Obraz "Śmierć Sokratesa"

Na dźwięk hasła: Sokrates jedni myślą o słynnym filozofie, inni o teoriach i wnioskach głoszonych przez niego, a jeszcze inni mają wtedy przed oczami obraz Jacquesa-Louisa Davida pt. „Śmierć Sokratesa”.

Francuski malarz J.L David był reprezentantem XVIII-wiecznego neoklasycyzmu. Studiował rzeźbę i płaskorzeźbę antyczną, stąd też wzięła się jego fascynacja starożytnością. Malował przede wszystkim obrazy historyczne dotyczące częściej Rzymu niż Grecji, chodziło mu bowiem o zachętę do cnót republikańskich. Wybierał również momenty historii greckiej, zawsze dramatyczne lub budujące. Jednym z takich dzieł jest słynny obraz „Śmierć Sokratesa” z 1787 roku, który obecnie znajduje się w Metropolitan Museum w Nowym Jorku.

Artysta przedstawił na płótnie scenę wykonywania wyroku na Sokratesie. Wydarzenie to ma miejsce w ponurym i przytłaczającym lochu. Świadczą o tym miedzy innymi łańcuchy i okowy leżące na ziemi a także nędzny, prosty wystrój pomieszczenia. Na pierwszym planie, a zarazem w centrum widnieje tytułowy bohater, siedzący na więziennym łożu. Jest on przedstawiony jako dumny, pełen godności starzec, na którego obliczu nie widać strachu czy rozpaczy spowodowanej rychłą utratą życia. Prawą rękę ma wzniesioną ku niebu a lewą wyciągniętą po puchar z trucizną. Twarz zwróconą ma ku swym uczniom, znajdującym się po jego prawicy. Taka postawa świadczy o tym, iż nawet na łożu śmierci przekazywał ostatnie nauki i wskazówki podopiecznym. Oni pomimo tego są pogrążeni w rozpaczy, skuleni i załamani. Po lewej stronie widać tych, którzy wydali wyrok świadczący na niekorzyść filozofa, przygnębieni i zasmuceni takim przebiegiem wydarzeń. Jednym z nich jest stojący obok mężczyzna w czerwonej szacie, podający kielich. Zakrywa on twarz dłonią, pokazując swoje zakłopotanie, żal i wstyd. Pod jego stopami widać zwój papirusu, który prawdopodobnie obwieszcza wyrok. Na drugim planie można dostrzec niewyraźne sylwetki odchodzących, niesprawiedliwych sędziów.

Kompozycja na obrazie jest uporządkowana i przejrzysta. . Każdy element ma swoje przypisane miejsce i funkcję. Przedstawione osoby nie wykonują żadnych gwałtownych ani nieoczekiwanych ruchów, są statyczne.

Tło obrazu zawiera niemal jednolitą barwę: intensywną czerń masywnego muru.

Postacie na jej tle wydają się jeszcze bardziej wyróżnione i zaakcentowane. Sokrates w swej białej szacie szczególnie zwraca na siebie uwagę odbiorcy. Na jego sylwetkę pada mocny strumień światła . Reszta zgromadzonych postaci znajduje się w lekkim cieniu, co powoduje, iż nie są głównymi bohaterami dzieła. Mają na sobie barwne szaty w żywych, mocnych, intensywnych kolorach.

Proporcje ciał bohaterów są poprawne anatomicznie, stworzone z niezwykłą precyzją, a wręcz idealizmem.

Obraz J.L. Davida można interpretować na wiele sposobów, ponieważ zawiera głębokie przesłanie przekazywane odbiorcy niebanalną treścią wyrazu. Myślę, iż autor nie bez powodu namalował obraz przedstawiający śmierć słynnego filozofa. Sokrates za życia był niewątpliwie kontrowersyjną i ciekawą postacią. Jego popularność wzbudzała niechęć wśród części konserwatywnych Ateńczyków. Poprzez cechy łączące go z sofistami został skazany na śmierć. Podczas, przedstawionego na obrazie, wykonywania wyroku, Sokrates nie błagał o litość, nie był przerażony, nie lamentował i nie użalał się nad swym losem. Wręcz przeciwnie, był opanowany, spokojny, przekonany do końca o swojej niewinności. Myślę, iż artysta chciał przedstawić tryumf mądrości nad głupotą. Przykład Sokratesa, jego postawa, zachowanie i losy potwierdzają fakt, iż mądrość, mimo różnych przeszkód kiedyś na pewno zostanie doceniona i zauważona. Jak głosi słynny aforyzm Non omnis moriar (nie wszystek umrę) mądrość Sokratesa nie przeminęła lecz do dziś jest wzorem i natchnieniem dla współczesnego człowieka. J.L. David przedstawiając akurat tego mędrca zamierzał zademonstrować współczesnemu odbiorcy jak często nie dostrzega i niedocenia się ludzi za ich życia. Dopiero często po wielu latach odkrywany jest ich geniusz i talent.

Tytułowy obraz „Śmierć Sokratesa” jest to dzieło sztuki wielkiej klasy, namalowane przez cenionego i uzdolnionego malarza. Ten czołowy przedstawiciel neoklasycyzmu potrafił doskonale przekazać odbiorcy, iż mądrość jest wartością ponadczasową, niezniszczalną. Moim zdaniem to wybitne dzieło jest warte zobaczenia i zastanowienia się nad płynącym z niego przesłaniem. Gorąco polecam jego obejrzenie!