Charakterystyka ślimaków, głowonogów i małż

Ślimaki (Gastropada)

zarys sylwetki Pierwotnie dwuboczna symetria ewoluowała w budowę asymetryczną (wyróżniająca ślimaki z pośród innych grup mięczaków) nastąpił obrót narządów wewnętrznych o 180˚;
części ciała · dobrze wyodrębniona głowa· silnie umięśniona podeszwa· worek trzewiowy z płaszczem wytwarzającym muszlę· 1 lub 2 pary czułków; para oczu; otwór gębowy; · nieparzyste organy wewnętrzne (serce, przedsionek serca, nerka;)
muszla nie wszystkie gatunki posiadają muszle; spiralnie skręcona prawo skrętnie (rzadko lewo skrętnie, egzemplarze w Indiach są przedmiotem kultu) przechylone na prawą stronę ciała; składają się z trzech warstw:o zewnętrzna (zbudowana z materii organicznej)o środkowa (krystalicznej)o wewnętrzna (utworzona z macicy perłowej)kształt i kolor uwarunkowany genetycznie (duże zróżnicowanie); muszla u gatunków lądowych zimą tworzy „dom” na zimowy sen-letarg;
sposób poruszania się ślimaki pełzające przemieszczają się dzięki falującym skurczom podeszwy (ślimaków lądowych pełzanie ułatwia śluz produkowany przez komórki gruczołowe) lub wodnych podeszwa przekształca się w płetwę; średnia prędkość około 50 m/h;
środowisko życia i tryb życia · lądowe typowo wilgotne· słodkowodne· morskie
budowa wewnętrzna Załącznik 1
układ oddechowy ślimaki oddychają z pomocą pierzastego skrzela lub tzw. płuca wykształcone u form lądowych i słodkowodnych (wodne co pewien czas muszą się wynurzać na powierzchnię wody aby, zaczerpnąć powietrza atmosferycznego);
układ krwionośny otwarty; krew częściowo krąży wewnątrz naczyń krwionośnych, część wlewa się do jamy ciała; większość gatunków ma serce złożone z jednej komory i jednego przedsionka;
układ nerwowy zbudowany ze zwojów mózgowych i trzewiowych, połączonych spoidłami; wszystkie zwoje leżą w głowie, gdzie tworzą zwarte centrum nerwowe, pierścieniowato otaczające przełyk; część nadprzełykowa tej obręczy składa się z pary dużych zwojów głowowych; część od zwojów mózgowych odchodzą włókna nerwowe, unerwiające narządy zmysłów:o węch w czółkach drugiej pary o smak fałdy skórne po bokach głowyo wrażenia świetlne odbierają za pomocą prostych oczu oraz całej powierzchni ciała wystającej z muszli, która również umożliwia czucie ruchów powietrza, wahań temperatury i wilgotności;rysunek 1 na załączniku 4
układ wydalniczy Ściśle uzależnione od środowiska; układ tworzy nerka (z reguły nieparzysta) i odchodzący moczowód zakończony otworem wydalniczym; u form lądowych szkodliwe produkty przemiany materii usuwane są w postaci kryształków kwasu moczowego, a u form wodnych w postaci amoniaku i mocznika; ponad to nerka odgrywa znaczącą role w utrzymaniu ciśnienia osmotycznego w całym ciele mięczaka;
Głowonogi (Cephalopoda )






zarys sylwetki dwubocznie symetryczne
części ciała · mała muszla obrośnięta płaszczem· nogi przeobrażone w ramiona na głowie (8 lub 10 ramion z przyssawkami)· lejek
muszla u większości żyjących gatunków muszla uległa zanikowi lub redukcji, przy czym jej szczątki ukryte są wewnątrz płaszcza;
sposób poruszania się poruszają się bardzo sprawnie za pomocą lejka (muskularny narząd w kształcie lejka) jego podstawa leży w jamie płaszczowej z szerokim otworem wlotowym natomiast wylot znajduje się pod głową; potrafią skurczem mięśni płaszcza wystrzykiwać wodę z jamy przez lejek co daje efekt silnego odrzutu i zwierzę daje „susa” w przód lub w tył; potrafią też „chodzić”, „biegać” po dnie na swych ramionach;
środowisko życia i tryb życia wodne wyłącznie morskie (ciepłe tropikalne wody)
budowa wewnętrzna Załącznik 3
układ oddechowy a raczej układ wymiany i transportu gazów w jamie płaszczowej głowonogów znajdują się jedna lub dwie pary dużych skrzeli;
układ krwionośny ma budowę złożoną; składa się z serca, leżącego po stronie brzusznej ciała i naczyń krwionośnych; krew płynie w systemie naczyń, jednak w okolicy serca wlewa się do jamy około osierdziowej, w związku z tym układ ten uważa się za zamknięty;
układ nerwowy wykazuje najdalej posuniętą koncentrację wśród bezkręgowców, a narządy zmysłów są bardzo dobrze rozwinięte; są to stratocysty, komórki zmysłowe oraz świetnie rozwinięte oczy; na załączniku 3;
układ wydalniczy Obok lub w odbycie znajduje się ujście przewodu odprowadzającego woreczka czernidłowego, zbiorniczka z czarno-brązową mazią wydzielaną przez specjalny gruczoł
















Małże (Bivalvia)




zarys sylwetki dwubocznie symetrycznie; ciało z dwóch boków okryte płaszczem wyściełającą muszlę;
części ciała Płaszcz, worek trzewiowy, jamę płaszczową ze skrzelami, umięśniona noga i syfon wypustowy i wpustowy;
muszla muszla złożona z dwóch skorupek, połączonych więzadłem lub zamkiem umieszczonym po stronie grzbietowej muszli; do zamykania muszli służą mięśnie zwieracze; muszla składa się z:o zewnętrznej warstwy rogowejo środkowej warstwy porcelanowejo wewnętrznej warstwy perłowej
sposób poruszania się · pływają wykonując szybkie ruchy zwierania i rozwierania muszli· pełzają z pomocą umięśnionej nogi
środowisko życia i tryb życia środowisko morskim; rzadziej w zbiornikach słodkowodnych
budowa wewnętrzna Załącznik 2
układ oddechowy małże oddychają za pomocą skrzeli pobierając tlen z wody stale przepływającej przez jamę płaszczową; skrzela znajdują się w jamie płaszcza po bokach nogi
układ krwionośny układ otwarty; serce zbudowane z jednej komory i dwóch przedsionków, leży w osierdziu; ku przodowi i ku tyłowi ciała wychodzą z serca aorty rozprowadzające krew po całym ciele; z zatok żylnych krew wpływa do żył, przechodzi przez narządy wydalnicze, a następnie wpływa do tętnic skrzelowych; ze skrzeli krew wraca do przedsionków, a z nich dostaje się do komory serca; krew jest bezbarwna; składa się z osocza i białych krwinek;
układ nerwowy składa się ze trzech zwojów nerwowych połączonych parzystymi spoidłami (zwój głowowy, trzewiowy, nożny); bardzo słabo rozwinięte narządy zmysłów, wiąże się z odseparowaniem zwierzęcia zamkniętego w muszli od środowiska zewnętrznego; rysunek 2 na załączniku 4
układ wydalniczy układ wydalniczy stanowią; parzyste symetrycznie ułożone nerki noszące nazwę organów Bojanusa; otwierają się z jednej strony od osierdzia, a z drugiej po bokach ciała od jamy płaszcza;













Związki między środowiskiem, a budową i funkcjonowaniem organizmu małż


· od trybu życia zależy kształt syfonów

o długi i cienki syfon zrośnięty w długa rurkę, której koniec wystaje ponad powierzchnię dna posiadają małże zagrzebujące się w mule lub piasku morskim
np. morska małgiew
słodkowodna gałeczka

o małże o osiadłym trybie życia (przytwierdzone do pali portowych skał lub kamieni) mają syfony po stronie brzusznej.
np. omułki
racicznice

o małże zagrzebujące się w mule zagłębiają w piasku tylko przód ciała, tył z syfonem zawsze ma dostęp do wody.
np. skójka
szczeżuja


· ze względu na tryb życia małże posiadają zróżnicowane typy nóg:

o wędrowne - posiadają duże i umięśnione

o osiadłe – posiadają nogi małe i cienkie o palczastym kształcie



· małże ze względu na miejsce „zamieszkania” mają różne ubarwienie muszli np. szczeżuje żyjące w błotnistych zbiornikach ma barwę ciemną (ochrona przed drapieżnikami)
















Znaczenie w przyrodzie:



o przeorują muł (powoli w nim wędrując);

o pełnią rolę mułożerców;

o wskaźniki czystości wód (skójka);

o pożywienie dla ryb i kaczek;

o pokrywają rośliny, kamienie, drewno(racicznica);

o bardzo szybko się rozprzestrzeniły, wypierając inne gatunki małż
(racicznice);

o pojawiły się niemal we wszystkich dorzeczach Europy
zamieszkują wielkie obszary;

o drążą głębokie korytarze w kamieniu lub w drewnie (skałotocz daktylowy),światło tych korytarzy wyścieła warstwą węglanu wapnia (świdrak okrętowy);

o przy masowym występowaniu wyrządzają bardzo liczne szkody, szczególnie w palach portowych
omułek utrudniając życie innym małżom , oplatające bisiorem;

o małe rybki różanki składają ikrę do jamy płaszczowej szczeżui wielkiej, larwy rozwijają się
wewnątrz małża


















Znaczenie w gospodarce człowieka:



Pozytywne:


o ostrygi stanowią przysmak ludzi, prowadzi się ich hodowle skójki łowi się na karmę dla świń
wskaźniki czystości wód;

o w 1985r.hodowle te dostarczały światu ok. 1030000ton ostryg. Uważa się że gdyby rozszerzyć działalność o wybrzeże Indii to poważnie złagodziłoby to chroniczny głód białka zwierzęcego, nękający ten kraj;

o znaczenie w geologii i paleontologii;

o uważa się jako surowca do wypalania wapnia;

o służą za przynęty rybakom;

o hodowla perłopławów rozwija rynek i przemysł jubilerski związany z perłami;

o hoduje się małże palowe , które użytkuje się jako środek spożywczy , a częściowo jako przynętę rybacka ewentualnie paszę lub nawóz;


Negatywne:


o znaczne szkody w palach portowych;

o zniszczenia w statkach i mostach, a także zagrożenie dla tam morskich (świdrek okrętowy);

o masowo obrasta pale , kamienie , dna statków (omułek jadalny);

o szkody w elektrowniach wodnych , przez zatykanie rur turbinowych;