do Polski i to właśnie o nie będą toczyły się kolejne spory ze Szwecją (będzie chciała zdobyć panowanie nad Bałtykiem) w XVII wieku.